Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī |
൧൫. പരിക്ഖാരഹാരവിഭങ്ഗവിഭാവനാ
15. Parikkhārahāravibhaṅgavibhāvanā
൪൯. യേന യേന സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതേന വിഭങ്ഗേന ദുക്ഖസച്ചാദീനം ഏകത്തതാദയോ വിഭത്താ, സോ സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതോ പരിപുണ്ണോ, ‘‘കതമോ പരിക്ഖാരഹാരവിഭങ്ഗോ നാമാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമോ പരിക്ഖാരോ ഹാരോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി തേസു നിദ്ദിട്ഠേസു സോളസസു ദേസനാഹാരാദീസു കതമോ സംവണ്ണനാവിസേസോ പരിക്ഖാരോ ഹാരോ പരിക്ഖാരഹാരവിഭങ്ഗോ നാമാതി പുച്ഛതി. ‘‘യേ ധമ്മാ യം ധമ്മം ജനയന്തീ’’തിആദിനിദ്ദേസസ്സ ഇദാനി മയാ വുച്ചമാനോ ‘‘യോ ധമ്മോ യം ധമ്മം ജനയതി, തസ്സ സോ പരിക്ഖാരോ’’തിആദികോ പരിക്ഖാരഭൂതസ്സ ഹേതുനോ ചേവ പച്ചയസ്സ ച വിത്ഥാരസംവണ്ണനാവിസേസോ പരിക്ഖാരവിഭങ്ഗോ നാമ.
49. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vibhaṅgena dukkhasaccādīnaṃ ekattatādayo vibhattā, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto paripuṇṇo, ‘‘katamo parikkhārahāravibhaṅgo nāmā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo parikkhāro hāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu katamo saṃvaṇṇanāviseso parikkhāro hāro parikkhārahāravibhaṅgo nāmāti pucchati. ‘‘Ye dhammā yaṃ dhammaṃ janayantī’’tiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘yo dhammo yaṃ dhammaṃ janayati, tassa so parikkhāro’’tiādiko parikkhārabhūtassa hetuno ceva paccayassa ca vitthārasaṃvaṇṇanāviseso parikkhāravibhaṅgo nāma.
‘‘കതമോ സംവണ്ണേതബ്ബോ പരിക്ഖാരോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘യോ ധമ്മോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ യോ ഹേതുപച്ചയപ്പകാരോ ധമ്മോ യം ഫലഭൂതം ധമ്മം ജനയതി ജനേതി, തസ്സ ഫലധമ്മസ്സ സോ ഹേതുപച്ചയപ്പകാരോ ധമ്മോ പരിക്ഖാരോ നാമ. ‘‘കിംലക്ഖണോ പരിക്ഖാരോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ തഥാ പുച്ഛിത്വാ ലക്ഖണവിസേസം ദസ്സേതും ‘‘കിംലക്ഖണോ’’തിആദി വുത്തം. അട്ഠകഥായം പന – ‘‘തത്ഥ ‘യോ ധമ്മോ യം ധമ്മം ജനയതി, തസ്സ സോ പരിക്ഖാരോ’തി സങ്ഖേപതോ പരിക്ഖാരലക്ഖണം വത്വാ തം വിഭാഗേന ദസ്സേതും ‘കിംലക്ഖണോ’തിആദി വുത്ത’’ന്തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൪൯) വുത്തം. ‘‘കിത്തകാ ധമ്മാ ജനയന്തീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ദ്വേ ധമ്മാ ജനയന്തി ഹേതു ച പച്ചയോ ചാ’’തി വുത്തം. ‘‘ഹേതുപി കാരണം, പച്ചയോപി കാരണം , തസ്മാ കാരണായേവ കേന ലക്ഖണേന ദ്വിധാ വുത്താ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കിംലക്ഖണോ’’തിആദി വുത്തം. ജനിതബ്ബഫലതോ അഞ്ഞേഹി ഫലേഹി അസാധാരണലക്ഖണോ ഹേതു, സബ്ബഫലേഹി സാധാരണലക്ഖണോ പച്ചയോ, ഇമിനാ വിസേസലക്ഖണേന ദ്വിധാ വത്തബ്ബാതി അത്ഥോ. ‘‘സാധാരണാസാധാരണവിസേസോ കീദിസോ ഭവേ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘യഥാ കിം ഭവേ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘യഥാ അങ്കുരസ്സാ’’തിആദി വുത്തം. യഥാ യോ സാധാരണാസാധാരണവിസേസോ അത്ഥി, തഥാ സോ സാധാരണാസാധാരണവിസേസോ കിം വിയ ഭവേതി അത്ഥോ. അങ്കുരസ്സ നിബ്ബത്തിയാ ബീജം അസാധാരണം യഥാ, തഥാ ഹേതു ഫലസ്സ നിബ്ബത്തിയാ അസാധാരണോ ഭവേ. പഥവീ ച ആപോ ച അങ്കുരസ്സ നിബ്ബത്തിയാ സാധാരണാ ഭവന്തി യഥാ, തഥാ പച്ചയോ ഫലസ്സ നിബ്ബത്തിയാ സാധാരണോ ഭവേ. സബ്ബഫലസ്സ പച്ചയത്താ അങ്കുരസ്സ ബീജം അസാധാരണം ജനകം ഹേതു. ‘‘കഥം പഥവീ, ആപോ ച സാധാരണാ ജനകാതി സദ്ദഹിതബ്ബാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘അങ്കുരസ്സ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. സമം സമാനം ഫലം ഭവാപേതീതി സഭാവോ, കോ സോ? ബീജം ഹേതുയേവ. ‘‘കിം ഹേതുപച്ചയാനം വിസേസോ ബീജങ്കുരോപമായേവ ദസ്സേതബ്ബോ, ഉദാഹു അഞ്ഞൂപമായപി ദസ്സേതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ അഞ്ഞായ ഉപമായപി വിസേസം ദസ്സേതും ‘‘യഥാ വാ പനാ’’തിആദി വുത്തം. ഇമായ ഉപമായപി ഹേതുപച്ചയാനം വിസേസോ വിജാനിതബ്ബോതി അധിപ്പായോ.
‘‘Katamo saṃvaṇṇetabbo parikkhāro’’ti pucchitabbattā ‘‘yo dhammo’’tiādi vuttaṃ. Tattha yo hetupaccayappakāro dhammo yaṃ phalabhūtaṃ dhammaṃ janayati janeti, tassa phaladhammassa so hetupaccayappakāro dhammo parikkhāro nāma. ‘‘Kiṃlakkhaṇo parikkhāro’’ti pucchitabbattā tathā pucchitvā lakkhaṇavisesaṃ dassetuṃ ‘‘kiṃlakkhaṇo’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘tattha ‘yo dhammo yaṃ dhammaṃ janayati, tassa so parikkhāro’ti saṅkhepato parikkhāralakkhaṇaṃ vatvā taṃ vibhāgena dassetuṃ ‘kiṃlakkhaṇo’tiādi vutta’’nti (netti. aṭṭha. 49) vuttaṃ. ‘‘Kittakā dhammā janayantī’’ti pucchitabbattā ‘‘dve dhammā janayanti hetu ca paccayo cā’’ti vuttaṃ. ‘‘Hetupi kāraṇaṃ, paccayopi kāraṇaṃ , tasmā kāraṇāyeva kena lakkhaṇena dvidhā vuttā’’ti vattabbattā ‘‘tattha kiṃlakkhaṇo’’tiādi vuttaṃ. Janitabbaphalato aññehi phalehi asādhāraṇalakkhaṇo hetu, sabbaphalehi sādhāraṇalakkhaṇo paccayo, iminā visesalakkhaṇena dvidhā vattabbāti attho. ‘‘Sādhāraṇāsādhāraṇaviseso kīdiso bhave’’ti pucchitabbattā ‘‘yathā kiṃ bhave’’ti pucchitvā ‘‘yathā aṅkurassā’’tiādi vuttaṃ. Yathā yo sādhāraṇāsādhāraṇaviseso atthi, tathā so sādhāraṇāsādhāraṇaviseso kiṃ viya bhaveti attho. Aṅkurassa nibbattiyā bījaṃ asādhāraṇaṃ yathā, tathā hetu phalassa nibbattiyā asādhāraṇo bhave. Pathavī ca āpo ca aṅkurassa nibbattiyā sādhāraṇā bhavanti yathā, tathā paccayo phalassa nibbattiyā sādhāraṇo bhave. Sabbaphalassa paccayattā aṅkurassa bījaṃ asādhāraṇaṃ janakaṃ hetu. ‘‘Kathaṃ pathavī, āpo ca sādhāraṇā janakāti saddahitabbā’’ti pucchitabbattā ‘‘aṅkurassa hī’’tiādi vuttaṃ. Samaṃ samānaṃ phalaṃ bhavāpetīti sabhāvo, ko so? Bījaṃ hetuyeva. ‘‘Kiṃ hetupaccayānaṃ viseso bījaṅkuropamāyeva dassetabbo, udāhu aññūpamāyapi dassetabbo’’ti vattabbattā aññāya upamāyapi visesaṃ dassetuṃ ‘‘yathā vā panā’’tiādi vuttaṃ. Imāya upamāyapi hetupaccayānaṃ viseso vijānitabboti adhippāyo.
ബീജങ്കുരാദീസു ബാഹിരേസു പരിക്ഖാരഭൂതാനം ഹേതുപച്ചയാനം വിസേസോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘കഥം അജ്ഝത്തികേസു വിഭത്തോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘അയഞ്ഹി സംസാരോ’’തിആദി വുത്തം. അഥ വാ ‘‘ബാഹിരേസു പരിക്ഖാരഭൂതോ ഹേതുപച്ചയോ യുത്തോ ഹോതു, കഥം അജ്ഝത്തികേസു യുത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘അയഞ്ഹി സംസാരോ’’തിആദി വുത്തം. അട്ഠകഥായം പന – ‘‘ഏവം ബാഹിരം ഹേതുപച്ചയവിഭാഗം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി അജ്ഝത്തികം ദസ്സേതും ‘അയഞ്ഹി സംസാരോ’തിആദി വുത്ത’’ന്തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൪൯) വുത്തം. ഹേതുപച്ചയേഹി സഹ സംസാരോ ഭവതീതി സഹേതുപച്ചയോ. അയം സംസാരോ ഹി യസ്മാ സഹേതുപച്ചയോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തോ, തസ്മാ അജ്ഝത്തികേപി പരിക്ഖാരഭൂതോ ഹേതുപച്ചയോ യുത്തോയേവാതി ദട്ഠബ്ബോതി അധിപ്പായോ.
