| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi |
१५. परिक्खारहारविभङ्गो
15. Parikkhārahāravibhaṅgo
४९. तत्थ कतमो परिक्खारो हारो? ‘‘ये धम्मा यं धम्मं जनयन्ती’’ति।
49. Tattha katamo parikkhāro hāro? ‘‘Ye dhammā yaṃ dhammaṃ janayantī’’ti.
यो धम्मो यं धम्मं जनयति, तस्स सो परिक्खारो। किंलक्खणो परिक्खारो? जनकलक्खणो परिक्खारो। द्वे धम्मा जनयन्ति हेतु च पच्चयो च। तत्थ किंलक्खणो हेतु, किंलक्खणो पच्चयो? असाधारणलक्खणो हेतु, साधारणलक्खणो पच्चयो। यथा किं भवे? यथा अङ्कुरस्स निब्बत्तिया बीजं असाधारणं, पथवी आपो च साधारणा। अङ्कुरस्स हि पथवी आपो च पच्चयो सभावो हेतु। यथा वा पन घटे दुद्धं पक्खित्तं दधि भवति, न चत्थि एककालसमवधानं दुद्धस्स च दधिस्स च। एवमेवं नत्थि एककालसमवधानं हेतुस्स च पच्चयस्स च।
Yo dhammo yaṃ dhammaṃ janayati, tassa so parikkhāro. Kiṃlakkhaṇo parikkhāro? Janakalakkhaṇo parikkhāro. Dve dhammā janayanti hetu ca paccayo ca. Tattha kiṃlakkhaṇo hetu, kiṃlakkhaṇo paccayo? Asādhāraṇalakkhaṇo hetu, sādhāraṇalakkhaṇo paccayo. Yathā kiṃ bhave? Yathā aṅkurassa nibbattiyā bījaṃ asādhāraṇaṃ, pathavī āpo ca sādhāraṇā. Aṅkurassa hi pathavī āpo ca paccayo sabhāvo hetu. Yathā vā pana ghaṭe duddhaṃ pakkhittaṃ dadhi bhavati, na catthi ekakālasamavadhānaṃ duddhassa ca dadhissa ca. Evamevaṃ natthi ekakālasamavadhānaṃ hetussa ca paccayassa ca.
अयञ्हि संसारो सहेतु सप्पच्चयो निब्बत्तो। वुत्तं हि अविज्जापच्चया सङ्खारा, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, एवं सब्बो पटिच्चसमुप्पादो। इति अविज्जा अविज्जाय हेतु अयोनिसो मनसिकारो पच्चयो। पुरिमिका अविज्जा पच्छिमिकाय अविज्जाय हेतु। तत्थ पुरिमिका अविज्जा अविज्जानुसयो पच्छिमिका अविज्जा अविज्जापरियुट्ठानं, पुरिमिको अविज्जानुसयो पच्छिमिकस्स अविज्जापरियुट्ठानस्स हेतुभूतो परिब्रूहनाय, बीजङ्कुरो विय समनन्तरहेतुताय। यं पन यत्थ फलं निब्बत्तति, इदमस्स परम्परहेतुताय हेतुभूतं। दुविधो हि हेतु समनन्तरहेतु परम्परहेतु च, एवं अविज्जायपि दुविधो हेतु समनन्तरहेतु परम्परहेतु च।
Ayañhi saṃsāro sahetu sappaccayo nibbatto. Vuttaṃ hi avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, evaṃ sabbo paṭiccasamuppādo. Iti avijjā avijjāya hetu ayoniso manasikāro paccayo. Purimikā avijjā pacchimikāya avijjāya hetu. Tattha purimikā avijjā avijjānusayo pacchimikā avijjā avijjāpariyuṭṭhānaṃ, purimiko avijjānusayo pacchimikassa avijjāpariyuṭṭhānassa hetubhūto paribrūhanāya, bījaṅkuro viya samanantarahetutāya. Yaṃ pana yattha phalaṃ nibbattati, idamassa paramparahetutāya hetubhūtaṃ. Duvidho hi hetu samanantarahetu paramparahetu ca, evaṃ avijjāyapi duvidho hetu samanantarahetu paramparahetu ca.
