| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
१०. परिणतसिक्खापदवण्णना
10. Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā
६५७. तेन समयेनाति परिणतसिक्खापदं। तत्थ पूगस्साति समूहस्स; धम्मगणस्साति अत्थो। पटियत्तन्ति पटियादितं। बहू सङ्घस्स भत्ताति सङ्घस्स बहूनि भत्तानि अनेकानि लाभमुखानि; न सङ्घस्स केनचि परिहानीति दीपेन्ति। ओणोजेथाति देथ। किं पनेवं वत्तुं वट्टतीति कस्मा न वट्टति? अयञ्हि अभिहटभिक्खा अभिहरित्वा एकस्मिं ओकासे सङ्घस्सत्थाय पटियत्ता अभिहटपटियत्ते च उद्दिस्स ठपितभागे च पयुत्तवाचा नाम नत्थि।
657.Tena samayenāti pariṇatasikkhāpadaṃ. Tattha pūgassāti samūhassa; dhammagaṇassāti attho. Paṭiyattanti paṭiyāditaṃ. Bahū saṅghassa bhattāti saṅghassa bahūni bhattāni anekāni lābhamukhāni; na saṅghassa kenaci parihānīti dīpenti. Oṇojethāti detha. Kiṃ panevaṃ vattuṃ vaṭṭatīti kasmā na vaṭṭati? Ayañhi abhihaṭabhikkhā abhiharitvā ekasmiṃ okāse saṅghassatthāya paṭiyattā abhihaṭapaṭiyatte ca uddissa ṭhapitabhāge ca payuttavācā nāma natthi.
६५८. सङ्घिकन्ति सङ्घस्स सन्तकं। सो हि सङ्घस्स परिणतत्ता हत्थं अनारूळ्होपि एकेन परियायेन सङ्घस्स सन्तको होति, पदभाजने पन ‘‘सङ्घिकं नाम सङ्घस्स दिन्नं होति परिच्चत्त’’न्ति एवं अत्थुद्धारवसेन निप्परियायतोव सङ्घिकं दस्सितं। लाभन्ति पटिलभितब्बवत्थुं आह। तेनेवस्स निद्देसे ‘‘चीवरम्पी’’तिआदि वुत्तं। परिणतन्ति सङ्घस्स निन्नं सङ्घस्स पोणं सङ्घस्स पब्भारं हुत्वा ठितं। येन पन कारणेन सो परिणतो होति, तं दस्सेतुं ‘‘दस्साम करिस्सामाति वाचा भिन्ना होती’’ति पदभाजनं वुत्तं।
658.Saṅghikanti saṅghassa santakaṃ. So hi saṅghassa pariṇatattā hatthaṃ anārūḷhopi ekena pariyāyena saṅghassa santako hoti, padabhājane pana ‘‘saṅghikaṃ nāma saṅghassa dinnaṃ hoti pariccatta’’nti evaṃ atthuddhāravasena nippariyāyatova saṅghikaṃ dassitaṃ. Lābhanti paṭilabhitabbavatthuṃ āha. Tenevassa niddese ‘‘cīvarampī’’tiādi vuttaṃ. Pariṇatanti saṅghassa ninnaṃ saṅghassa poṇaṃ saṅghassa pabbhāraṃ hutvā ṭhitaṃ. Yena pana kāraṇena so pariṇato hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘dassāma karissāmāti vācā bhinnā hotī’’ti padabhājanaṃ vuttaṃ.
