| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៥. បរិនិព្ពានសុត្តវណ្ណនា
5. Parinibbānasuttavaṇṇanā
១៨៦. បញ្ចមេ ឧបវត្តនេ មល្លានំ សាលវនេតិ យថេវ ហិ កទម្ពនទីតីរតោ រាជមាតុវិហារទ្វារេន ថូបារាមំ គន្តព្ពំ ហោតិ, ឯវំ ហិរញ្ញវតិកាយ នាម នទិយា បារិមតីរតោ សាលវនំ ឧយ្យានំ។ យថា អនុរាធបុរស្ស ថូបារាមោ, ឯវំ តំ កុសិនារាយ ហោតិ។ យថា ថូបារាមតោ ទក្ខិណទ្វារេន នគរំ បវិសនមគ្គោ បាចីនមុខោ គន្ត្វា ឧត្តរេន និវត្តតិ, ឯវំ ឧយ្យានតោ សាលបន្តិ បាចីនមុខា គន្ត្វា ឧត្តរេន និវត្តា។ តស្មា តំ ‘‘ឧបវត្តន’’ន្តិ វុច្ចតិ។ តស្មិំ ឧបវត្តនេ មល្លានំ សាលវនេ។ អន្តរេន យមកសាលានន្តិ មូលក្ខន្ធវិដបបត្តេហិ អញ្ញមញ្ញំ សំសិព្ពិត្វា ឋិតសាលានំ អន្តរិកាយ។ អប្បមាទេន សម្បាទេថាតិ សតិអវិប្បវាសេន កត្តព្ពកិច្ចានិ សម្បាទយថ។ ឥតិ ភគវា យថា នាម មរណមញ្ចេ និបន្នោ មហទ្ធនោ កុដុម្ពិកោ បុត្តានំ ធនសារំ អាចិក្ខេយ្យ, ឯវមេវំ បរិនិព្ពានមញ្ចេ និបន្នោ បញ្ចចត្តាលីស វស្សានិ ទិន្នំ ឱវាទំ សព្ពំ ឯកស្មិំ អប្បមាទបទេយេវ បក្ខិបិត្វា អភាសិ។ អយំ តថាគតស្ស បច្ឆិមា វាចាតិ ឥទំ បន សង្គីតិការានំ វចនំ។
186. Pañcame upavattane mallānaṃ sālavaneti yatheva hi kadambanadītīrato rājamātuvihāradvārena thūpārāmaṃ gantabbaṃ hoti, evaṃ hiraññavatikāya nāma nadiyā pārimatīrato sālavanaṃ uyyānaṃ. Yathā anurādhapurassa thūpārāmo, evaṃ taṃ kusinārāya hoti. Yathā thūpārāmato dakkhiṇadvārena nagaraṃ pavisanamaggo pācīnamukho gantvā uttarena nivattati, evaṃ uyyānato sālapanti pācīnamukhā gantvā uttarena nivattā. Tasmā taṃ ‘‘upavattana’’nti vuccati. Tasmiṃ upavattane mallānaṃ sālavane. Antarenayamakasālānanti mūlakkhandhaviṭapapattehi aññamaññaṃ saṃsibbitvā ṭhitasālānaṃ antarikāya. Appamādena sampādethāti satiavippavāsena kattabbakiccāni sampādayatha. Iti bhagavā yathā nāma maraṇamañce nipanno mahaddhano kuṭumbiko puttānaṃ dhanasāraṃ ācikkheyya, evamevaṃ parinibbānamañce nipanno pañcacattālīsa vassāni dinnaṃ ovādaṃ sabbaṃ ekasmiṃ appamādapadeyeva pakkhipitvā abhāsi. Ayaṃ tathāgatassa pacchimā vācāti idaṃ pana saṅgītikārānaṃ vacanaṃ.
