| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
੧੦. ਪਰਿਣਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
10. Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā
੬੫੭. ਦੇਥਾવੁਸੋ ਅਮ੍ਹਾਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਕਤવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ ਨ ਹੋਤੀਤਿ? ਹੋਤਿ, ਯਦਿ ਏવਂ ਅਞ੍ਞਾਤਕવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸ੍ਸ ਚ ਇਮਸ੍ਸ ਚ ਕਿਂ ਨਾਨਾਕਰਣਨ੍ਤਿ? ਤਂ ਅਞ੍ਞਾਤਕਅਪ੍ਪવਾਰਿਤੇਯੇવ વਿਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਇਦਂ ਞਾਤਕਪવਾਰਿਤੇਪਿ, ਤਂ ਅਨਚ੍ਛਿਨ੍ਨਚੀવਰਸ੍ਸੇવ, ਇਦਂ ਤਸ੍ਸਪਿ, ਤਂ ਚੀવਰਂਯੇવ વਿਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਇਦਂ ਅਚੀવਰਮ੍ਪਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਇਦਂ ਤਂ ਅਨ੍ਤੋਕਤ੍વਾ ਠਿਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਙ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ ਕੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ? ਇਮਿਨਾ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ ਇਮਸ੍ਸ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤੋਤਿ ਏਕੇ। ਦ੍વੀਹਿਪਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਙ੍ਗਸਿਦ੍ਧਿਤੋਤਿ ਏਕੇ। ਇਮਾਨਿ ਤਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਨਿ વਿਕਪ੍ਪਨੁਪਗਚੀવਰਤਾ, ਸਮਯਾਭਾવੋ, ਅਞ੍ਞਾਤਕવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਤਾਯ ਚ ਪਟਿਲਾਭੋਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ ਸਙ੍ਘੇ ਪਰਿਣਤਭਾવੋ, ਞਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਣਾਮਨਂ, ਪਟਿਲਾਭੋਤਿ ਤੀਣਿ। ਏਤ੍ਥ ਪਠਮੋ વਾਦੋ ਅਯੁਤ੍ਤੋ ਕਤ੍વਾਪਿ ਓਕਾਸਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ, ਪਰਿવਾਰੇ ਚ ਅવਿਚਾਰਿਤਤ੍ਤਾ। ਯਦਿ ਏવਂ ਤਤ੍ਥ ਅਙ੍ਗੇਸੁ ‘‘ਅਨਞ੍ਞਪਰਿਣਤਤਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਅਤ੍ਥਤੋ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਪਰਿਣਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਦ੍વਯਸਿਦ੍ਧਿਤੋ, ਪਰਿਣਤਸਞ੍ਞਿਤੋ, ਆਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਤੋ ਚ ‘‘ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਦੇਥਾ’’ਤਿ વਦਤਿ, ‘‘વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਅਨੁਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ, ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਰਿਣਤਂ…ਪੇ॰… ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਯਤੋ ਸੁਦ੍ਧਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯવਸੇਨ ਆਗਤਤ੍ਤਾ। ‘‘ਅਞ੍ਞਚੇਤਿਯਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਚੇਤਿਯਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾਯੇવ ‘‘ਚੇਤਿਯਸ੍ਸ ਪਰਿਣਤਂ…ਪੇ॰… ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ‘‘ਅਞ੍ਞਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਯਤੋ ਤਥਾ ਇਧ ਚ ‘ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਰਿਣਤਂ…ਪੇ॰… ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚ ‘ਅਤ੍ਤਨੋਪੀ’ਤਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਥਾਪਿ ਸਮ੍ਭવਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਇਧ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਣਾਮਨਾਧਿਕਾਰਤ੍ਤਾ ਇਮਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸ੍ਸ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਕੇ। ਤਤੁਤ੍ਤਰਿਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ ‘‘ਅਞ੍ਞਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੫੨੬) ਪਦਂ વਿਯਾਤਿ ਏਕੇ। ਤਂ ਨ, ਏਤ੍ਥ ਪੁਗ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ ਅવੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਧਮ੍ਮਸਿਰਿਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨਾਹ –
657.Dethāvusoamhākanti ettha akataviññatti hoti na hotīti? Hoti, yadi evaṃ aññātakaviññattisikkhāpadassa ca imassa ca kiṃ nānākaraṇanti? Taṃ aññātakaappavāriteyeva viññāpentassa, idaṃ ñātakapavāritepi, taṃ anacchinnacīvarasseva, idaṃ tassapi, taṃ cīvaraṃyeva viññāpentassa, idaṃ acīvarampi. Evaṃ sante idaṃ taṃ antokatvā ṭhitaṃ hoti, tasmā dvinnampi aṅgasampattiyā sati kena bhavitabbanti? Iminā bhavitabbaṃ imassa nippadesatoti eke. Dvīhipi bhavitabbaṃ ubhinnampi aṅgasiddhitoti eke. Imāni tassa aṅgāni vikappanupagacīvaratā, samayābhāvo, aññātakaviññatti, tāya ca paṭilābhoti cattāri. Imassa pana saṅghe pariṇatabhāvo, ñatvā attano pariṇāmanaṃ, paṭilābhoti tīṇi. Ettha paṭhamo vādo ayutto katvāpi okāsaṃ aṭṭhakathāyaṃ, parivāre ca avicāritattā. Yadi evaṃ tattha aṅgesu ‘‘anaññapariṇatatā’’ti vattabbanti ce? Na vattabbaṃ, atthato siddhattā. Pariṇatasikkhāpadadvayasiddhito, pariṇatasaññito, āpattisambhavato ca ‘‘mayhampi dethā’’ti vadati, ‘‘vaṭṭatī’’ti anuddiṭṭhaṃ, ‘‘amhākampi atthī’’ti vuttattā vaṭṭati. ‘‘Saṅghassa pariṇataṃ…pe… āpatti dukkaṭassā’’ti ettha ‘‘puggalassā’’ti na vuttaṃ, yato suddhapācittiyavasena āgatattā. ‘‘Aññacetiyassā’’ti na vuttaṃ saṅghassa acetiyattā, tasmāyeva ‘‘cetiyassa pariṇataṃ…pe… āpatti dukkaṭassā’’ti etthāpi ‘‘aññasaṅghassa aññapuggalassā’’ti na vuttaṃ. ‘‘Yato tathā idha ca ‘puggalassa pariṇataṃ…pe… āpatti dukkaṭassā’ti ettha ca ‘attanopī’ti kiñcāpi na vuttaṃ, tathāpi sambhavatī’’ti vadanti. Taṃ pana idha attano pariṇāmanādhikārattā imassa sikkhāpadassa na vuttanti eke. Tatuttarisikkhāpade ‘‘aññassatthāyā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.526) padaṃ viyāti eke. Taṃ na, ettha puggalapariṇāmanasikkhāpade avuttattā. Dhammasiritthero panāha –
‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਞ੍ਞਤੋ ਲਾਭਂ, ਸਙ੍ਘਸ੍ਸਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾ ਨਤਂ।
‘‘Attano aññato lābhaṃ, saṅghassaññassa vā nataṃ;
ਪਰਿਣਾਮੇਯ੍ਯ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿ, ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ॥
Pariṇāmeyya nissaggi, pācittiyampi dukkaṭa’’nti.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਰਿਣਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਣਾਮੇਯ੍ਯ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਂ। ਤਦੇવ ਅਞ੍ਞਤੋ ਪਰਿਣਾਮੇਯ੍ਯ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ। ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਰਿਣਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਪਰਸ੍ਸ વਾ ਪਰਿਣਾਮੇਯ੍ਯ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਾਤਕવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਾਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਤੋ ਇਧ ਪਰਿਣਤਦ੍વਯੇ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ’’ਤਿ ਪਦਂ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤੇ ਦੁਕ੍ਕਟਮਤ੍ਤਪ੍ਪਸਙ੍ਗੋ ਸਿਯਾ, ਅવੁਤ੍ਤੇ ਪਨੇਤੇਸੁ વੁਤ੍ਤਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਯਥਾਗਮਮਞ੍ਞਤਰਾ ਚ ਇਧ ਅવੁਤ੍ਤਸਿਦ੍ਧਿ ਦੁਕ੍ਕਟਞ੍ਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਏਕਤੋ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વਿਨਯਧਰਾਨਂ ਅਨવਸੇਸਞਾਣਸ੍ਸ ਓਕਾਸੋ ਕਤੋ ਹੋਤੀਤਿ।
Tassattho – saṅghassa pariṇataṃ attano pariṇāmeyya nissaggiyaṃ. Tadeva aññato pariṇāmeyya pācittiyaṃ. Aññassa pariṇataṃ attano vā parassa vā pariṇāmeyya dukkaṭanti, tasmā aññātakaviññattiādīsu vuttāpattisambhavato idha pariṇatadvaye ‘‘attano’’ti padaṃ na vuttaṃ. Tasmiñhi vutte dukkaṭamattappasaṅgo siyā, avutte panetesu vuttāpattīnaṃ yathāgamamaññatarā ca idha avuttasiddhi dukkaṭañcāti dve āpattiyo ekato hontīti vinayadharānaṃ anavasesañāṇassa okāso kato hotīti.
ਇਤਿ ਤਿਂਸਕਕਣ੍ਡਂ ਸਾਰਮਣ੍ਡਂ,
Iti tiṃsakakaṇḍaṃ sāramaṇḍaṃ,
ਅਲਮੇਤਂ વਿਨਯਸ੍ਸ ਸਾਰਮਣ੍ਡੇ।
Alametaṃ vinayassa sāramaṇḍe;
ਇਧ ਨਿਟ੍ਠਿਤਸਬ੍ਬਸਾਰਮਣ੍ਡਂ,
Idha niṭṭhitasabbasāramaṇḍaṃ,
વਿਨਯવਸੇਨ ਪੁਨਾਤਿ ਸਾਰਮਣ੍ਡਨ੍ਤਿ॥
Vinayavasena punāti sāramaṇḍanti.
ਪਰਿਣਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਤ੍ਤવਗ੍ਗੋ ਤਤਿਯੋ।
Niṭṭhito pattavaggo tatiyo.
ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Nissaggiyavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੧੦. ਪਰਿਣਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ • 10. Pariṇatasikkhāpadaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੧੦. ਪਰਿਣਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 10. Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ੧੦. ਪਰਿਣਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 10. Pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā
