| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เนตฺติปฺปกรณปาฬิ • Nettippakaraṇapāḷi |
๑๕. ปริกฺขารหารวิภโงฺค
15. Parikkhārahāravibhaṅgo
๔๙. ตตฺถ กตโม ปริกฺขาโร หาโร? ‘‘เย ธมฺมา ยํ ธมฺมํ ชนยนฺตี’’ติฯ
49. Tattha katamo parikkhāro hāro? ‘‘Ye dhammā yaṃ dhammaṃ janayantī’’ti.
โย ธโมฺม ยํ ธมฺมํ ชนยติ, ตสฺส โส ปริกฺขาโรฯ กิํลกฺขโณ ปริกฺขาโร? ชนกลกฺขโณ ปริกฺขาโรฯ เทฺว ธมฺมา ชนยนฺติ เหตุ จ ปจฺจโย จฯ ตตฺถ กิํลกฺขโณ เหตุ, กิํลกฺขโณ ปจฺจโย? อสาธารณลกฺขโณ เหตุ, สาธารณลกฺขโณ ปจฺจโยฯ ยถา กิํ ภเว? ยถา องฺกุรสฺส นิพฺพตฺติยา พีชํ อสาธารณํ, ปถวี อาโป จ สาธารณาฯ องฺกุรสฺส หิ ปถวี อาโป จ ปจฺจโย สภาโว เหตุฯ ยถา วา ปน ฆเฎ ทุทฺธํ ปกฺขิตฺตํ ทธิ ภวติ, น จตฺถิ เอกกาลสมวธานํ ทุทฺธสฺส จ ทธิสฺส จฯ เอวเมวํ นตฺถิ เอกกาลสมวธานํ เหตุสฺส จ ปจฺจยสฺส จฯ
Yo dhammo yaṃ dhammaṃ janayati, tassa so parikkhāro. Kiṃlakkhaṇo parikkhāro? Janakalakkhaṇo parikkhāro. Dve dhammā janayanti hetu ca paccayo ca. Tattha kiṃlakkhaṇo hetu, kiṃlakkhaṇo paccayo? Asādhāraṇalakkhaṇo hetu, sādhāraṇalakkhaṇo paccayo. Yathā kiṃ bhave? Yathā aṅkurassa nibbattiyā bījaṃ asādhāraṇaṃ, pathavī āpo ca sādhāraṇā. Aṅkurassa hi pathavī āpo ca paccayo sabhāvo hetu. Yathā vā pana ghaṭe duddhaṃ pakkhittaṃ dadhi bhavati, na catthi ekakālasamavadhānaṃ duddhassa ca dadhissa ca. Evamevaṃ natthi ekakālasamavadhānaṃ hetussa ca paccayassa ca.
อยญฺหิ สํสาโร สเหตุ สปฺปจฺจโย นิพฺพโตฺตฯ วุตฺตํ หิ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา, สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณํ, เอวํ สโพฺพ ปฎิจฺจสมุปฺปาโทฯ อิติ อวิชฺชา อวิชฺชาย เหตุ อโยนิโส มนสิกาโร ปจฺจโยฯ ปุริมิกา อวิชฺชา ปจฺฉิมิกาย อวิชฺชาย เหตุฯ ตตฺถ ปุริมิกา อวิชฺชา อวิชฺชานุสโย ปจฺฉิมิกา อวิชฺชา อวิชฺชาปริยุฎฺฐานํ, ปุริมิโก อวิชฺชานุสโย ปจฺฉิมิกสฺส อวิชฺชาปริยุฎฺฐานสฺส เหตุภูโต ปริพฺรูหนาย, พีชงฺกุโร วิย สมนนฺตรเหตุตายฯ ยํ ปน ยตฺถ ผลํ นิพฺพตฺตติ, อิทมสฺส ปรมฺปรเหตุตาย เหตุภูตํฯ ทุวิโธ หิ เหตุ สมนนฺตรเหตุ ปรมฺปรเหตุ จ, เอวํ อวิชฺชายปิ ทุวิโธ เหตุ สมนนฺตรเหตุ ปรมฺปรเหตุ จฯ
Ayañhi saṃsāro sahetu sappaccayo nibbatto. Vuttaṃ hi avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, evaṃ sabbo paṭiccasamuppādo. Iti avijjā avijjāya hetu ayoniso manasikāro paccayo. Purimikā avijjā pacchimikāya avijjāya hetu. Tattha purimikā avijjā avijjānusayo pacchimikā avijjā avijjāpariyuṭṭhānaṃ, purimiko avijjānusayo pacchimikassa avijjāpariyuṭṭhānassa hetubhūto paribrūhanāya, bījaṅkuro viya samanantarahetutāya. Yaṃ pana yattha phalaṃ nibbattati, idamassa paramparahetutāya hetubhūtaṃ. Duvidho hi hetu samanantarahetu paramparahetu ca, evaṃ avijjāyapi duvidho hetu samanantarahetu paramparahetu ca.
ยถา วา ปน ถาลกญฺจ วฎฺฎิ จ เตลญฺจ ปทีปสฺส ปจฺจยภูตํ น สภาวเหตุ, น หิ สกฺกา ถาลกญฺจ วฎฺฎิญฺจ เตลญฺจ อนคฺคิกํ ทีเปตุํ ปทีปสฺส ปจฺจยภูตํฯ ปทีโป วิย สภาโว เหตุ โหติฯ อิติ สภาโว เหตุ, ปรภาโว ปจฺจโยฯ อชฺฌตฺติโก เหตุ, พาหิโร ปจฺจโยฯ ชนโก เหตุ, ปริคฺคาหโก ปจฺจโยฯ อสาธารโณ เหตุ, สาธารโณ ปจฺจโยฯ
Yathā vā pana thālakañca vaṭṭi ca telañca padīpassa paccayabhūtaṃ na sabhāvahetu, na hi sakkā thālakañca vaṭṭiñca telañca anaggikaṃ dīpetuṃ padīpassa paccayabhūtaṃ. Padīpo viya sabhāvo hetu hoti. Iti sabhāvo hetu, parabhāvo paccayo. Ajjhattiko hetu, bāhiro paccayo. Janako hetu, pariggāhako paccayo. Asādhāraṇo hetu, sādhāraṇo paccayo.
อวุปเจฺฉทโตฺถ สนฺตติ อโตฺถ, นิพฺพตฺติ อโตฺถ ผลโตฺถ, ปฎิสนฺธิ อโตฺถ ปุนพฺภวโตฺถ, ปลิโพธโตฺถ ปริยุฎฺฐานโตฺถ, อสมุคฺฆาตโตฺถ อนุสยโตฺถ, อสมฺปฎิเวธโตฺถ อวิชฺชโตฺถ, อปริญฺญาตโตฺถ วิญฺญาณสฺส พีชโตฺถฯ ยตฺถ อวุปเจฺฉโท ตตฺถ สนฺตติ, ยตฺถ สนฺตติ ตตฺถ นิพฺพตฺติ , ยตฺถ นิพฺพตฺติ ตตฺถ ผลํ, ยตฺถ ผลํ ตตฺถ ปฎิสนฺธิ, ยตฺถ ปฎิสนฺธิ ตตฺถ ปุนพฺภโว, ยตฺถ ปุนพฺภโว ตตฺถ ปลิโพโธ, ยตฺถ ปลิโพโธ ตตฺถ ปริยุฎฺฐานํ, ยตฺถ ปริยุฎฺฐานํ ตตฺถ อสมุคฺฆาโตฯ ยตฺถ อสมุคฺฆาโต ตตฺถ อนุสโย, ยตฺถ อนุสโย ตตฺถ อสมฺปฎิเวโธ, ยตฺถ อสมฺปฎิเวโธ ตตฺถ อวิชฺชา, ยตฺถ อวิชฺชา ตตฺถ สาสวํ วิญฺญาณํ อปริญฺญาตํ, ยตฺถ สาสวํ วิญฺญาณํ อปริญฺญาตํ ตตฺถ พีชโตฺถฯ
Avupacchedattho santati attho, nibbatti attho phalattho, paṭisandhi attho punabbhavattho, palibodhattho pariyuṭṭhānattho, asamugghātattho anusayattho, asampaṭivedhattho avijjattho, apariññātattho viññāṇassa bījattho. Yattha avupacchedo tattha santati, yattha santati tattha nibbatti , yattha nibbatti tattha phalaṃ, yattha phalaṃ tattha paṭisandhi, yattha paṭisandhi tattha punabbhavo, yattha punabbhavo tattha palibodho, yattha palibodho tattha pariyuṭṭhānaṃ, yattha pariyuṭṭhānaṃ tattha asamugghāto. Yattha asamugghāto tattha anusayo, yattha anusayo tattha asampaṭivedho, yattha asampaṭivedho tattha avijjā, yattha avijjā tattha sāsavaṃ viññāṇaṃ apariññātaṃ, yattha sāsavaṃ viññāṇaṃ apariññātaṃ tattha bījattho.
สีลกฺขโนฺธ สมาธิกฺขนฺธสฺส ปจฺจโย, สมาธิกฺขโนฺธ ปญฺญากฺขนฺธสฺส ปจฺจโย, ปญฺญากฺขโนฺธ วิมุตฺติกฺขนฺธสฺส ปจฺจโย, วิมุตฺติกฺขโนฺธ วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขนฺธสฺส ปจฺจโยฯ ติตฺถญฺญุตา ปีตญฺญุตาย ปจฺจโย, ปีตญฺญุตา ปตฺตญฺญุตาย ปจฺจโย, ปตฺตญฺญุตา อตฺตญฺญุตาย ปจฺจโยฯ
Sīlakkhandho samādhikkhandhassa paccayo, samādhikkhandho paññākkhandhassa paccayo, paññākkhandho vimuttikkhandhassa paccayo, vimuttikkhandho vimuttiñāṇadassanakkhandhassa paccayo. Titthaññutā pītaññutāya paccayo, pītaññutā pattaññutāya paccayo, pattaññutā attaññutāya paccayo.
ยถา วา ปน จกฺขุญฺจ ปฎิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณํฯ ตตฺถ จกฺขุ อาธิปเตยฺยปจฺจยตาย ปจฺจโย, รูปา อารมฺมณปจฺจยตาย ปจฺจโยฯ อาโลโก สนฺนิสฺสยตาย ปจฺจโย, มนสิกาโร สภาโว เหตุ ฯ สงฺขารา วิญฺญาณสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ วิญฺญาณํ นามรูปสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ นามรูปํ สฬายตนสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ สฬายตนํ ผสฺสสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ ผโสฺส เวทนาย ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ เวทนา ตณฺหาย ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ ตณฺหา อุปาทานสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ อุปาทานํ ภวสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ ภโว ชาติยา ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ ชาติ ชรามรณสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ ชรามรณํ โสกสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ โสโก ปริเทวสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ ปริเทโว ทุกฺขสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ ทุกฺขํ โทมนสฺสสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ โทมนสฺสํ อุปายาสสฺส ปจฺจโย, สภาโว เหตุฯ เอวํ โย โกจิ อุปนิสฺสโย สโพฺพ โส ปริกฺขาโรฯ เตนาห อายสฺมา มหากจฺจายโน ‘‘เย ธมฺมา ยํ ธมฺมํ ชนยนฺตี’’ติฯ
Yathā vā pana cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ. Tattha cakkhu ādhipateyyapaccayatāya paccayo, rūpā ārammaṇapaccayatāya paccayo. Āloko sannissayatāya paccayo, manasikāro sabhāvo hetu . Saṅkhārā viññāṇassa paccayo, sabhāvo hetu. Viññāṇaṃ nāmarūpassa paccayo, sabhāvo hetu. Nāmarūpaṃ saḷāyatanassa paccayo, sabhāvo hetu. Saḷāyatanaṃ phassassa paccayo, sabhāvo hetu. Phasso vedanāya paccayo, sabhāvo hetu. Vedanā taṇhāya paccayo, sabhāvo hetu. Taṇhā upādānassa paccayo, sabhāvo hetu. Upādānaṃ bhavassa paccayo, sabhāvo hetu. Bhavo jātiyā paccayo, sabhāvo hetu. Jāti jarāmaraṇassa paccayo, sabhāvo hetu. Jarāmaraṇaṃ sokassa paccayo, sabhāvo hetu. Soko paridevassa paccayo, sabhāvo hetu. Paridevo dukkhassa paccayo, sabhāvo hetu. Dukkhaṃ domanassassa paccayo, sabhāvo hetu. Domanassaṃ upāyāsassa paccayo, sabhāvo hetu. Evaṃ yo koci upanissayo sabbo so parikkhāro. Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘ye dhammā yaṃ dhammaṃ janayantī’’ti.
นิยุโตฺต ปริกฺขาโร หาโรฯ
Niyutto parikkhāro hāro.
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / เนตฺติปฺปกรณ-อฎฺฐกถา • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ๑๕. ปริกฺขารหารวิภงฺควณฺณนา • 15. Parikkhārahāravibhaṅgavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติปฺปกรณ-ฎีกา • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ๑๕. ปริกฺขารหารวิภงฺควณฺณนา • 15. Parikkhārahāravibhaṅgavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติวิภาวินี • Nettivibhāvinī / ๑๕. ปริกฺขารหารวิภงฺควิภาวนา • 15. Parikkhārahāravibhaṅgavibhāvanā
