| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
५. परिनिब्बानसुत्तं
5. Parinibbānasuttaṃ
१८६. एकं समयं भगवा कुसिनारायं विहरति उपवत्तने मल्लानं सालवने अन्तरेन यमकसालानं परिनिब्बानसमये। अथ खो भगवा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘हन्द दानि, भिक्खवे , आमन्तयामि वो – ‘वयधम्मा सङ्खारा, अप्पमादेन सम्पादेथा’ति। अयं तथागतस्स पच्छिमा वाचा’’।
186. Ekaṃ samayaṃ bhagavā kusinārāyaṃ viharati upavattane mallānaṃ sālavane antarena yamakasālānaṃ parinibbānasamaye. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘handa dāni, bhikkhave , āmantayāmi vo – ‘vayadhammā saṅkhārā, appamādena sampādethā’ti. Ayaṃ tathāgatassa pacchimā vācā’’.
अथ खो भगवा पठमं झानं 1 समापज्जि। पठमा झाना 2 वुट्ठहित्वा दुतियं झानं समापज्जि। दुतिया झाना वुट्ठहित्वा ततियं झानं समापज्जि। ततिया झाना वुट्ठहित्वा चतुत्थं झानं समापज्जि। चतुत्था झाना वुट्ठहित्वा आकासानञ्चायतनं समापज्जि। आकासानञ्चायतना वुट्ठहित्वा विञ्ञाणञ्चायतनं समापज्जि। विञ्ञाणञ्चायतना वुट्ठहित्वा आकिञ्चञ्ञायतनं समापज्जि। आकिञ्चञ्ञायतना वुट्ठहित्वा नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं समापज्जि। नेवसञ्ञानासञ्ञायतना वुट्ठहित्वा सञ्ञावेदयितनिरोधं समापज्जि।
Atha kho bhagavā paṭhamaṃ jhānaṃ 3 samāpajji. Paṭhamā jhānā 4 vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Dutiyā jhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Tatiyā jhānā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Catutthā jhānā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṃ samāpajji. Ākāsānañcāyatanā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṃ samāpajji. Viññāṇañcāyatanā vuṭṭhahitvā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajji. Ākiñcaññāyatanā vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji. Nevasaññānāsaññāyatanā vuṭṭhahitvā saññāvedayitanirodhaṃ samāpajji.
सञ्ञावेदयितनिरोधा वुट्ठहित्वा नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं समापज्जि। नेवसञ्ञानासञ्ञायतना वुट्ठहित्वा आकिञ्चञ्ञायतनं समापज्जि। आकिञ्चञ्ञायतना वुट्ठहित्वा विञ्ञाणञ्चायतनं समापज्जि। विञ्ञाणञ्चायतना वुट्ठहित्वा आकासानञ्चायतनं समापज्जि। आकासानञ्चायतना वुट्ठहित्वा चतुत्थं झानं समापज्जि। चतुत्था झाना वुट्ठहित्वा ततियं झानं समापज्जि। ततिया झाना वुट्ठहित्वा दुतियं झानं समापज्जि। दुतिया झाना वुट्ठहित्वा पठमं झानं समापज्जि। पठमा झाना वुट्ठहित्वा दुतियं झानं समापज्जि। दुतिया झाना वुट्ठहित्वा ततियं झानं समापज्जि। ततिया झाना वुट्ठहित्वा चतुत्थं झानं समापज्जि। चतुत्था झाना वुट्ठहित्वा समनन्तरं भगवा परिनिब्बायि। परिनिब्बुते भगवति सह परिनिब्बाना ब्रह्मा सहम्पति इमं गाथं अभासि –
Saññāvedayitanirodhā vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji. Nevasaññānāsaññāyatanā vuṭṭhahitvā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajji. Ākiñcaññāyatanā vuṭṭhahitvā viññāṇañcāyatanaṃ samāpajji. Viññāṇañcāyatanā vuṭṭhahitvā ākāsānañcāyatanaṃ samāpajji. Ākāsānañcāyatanā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Catutthā jhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Tatiyā jhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Dutiyā jhānā vuṭṭhahitvā paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji. Paṭhamā jhānā vuṭṭhahitvā dutiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Dutiyā jhānā vuṭṭhahitvā tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Tatiyā jhānā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Catutthā jhānā vuṭṭhahitvā samanantaraṃ bhagavā parinibbāyi. Parinibbute bhagavati saha parinibbānā brahmā sahampati imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘सब्बेव निक्खिपिस्सन्ति, भूता लोके समुस्सयं।
‘‘Sabbeva nikkhipissanti, bhūtā loke samussayaṃ;
यत्थ एतादिसो सत्था, लोके अप्पटिपुग्गलो।
Yattha etādiso satthā, loke appaṭipuggalo;
तथागतो बलप्पत्तो, सम्बुद्धो परिनिब्बुतो’’ति॥
Tathāgato balappatto, sambuddho parinibbuto’’ti.
परिनिब्बुते भगवति सह परिनिब्बाना सक्को देवानमिन्दो इमं गाथं अभासि –
Parinibbute bhagavati saha parinibbānā sakko devānamindo imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘अनिच्चा वत सङ्खारा, उप्पादवयधम्मिनो।
‘‘Aniccā vata saṅkhārā, uppādavayadhammino;
उप्पज्जित्वा निरुज्झन्ति, तेसं वूपसमो सुखो’’ति॥
Uppajjitvā nirujjhanti, tesaṃ vūpasamo sukho’’ti.
परिनिब्बुते भगवति सह परिनिब्बाना आयस्मा आनन्दो इमं गाथं अभासि –
Parinibbute bhagavati saha parinibbānā āyasmā ānando imaṃ gāthaṃ abhāsi –
‘‘तदासि यं भिंसनकं, तदासि लोमहंसनं।
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
सब्बाकारवरूपेते, सम्बुद्धे परिनिब्बुते’’ति॥
Sabbākāravarūpete, sambuddhe parinibbute’’ti.
परिनिब्बुते भगवति सह परिनिब्बाना आयस्मा अनुरुद्धो इमा गाथायो अभासि –
Parinibbute bhagavati saha parinibbānā āyasmā anuruddho imā gāthāyo abhāsi –
‘‘नाहु अस्सासपस्सासो, ठितचित्तस्स तादिनो।
‘‘Nāhu assāsapassāso, ṭhitacittassa tādino;
‘‘असल्लीनेन चित्तेन, वेदनं अज्झवासयि।
‘‘Asallīnena cittena, vedanaṃ ajjhavāsayi;
पज्जोतस्सेव निब्बानं, विमोक्खो चेतसो अहू’’ति॥
Pajjotasseva nibbānaṃ, vimokkho cetaso ahū’’ti.
दुतियो वग्गो।
Dutiyo vaggo.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
ब्रह्मासनं देवदत्तो, अन्धकविन्दो अरुणवती।
Brahmāsanaṃ devadatto, andhakavindo aruṇavatī;
परिनिब्बानेन च देसितं, इदं ब्रह्मपञ्चकन्ति॥
Parinibbānena ca desitaṃ, idaṃ brahmapañcakanti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ५. परिनिब्बानसुत्तवण्णना • 5. Parinibbānasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ५. परिनिब्बानसुत्तवण्णना • 5. Parinibbānasuttavaṇṇanā