ឥតោ បរំ យំ បរិនិព្ពានបរិកម្មំ កត្វា ភគវា បរិនិព្ពុតោ, តំ ទស្សេតុំ, អថ ខោ ភគវា បឋមំ ឈានន្តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ សញ្ញាវេទយិតនិរោធំ សមាបន្នេ ភគវតិ អស្សាសបស្សាសានំ អប្បវត្តិំ ទិស្វា, ‘‘បរិនិព្ពុតោ សត្ថា’’តិ សញ្ញាយ ទេវមនុស្សា ឯកប្បហារេន វិរវិំសុ, អានន្ទត្ថេរោបិ – ‘‘បរិនិព្ពុតោ នុ ខោ, ភន្តេ, អនុរុទ្ធ ភគវា’’តិ ថេរំ បុច្ឆិ។ ថេរោ ‘‘ន ខោ, អាវុសោ អានន្ទ, តថាគតោ បរិនិព្ពុតោ, អបិច សញ្ញាវេទយិតនិរោធំ សមាបន្នោ’’តិ អាហ។ កថំ បន សោ អញ្ញាសិ? ថេរោ កិរ សត្ថារា សទ្ធិំយេវ តំ តំ សមាបត្តិំ សមាបជ្ជន្តោ យាវ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនវុដ្ឋានំ, តាវ គន្ត្វា, ‘‘ឥទានិ ភគវា និរោធំ សមាបន្នោ, អន្តោនិរោធេ ច កាលំកិរិយា នាម នត្ថី’’តិ អញ្ញាសិ។
Ito paraṃ yaṃ parinibbānaparikammaṃ katvā bhagavā parinibbuto, taṃ dassetuṃ, atha kho bhagavā paṭhamaṃ jhānantiādi vuttaṃ. Tattha saññāvedayitanirodhaṃ samāpanne bhagavati assāsapassāsānaṃ appavattiṃ disvā, ‘‘parinibbuto satthā’’ti saññāya devamanussā ekappahārena viraviṃsu, ānandattheropi – ‘‘parinibbuto nu kho, bhante, anuruddha bhagavā’’ti theraṃ pucchi. Thero ‘‘na kho, āvuso ānanda, tathāgato parinibbuto, apica saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno’’ti āha. Kathaṃ pana so aññāsi? Thero kira satthārā saddhiṃyeva taṃ taṃ samāpattiṃ samāpajjanto yāva nevasaññānāsaññāyatanavuṭṭhānaṃ, tāva gantvā, ‘‘idāni bhagavā nirodhaṃ samāpanno, antonirodhe ca kālaṃkiriyā nāma natthī’’ti aññāsi.
អថ ខោ ភគវា សញ្ញាវេទយិតនិរោធសមាបត្តិតោ វុដ្ឋហិត្វា នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ សមាបជ្ជិ…បេ.… តតិយជ្ឈានា វុដ្ឋហិត្វា ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបជ្ជីតិ ឯត្ថ បន ភគវា ចតុវីសតិយា ឋានេសុ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិ, តេរសសុ ឋានេសុ ទុតិយំ ឈានំ… តថា តតិយំ… បន្នរសសុ ឋានេសុ ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបជ្ជិ។ កថំ? ទសសុ អសុភេសុ ទ្វត្តិំសាការេ អដ្ឋសុ កសិណេសុ មេត្តាករុណាមុទិតេសុ អានាបានេ បរិច្ឆេទាកាសេតិ ឥមេសុ តាវ ចតុវីសតិយា ឋានេសុ បឋមំ ឈានំ សមាបជ្ជិ។ ឋបេត្វា បន ទ្វត្តិំសាការញ្ច ទស ច អសុភានិ សេសេសុ តេរសសុ ទុតិយំ ឈានំ… តេសុយេវ តតិយំ ឈានំ សមាបជ្ជិ។ អដ្ឋសុ បន កសិណេសុ ឧបេក្ខាព្រហ្មវិហារេ អានាបានេ បរិច្ឆេទាកាសេ ចតូសុ អរូបេសូតិ ឥមេសុ បន្នរសសុ ឋានេសុ ចតុត្ថំ ឈានំ សមាបជ្ជិ។ អយម្បិ ច សង្ខេបកថាវ។ និព្ពានបុរំ បវិសន្តោ បន ភគវា ធម្មស្សាមិ សព្ពាបិ ចតុវីសតិកោដិសតសហស្សសង្ខា សមាបត្តិយោ បវិសិត្វា វិទេសំ គច្ឆន្តោ ញាតិជនំ អាលិង្គេត្វា វិយ សព្ពសមាបត្តិសុខំ អនុភវិត្វា បវិដ្ឋោ។
Atha kho bhagavā saññāvedayitanirodhasamāpattito vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji…pe… tatiyajjhānā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajjīti ettha pana bhagavā catuvīsatiyā ṭhānesu paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji, terasasu ṭhānesu dutiyaṃ jhānaṃ… tathā tatiyaṃ… pannarasasu ṭhānesu catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Kathaṃ? Dasasu asubhesu dvattiṃsākāre aṭṭhasu kasiṇesu mettākaruṇāmuditesu ānāpāne paricchedākāseti imesu tāva catuvīsatiyā ṭhānesu paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji. Ṭhapetvā pana dvattiṃsākārañca dasa ca asubhāni sesesu terasasu dutiyaṃ jhānaṃ… tesuyeva tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Aṭṭhasu pana kasiṇesu upekkhābrahmavihāre ānāpāne paricchedākāse catūsu arūpesūti imesu pannarasasu ṭhānesu catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Ayampi ca saṅkhepakathāva. Nibbānapuraṃ pavisanto pana bhagavā dhammassāmi sabbāpi catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā samāpattiyo pavisitvā videsaṃ gacchanto ñātijanaṃ āliṅgetvā viya sabbasamāpattisukhaṃ anubhavitvā paviṭṭho.
ចតុត្ថជ្ឈានា វុដ្ឋហិត្វា សមនន្តរា ភគវា បរិនិព្ពាយីតិ ឯត្ថ ច ឈានសមនន្តរំ បច្ចវេក្ខណសមនន្តរន្តិ, ទ្វេ សមនន្តរានិ។ ចតុត្ថជ្ឈានា វុដ្ឋាយ ភវង្គំ ឱតិណ្ណស្ស តត្ថេវ បរិនិព្ពានំ ឈានសមនន្តរំ នាម, ចតុត្ថជ្ឈានា វុដ្ឋហិត្វា បុន ឈានង្គានិ បច្ចវេក្ខិត្វា ភវង្គំ ឱតិណ្ណស្ស តត្ថេវ បរិនិព្ពានំ បច្ចវេក្ខណសមនន្តរំ នាម។ ឥមានិ ទ្វេបិ សមនន្តរានេវ។ ភគវា បន ឈានំ សមាបជ្ជិត្វា ឈានា វុដ្ឋាយ ឈានង្គានិ បច្ចវេក្ខិត្វា ភវង្គចិត្តេន អព្យាកតេន ទុក្ខសច្ចេន បរិនិព្ពាយិ។ យេ ហិ កេចិ ពុទ្ធា វា បច្ចេកពុទ្ធា វា អរិយសាវកា វា អន្តមសោ កុន្ថកិបិល្លិកំ ឧបាទាយ សព្ពេ ភវង្គចិត្តេនេវ អព្យាកតេន ទុក្ខសច្ចេន កាលំ ករោន្តិ។
Catutthajjhānā vuṭṭhahitvā samanantarā bhagavā parinibbāyīti ettha ca jhānasamanantaraṃ paccavekkhaṇasamanantaranti, dve samanantarāni. Catutthajjhānā vuṭṭhāya bhavaṅgaṃ otiṇṇassa tattheva parinibbānaṃ jhānasamanantaraṃ nāma, catutthajjhānā vuṭṭhahitvā puna jhānaṅgāni paccavekkhitvā bhavaṅgaṃ otiṇṇassa tattheva parinibbānaṃ paccavekkhaṇasamanantaraṃ nāma. Imāni dvepi samanantarāneva. Bhagavā pana jhānaṃ samāpajjitvā jhānā vuṭṭhāya jhānaṅgāni paccavekkhitvā bhavaṅgacittena abyākatena dukkhasaccena parinibbāyi. Ye hi keci buddhā vā paccekabuddhā vā ariyasāvakā vā antamaso kunthakipillikaṃ upādāya sabbe bhavaṅgacitteneva abyākatena dukkhasaccena kālaṃ karonti.
