| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
७. सेखियकण्डो
7. Sekhiyakaṇḍo
१. परिमण्डलवग्गवण्णना
1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
५७६. ‘‘सिक्खितसिक्खेनाति चतूहि मग्गेही’’ति वुत्तं। यस्मा अट्ठङ्गुलमत्तं ओतारेत्वा निवत्थमेव निसिन्नस्स चतुरङ्गुलमत्तं होति, तस्मा उभोपेते अट्ठकथावादा एकपरिच्छेदा, ‘‘अड्ढतेय्यहत्थ’’न्ति सुखुमं, एकपत्तं वा सन्धाय वुत्तं। तञ्हि यथाठानेन तिट्ठति। दुपट्टं सन्धाय ‘‘द्विहत्थप्पमाणम्पी’’ति वुत्तन्ति उपतिस्सत्थेरो। एकपट्टं, द्विपट्टं वा हेट्ठिमपरिच्छेदेन ‘‘द्विहत्थप्पमाण’’न्ति वुत्तन्ति वेदितब्बं। वुत्तञ्हि निस्सग्गियअट्ठकथायं ‘‘तिरियं द्विहत्थोपि वट्टती’’ति, तञ्च खो अलाभे एव ‘‘अलाभे तिरियं द्विहत्थप्पमाणम्पि वट्टती’’ति वुत्तत्ता। इदं सब्बं अधिट्ठानुपगं सन्धाय वुत्तं। विरुद्धं दिस्वा सज्जेतब्बं। नो चे सज्जेति, दुक्कटं। सचित्तकं पण्णत्तिविजाननचित्तेनेव ‘‘अनादरियं पटिच्चा’’ति वुत्तत्ता, न वत्थुविजाननचित्तेन ‘‘इदमेवं कत’’न्ति जानतोपि आपत्तिया अभावतो। फुस्सदेवत्थेरवादोपि एकेन परियायेन युज्जति। तथा उपतिस्सत्थेरवादोपि। पञ्ञत्तेपि सिक्खापदे अपञ्ञत्तेपि यं पकतिया वज्जं, तं लोकवज्जं। इदं पन पञ्ञत्तेयेव वज्जं, नापञ्ञत्ते, तस्मा इतरलोकवज्जेन असदिसत्ता न लोकवज्जं। पण्णत्तितो पट्ठाय वज्जतो पण्णत्तिवज्जं। अनादरियचित्तेनेव आपज्जितब्बत्ता सचित्तकं, तस्स चित्तस्स तिवेदनत्ता तिवेदनं। यस्मा अनादरियचित्तता नाम केवलं अकुसलमेव, तञ्च पकतिया वज्जं, तस्मा इदं लोकवज्जं। सञ्चिच्च वीतिक्कमनं नाम दोमनस्सिकस्सेव होतीति दुक्खवेदनं। गण्ठिपदे पन ‘‘पाणातिपातादि विय निवासनादिदोसो लोकगरहितो न होतीति पण्णत्तिवज्जन्ति फुस्सदेवत्थेरो’’ति लिखितं।
576.‘‘Sikkhitasikkhenāti catūhi maggehī’’ti vuttaṃ. Yasmā aṭṭhaṅgulamattaṃ otāretvā nivatthameva nisinnassa caturaṅgulamattaṃ hoti, tasmā ubhopete aṭṭhakathāvādā ekaparicchedā, ‘‘aḍḍhateyyahattha’’nti sukhumaṃ, ekapattaṃ vā sandhāya vuttaṃ. Tañhi yathāṭhānena tiṭṭhati. Dupaṭṭaṃ sandhāya ‘‘dvihatthappamāṇampī’’ti vuttanti upatissatthero. Ekapaṭṭaṃ, dvipaṭṭaṃ vā heṭṭhimaparicchedena ‘‘dvihatthappamāṇa’’nti vuttanti veditabbaṃ. Vuttañhi nissaggiyaaṭṭhakathāyaṃ ‘‘tiriyaṃ dvihatthopi vaṭṭatī’’ti, tañca kho alābhe eva ‘‘alābhe tiriyaṃ dvihatthappamāṇampi vaṭṭatī’’ti vuttattā. Idaṃ sabbaṃ adhiṭṭhānupagaṃ sandhāya vuttaṃ. Viruddhaṃ disvā sajjetabbaṃ. No ce sajjeti, dukkaṭaṃ. Sacittakaṃ paṇṇattivijānanacitteneva ‘‘anādariyaṃ paṭiccā’’ti vuttattā, na vatthuvijānanacittena ‘‘idamevaṃ kata’’nti jānatopi āpattiyā abhāvato. Phussadevattheravādopi ekena pariyāyena yujjati. Tathā upatissattheravādopi. Paññattepi sikkhāpade apaññattepi yaṃ pakatiyā vajjaṃ, taṃ lokavajjaṃ. Idaṃ pana paññatteyeva vajjaṃ, nāpaññatte, tasmā itaralokavajjena asadisattā na lokavajjaṃ. Paṇṇattito paṭṭhāya vajjato paṇṇattivajjaṃ. Anādariyacitteneva āpajjitabbattā sacittakaṃ, tassa cittassa tivedanattā tivedanaṃ. Yasmā anādariyacittatā nāma kevalaṃ akusalameva, tañca pakatiyā vajjaṃ, tasmā idaṃ lokavajjaṃ. Sañcicca vītikkamanaṃ nāma domanassikasseva hotīti dukkhavedanaṃ. Gaṇṭhipade pana ‘‘pāṇātipātādi viya nivāsanādidoso lokagarahito na hotīti paṇṇattivajjanti phussadevatthero’’ti likhitaṃ.
५७७. विहारेपीति बुद्धुपट्ठानादिकाले, तस्मा ‘‘पारुपितब्ब’’न्ति उत्तरासङ्गकिच्चवसेन वुत्तं। पठमदुतियसिक्खापदेसु परिळाहादिपच्चया कप्पति, न अन्तरघरपटिसंयुत्तेसु।
577.Vihārepīti buddhupaṭṭhānādikāle, tasmā ‘‘pārupitabba’’nti uttarāsaṅgakiccavasena vuttaṃ. Paṭhamadutiyasikkhāpadesu pariḷāhādipaccayā kappati, na antaragharapaṭisaṃyuttesu.
५८२. ‘‘एकस्मिं पन ठाने ठत्वा’’ति एत्थ ‘‘गच्छन्तोपि परिस्सयाभावं ओलोकेतुं लभतियेव। तथा गामे पूज’’न्ति लिखितं, तं पन ‘‘एकस्मिं ठाने ठत्वा’’ति वुत्तत्ता तादिसं अन्तरायं सन्धाय वुत्तन्ति वेदितब्बं।
582.‘‘Ekasmiṃpana ṭhāne ṭhatvā’’ti ettha ‘‘gacchantopi parissayābhāvaṃ oloketuṃ labhatiyeva. Tathā gāme pūja’’nti likhitaṃ, taṃ pana ‘‘ekasmiṃ ṭhāne ṭhatvā’’ti vuttattā tādisaṃ antarāyaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
परिमण्डलवग्गवण्णना निट्ठिता।
Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १. परिमण्डलवग्गो • 1. Parimaṇḍalavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / १. परिमण्डलवग्गवण्णना • 1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १. परिमण्डलवग्गवण्णना • 1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १. परिमण्डलवग्गवण्णना • 1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १. परिमण्डलवग्ग-अत्थयोजना • 1. Parimaṇḍalavagga-atthayojanā
