| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā |
๗. เสขิยกโณฺฑ
7. Sekhiyakaṇḍo
๑. ปริมณฺฑลวคฺควณฺณนา
1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
๕๗๖. ‘‘สิกฺขิตสิเกฺขนาติ จตูหิ มเคฺคหี’’ติ วุตฺตํฯ ยสฺมา อฎฺฐงฺคุลมตฺตํ โอตาเรตฺวา นิวตฺถเมว นิสินฺนสฺส จตุรงฺคุลมตฺตํ โหติ, ตสฺมา อุโภเปเต อฎฺฐกถาวาทา เอกปริเจฺฉทา, ‘‘อฑฺฒเตยฺยหตฺถ’’นฺติ สุขุมํ, เอกปตฺตํ วา สนฺธาย วุตฺตํฯ ตญฺหิ ยถาฐาเนน ติฎฺฐติฯ ทุปฎฺฎํ สนฺธาย ‘‘ทฺวิหตฺถปฺปมาณมฺปี’’ติ วุตฺตนฺติ อุปติสฺสเตฺถโรฯ เอกปฎฺฎํ, ทฺวิปฎฺฎํ วา เหฎฺฐิมปริเจฺฉเทน ‘‘ทฺวิหตฺถปฺปมาณ’’นฺติ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ วุตฺตญฺหิ นิสฺสคฺคิยอฎฺฐกถายํ ‘‘ติริยํ ทฺวิหโตฺถปิ วฎฺฎตี’’ติ, ตญฺจ โข อลาเภ เอว ‘‘อลาเภ ติริยํ ทฺวิหตฺถปฺปมาณมฺปิ วฎฺฎตี’’ติ วุตฺตตฺตาฯ อิทํ สพฺพํ อธิฎฺฐานุปคํ สนฺธาย วุตฺตํฯ วิรุทฺธํ ทิสฺวา สเชฺชตพฺพํฯ โน เจ สเชฺชติ, ทุกฺกฎํฯ สจิตฺตกํ ปณฺณตฺติวิชานนจิเตฺตเนว ‘‘อนาทริยํ ปฎิจฺจา’’ติ วุตฺตตฺตา, น วตฺถุวิชานนจิเตฺตน ‘‘อิทเมวํ กต’’นฺติ ชานโตปิ อาปตฺติยา อภาวโตฯ ผุสฺสเทวเตฺถรวาโทปิ เอเกน ปริยาเยน ยุชฺชติฯ ตถา อุปติสฺสเตฺถรวาโทปิฯ ปญฺญเตฺตปิ สิกฺขาปเท อปญฺญเตฺตปิ ยํ ปกติยา วชฺชํ, ตํ โลกวชฺชํฯ อิทํ ปน ปญฺญเตฺตเยว วชฺชํ, นาปญฺญเตฺต, ตสฺมา อิตรโลกวเชฺชน อสทิสตฺตา น โลกวชฺชํฯ ปณฺณตฺติโต ปฎฺฐาย วชฺชโต ปณฺณตฺติวชฺชํฯ อนาทริยจิเตฺตเนว อาปชฺชิตพฺพตฺตา สจิตฺตกํ, ตสฺส จิตฺตสฺส ติเวทนตฺตา ติเวทนํฯ ยสฺมา อนาทริยจิตฺตตา นาม เกวลํ อกุสลเมว, ตญฺจ ปกติยา วชฺชํ, ตสฺมา อิทํ โลกวชฺชํฯ สญฺจิจฺจ วีติกฺกมนํ นาม โทมนสฺสิกเสฺสว โหตีติ ทุกฺขเวทนํฯ คณฺฐิปเท ปน ‘‘ปาณาติปาตาทิ วิย นิวาสนาทิโทโส โลกครหิโต น โหตีติ ปณฺณตฺติวชฺชนฺติ ผุสฺสเทวเตฺถโร’’ติ ลิขิตํฯ
576.‘‘Sikkhitasikkhenāti catūhi maggehī’’ti vuttaṃ. Yasmā aṭṭhaṅgulamattaṃ otāretvā nivatthameva nisinnassa caturaṅgulamattaṃ hoti, tasmā ubhopete aṭṭhakathāvādā ekaparicchedā, ‘‘aḍḍhateyyahattha’’nti sukhumaṃ, ekapattaṃ vā sandhāya vuttaṃ. Tañhi yathāṭhānena tiṭṭhati. Dupaṭṭaṃ sandhāya ‘‘dvihatthappamāṇampī’’ti vuttanti upatissatthero. Ekapaṭṭaṃ, dvipaṭṭaṃ vā heṭṭhimaparicchedena ‘‘dvihatthappamāṇa’’nti vuttanti veditabbaṃ. Vuttañhi nissaggiyaaṭṭhakathāyaṃ ‘‘tiriyaṃ dvihatthopi vaṭṭatī’’ti, tañca kho alābhe eva ‘‘alābhe tiriyaṃ dvihatthappamāṇampi vaṭṭatī’’ti vuttattā. Idaṃ sabbaṃ adhiṭṭhānupagaṃ sandhāya vuttaṃ. Viruddhaṃ disvā sajjetabbaṃ. No ce sajjeti, dukkaṭaṃ. Sacittakaṃ paṇṇattivijānanacitteneva ‘‘anādariyaṃ paṭiccā’’ti vuttattā, na vatthuvijānanacittena ‘‘idamevaṃ kata’’nti jānatopi āpattiyā abhāvato. Phussadevattheravādopi ekena pariyāyena yujjati. Tathā upatissattheravādopi. Paññattepi sikkhāpade apaññattepi yaṃ pakatiyā vajjaṃ, taṃ lokavajjaṃ. Idaṃ pana paññatteyeva vajjaṃ, nāpaññatte, tasmā itaralokavajjena asadisattā na lokavajjaṃ. Paṇṇattito paṭṭhāya vajjato paṇṇattivajjaṃ. Anādariyacitteneva āpajjitabbattā sacittakaṃ, tassa cittassa tivedanattā tivedanaṃ. Yasmā anādariyacittatā nāma kevalaṃ akusalameva, tañca pakatiyā vajjaṃ, tasmā idaṃ lokavajjaṃ. Sañcicca vītikkamanaṃ nāma domanassikasseva hotīti dukkhavedanaṃ. Gaṇṭhipade pana ‘‘pāṇātipātādi viya nivāsanādidoso lokagarahito na hotīti paṇṇattivajjanti phussadevatthero’’ti likhitaṃ.
๕๗๗. วิหาเรปีติ พุทฺธุปฎฺฐานาทิกาเล, ตสฺมา ‘‘ปารุปิตพฺพ’’นฺติ อุตฺตราสงฺคกิจฺจวเสน วุตฺตํฯ ปฐมทุติยสิกฺขาปเทสุ ปริฬาหาทิปจฺจยา กปฺปติ, น อนฺตรฆรปฎิสํยุเตฺตสุฯ
577.Vihārepīti buddhupaṭṭhānādikāle, tasmā ‘‘pārupitabba’’nti uttarāsaṅgakiccavasena vuttaṃ. Paṭhamadutiyasikkhāpadesu pariḷāhādipaccayā kappati, na antaragharapaṭisaṃyuttesu.
๕๘๒. ‘‘เอกสฺมิํ ปน ฐาเน ฐตฺวา’’ติ เอตฺถ ‘‘คจฺฉโนฺตปิ ปริสฺสยาภาวํ โอโลเกตุํ ลภติเยวฯ ตถา คาเม ปูช’’นฺติ ลิขิตํ, ตํ ปน ‘‘เอกสฺมิํ ฐาเน ฐตฺวา’’ติ วุตฺตตฺตา ตาทิสํ อนฺตรายํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ
582.‘‘Ekasmiṃpana ṭhāne ṭhatvā’’ti ettha ‘‘gacchantopi parissayābhāvaṃ oloketuṃ labhatiyeva. Tathā gāme pūja’’nti likhitaṃ, taṃ pana ‘‘ekasmiṃ ṭhāne ṭhatvā’’ti vuttattā tādisaṃ antarāyaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
ปริมณฺฑลวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. ปริมณฺฑลวโคฺค • 1. Parimaṇḍalavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๑. ปริมณฺฑลวคฺควณฺณนา • 1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๑. ปริมณฺฑลวคฺควณฺณนา • 1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๑. ปริมณฺฑลวคฺควณฺณนา • 1. Parimaṇḍalavaggavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๑. ปริมณฺฑลวคฺค-อตฺถโยชนา • 1. Parimaṇḍalavagga-atthayojanā
