| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
5. පරිනිබ්‌බානසුත්‌තවණ්‌ණනා
5. Parinibbānasuttavaṇṇanā
186. පඤ්‌චමෙ උපවත්‌තනෙ මල්‌ලානං සාලවනෙති යථෙව හි කදම්‌බනදීතීරතො රාජමාතුවිහාරද්‌වාරෙන ථූපාරාමං ගන්‌තබ්‌බං හොති, එවං හිරඤ්‌ඤවතිකාය නාම නදියා පාරිමතීරතො සාලවනං උය්‍යානං. යථා අනුරාධපුරස්‌ස ථූපාරාමො, එවං තං කුසිනාරාය හොති. යථා ථූපාරාමතො දක්‌ඛිණද්‌වාරෙන නගරං පවිසනමග්‌ගො පාචීනමුඛො ගන්‌ත්‌වා උත්‌තරෙන නිවත්‌තති, එවං උය්‍යානතො සාලපන්‌ති පාචීනමුඛා ගන්‌ත්‌වා උත්‌තරෙන නිවත්‌තා. තස්‌මා තං ‘‘උපවත්‌තන’’න්‌ති වුච්‌චති. තස්‌මිං උපවත්‌තනෙ මල්‌ලානං සාලවනෙ. අන්‌තරෙන යමකසාලානන්‌ති මූලක්‌ඛන්‌ධවිටපපත්‌තෙහි අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සංසිබ්‌බිත්‌වා ඨිතසාලානං අන්‌තරිකාය. අප්‌පමාදෙන සම්‌පාදෙථාති සතිඅවිප්‌පවාසෙන කත්‌තබ්‌බකිච්‌චානි සම්‌පාදයථ. ඉති භගවා යථා නාම මරණමඤ්‌චෙ නිපන්‌නො මහද්‌ධනො කුටුම්‌බිකො පුත්‌තානං ධනසාරං ආචික්‌ඛෙය්‍ය, එවමෙවං පරිනිබ්‌බානමඤ්‌චෙ නිපන්‌නො පඤ්‌චචත්‌තාලීස වස්‌සානි දින්‌නං ඔවාදං සබ්‌බං එකස්‌මිං අප්‌පමාදපදෙයෙව පක්‌ඛිපිත්‌වා අභාසි. අයං තථාගතස්‌ස පච්‌ඡිමා වාචාති ඉදං පන සඞ්‌ගීතිකාරානං වචනං.
186. Pañcame upavattane mallānaṃ sālavaneti yatheva hi kadambanadītīrato rājamātuvihāradvārena thūpārāmaṃ gantabbaṃ hoti, evaṃ hiraññavatikāya nāma nadiyā pārimatīrato sālavanaṃ uyyānaṃ. Yathā anurādhapurassa thūpārāmo, evaṃ taṃ kusinārāya hoti. Yathā thūpārāmato dakkhiṇadvārena nagaraṃ pavisanamaggo pācīnamukho gantvā uttarena nivattati, evaṃ uyyānato sālapanti pācīnamukhā gantvā uttarena nivattā. Tasmā taṃ ‘‘upavattana’’nti vuccati. Tasmiṃ upavattane mallānaṃ sālavane. Antarenayamakasālānanti mūlakkhandhaviṭapapattehi aññamaññaṃ saṃsibbitvā ṭhitasālānaṃ antarikāya. Appamādena sampādethāti satiavippavāsena kattabbakiccāni sampādayatha. Iti bhagavā yathā nāma maraṇamañce nipanno mahaddhano kuṭumbiko puttānaṃ dhanasāraṃ ācikkheyya, evamevaṃ parinibbānamañce nipanno pañcacattālīsa vassāni dinnaṃ ovādaṃ sabbaṃ ekasmiṃ appamādapadeyeva pakkhipitvā abhāsi. Ayaṃ tathāgatassa pacchimā vācāti idaṃ pana saṅgītikārānaṃ vacanaṃ.
ඉතො පරං යං පරිනිබ්‌බානපරිකම්‌මං කත්‌වා භගවා පරිනිබ්‌බුතො, තං දස්‌සෙතුං, අථ ඛො භගවා පඨමං ඣානන්‌තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ සඤ්‌ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපන්‌නෙ භගවති අස්‌සාසපස්‌සාසානං අප්‌පවත්‌තිං දිස්‌වා, ‘‘පරිනිබ්‌බුතො සත්‌ථා’’ති සඤ්‌ඤාය දෙවමනුස්‌සා එකප්‌පහාරෙන විරවිංසු, ආනන්‌දත්‌ථෙරොපි – ‘‘පරිනිබ්‌බුතො නු ඛො, භන්‌තෙ, අනුරුද්‌ධ භගවා’’ති ථෙරං පුච්‌ඡි. ථෙරො ‘‘න ඛො, ආවුසො ආනන්‌ද, තථාගතො පරිනිබ්‌බුතො, අපිච සඤ්‌ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපන්‌නො’’ති ආහ. කථං පන සො අඤ්‌ඤාසි? ථෙරො කිර සත්‌ථාරා සද්‌ධිංයෙව තං තං සමාපත්‌තිං සමාපජ්‌ජන්‌තො යාව නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනවුට්‌ඨානං, තාව ගන්‌ත්‌වා, ‘‘ඉදානි භගවා නිරොධං සමාපන්‌නො, අන්‌තොනිරොධෙ ච කාලංකිරියා නාම නත්‌ථී’’ති අඤ්‌ඤාසි.
Ito paraṃ yaṃ parinibbānaparikammaṃ katvā bhagavā parinibbuto, taṃ dassetuṃ, atha kho bhagavā paṭhamaṃ jhānantiādi vuttaṃ. Tattha saññāvedayitanirodhaṃ samāpanne bhagavati assāsapassāsānaṃ appavattiṃ disvā, ‘‘parinibbuto satthā’’ti saññāya devamanussā ekappahārena viraviṃsu, ānandattheropi – ‘‘parinibbuto nu kho, bhante, anuruddha bhagavā’’ti theraṃ pucchi. Thero ‘‘na kho, āvuso ānanda, tathāgato parinibbuto, apica saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno’’ti āha. Kathaṃ pana so aññāsi? Thero kira satthārā saddhiṃyeva taṃ taṃ samāpattiṃ samāpajjanto yāva nevasaññānāsaññāyatanavuṭṭhānaṃ, tāva gantvā, ‘‘idāni bhagavā nirodhaṃ samāpanno, antonirodhe ca kālaṃkiriyā nāma natthī’’ti aññāsi.
අථ ඛො භගවා සඤ්‌ඤාවෙදයිතනිරොධසමාපත්‌තිතො වුට්‌ඨහිත්‌වා නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං සමාපජ්‌ජි…පෙ.… තතියජ්‌ඣානා වුට්‌ඨහිත්‌වා චතුත්‌ථං ඣානං සමාපජ්‌ජීති එත්‌ථ පන භගවා චතුවීසතියා ඨානෙසු පඨමං ඣානං සමාපජ්‌ජි, තෙරසසු ඨානෙසු දුතියං ඣානං… තථා තතියං… පන්‌නරසසු ඨානෙසු චතුත්‌ථං ඣානං සමාපජ්‌ජි. කථං? දසසු අසුභෙසු ද්‌වත්‌තිංසාකාරෙ අට්‌ඨසු කසිණෙසු මෙත්‌තාකරුණාමුදිතෙසු ආනාපානෙ පරිච්‌ඡෙදාකාසෙති ඉමෙසු තාව චතුවීසතියා ඨානෙසු පඨමං ඣානං සමාපජ්‌ජි. ඨපෙත්‌වා පන ද්‌වත්‌තිංසාකාරඤ්‌ච දස ච අසුභානි සෙසෙසු තෙරසසු දුතියං ඣානං… තෙසුයෙව තතියං ඣානං සමාපජ්‌ජි. අට්‌ඨසු පන කසිණෙසු උපෙක්‌ඛාබ්‍රහ්‌මවිහාරෙ ආනාපානෙ පරිච්‌ඡෙදාකාසෙ චතූසු අරූපෙසූති ඉමෙසු පන්‌නරසසු ඨානෙසු චතුත්‌ථං ඣානං සමාපජ්‌ජි. අයම්‌පි ච සඞ්‌ඛෙපකථාව. නිබ්‌බානපුරං පවිසන්‌තො පන භගවා ධම්‌මස්‌සාමි සබ්‌බාපි චතුවීසතිකොටිසතසහස්‌සසඞ්‌ඛා සමාපත්‌තියො පවිසිත්‌වා විදෙසං ගච්‌ඡන්‌තො ඤාතිජනං ආලිඞ්‌ගෙත්‌වා විය සබ්‌බසමාපත්‌තිසුඛං අනුභවිත්‌වා පවිට්‌ඨො.