ភូតាតិ សត្តា។ អប្បដិបុគ្គលោតិ បដិភាគបុគ្គលវិរហិតោ។ ពលប្បត្តោតិ ទសវិធំ ញាណពលំ បត្តោ។ ឧប្បាទវយធម្មិនោតិ ឧប្បាទវយសភាវា។ តេសំ វូបសមោតិ តេសំ សង្ខារានំ វូបសមោ។ សុខោតិ អសង្ខតំ និព្ពានមេវ សុខន្តិ អត្ថោ។ តទាសីតិ ‘‘សហ បរិនិព្ពានា មហាភូមិចាលោ អហោសី’’តិ ឯវំ មហាបរិនិព្ពានេ (ទី. និ. ២.២២០) វុត្តំ ភូមិចាលំ សន្ធាយាហ។ សោ ហិ លោមហំសនកោ ច ភិំសនកោ ច អាសិ។ សព្ពាការវរូបេតេតិ សព្ពាការវរគុណូបេតេ។ នាហុ អស្សាសបស្សាសោតិ ន ជាតោ អស្សាសបស្សាសោ។ អនេជោតិ តណ្ហាសង្ខាតាយ ឯជាយ អភាវេន អនេជោ។ សន្តិមារព្ភាតិ អនុបាទិសេសំ និព្ពានំ អារព្ភ បដិច្ច សន្ធាយ។ ចក្ខុមាតិ បញ្ចហិ ចក្ខូហិ ចក្ខុមា។ បរិនិព្ពុតោតិ ខន្ធបរិនិព្ពានេន បរិនិព្ពុតោ។ អសល្លីនេនាតិ អនល្លីនេន អសង្កុដិតេន សុវិកសិតេនេវ ចិត្តេន។ វេទនំ អជ្ឈវាសយីតិ វេទនំ អធិវាសេសិ, ន វេទនានុវត្តី ហុត្វា ឥតោ ចិតោ សម្បរិវត្តិ។ វិមោក្ខោតិ កេនចិ ធម្មេន អនាវរណវិមោក្ខោ សព្ពសោ អបញ្ញត្តិភាវូបគមោ បជ្ជោតនិព្ពានសទិសោ ជាតោតិ។ បញ្ចមំ។
Bhūtāti sattā. Appaṭipuggaloti paṭibhāgapuggalavirahito. Balappattoti dasavidhaṃ ñāṇabalaṃ patto. Uppādavayadhamminoti uppādavayasabhāvā. Tesaṃ vūpasamoti tesaṃ saṅkhārānaṃ vūpasamo. Sukhoti asaṅkhataṃ nibbānameva sukhanti attho. Tadāsīti ‘‘saha parinibbānā mahābhūmicālo ahosī’’ti evaṃ mahāparinibbāne (dī. ni. 2.220) vuttaṃ bhūmicālaṃ sandhāyāha. So hi lomahaṃsanako ca bhiṃsanako ca āsi. Sabbākāravarūpeteti sabbākāravaraguṇūpete. Nāhu assāsapassāsoti na jāto assāsapassāso. Anejoti taṇhāsaṅkhātāya ejāya abhāvena anejo. Santimārabbhāti anupādisesaṃ nibbānaṃ ārabbha paṭicca sandhāya. Cakkhumāti pañcahi cakkhūhi cakkhumā. Parinibbutoti khandhaparinibbānena parinibbuto. Asallīnenāti anallīnena asaṅkuṭitena suvikasiteneva cittena. Vedanaṃ ajjhavāsayīti vedanaṃ adhivāsesi, na vedanānuvattī hutvā ito cito samparivatti. Vimokkhoti kenaci dhammena anāvaraṇavimokkho sabbaso apaññattibhāvūpagamo pajjotanibbānasadiso jātoti. Pañcamaṃ.
ទុតិយោ វគ្គោ។
Dutiyo vaggo.
ឥតិ សារត្ថប្បកាសិនិយា
Iti sāratthappakāsiniyā
សំយុត្តនិកាយ-អដ្ឋកថាយ
Saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
ព្រហ្មសំយុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Brahmasaṃyuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៥. បរិនិព្ពានសុត្តំ • 5. Parinibbānasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៥. បរិនិព្ពានសុត្តវណ្ណនា • 5. Parinibbānasuttavaṇṇanā
