| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๗. เสขิยกณฺฑํ
7. Sekhiyakaṇḍaṃ
๑. ปริมณฺฑลวคฺค-อตฺถโยชนา
1. Parimaṇḍalavagga-atthayojanā
สิกฺขิตสิเกฺขน ตีสุ สิกฺขาสุ จตูหิ มเคฺคหิ สิกฺขิตสิเกฺขน ตาทินา อฎฺฐหิ โลกธเมฺมหิ อกมฺปิยเฎฺฐน ตาทินา, อิฎฺฐานิเฎฺฐสุ วา อวิการเฎฺฐน ตาทินา ภควตา ยานิ สิกฺขาปทานิ ‘‘เสขิยานี’’ติ ภาสิตานิ, ทานิ เตสมฺปิ สิกฺขาปทานํ อยมฺปิ วณฺณนากฺกโม ภวตีติ โยชนาฯ
Sikkhitasikkhena tīsu sikkhāsu catūhi maggehi sikkhitasikkhena tādinā aṭṭhahi lokadhammehi akampiyaṭṭhena tādinā, iṭṭhāniṭṭhesu vā avikāraṭṭhena tādinā bhagavatā yāni sikkhāpadāni ‘‘sekhiyānī’’ti bhāsitāni, dāni tesampi sikkhāpadānaṃ ayampi vaṇṇanākkamo bhavatīti yojanā.
๕๗๖. ตตฺถาติ เสขิยสิกฺขาปเทสุ, อโตฺถ เอวํ เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ ‘‘สมนฺตโต’’ติอิมินา ปริตฺยูปสคฺคสฺสตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘นาภิมณฺฑลํ ชาณุมณฺฑล’’นฺติ เอตฺถ อุทฺธํสโทฺท จ อโธสโทฺท จ อชฺฌาหริตโพฺพติ อาห ‘‘อุทฺธ’’นฺติอาทิฯ อฎฺฐงฺคุลมตฺตนฺติ ภาวนปุํสกํ, นิวาเสตพฺพนฺติ สมฺพโนฺธฯ ตโตติ อฎฺฐงฺคุลมตฺตโตฯ ยถา ปฎิจฺฉนฺนํ โหติ, เอวํ นิวาเสนฺตสฺสาติ โยชนาฯ ตตฺริทํ ปมาณนฺติ ตสฺส นิวาสนสฺส อิทํ ปมาณํฯ ตาทิสสฺสาติ ทีฆโต มุฎฺฐิปญฺจกสฺส ติริยํ อฑฺฒเตยฺยหตฺถสฺส นิวาสนสฺสฯ ชาณุมณฺฑลํ ปฎิจฺฉาทนตฺถํ วฎฺฎตีติ โยชนาฯ ตตฺถาติ จีวเรสุฯ น ติฎฺฐตีติ วิรฬตฺตา น ติฎฺฐติฯ ติฎฺฐตีติ ฆนตฺตา ติฎฺฐติฯ
576.Tatthāti sekhiyasikkhāpadesu, attho evaṃ veditabboti yojanā. ‘‘Samantato’’tiiminā parityūpasaggassatthaṃ dasseti. ‘‘Nābhimaṇḍalaṃ jāṇumaṇḍala’’nti ettha uddhaṃsaddo ca adhosaddo ca ajjhāharitabboti āha ‘‘uddha’’ntiādi. Aṭṭhaṅgulamattanti bhāvanapuṃsakaṃ, nivāsetabbanti sambandho. Tatoti aṭṭhaṅgulamattato. Yathā paṭicchannaṃ hoti, evaṃ nivāsentassāti yojanā. Tatridaṃ pamāṇanti tassa nivāsanassa idaṃ pamāṇaṃ. Tādisassāti dīghato muṭṭhipañcakassa tiriyaṃ aḍḍhateyyahatthassa nivāsanassa. Jāṇumaṇḍalaṃ paṭicchādanatthaṃ vaṭṭatīti yojanā. Tatthāti cīvaresu. Na tiṭṭhatīti viraḷattā na tiṭṭhati. Tiṭṭhatīti ghanattā tiṭṭhati.
นิวาเสนฺตสฺส จาติเอตฺถ จสโทฺท อวธารณโตฺถ, นิวาเสนฺตเสฺสวาติ อโตฺถฯ เกวลํ เอวํ นิวาเสนฺตเสฺสว ทุกฺกฎํ น โหติ, อถ โข ตถา นิวาเสนฺตสฺสาปิ ทุกฺกฎเมวาติ โยชนาฯ เย ปน นิวาสนโทสาติ สมฺพโนฺธฯ อเญฺญติ ปุรโต จ ปจฺฉโต จ โอลเมฺพตฺวา นิวสนโต อเญฺญ ฯ เต สเพฺพติ สเพฺพ เต นิวาสนโทสาฯ เอตฺถาติ อิมสฺมิํ วิภเงฺคฯ ตเตฺถวาติ ขนฺธเกเยวฯ
Nivāsentassa cātiettha casaddo avadhāraṇattho, nivāsentassevāti attho. Kevalaṃ evaṃ nivāsentasseva dukkaṭaṃ na hoti, atha kho tathā nivāsentassāpi dukkaṭamevāti yojanā. Ye pana nivāsanadosāti sambandho. Aññeti purato ca pacchato ca olambetvā nivasanato aññe . Te sabbeti sabbe te nivāsanadosā. Etthāti imasmiṃ vibhaṅge. Tatthevāti khandhakeyeva.
อสญฺจิจฺจ นิวาเสนฺตสฺส อนาปตฺตีติ สมฺพโนฺธฯ เอเสว นโย ‘‘อสติยา’’ติ เอตฺถาปิฯ อชานนฺตสฺสาติ เอตฺถ อชานนํ ทุวิธํ นิวาสนวตฺตสฺส อชานนํ, อารูโฬฺหรูฬฺหภาวสฺส อชานนนฺติฯ ตตฺถ อารูโฬฺหรูฬฺหภาวสฺส อชานนํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘อชานนฺตสฺสา’’ติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อชานนฺตสฺสาติ เอตฺถา’’ติอาทิฯ หีติ สจฺจํฯ ตสฺสาติ นิวาสนวตฺตสฺสฯ อสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ ตํ ปนาติ อาปตฺติโต อโมกฺขนํ ปนฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ยุชฺชติ, ตสฺมาฯ โยติ ภิกฺขุฯ กุรุนฺทิยํ วุตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ สุกฺขา ชงฺฆา อิมสฺสาติ สุกฺขชโงฺฆฯ มหนฺตํ ปิณฺฑิกมํสํ อิมสฺสาติ มหาปิณฺฑิกมํโสฯ ตสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ
Asañcicca nivāsentassa anāpattīti sambandho. Eseva nayo ‘‘asatiyā’’ti etthāpi. Ajānantassāti ettha ajānanaṃ duvidhaṃ nivāsanavattassa ajānanaṃ, ārūḷhorūḷhabhāvassa ajānananti. Tattha ārūḷhorūḷhabhāvassa ajānanaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘ajānantassā’’ti dassento āha ‘‘ajānantassāti etthā’’tiādi. Hīti saccaṃ. Tassāti nivāsanavattassa. Assāti bhikkhuno. Taṃ panāti āpattito amokkhanaṃ pana. Tasmāti yasmā yujjati, tasmā. Yoti bhikkhu. Kurundiyaṃ vuttanti sambandho. Sukkhā jaṅghā imassāti sukkhajaṅgho. Mahantaṃ piṇḍikamaṃsaṃ imassāti mahāpiṇḍikamaṃso. Tassāti bhikkhussa.
วโณติ อรุฯ ตญฺหิ วณติ คตฺตวิจุณฺณนํ กโรตีติ วโณติ วุจฺจติฯ วาฬมิคา วา โจรา วาติ เอตฺถ วาสโทฺท อวุตฺตสมฺปิณฺฑนโตฺถ, เตน อญฺญาปิ อุทกจิกฺขลฺลาทโย อาปทา สงฺคยฺหนฺติฯ
Vaṇoti aru. Tañhi vaṇati gattavicuṇṇanaṃ karotīti vaṇoti vuccati. Vāḷamigā vā corā vāti ettha vāsaddo avuttasampiṇḍanattho, tena aññāpi udakacikkhallādayo āpadā saṅgayhanti.
๕๗๗. อิธาติ อิมสฺมิํ วิภเงฺค, สิกฺขาปเท วาฯ อุโภ กเณฺณติ ปุรโต จ ปจฺฉโต จ นิคฺคเต เทฺว กเณฺณฯ อวิเสเสนาติ ‘‘อนฺตรฆเร’’ติ จ ‘‘อาราเม’’ติ จ วิเสสํ อกตฺวา สามเญฺญนฯ วิหาเรปีติ สงฺฆสนฺนิปาตพุทฺธุปฎฺฐานเถรุปฎฺฐานาทิกาลํ สนฺธาย วุตฺตํฯ
577.Idhāti imasmiṃ vibhaṅge, sikkhāpade vā. Ubho kaṇṇeti purato ca pacchato ca niggate dve kaṇṇe. Avisesenāti ‘‘antaraghare’’ti ca ‘‘ārāme’’ti ca visesaṃ akatvā sāmaññena. Vihārepīti saṅghasannipātabuddhupaṭṭhānatherupaṭṭhānādikālaṃ sandhāya vuttaṃ.
๕๗๘. กาเยกเทเส กายสโทฺท วตฺตตีติ อาห ‘‘ชาณุมฺปิ อุรมฺปี’’ติฯ ‘‘น สีสํ ปารุเตนา’’ติอิมินา ‘‘สุปฺปฎิจฺฉเนฺนนา’’ติปทสฺส อติพฺยาปิตโทสํ ปฎิกฺขิปติฯ คณฺฐิกนฺติ ปาโสฯ โส หิ คเนฺถติ พนฺธตีติ วา, คเนฺถติ พนฺธติ เอตฺถาติ วา กตฺวา คนฺถิโกติ วุจฺจติฯ นฺถการสฺส วาณฺฐกาเร กเต คณฺฐิโก, ตํ คณฺฐิกํ ปฎิมุญฺจิตฺวาฯ อุโภ กเณฺณติ จีวรสฺส เทฺว โกเณฯ คลวาฎกโตติ เอตฺถ คโลติ กโณฺฐฯ โส หิ ขชฺชโภชฺชเลยฺยเปยฺยสงฺขาตํ จตุพฺพิธํ อสนํ คลติ ปโนฺน หุตฺวา กุจฺฉิยํ ปตติ อิโตติ คโลติ วุจฺจติฯ อาวาโฎเยว ขุทฺทกเฎฺฐน อาวาฎโก, ขุทฺทกเตฺถ โกฯ คเล ฐิโต อาวาฎโก คลวาฎโกฯ อการโต หิ อาการสฺส โลโป ‘‘ปป’’นฺติอาทีสุ (ชา. ๑.๑.๒) วิยฯ เอตฺถ หิ ปอาปนฺติ ปทเจฺฉโท, อการโต อาการสฺส จ โลโปฯ ปวทฺธํ อาปํ ปปํ, มหนฺตํ อุทกนฺติ อโตฺถฯ สีสํ วิวริตฺวาติ สมฺพโนฺธฯ
578. Kāyekadese kāyasaddo vattatīti āha ‘‘jāṇumpi urampī’’ti. ‘‘Na sīsaṃ pārutenā’’tiiminā ‘‘suppaṭicchannenā’’tipadassa atibyāpitadosaṃ paṭikkhipati. Gaṇṭhikanti pāso. So hi gantheti bandhatīti vā, gantheti bandhati etthāti vā katvā ganthikoti vuccati. Nthakārassa vāṇṭhakāre kate gaṇṭhiko, taṃ gaṇṭhikaṃ paṭimuñcitvā. Ubho kaṇṇeti cīvarassa dve koṇe. Galavāṭakatoti ettha galoti kaṇṭho. So hi khajjabhojjaleyyapeyyasaṅkhātaṃ catubbidhaṃ asanaṃ galati panno hutvā kucchiyaṃ patati itoti galoti vuccati. Āvāṭoyeva khuddakaṭṭhena āvāṭako, khuddakatthe ko. Gale ṭhito āvāṭako galavāṭako. Akārato hi ākārassa lopo ‘‘papa’’ntiādīsu (jā. 1.1.2) viya. Ettha hi paāpanti padacchedo, akārato ākārassa ca lopo. Pavaddhaṃ āpaṃ papaṃ, mahantaṃ udakanti attho. Sīsaṃ vivaritvāti sambandho.
๕๗๙. วาสํ อุปคโตติ วา วาเสน อุปคโตติ วา อตฺถํ ปฎิกฺขิปโนฺต อาห ‘‘วาสตฺถาย อุปคตสฺสา’’ติฯ
579. Vāsaṃ upagatoti vā vāsena upagatoti vā atthaṃ paṭikkhipanto āha ‘‘vāsatthāya upagatassā’’ti.
๕๘๐. หตฺถปาเท อกีฬโนฺต สุสํวุโต นามาติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘หตฺถํ วา ปาทํ วา อกีฬาเปโนฺต’’ติฯ
580. Hatthapāde akīḷanto susaṃvuto nāmāti dassento āha ‘‘hatthaṃ vā pādaṃ vā akīḷāpento’’ti.
๕๘๒. โอกฺขิตฺตจกฺขูติ เอตฺถ โอสโทฺท เหฎฺฐาปริยาโยติ อาห ‘‘เหฎฺฐา ขิตฺตจกฺขู’’ติฯ ‘‘หุตฺวา’’ติอิมินา กิริยาวิเสสนภาวํ ทเสฺสติฯ ยุคยุตฺตโกติ ยุเค ยุตฺตโกฯ ทมิยิตฺถาติ ทโนฺตฯ อาภุโส ชานาติ การณาการณนฺติ อาชาเนโยฺยฯ เอตฺตกนฺติ จตุหตฺถปมาณํฯ โย คจฺฉติ, อสฺส ภิกฺขุโน ทุกฺกฎา อาปตฺติ โหตีติ โยชนาฯ ‘‘ปริสฺสยภาว’’นฺติ จ ‘‘ปริสฺสยาภาว’’นฺติ จ เทฺว ปาฐา ยุชฺชนฺติเยวฯ
582.Okkhittacakkhūti ettha osaddo heṭṭhāpariyāyoti āha ‘‘heṭṭhā khittacakkhū’’ti. ‘‘Hutvā’’tiiminā kiriyāvisesanabhāvaṃ dasseti. Yugayuttakoti yuge yuttako. Damiyitthāti danto. Ābhuso jānāti kāraṇākāraṇanti ājāneyyo. Ettakanti catuhatthapamāṇaṃ. Yo gacchati, assa bhikkhuno dukkaṭā āpatti hotīti yojanā. ‘‘Parissayabhāva’’nti ca ‘‘parissayābhāva’’nti ca dve pāṭhā yujjantiyeva.
๕๘๔. อิตฺถมฺภูตลกฺขเณติ อิมํ ปการํ อิตฺถํ จีวรุกฺขิปนํ, ภวติ คจฺฉตีติ ภูโต, ภิกฺขุฯ ลกฺขียติ อเนนาติ ลกฺขณํ, จีวรํฯ อิตฺถํ ภูโต อิตฺถมฺภูโต, ตสฺส ลกฺขณํ อิตฺถมฺภูตลกฺขณํ, ตสฺมิํฯ กรณวจนํ ทฎฺฐพฺพนฺติ โยชนาฯ อิตฺถมฺภูตลกฺขณํ นาม กิริยาวิเสสนสฺส สภาโวติ อาห ‘‘เอกโต วา…เป.… หุตฺวาติ อโตฺถ’’ติฯ อโนฺตอินฺทขีลโตติ คามสฺส อโนฺตอินฺทขีลโตติฯ ปฐโม วโคฺคฯ
584.Itthambhūtalakkhaṇeti imaṃ pakāraṃ itthaṃ cīvarukkhipanaṃ, bhavati gacchatīti bhūto, bhikkhu. Lakkhīyati anenāti lakkhaṇaṃ, cīvaraṃ. Itthaṃ bhūto itthambhūto, tassa lakkhaṇaṃ itthambhūtalakkhaṇaṃ, tasmiṃ. Karaṇavacanaṃ daṭṭhabbanti yojanā. Itthambhūtalakkhaṇaṃ nāma kiriyāvisesanassa sabhāvoti āha ‘‘ekato vā…pe… hutvāti attho’’ti. Antoindakhīlatoti gāmassa antoindakhīlatoti. Paṭhamo vaggo.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. ปริมณฺฑลวโคฺค • 1. Parimaṇḍalavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๑. ปริมณฺฑลวคฺควณฺณนา • 1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๑. ปริมณฺฑลวคฺควณฺณนา • 1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๑. ปริมณฺฑลวคฺควณฺณนา • 1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๑. ปริมณฺฑลวคฺควณฺณนา • 1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