Atha kho bhagavā saññāvedayitanirodhasamāpattito vuṭṭhahitvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajji…pe… tatiyajjhānā vuṭṭhahitvā catutthaṃ jhānaṃ samāpajjīti ettha pana bhagavā catuvīsatiyā ṭhānesu paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji, terasasu ṭhānesu dutiyaṃ jhānaṃ… tathā tatiyaṃ… pannarasasu ṭhānesu catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Kathaṃ? Dasasu asubhesu dvattiṃsākāre aṭṭhasu kasiṇesu mettākaruṇāmuditesu ānāpāne paricchedākāseti imesu tāva catuvīsatiyā ṭhānesu paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji. Ṭhapetvā pana dvattiṃsākārañca dasa ca asubhāni sesesu terasasu dutiyaṃ jhānaṃ… tesuyeva tatiyaṃ jhānaṃ samāpajji. Aṭṭhasu pana kasiṇesu upekkhābrahmavihāre ānāpāne paricchedākāse catūsu arūpesūti imesu pannarasasu ṭhānesu catutthaṃ jhānaṃ samāpajji. Ayampi ca saṅkhepakathāva. Nibbānapuraṃ pavisanto pana bhagavā dhammassāmi sabbāpi catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā samāpattiyo pavisitvā videsaṃ gacchanto ñātijanaṃ āliṅgetvā viya sabbasamāpattisukhaṃ anubhavitvā paviṭṭho.
චතුත්‌ථජ්‌ඣානා වුට්‌ඨහිත්‌වා සමනන්‌තරා භගවා පරිනිබ්‌බායීති එත්‌ථ ච ඣානසමනන්‌තරං පච්‌චවෙක්‌ඛණසමනන්‌තරන්‌ති, ද්‌වෙ සමනන්‌තරානි. චතුත්‌ථජ්‌ඣානා වුට්‌ඨාය භවඞ්‌ගං ඔතිණ්‌ණස්‌ස තත්‌ථෙව පරිනිබ්‌බානං ඣානසමනන්‌තරං නාම, චතුත්‌ථජ්‌ඣානා වුට්‌ඨහිත්‌වා පුන ඣානඞ්‌ගානි පච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වා භවඞ්‌ගං ඔතිණ්‌ණස්‌ස තත්‌ථෙව පරිනිබ්‌බානං පච්‌චවෙක්‌ඛණසමනන්‌තරං නාම. ඉමානි ද්‌වෙපි සමනන්‌තරානෙව. භගවා පන ඣානං සමාපජ්‌ජිත්‌වා ඣානා වුට්‌ඨාය ඣානඞ්‌ගානි පච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වා භවඞ්‌ගචිත්‌තෙන අබ්‍යාකතෙන දුක්‌ඛසච්‌චෙන පරිනිබ්‌බායි. යෙ හි කෙචි බුද්‌ධා වා පච්‌චෙකබුද්‌ධා වා අරියසාවකා වා අන්‌තමසො කුන්‌ථකිපිල්‌ලිකං උපාදාය සබ්‌බෙ භවඞ්‌ගචිත්‌තෙනෙව අබ්‍යාකතෙන දුක්‌ඛසච්‌චෙන කාලං කරොන්‌ති.
Catutthajjhānā vuṭṭhahitvā samanantarā bhagavā parinibbāyīti ettha ca jhānasamanantaraṃ paccavekkhaṇasamanantaranti, dve samanantarāni. Catutthajjhānā vuṭṭhāya bhavaṅgaṃ otiṇṇassa tattheva parinibbānaṃ jhānasamanantaraṃ nāma, catutthajjhānā vuṭṭhahitvā puna jhānaṅgāni paccavekkhitvā bhavaṅgaṃ otiṇṇassa tattheva parinibbānaṃ paccavekkhaṇasamanantaraṃ nāma. Imāni dvepi samanantarāneva. Bhagavā pana jhānaṃ samāpajjitvā jhānā vuṭṭhāya jhānaṅgāni paccavekkhitvā bhavaṅgacittena abyākatena dukkhasaccena parinibbāyi. Ye hi keci buddhā vā paccekabuddhā vā ariyasāvakā vā antamaso kunthakipillikaṃ upādāya sabbe bhavaṅgacitteneva abyākatena dukkhasaccena kālaṃ karonti.