६५९. पयोगे दुक्कटन्ति परिणतलाभस्स अत्तनो परिणामनपयोगे दुक्कटं, पटिलाभेन तस्मिं हत्थं आरूळ्हे निस्सग्गियं। सचे पन सङ्घस्स दिन्नं होति, तं गहेतुं न वट्टति, सङ्घस्सेव दातब्बं। योपि आरामिकेहि सद्धिं एकतो खादति, भण्डं अग्घापेत्वा कारेतब्बो। परिणतं पन सहधम्मिकानं वा गिहीनं वा अन्तमसो मातुसन्तकम्पि ‘‘इदं मय्हं देही’’ति सङ्घस्स परिणतभावं ञत्वा अत्तनो परिणामेत्वा गण्हन्तस्स निस्सग्गियं पाचित्तियं। ‘‘इमस्स भिक्खुनो देही’’ति एवं अञ्ञस्स परिणामेन्तस्स सुद्धिकपाचित्तियं। एकं पत्तं वा चीवरं वा अत्तनो, एकं अञ्ञस्स परिणामेति, निस्सग्गियं पाचित्तियञ्चेव सुद्धिकपाचित्तियञ्च। एसेव नयो बहूसु। वुत्तम्पि चेतं –
659.Payogedukkaṭanti pariṇatalābhassa attano pariṇāmanapayoge dukkaṭaṃ, paṭilābhena tasmiṃ hatthaṃ ārūḷhe nissaggiyaṃ. Sace pana saṅghassa dinnaṃ hoti, taṃ gahetuṃ na vaṭṭati, saṅghasseva dātabbaṃ. Yopi ārāmikehi saddhiṃ ekato khādati, bhaṇḍaṃ agghāpetvā kāretabbo. Pariṇataṃ pana sahadhammikānaṃ vā gihīnaṃ vā antamaso mātusantakampi ‘‘idaṃ mayhaṃ dehī’’ti saṅghassa pariṇatabhāvaṃ ñatvā attano pariṇāmetvā gaṇhantassa nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. ‘‘Imassa bhikkhuno dehī’’ti evaṃ aññassa pariṇāmentassa suddhikapācittiyaṃ. Ekaṃ pattaṃ vā cīvaraṃ vā attano, ekaṃ aññassa pariṇāmeti, nissaggiyaṃ pācittiyañceva suddhikapācittiyañca. Eseva nayo bahūsu. Vuttampi cetaṃ –
‘‘निस्सग्गियेन आपत्तिं, सुद्धिकेन पाचित्तियं।
‘‘Nissaggiyena āpattiṃ, suddhikena pācittiyaṃ;
आपज्जेय्य एकतो।
Āpajjeyya ekato;
पञ्हा मेसा कुसलेहि चिन्तिता’’ति॥ (परि॰ ४८०)।
Pañhā mesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 480);
अयञ्हि परिणामनं सन्धाय वुत्तो। योपि वस्सिकसाटिकसमये मातुघरेपि सङ्घस्स परिणतं वस्सिकसाटिकं ञत्वा अत्तनो परिणामेति, निस्सग्गियं पाचित्तियं। परस्स परिणामेति, सुद्धिकपाचित्तियं। मनुस्सा ‘‘सङ्घभत्तं करिस्सामा’’ति सप्पितेलादीनि आहरन्ति, गिलानो चेपि भिक्खु सङ्घस्स परिणतभावं ञत्वा किञ्चि याचति, निस्सग्गियं पाचित्तियमेव। सचे पन सो ‘‘तुम्हाकं सप्पिआदीनि आभटानि अत्थी’’ति पुच्छित्वा ‘‘आम, अत्थी’’ति वुत्ते ‘‘मय्हम्पि देथा’’ति वदति, वट्टति। अथापि नं कुक्कुच्चायन्तं उपासका वदन्ति – ‘‘सङ्घोपि अम्हेहि दिन्नमेव लभति; गण्हथ, भन्ते’’ति एवम्पि वट्टति।
Ayañhi pariṇāmanaṃ sandhāya vutto. Yopi vassikasāṭikasamaye mātugharepi saṅghassa pariṇataṃ vassikasāṭikaṃ ñatvā attano pariṇāmeti, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Parassa pariṇāmeti, suddhikapācittiyaṃ. Manussā ‘‘saṅghabhattaṃ karissāmā’’ti sappitelādīni āharanti, gilāno cepi bhikkhu saṅghassa pariṇatabhāvaṃ ñatvā kiñci yācati, nissaggiyaṃ pācittiyameva. Sace pana so ‘‘tumhākaṃ sappiādīni ābhaṭāni atthī’’ti pucchitvā ‘‘āma, atthī’’ti vutte ‘‘mayhampi dethā’’ti vadati, vaṭṭati. Athāpi naṃ kukkuccāyantaṃ upāsakā vadanti – ‘‘saṅghopi amhehi dinnameva labhati; gaṇhatha, bhante’’ti evampi vaṭṭati.
६६०. सङ्घस्स परिणतं अञ्ञसङ्घस्साति एकस्मिं विहारे सङ्घस्स परिणतं अञ्ञं विहारं उद्दिसित्वा ‘‘असुकस्मिं नाम महाविहारे सङ्घस्स देथा’’ति परिणामेति ।
660.Saṅghassa pariṇataṃ aññasaṅghassāti ekasmiṃ vihāre saṅghassa pariṇataṃ aññaṃ vihāraṃ uddisitvā ‘‘asukasmiṃ nāma mahāvihāre saṅghassa dethā’’ti pariṇāmeti .