Bījaṅkurādīsu bāhiresu parikkhārabhūtānaṃ hetupaccayānaṃ viseso ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ ajjhattikesu vibhatto’’ti pucchitabbattā ‘‘ayañhi saṃsāro’’tiādi vuttaṃ. Atha vā ‘‘bāhiresu parikkhārabhūto hetupaccayo yutto hotu, kathaṃ ajjhattikesu yutto’’ti vattabbattā ‘‘ayañhi saṃsāro’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘evaṃ bāhiraṃ hetupaccayavibhāgaṃ dassetvā idāni ajjhattikaṃ dassetuṃ ‘ayañhi saṃsāro’tiādi vutta’’nti (netti. aṭṭha. 49) vuttaṃ. Hetupaccayehi saha saṃsāro bhavatīti sahetupaccayo. Ayaṃ saṃsāro hi yasmā sahetupaccayo hutvā nibbatto, tasmā ajjhattikepi parikkhārabhūto hetupaccayo yuttoyevāti daṭṭhabboti adhippāyo.
സോ ഇമസ്സ സംസാരസ്സ സഹേതുപച്ചയത്തം യദി ഭഗവതാ വുത്തം, ഏവം സതി അമ്ഹേഹി സദ്ദഹിതബ്ബം, ‘‘കഥം സദ്ദഹിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഏവഞ്ഹീ’’തിആദി വുത്തം. ഏവന്തി ഇമിനാ അവിജ്ജാദിനാ ഹേതുപച്ചയേന സബ്ബോ പടിച്ചസമുപ്പാദോ സംസാരോതി നിബ്ബത്തോതി ഭഗവതാ സംസാരസ്സ സഹേതുപച്ചയത്തം വുത്തം, തസ്മാ സദ്ദഹിതബ്ബം. അവിജ്ജാദയോ സങ്ഖാരാദീനം പച്ചയോ ഹോതു, ‘‘കതമോ അവിജ്ജായ ഹേതൂ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ഇതി അവിജ്ജാ അവിജ്ജായ ഹേതൂ’’തി വുത്തം. ‘‘കതമോ അവിജ്ജായ പച്ചയോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘അയോനിസോ മനസികാരോ പച്ചയോ’’തി വുത്തം. ‘‘കതമാ അവിജ്ജാ കതമായ അവിജ്ജായ ഹേതൂ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘പുരിമികാ അവിജ്ജാ പച്ഛിമികായ അവിജ്ജായ ഹേതൂ’’തി വുത്തം. ‘‘കതമാ പുരിമികാ അവിജ്ജാ കതമാ പച്ഛിമികാ അവിജ്ജാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥാ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘അവിജ്ജാപരിയുട്ഠാനസ്സ ഹേതുഭൂതോ പുരിമോ അവിജ്ജാനുസയോ സമനന്തരോവ കിം, ഉദാഹു പരമ്പരഹേതുപി ഹോതീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ബീജങ്കുരോ വിയാ’’തിആദി വുത്തം. ബീജങ്കുരോതി ബീജാനം അങ്കുരോതി ബീജങ്കുരോ, ബീജാനം സമനന്തരഹേതുതായ അങ്കുരോ നിബ്ബത്തതി വിയ. യത്ഥ രുക്ഖാദികേ യം ഫലം നിബ്ബത്തതി, തസ്മിം രുക്ഖാദികേ നിബ്ബത്തസ്സ അസ്സ ഫലസ്സ ഇദം ബീജം പന പരമ്പരഹേതുതായ ഹേതുഭൂതം ഭവതി.
So imassa saṃsārassa sahetupaccayattaṃ yadi bhagavatā vuttaṃ, evaṃ sati amhehi saddahitabbaṃ, ‘‘kathaṃ saddahitabba’’nti vattabbattā ‘‘evañhī’’tiādi vuttaṃ. Evanti iminā avijjādinā hetupaccayena sabbo paṭiccasamuppādo saṃsāroti nibbattoti bhagavatā saṃsārassa sahetupaccayattaṃ vuttaṃ, tasmā saddahitabbaṃ. Avijjādayo saṅkhārādīnaṃ paccayo hotu, ‘‘katamo avijjāya hetū’’ti pucchitabbattā ‘‘iti avijjā avijjāya hetū’’ti vuttaṃ. ‘‘Katamo avijjāya paccayo’’ti pucchitabbattā ‘‘ayoniso manasikāro paccayo’’ti vuttaṃ. ‘‘Katamā avijjā katamāya avijjāya hetū’’ti pucchitabbattā ‘‘purimikā avijjā pacchimikāya avijjāya hetū’’ti vuttaṃ. ‘‘Katamā purimikā avijjā katamā pacchimikā avijjā’’ti pucchitabbattā ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Avijjāpariyuṭṭhānassa hetubhūto purimo avijjānusayo samanantarova kiṃ, udāhu paramparahetupi hotī’’ti pucchitabbattā ‘‘bījaṅkuro viyā’’tiādi vuttaṃ. Bījaṅkuroti bījānaṃ aṅkuroti bījaṅkuro, bījānaṃ samanantarahetutāya aṅkuro nibbattati viya. Yattha rukkhādike yaṃ phalaṃ nibbattati, tasmiṃ rukkhādike nibbattassa assa phalassa idaṃ bījaṃ pana paramparahetutāya hetubhūtaṃ bhavati.
‘‘ബീജം പന ഏകംയേവ ഹോതി, കഥം ദ്വിധാ വത്തബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ദുവിധോ ഹീ’’തിആദി വുത്തം, സമനന്തരകാലപരമ്പരകാലഭേദേന ഹേതുപി ദുവിധോ ഹോതിയേവാതി അത്ഥോ. ബീജഭൂതോ ഹേതു ദുവിധോ യഥാ, ഏവം അവിജ്ജായ ഹേതുഭൂതോ അവിജ്ജാനുസയോപി സമനന്തരഹേതു ച പരമ്പരഹേതു ചാതി കാലഭേദേന ദുവിധോ ഭവതി, സമനന്തരോ അവിജ്ജാനുസയോ സമനന്തരസ്സ അവിജ്ജാപരിയുട്ഠാനസ്സ സമനന്തരഹേതു ഹോതി. പുരിമതരോ അവിജ്ജാനുസയോ പച്ഛിമതരസ്സ അവിജ്ജാപരിയുട്ഠാനസ്സ പരമ്പരഹേതു ഹോതി. ഇതി ബീജഭൂതോ അസാധാരണോ ഹേതു, പഥവീആപാദികോ സാധാരണോ പച്ചയോതി വിസേസോ പാകടോ യഥാ, ഏവം അവിജ്ജാനുസയോ അസാധാരണോ ഹേതു, അയോനിസോമനസികാരോ സാധാരണോ പച്ചയോതി വിസേസോ ദട്ഠബ്ബോ.
‘‘Bījaṃ pana ekaṃyeva hoti, kathaṃ dvidhā vattabba’’nti vattabbattā ‘‘duvidho hī’’tiādi vuttaṃ, samanantarakālaparamparakālabhedena hetupi duvidho hotiyevāti attho. Bījabhūto hetu duvidho yathā, evaṃ avijjāya hetubhūto avijjānusayopi samanantarahetu ca paramparahetu cāti kālabhedena duvidho bhavati, samanantaro avijjānusayo samanantarassa avijjāpariyuṭṭhānassa samanantarahetu hoti. Purimataro avijjānusayo pacchimatarassa avijjāpariyuṭṭhānassa paramparahetu hoti. Iti bījabhūto asādhāraṇo hetu, pathavīāpādiko sādhāraṇo paccayoti viseso pākaṭo yathā, evaṃ avijjānusayo asādhāraṇo hetu, ayonisomanasikāro sādhāraṇo paccayoti viseso daṭṭhabbo.
‘‘ഏത്തകേനേവ ഹേതുപച്ചയാനം വിസേസോ വത്തബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘യഥാ വാ പന ഥാലകഞ്ചാ’’തിആദി വുത്തം. അട്ഠകഥായം പന – ‘‘യഥാ വാ പനാതിആദിനാപി ഹേതുപച്ചയവിഭാഗമേവ ദസ്സേതീ’’തി വുത്തം. തത്ഥ പദീപസ്സ പച്ചയഭൂതം ഥാലകഞ്ച വട്ടി ച തേലഞ്ച പദീപസ്സ സഭാവഹേതു സമാനഹേതു ന ഹോതീതി യോജനാ. ‘‘പദീപസ്സ പച്ചയഭൂതമ്പി ഥാലകാദികം സഭാവഹേതു ന ഹോതീതി കസ്മാ സദ്ദഹിതബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ന ഹി സക്കാ’’തിആദി വുത്തം. പദീപസ്സ പച്ചയഭൂതം അനഗ്ഗികം അഗ്ഗിരഹിതം ഥാലകഞ്ച വട്ടിഞ്ച തേലഞ്ച ദീപേതും ജാലേതും ഹി യസ്മാ ന സക്കാ, തസ്മാ പുരിമോ പദീപോ പച്ഛിമസ്സ പദീപസ്സ സഭാവഹേതു ഹോതി വിയ, ഏവം ഥാലകാദികം സഭാവഹേതു ന ഹോതി. ഇതി ഏവംപകാരോ സഭാവോ സമാനോ പദീപോ ഹേതു ഹോതി യഥാ, പരഭാവോ അസമാനോ ഥാലകാദികോ പച്ചയോ ഹോതി യഥാ ച, തഥാ അജ്ഝത്തികോ സഭാവോ ഹേതു ഹോതി, ബാഹിരോ അസമാനോ പച്ചയോ ഹോതി. ജനകോ അവിജ്ജാനുസയോ അവിജ്ജാപരിയുട്ഠാനസ്സ ഹേതു ഹോതി, പരിഗ്ഗാഹകോ ഉപത്ഥമ്ഭകോ പച്ചയോ ഹോതി. അഞ്ഞേഹി ഫലേഹി അസാധാരണോ ഹേതു ഹോതി, സബ്ബേഹി ഫലേഹി സാധാരണോ പച്ചയോ ഹോതീതി യോജേത്വാ പദീപോപമായപി ഹേതുപച്ചയാനം പാകടോ വിസേസോ ദട്ഠബ്ബോതി അധിപ്പായോ.
‘‘Ettakeneva hetupaccayānaṃ viseso vattabbo’’ti vattabbattā ‘‘yathā vā pana thālakañcā’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘yathā vā panātiādināpi hetupaccayavibhāgameva dassetī’’ti vuttaṃ. Tattha padīpassa paccayabhūtaṃ thālakañca vaṭṭi ca telañca padīpassa sabhāvahetu samānahetu na hotīti yojanā. ‘‘Padīpassa paccayabhūtampi thālakādikaṃ sabhāvahetu na hotīti kasmā saddahitabba’’nti vattabbattā ‘‘na hi sakkā’’tiādi vuttaṃ. Padīpassa paccayabhūtaṃ anaggikaṃ aggirahitaṃ thālakañca vaṭṭiñca telañca dīpetuṃ jāletuṃ hi yasmā na sakkā, tasmā purimo padīpo pacchimassa padīpassa sabhāvahetu hoti viya, evaṃ thālakādikaṃ sabhāvahetu na hoti. Iti evaṃpakāro sabhāvo samāno padīpo hetu hoti yathā, parabhāvo asamāno thālakādiko paccayo hoti yathā ca, tathā ajjhattiko sabhāvo hetu hoti, bāhiro asamāno paccayo hoti. Janako avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānassa hetu hoti, pariggāhako upatthambhako paccayo hoti. Aññehi phalehi asādhāraṇo hetu hoti, sabbehi phalehi sādhāraṇo paccayo hotīti yojetvā padīpopamāyapi hetupaccayānaṃ pākaṭo viseso daṭṭhabboti adhippāyo.
ഹേതുപച്ചയപ്പഭേദം കാരണം പരിക്ഖാരോതി ആചരിയേന വുത്തം, തസ്സ കാരണസ്സ കാരണഭാവോ ച ഫലാപേക്ഖോ ഹോതി, തസ്മാ ‘‘യോ കാരണഭാവോ യേനാകാരേന ഹോതി, കതമോ സോ കാരണഭാവോ, കതമോ സോ ആകാരോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ച ‘‘യം ഫലം യേന വിസേസേന ഹോതി, കതമം തം ഫലം, കതമോ സോ വിസേസോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ച ‘‘കാരണഫലാനം യോ സമ്ബന്ധോ ഹോതി, കതമോ സോ സമ്ബന്ധോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ച തം സബ്ബം വിഭാവേതും ‘‘അവുപച്ഛേദത്ഥോ’’തിആദി വുത്തം. അയമനുസന്ധ്യത്ഥോ ച അട്ഠകഥായം ‘‘ഇദാനി യസ്മാ കാരണം ‘പരിക്ഖാരോ’തി വുത്തം, കാരണഭാവോ ച ഫലാപേക്ഖായ, തസ്മാ കാരണസ്സ യോ കാരണഭാവോ യഥാ ച സോ ഹോതി, യഞ്ച ഫലം, യോ ച തസ്സ വിസേസോ, യോ ച കാരണഫലാനം സമ്ബന്ധോ, തം സബ്ബം വിഭാവേതും ‘അവുപച്ഛേദത്ഥോ’തിആദി വുത്ത’’ന്തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൪൯) ഇമിനാ വുത്തോതി ദട്ഠബ്ബോ.
Hetupaccayappabhedaṃ kāraṇaṃ parikkhāroti ācariyena vuttaṃ, tassa kāraṇassa kāraṇabhāvo ca phalāpekkho hoti, tasmā ‘‘yo kāraṇabhāvo yenākārena hoti, katamo so kāraṇabhāvo, katamo so ākāro’’ti pucchitabbattā ca ‘‘yaṃ phalaṃ yena visesena hoti, katamaṃ taṃ phalaṃ, katamo so viseso’’ti pucchitabbattā ca ‘‘kāraṇaphalānaṃ yo sambandho hoti, katamo so sambandho’’ti pucchitabbattā ca taṃ sabbaṃ vibhāvetuṃ ‘‘avupacchedattho’’tiādi vuttaṃ. Ayamanusandhyattho ca aṭṭhakathāyaṃ ‘‘idāni yasmā kāraṇaṃ ‘parikkhāro’ti vuttaṃ, kāraṇabhāvo ca phalāpekkhāya, tasmā kāraṇassa yo kāraṇabhāvo yathā ca so hoti, yañca phalaṃ, yo ca tassa viseso, yo ca kāraṇaphalānaṃ sambandho, taṃ sabbaṃ vibhāvetuṃ ‘avupacchedattho’tiādi vutta’’nti (netti. aṭṭha. 49) iminā vuttoti daṭṭhabbo.
തത്ഥ അവുപച്ഛിന്നസ്സ ഹേതുപച്ചയസങ്ഖാതസ്സ കാരണസ്സ യോ അനുപച്ഛേദത്ഥോ അത്ഥി, സോ അനുപച്ഛേദത്ഥോ സന്തതിഅത്ഥോ ഹോതി ഫലേന സമ്ബന്ധത്താ , യഞ്ച കാരണം അത്തനോ ഫലസ്സ ജനകം ഉപത്ഥമ്ഭകം ഹുത്വാ നിരുജ്ഝതി, സോ അനുപച്ഛിന്നോ ഏവ നാമ ഹോതീതി. യഞ്ച ഫലം അഞ്ഞസ്സ കാരണം ഹുത്വാ നിരുജ്ഝതി, തസ്മിം അനുപച്ഛിന്നേ തസ്സ ച സന്തതിഅത്ഥോ ഹോതി. യം പന ഫലം അഞ്ഞസ്സ ഫലസ്സ കാരണം അഹുത്വാ നിരുജ്ഝതി, തം ഉപച്ഛിന്നം ഹോതി, യഥാ തം അരഹതോ ചുതിചിത്തന്തി. കാരണതോ നിബ്ബത്തസ്സ ഫലസ്സ യോ നിബ്ബത്തിഅത്ഥോ അത്ഥി, സോ നിബ്ബത്തിഅത്ഥോ ഫലത്ഥോ ഹോതി. പടിസന്ധിക്ഖന്ധാനം യോ പടിസന്ധിഅത്ഥോ പടിസന്ദഹനത്ഥോ അത്ഥി, സോ പടിസന്ധിഅത്ഥോ പുനബ്ഭവത്ഥോ പുനബ്ഭവനത്ഥോ ഹോതി. കിലേസാനം യോ പലിബോധത്ഥോ സന്താനേ ഉപ്പജ്ജനത്ഥോ അത്ഥി, സോ പലിബോധത്ഥോ പരിയുട്ഠാനത്ഥോ ഹോതി. കിലേസാനം മഗ്ഗേന യോ അസമുഗ്ഘാതത്ഥോ അത്ഥി, സോ അസമുഗ്ഘാതത്ഥോ അനുസയത്ഥോ ഹോതി. അവിജ്ജായ ചതുന്നം സച്ചാനം യോ അസമ്പടിവേധത്ഥോ അത്ഥി, സോ അസമ്പടിവേധത്ഥോ അവിജ്ജത്ഥോ ഹോതി. അരഹത്തമഗ്ഗേന യോ അപരിഞ്ഞാതത്ഥോ അത്ഥി, സോ അപരിഞ്ഞാതത്ഥോ വിഞ്ഞാണസ്സ പടിസന്ധിവിഞ്ഞാണസ്സ ബീജത്ഥോ ഹോതി.
Tattha avupacchinnassa hetupaccayasaṅkhātassa kāraṇassa yo anupacchedattho atthi, so anupacchedattho santatiattho hoti phalena sambandhattā , yañca kāraṇaṃ attano phalassa janakaṃ upatthambhakaṃ hutvā nirujjhati, so anupacchinno eva nāma hotīti. Yañca phalaṃ aññassa kāraṇaṃ hutvā nirujjhati, tasmiṃ anupacchinne tassa ca santatiattho hoti. Yaṃ pana phalaṃ aññassa phalassa kāraṇaṃ ahutvā nirujjhati, taṃ upacchinnaṃ hoti, yathā taṃ arahato cuticittanti. Kāraṇato nibbattassa phalassa yo nibbattiattho atthi, so nibbattiattho phalattho hoti. Paṭisandhikkhandhānaṃ yo paṭisandhiattho paṭisandahanattho atthi, so paṭisandhiattho punabbhavattho punabbhavanattho hoti. Kilesānaṃ yo palibodhattho santāne uppajjanattho atthi, so palibodhattho pariyuṭṭhānattho hoti. Kilesānaṃ maggena yo asamugghātattho atthi, so asamugghātattho anusayattho hoti. Avijjāya catunnaṃ saccānaṃ yo asampaṭivedhattho atthi, so asampaṭivedhattho avijjattho hoti. Arahattamaggena yo apariññātattho atthi, so apariññātattho viññāṇassa paṭisandhiviññāṇassa bījattho hoti.
ഏത്താവതാ കാരണഭാവോ ച കാരണാകാരോ ച ഫലഞ്ച ഫലവിസേസോ ച ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘കതമോ പരമ്പരഹേതുപച്ചയത്ഥോ, കതമോ ച സമ്ബന്ധത്ഥോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘യത്ഥ അവുപച്ഛേദോ’’തിആദി വുത്തം. യത്ഥ യസ്സം രൂപാരൂപപവത്തിയം അവുപച്ഛിന്നസ്സ ഹേതുപച്ചയപ്പഭേദസ്സ കാരണസ്സ യോ അവുപച്ഛേദോ അത്ഥി, സോ അവുപച്ഛേദോ തത്ഥ തിസ്സം രൂപാരൂപപവത്തിയം സന്തതി ഹോതി. യത്ഥ യസ്സം രൂപാരൂപപവത്തിയം യാ സന്തതി അത്ഥി, സാ സന്തതിതത്ഥ രൂപാരൂപപവത്തിയം നിബ്ബത്തി ഹോതീതിആദിനാ യോജേത്വാ പരമ്പരഹേതുആദികോ വിഞ്ഞാതബ്ബോ.
Ettāvatā kāraṇabhāvo ca kāraṇākāro ca phalañca phalaviseso ca ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘katamo paramparahetupaccayattho, katamo ca sambandhattho’’ti pucchitabbattā ‘‘yattha avupacchedo’’tiādi vuttaṃ. Yattha yassaṃ rūpārūpapavattiyaṃ avupacchinnassa hetupaccayappabhedassa kāraṇassa yo avupacchedo atthi, so avupacchedo tattha tissaṃ rūpārūpapavattiyaṃ santati hoti. Yattha yassaṃ rūpārūpapavattiyaṃ yā santati atthi, sā santatitattha rūpārūpapavattiyaṃ nibbatti hotītiādinā yojetvā paramparahetuādiko viññātabbo.
സീലക്ഖന്ധോതി പരിസുദ്ധസീലക്ഖന്ധോ. സമാധിക്ഖന്ധസ്സാതി മഹഗ്ഗതക്ഖന്ധസ്സ, സമാധിപട്ഠാനോ ഹി മഹഗ്ഗതധമ്മോ. പഞ്ഞാക്ഖന്ധോതി മഗ്ഗഫലപഞ്ഞാപധാനക്ഖന്ധോ. സോ ഹി വിമുത്തിഞാണദസ്സനസങ്ഖാതസ്സ പച്ചവേക്ഖണഞാണക്ഖന്ധസ്സ പച്ചയോ ഹോതി. തിത്ഥഞ്ഞുതാദീനം അത്ഥോ പദട്ഠാനഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനായം വുത്തോവ.
Sīlakkhandhoti parisuddhasīlakkhandho. Samādhikkhandhassāti mahaggatakkhandhassa, samādhipaṭṭhāno hi mahaggatadhammo. Paññākkhandhoti maggaphalapaññāpadhānakkhandho. So hi vimuttiñāṇadassanasaṅkhātassa paccavekkhaṇañāṇakkhandhassa paccayo hoti. Titthaññutādīnaṃ attho padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanāyaṃ vuttova.
സഭാവോ ഹേതൂതി ആചരിയേന വുത്തോ, ‘‘കീദിസോ സോ സഭാവോ ഹേതൂ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘യഥാ വാ പന ചക്ഖുഞ്ച പടിച്ചാ’’തിആദി വുത്തം . ചക്ഖുവിഞ്ഞാണം ചക്ഖുഞ്ച ചക്ഖുന്ദ്രിയഞ്ച പടിച്ച നിസ്സയം കത്വാ രൂപേ പടിച്ച ആരമ്മണം കത്വാ ഉപ്പജ്ജതി. തത്ഥ ചക്ഖാദീസു ചക്ഖുന്ദ്രിയം ആധിപതേയ്യപച്ചയതായ ഇന്ദ്രിയപച്ചയതായ ചക്ഖുവിഞ്ഞാണസ്സ പച്ചയോ, രൂപാരമ്മണം പുരേജാതാരമ്മണപച്ചയതായ പച്ചയോ, ആലോകോ സന്നിസ്സയതായ ഉപനിസ്സയതായ പച്ചയോ ഹോതി. സോ പച്ചയോ ഹോന്തോ ഫലേന ചക്ഖുവിഞ്ഞാണേന അസമാനത്താ സഭാവോ ഹേതു ന ഹോതി, പച്ചയോ ച ഹോതി മനസികാരോ. കിരിയമനോധാതു പന ഫലേന ചക്ഖുവിഞ്ഞാണേന വിഞ്ഞാണഭാവേന സമാനത്താ സഭാവോ ഹേതു ഹോതി യഥാ, ഏവം സങ്ഖാരാ നാമക്ഖന്ധഭാവേന സമാനത്താ വിഞ്ഞാണസ്സ പച്ചയാ ഹോന്താ സഭാവോ ഹേതു ഹോന്തി. വിഞ്ഞാണം നാമരൂപേന ഏകസന്തതിവസേന സമാനത്താ നാമരൂപസ്സ പച്ചയോ ഹോന്തം സഭാവോ ഹേതു ഹോതി. ഇമിനാ നയേന ‘‘നാമരൂപം സളായതനസ്സാ’’തിആദീസുപി അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ഏവം വുത്തപ്പകാരോ ഹേതു, പച്ചയോ ജനകോ, ഉപത്ഥമ്ഭകോ ച യോ കോചി ഉപനിസ്സയോ ബലവപച്ചയോ ഹോതി, സബ്ബോ സോ ഹേതുപച്ചയോ ജനകഉപത്ഥമ്ഭകോ ജനിതബ്ബുപത്ഥമ്ഭിയസ്സ ഫലസ്സ പരിക്ഖരണതോ അഭിസങ്ഖരണതോ നിപ്പരിയായതോ പരിക്ഖാരോ നാമ.
Sabhāvo hetūti ācariyena vutto, ‘‘kīdiso so sabhāvo hetū’’ti pucchitabbattā ‘‘yathā vā pana cakkhuñca paṭiccā’’tiādi vuttaṃ . Cakkhuviññāṇaṃ cakkhuñca cakkhundriyañca paṭicca nissayaṃ katvā rūpe paṭicca ārammaṇaṃ katvā uppajjati. Tattha cakkhādīsu cakkhundriyaṃ ādhipateyyapaccayatāya indriyapaccayatāya cakkhuviññāṇassa paccayo, rūpārammaṇaṃ purejātārammaṇapaccayatāya paccayo, āloko sannissayatāya upanissayatāya paccayo hoti. So paccayo honto phalena cakkhuviññāṇena asamānattā sabhāvo hetu na hoti, paccayo ca hoti manasikāro. Kiriyamanodhātu pana phalena cakkhuviññāṇena viññāṇabhāvena samānattā sabhāvo hetu hoti yathā, evaṃ saṅkhārā nāmakkhandhabhāvena samānattā viññāṇassa paccayā hontā sabhāvo hetu honti. Viññāṇaṃ nāmarūpena ekasantativasena samānattā nāmarūpassa paccayo hontaṃ sabhāvo hetu hoti. Iminā nayena ‘‘nāmarūpaṃ saḷāyatanassā’’tiādīsupi attho veditabbo. Evaṃ vuttappakāro hetu, paccayo janako, upatthambhako ca yo koci upanissayo balavapaccayo hoti, sabbo so hetupaccayo janakaupatthambhako janitabbupatthambhiyassa phalassa parikkharaṇato abhisaṅkharaṇato nippariyāyato parikkhāro nāma.
‘‘വുത്തപ്പകാരോ ഹേതുപച്ചയോ പരിക്ഖാരോ നാമാതി കേന അമ്ഹേഹി സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹാ’’തിആദി വുത്തം. തേന കാരണഭൂതേന സബ്ബസ്സ ഹേതുപച്ചയസ്സ പരിക്ഖാരഭാവേന ആയസ്മാ മഹാകച്ചാനോ ‘‘യേ ധമ്മാ യം ധമ്മം ജനയന്തീ’’തി യം വചനം ആഹ, തേന വചനേന സദ്ദഹിതബ്ബോ, ‘‘യേ ധമ്മാ യം ധമ്മം ജനയന്തീ’’തി വചനം നിസ്സായ തുമ്ഹേഹി സല്ലക്ഖേതബ്ബോതി അധിപ്പായോ.
‘‘Vuttappakāro hetupaccayo parikkhāro nāmāti kena amhehi saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tena kāraṇabhūtena sabbassa hetupaccayassa parikkhārabhāvena āyasmā mahākaccāno ‘‘ye dhammā yaṃ dhammaṃ janayantī’’ti yaṃ vacanaṃ āha, tena vacanena saddahitabbo, ‘‘ye dhammā yaṃ dhammaṃ janayantī’’ti vacanaṃ nissāya tumhehi sallakkhetabboti adhippāyo.
‘‘ഏത്തകോവ പരിക്ഖാരോ ഹാരോ യുഞ്ജിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘നിയുത്തോ പരിക്ഖാരോ ഹാരോ’’തി വുത്തം, യോ യോ പരിക്ഖാരോ ഹാരോ യുഞ്ജിതബ്ബോ, സോ സോ പരിക്ഖാരോ ഹാരോ നീഹരിത്വാ യുത്തോ യുഞ്ജിതബ്ബോതി.
‘‘Ettakova parikkhāro hāro yuñjitabbo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto parikkhāro hāro’’ti vuttaṃ, yo yo parikkhāro hāro yuñjitabbo, so so parikkhāro hāro nīharitvā yutto yuñjitabboti.
ഇതി പരിക്ഖാരഹാരവിഭങ്ഗേ സത്തിബലാനുരൂപാ രചിതാ
Iti parikkhārahāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
വിഭാവനാ നിട്ഠിതാ.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
പണ്ഡിതേഹി പന അട്ഠകഥാടീകാനുസാരേന ഗമ്ഭീരത്ഥോ വിത്ഥാരതോ വിഭജിത്വാ ഗഹേതബ്ബോതി.
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusārena gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൧൫. പരിക്ഖാരഹാരവിഭങ്ഗോ • 15. Parikkhārahāravibhaṅgo
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ൧൫. പരിക്ഖാരഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 15. Parikkhārahāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൧൫. പരിക്ഖാരഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 15. Parikkhārahāravibhaṅgavaṇṇanā