භූතාති සත්‌තා. අප්‌පටිපුග්‌ගලොති පටිභාගපුග්‌ගලවිරහිතො. බලප්‌පත්‌තොති දසවිධං ඤාණබලං පත්‌තො. උප්‌පාදවයධම්‌මිනොති උප්‌පාදවයසභාවා. තෙසං වූපසමොති තෙසං සඞ්‌ඛාරානං වූපසමො. සුඛොති අසඞ්‌ඛතං නිබ්‌බානමෙව සුඛන්‌ති අත්‌ථො. තදාසීති ‘‘සහ පරිනිබ්‌බානා මහාභූමිචාලො අහොසී’’ති එවං මහාපරිනිබ්‌බානෙ (දී. නි. 2.220) වුත්‌තං භූමිචාලං සන්‌ධායාහ. සො හි ලොමහංසනකො ච භිංසනකො ච ආසි. සබ්‌බාකාරවරූපෙතෙති සබ්‌බාකාරවරගුණූපෙතෙ. නාහු අස්‌සාසපස්‌සාසොති න ජාතො අස්‌සාසපස්‌සාසො. අනෙජොති තණ්‌හාසඞ්‌ඛාතාය එජාය අභාවෙන අනෙජො. සන්‌තිමාරබ්‌භාති අනුපාදිසෙසං නිබ්‌බානං ආරබ්‌භ පටිච්‌ච සන්‌ධාය. චක්‌ඛුමාති පඤ්‌චහි චක්‌ඛූහි චක්‌ඛුමා. පරිනිබ්‌බුතොති ඛන්‌ධපරිනිබ්‌බානෙන පරිනිබ්‌බුතො. අසල්‌ලීනෙනාති අනල්‌ලීනෙන අසඞ්‌කුටිතෙන සුවිකසිතෙනෙව චිත්‌තෙන. වෙදනං අජ්‌ඣවාසයීති වෙදනං අධිවාසෙසි, න වෙදනානුවත්‌තී හුත්‌වා ඉතො චිතො සම්‌පරිවත්‌ති. විමොක්‌ඛොති කෙනචි ධම්‌මෙන අනාවරණවිමොක්‌ඛො සබ්‌බසො අපඤ්‌ඤත්‌තිභාවූපගමො පජ්‌ජොතනිබ්‌බානසදිසො ජාතොති. පඤ්‌චමං.
Bhūtāti sattā. Appaṭipuggaloti paṭibhāgapuggalavirahito. Balappattoti dasavidhaṃ ñāṇabalaṃ patto. Uppādavayadhamminoti uppādavayasabhāvā. Tesaṃ vūpasamoti tesaṃ saṅkhārānaṃ vūpasamo. Sukhoti asaṅkhataṃ nibbānameva sukhanti attho. Tadāsīti ‘‘saha parinibbānā mahābhūmicālo ahosī’’ti evaṃ mahāparinibbāne (dī. ni. 2.220) vuttaṃ bhūmicālaṃ sandhāyāha. So hi lomahaṃsanako ca bhiṃsanako ca āsi. Sabbākāravarūpeteti sabbākāravaraguṇūpete. Nāhu assāsapassāsoti na jāto assāsapassāso. Anejoti taṇhāsaṅkhātāya ejāya abhāvena anejo. Santimārabbhāti anupādisesaṃ nibbānaṃ ārabbha paṭicca sandhāya. Cakkhumāti pañcahi cakkhūhi cakkhumā. Parinibbutoti khandhaparinibbānena parinibbuto. Asallīnenāti anallīnena asaṅkuṭitena suvikasiteneva cittena. Vedanaṃ ajjhavāsayīti vedanaṃ adhivāsesi, na vedanānuvattī hutvā ito cito samparivatti. Vimokkhoti kenaci dhammena anāvaraṇavimokkho sabbaso apaññattibhāvūpagamo pajjotanibbānasadiso jātoti. Pañcamaṃ.
දුතියො වග්‌ගො.
Dutiyo vaggo.
ඉති සාරත්‌ථප්‌පකාසිනියා
Iti sāratthappakāsiniyā
සංයුත්‌තනිකාය-අට්‌ඨකථාය
Saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
බ්‍රහ්‌මසංයුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Brahmasaṃyuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 5. පරිනිබ්‌බානසුත්‌තං • 5. Parinibbānasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 5. පරිනිබ්‌බානසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Parinibbānasuttavaṇṇanā