चेतियस्स वाति ‘‘किं सङ्घस्स दिन्नेन, चेतियस्सपूजं करोथा’’ति एवं चेतियस्स वा परिणामेति।
Cetiyassa vāti ‘‘kiṃ saṅghassa dinnena, cetiyassapūjaṃ karothā’’ti evaṃ cetiyassa vā pariṇāmeti.
चेतियस्स परिणतन्ति एत्थ नियमेत्वा अञ्ञचेतियस्सत्थाय रोपितमालावच्छतो अञ्ञचेतियम्हि पुप्फम्पि आरोपेतुं न वट्टति। एकस्स चेतियस्स पन छत्तं वा पटाकं वा आरोपेत्वा ठितं दिस्वा सेसं अञ्ञस्स चेतियस्स दापेतुं वट्टति।
Cetiyassapariṇatanti ettha niyametvā aññacetiyassatthāya ropitamālāvacchato aññacetiyamhi pupphampi āropetuṃ na vaṭṭati. Ekassa cetiyassa pana chattaṃ vā paṭākaṃ vā āropetvā ṭhitaṃ disvā sesaṃ aññassa cetiyassa dāpetuṃ vaṭṭati.
पुग्गलस्स परिणतन्ति अन्तमसो सुनखस्सापि परिणतं ‘‘इमस्स सुनखस्स मा देहि, एतस्स देही’’ति एवं अञ्ञपुग्गलस्स परिणामेति, दुक्कटं। सचे पन दायका ‘‘मयं सङ्घस्स भत्तं दातुकामा, चेतियस्स पूजं कातुकामा, एकस्स भिक्खुनो परिक्खारं दातुकामा, तुम्हाकं रुचिया दस्साम; भणथ, कत्थ देमा’’ति वदन्ति। एवं वुत्ते तेन भिक्खुना ‘‘यत्थ इच्छथ, तत्थ देथा’’ति वत्तब्बा। सचे पन केवलं ‘‘कत्थ देमा’’ति पुच्छन्ति, पाळियं आगतनयेनेव वत्तब्बं। सेसमेत्थ उत्तानत्थमेव।
Puggalassa pariṇatanti antamaso sunakhassāpi pariṇataṃ ‘‘imassa sunakhassa mā dehi, etassa dehī’’ti evaṃ aññapuggalassa pariṇāmeti, dukkaṭaṃ. Sace pana dāyakā ‘‘mayaṃ saṅghassa bhattaṃ dātukāmā, cetiyassa pūjaṃ kātukāmā, ekassa bhikkhuno parikkhāraṃ dātukāmā, tumhākaṃ ruciyā dassāma; bhaṇatha, kattha demā’’ti vadanti. Evaṃ vutte tena bhikkhunā ‘‘yattha icchatha, tattha dethā’’ti vattabbā. Sace pana kevalaṃ ‘‘kattha demā’’ti pucchanti, pāḷiyaṃ āgatanayeneva vattabbaṃ. Sesamettha uttānatthameva.
तिसमुट्ठानं – कायचित्ततो वाचाचित्ततो कायवाचाचित्ततो च समुट्ठाति, किरियं, सञ्ञाविमोक्खं, सचित्तकं, लोकवज्जं, कायकम्मवचीकम्मं, अकुसलचित्तं, तिवेदनन्ति।
Tisamuṭṭhānaṃ – kāyacittato vācācittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti, kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammavacīkammaṃ, akusalacittaṃ, tivedananti.
समन्तपासादिकाय विनयसंवण्णनाय
Samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya
परिणतसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
निट्ठितो पत्तवग्गो ततियो।
Niṭṭhito pattavaggo tatiyo.
निस्सग्गियवण्णना निट्ठिता।
Nissaggiyavaṇṇanā niṭṭhitā.
पाराजिककण्ड-अट्ठकथा निट्ठिता।
Pārājikakaṇḍa-aṭṭhakathā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १०. परिणतसिक्खापदं • 10. Pariṇatasikkhāpadaṃ
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १०. परिणतसिक्खापदवण्णना • 10. Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / १०. परिणतसिक्खापदवण्णना • 10. Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १०. परिणतसिक्खापदवण्णना • 10. Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā
