| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
३५. परिनिब्बानञाणनिद्देसवण्णना
35. Parinibbānañāṇaniddesavaṇṇanā
८६. परिनिब्बानञाणनिद्देसे इधाति इमस्मिं सासने। सम्पजानोति सात्थकसम्पजञ्ञं, सप्पायसम्पजञ्ञं, गोचरसम्पजञ्ञं, असम्मोहसम्पजञ्ञन्ति इमेहि चतूहि सम्पजञ्ञेहि सम्पजानो। पवत्तन्ति सब्बत्थ यथानुरूपं परियुट्ठानपवत्तञ्च अनुसयप्पवत्तञ्च। परियादियतीति उपचारप्पनावसेन वुत्तेसु विक्खम्भनवसेन, विपस्सनावसेन वुत्तेसु तदङ्गवसेन, मग्गवसेन वुत्तेसु समुच्छेदवसेन खेपेति अप्पवत्तं करोति। पेय्यालमुखेन हि दुतियादिझानसमापत्तिमहाविपस्सनामग्गा संखित्ता। यस्मा एतं पच्चवेक्खन्तस्स पवत्तं ञाणं परिनिब्बाने ञाणं नाम होति, तस्मा विक्खम्भनपरिनिब्बानं तदङ्गपरिनिब्बानं समुच्छेदपरिनिब्बानन्तिपि वुत्तमेव होति। एतेहि किलेसपरिनिब्बानपच्चवेक्खणञाणं वुत्तं। अथ वा पनातिआदीहि खन्धपरिनिब्बानपच्चवेक्खणञाणं निद्दिसति। अनुपादिसेसाय निब्बानधातुयाति दुविधा हि निब्बानधातु सउपादिसेसा च अनुपादिसेसा च। तत्थ उपादीयते ‘‘अहं ममा’’ति भुसं गण्हीयतीति उपादि, खन्धपञ्चकस्सेतं अधिवचनं। उपादियेव सेसो अवसिट्ठोति उपादिसेसो, सह उपादिसेसेन वत्ततीति सउपादिसेसा। नत्थेत्थ उपादिसेसोति अनुपादिसेसा। सउपादिसेसा पठमं वुत्ता। अयं पन अनुपादिसेसा। ताय अनुपादिसेसाय निब्बानधातुया। चक्खुपवत्तन्ति चक्खुपवत्ति चक्खुसमुदाचारो। परियादियतीति खेपीयति मद्दीयतीति। एस नयो सेसेसु।
86. Parinibbānañāṇaniddese idhāti imasmiṃ sāsane. Sampajānoti sātthakasampajaññaṃ, sappāyasampajaññaṃ, gocarasampajaññaṃ, asammohasampajaññanti imehi catūhi sampajaññehi sampajāno. Pavattanti sabbattha yathānurūpaṃ pariyuṭṭhānapavattañca anusayappavattañca. Pariyādiyatīti upacārappanāvasena vuttesu vikkhambhanavasena, vipassanāvasena vuttesu tadaṅgavasena, maggavasena vuttesu samucchedavasena khepeti appavattaṃ karoti. Peyyālamukhena hi dutiyādijhānasamāpattimahāvipassanāmaggā saṃkhittā. Yasmā etaṃ paccavekkhantassa pavattaṃ ñāṇaṃ parinibbāne ñāṇaṃ nāma hoti, tasmā vikkhambhanaparinibbānaṃ tadaṅgaparinibbānaṃ samucchedaparinibbānantipi vuttameva hoti. Etehi kilesaparinibbānapaccavekkhaṇañāṇaṃ vuttaṃ. Atha vā panātiādīhi khandhaparinibbānapaccavekkhaṇañāṇaṃ niddisati. Anupādisesāya nibbānadhātuyāti duvidhā hi nibbānadhātu saupādisesā ca anupādisesā ca. Tattha upādīyate ‘‘ahaṃ mamā’’ti bhusaṃ gaṇhīyatīti upādi, khandhapañcakassetaṃ adhivacanaṃ. Upādiyeva seso avasiṭṭhoti upādiseso, saha upādisesena vattatīti saupādisesā. Natthettha upādisesoti anupādisesā. Saupādisesā paṭhamaṃ vuttā. Ayaṃ pana anupādisesā. Tāya anupādisesāya nibbānadhātuyā. Cakkhupavattanti cakkhupavatti cakkhusamudācāro. Pariyādiyatīti khepīyati maddīyatīti. Esa nayo sesesu.
परिनिब्बानञाणनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Parinibbānañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ३५. परिनिब्बानञाणनिद्देसो • 35. Parinibbānañāṇaniddeso