यथा वा पन थालकञ्च वट्टि च तेलञ्च पदीपस्स पच्चयभूतं न सभावहेतु, न हि सक्का थालकञ्च वट्टिञ्च तेलञ्च अनग्गिकं दीपेतुं पदीपस्स पच्चयभूतं। पदीपो विय सभावो हेतु होति। इति सभावो हेतु, परभावो पच्चयो। अज्झत्तिको हेतु, बाहिरो पच्चयो। जनको हेतु, परिग्गाहको पच्चयो। असाधारणो हेतु, साधारणो पच्चयो।
Yathā vā pana thālakañca vaṭṭi ca telañca padīpassa paccayabhūtaṃ na sabhāvahetu, na hi sakkā thālakañca vaṭṭiñca telañca anaggikaṃ dīpetuṃ padīpassa paccayabhūtaṃ. Padīpo viya sabhāvo hetu hoti. Iti sabhāvo hetu, parabhāvo paccayo. Ajjhattiko hetu, bāhiro paccayo. Janako hetu, pariggāhako paccayo. Asādhāraṇo hetu, sādhāraṇo paccayo.
अवुपच्छेदत्थो सन्तति अत्थो, निब्बत्ति अत्थो फलत्थो, पटिसन्धि अत्थो पुनब्भवत्थो, पलिबोधत्थो परियुट्ठानत्थो, असमुग्घातत्थो अनुसयत्थो, असम्पटिवेधत्थो अविज्जत्थो, अपरिञ्ञातत्थो विञ्ञाणस्स बीजत्थो। यत्थ अवुपच्छेदो तत्थ सन्तति, यत्थ सन्तति तत्थ निब्बत्ति , यत्थ निब्बत्ति तत्थ फलं, यत्थ फलं तत्थ पटिसन्धि, यत्थ पटिसन्धि तत्थ पुनब्भवो, यत्थ पुनब्भवो तत्थ पलिबोधो, यत्थ पलिबोधो तत्थ परियुट्ठानं, यत्थ परियुट्ठानं तत्थ असमुग्घातो। यत्थ असमुग्घातो तत्थ अनुसयो, यत्थ अनुसयो तत्थ असम्पटिवेधो, यत्थ असम्पटिवेधो तत्थ अविज्जा, यत्थ अविज्जा तत्थ सासवं विञ्ञाणं अपरिञ्ञातं, यत्थ सासवं विञ्ञाणं अपरिञ्ञातं तत्थ बीजत्थो।
Avupacchedattho santati attho, nibbatti attho phalattho, paṭisandhi attho punabbhavattho, palibodhattho pariyuṭṭhānattho, asamugghātattho anusayattho, asampaṭivedhattho avijjattho, apariññātattho viññāṇassa bījattho. Yattha avupacchedo tattha santati, yattha santati tattha nibbatti , yattha nibbatti tattha phalaṃ, yattha phalaṃ tattha paṭisandhi, yattha paṭisandhi tattha punabbhavo, yattha punabbhavo tattha palibodho, yattha palibodho tattha pariyuṭṭhānaṃ, yattha pariyuṭṭhānaṃ tattha asamugghāto. Yattha asamugghāto tattha anusayo, yattha anusayo tattha asampaṭivedho, yattha asampaṭivedho tattha avijjā, yattha avijjā tattha sāsavaṃ viññāṇaṃ apariññātaṃ, yattha sāsavaṃ viññāṇaṃ apariññātaṃ tattha bījattho.
सीलक्खन्धो समाधिक्खन्धस्स पच्चयो, समाधिक्खन्धो पञ्ञाक्खन्धस्स पच्चयो, पञ्ञाक्खन्धो विमुत्तिक्खन्धस्स पच्चयो, विमुत्तिक्खन्धो विमुत्तिञाणदस्सनक्खन्धस्स पच्चयो। तित्थञ्ञुता पीतञ्ञुताय पच्चयो, पीतञ्ञुता पत्तञ्ञुताय पच्चयो, पत्तञ्ञुता अत्तञ्ञुताय पच्चयो।
Sīlakkhandho samādhikkhandhassa paccayo, samādhikkhandho paññākkhandhassa paccayo, paññākkhandho vimuttikkhandhassa paccayo, vimuttikkhandho vimuttiñāṇadassanakkhandhassa paccayo. Titthaññutā pītaññutāya paccayo, pītaññutā pattaññutāya paccayo, pattaññutā attaññutāya paccayo.
यथा वा पन चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणं। तत्थ चक्खु आधिपतेय्यपच्चयताय पच्चयो, रूपा आरम्मणपच्चयताय पच्चयो। आलोको सन्निस्सयताय पच्चयो, मनसिकारो सभावो हेतु । सङ्खारा विञ्ञाणस्स पच्चयो, सभावो हेतु। विञ्ञाणं नामरूपस्स पच्चयो, सभावो हेतु। नामरूपं सळायतनस्स पच्चयो, सभावो हेतु। सळायतनं फस्सस्स पच्चयो, सभावो हेतु। फस्सो वेदनाय पच्चयो, सभावो हेतु। वेदना तण्हाय पच्चयो, सभावो हेतु। तण्हा उपादानस्स पच्चयो, सभावो हेतु। उपादानं भवस्स पच्चयो, सभावो हेतु। भवो जातिया पच्चयो, सभावो हेतु। जाति जरामरणस्स पच्चयो, सभावो हेतु। जरामरणं सोकस्स पच्चयो, सभावो हेतु। सोको परिदेवस्स पच्चयो, सभावो हेतु। परिदेवो दुक्खस्स पच्चयो, सभावो हेतु। दुक्खं दोमनस्सस्स पच्चयो, सभावो हेतु। दोमनस्सं उपायासस्स पच्चयो, सभावो हेतु। एवं यो कोचि उपनिस्सयो सब्बो सो परिक्खारो। तेनाह आयस्मा महाकच्चायनो ‘‘ये धम्मा यं धम्मं जनयन्ती’’ति।
Yathā vā pana cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ. Tattha cakkhu ādhipateyyapaccayatāya paccayo, rūpā ārammaṇapaccayatāya paccayo. Āloko sannissayatāya paccayo, manasikāro sabhāvo hetu . Saṅkhārā viññāṇassa paccayo, sabhāvo hetu. Viññāṇaṃ nāmarūpassa paccayo, sabhāvo hetu. Nāmarūpaṃ saḷāyatanassa paccayo, sabhāvo hetu. Saḷāyatanaṃ phassassa paccayo, sabhāvo hetu. Phasso vedanāya paccayo, sabhāvo hetu. Vedanā taṇhāya paccayo, sabhāvo hetu. Taṇhā upādānassa paccayo, sabhāvo hetu. Upādānaṃ bhavassa paccayo, sabhāvo hetu. Bhavo jātiyā paccayo, sabhāvo hetu. Jāti jarāmaraṇassa paccayo, sabhāvo hetu. Jarāmaraṇaṃ sokassa paccayo, sabhāvo hetu. Soko paridevassa paccayo, sabhāvo hetu. Paridevo dukkhassa paccayo, sabhāvo hetu. Dukkhaṃ domanassassa paccayo, sabhāvo hetu. Domanassaṃ upāyāsassa paccayo, sabhāvo hetu. Evaṃ yo koci upanissayo sabbo so parikkhāro. Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘ye dhammā yaṃ dhammaṃ janayantī’’ti.
नियुत्तो परिक्खारो हारो।
Niyutto parikkhāro hāro.
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / १५. परिक्खारहारविभङ्गवण्णना • 15. Parikkhārahāravibhaṅgavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिप्पकरण-टीका • Nettippakaraṇa-ṭīkā / १५. परिक्खारहारविभङ्गवण्णना • 15. Parikkhārahāravibhaṅgavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī / १५. परिक्खारहारविभङ्गविभावना • 15. Parikkhārahāravibhaṅgavibhāvanā
