| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
5. පරිනිබ්‌බානසුත්‌තවණ්‌ණනා
5. Parinibbānasuttavaṇṇanā
186. එවං තං කුසිනාරාය හොතීති යථා අනුරොධපුරස්‌ස ථූපාරාමො දක්‌ඛිණපච්‌ඡිමදිසායං, එවං තං උය්‍යානං කුසිනාරාය දක්‌ඛිණපච්‌ඡිමදිසායං හොති. තස්‌මාති යස්‌මා නගරං පවිසිතුකාමා උය්‍යානතො උපෙච්‌ච වත්‌තන්‌ති ගච්‌ඡන්‌ති එතෙනාති උපවත්‌තනන්‌ති වුච්‌චති, තස්‌මා. තන්‌ති සාලපන්‌තිභාවෙන ඨිතං සාලවනං. අන්‌තරෙනාති වෙමජ්‌ඣෙ. අප්‌පමජ්‌ජනං අප්‌පමාදො, සො පන අත්‌ථතො ඤාණූපසංහිතා සති. යස්‌මා තත්‌ථ සතියා බ්‍යාපාරො සාතිසයො, තස්‌මා ‘‘සතිඅවිප්‌පවාසෙනා’’ති වුත්‌තං. අප්‌පමාදපදෙයෙව පක්‌ඛිපිත්‌වා අභාසි අත්‌ථතො තස්‌ස සකලස්‌ස බුද්‌ධවචනස්‌ස සඞ්‌ගණ්‌හනතො.
186.Evaṃ taṃ kusinārāya hotīti yathā anurodhapurassa thūpārāmo dakkhiṇapacchimadisāyaṃ, evaṃ taṃ uyyānaṃ kusinārāya dakkhiṇapacchimadisāyaṃ hoti. Tasmāti yasmā nagaraṃ pavisitukāmā uyyānato upecca vattanti gacchanti etenāti upavattananti vuccati, tasmā. Tanti sālapantibhāvena ṭhitaṃ sālavanaṃ. Antarenāti vemajjhe. Appamajjanaṃ appamādo, so pana atthato ñāṇūpasaṃhitā sati. Yasmā tattha satiyā byāpāro sātisayo, tasmā ‘‘satiavippavāsenā’’ti vuttaṃ. Appamādapadeyeva pakkhipitvā abhāsi atthato tassa sakalassa buddhavacanassa saṅgaṇhanato.
ඣානාදීසු චිත්‌තෙ ච පරමුක්‌කංසගතවසීභාවතාය ‘‘එත්‌තකෙ කාලෙ එත්‌තකා සමාපත්‌තියො සමාපජ්‌ජිත්‌වා පරිනිබ්‌බායිස්‌සාමී’’ති කාලපරිච්‌ඡෙදං කත්‌වා සමාපත්‌තිසමාපජ්‌ජනං පරිනිබ්‌බානපරිකම්‌මන්‌ති අධිප්‌පෙතං. ථෙරොති අනුරුද්‌ධත්‌ථෙරො.
Jhānādīsu citte ca paramukkaṃsagatavasībhāvatāya ‘‘ettake kāle ettakā samāpattiyo samāpajjitvā parinibbāyissāmī’’ti kālaparicchedaṃ katvā samāpattisamāpajjanaṃ parinibbānaparikammanti adhippetaṃ. Theroti anuruddhatthero.
අයම්‌පි චාති යථාවුත්‌තපඤ්‌චසට්‌ඨියා ඣානානං සමාපන්‌නකථාපි සඞ්‌ඛෙපකථා එව. කස්‌මා? යස්‌මා භගවා තදා දෙවසිකං වළඤ්‌ජනසමාපත්‌තියො සබ්‌බාපි අපරිහාපෙත්‌වා සමාපජ්‌ජි එවාති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘නිබ්‌බානපුරං පවිසන්‌තො’’තිආදිමාහ. චතුවීසති…පෙ.… පවිසිත්‌වාති එත්‌ථ කෙචි තාව ආහු ‘‘භගවා දෙවසිකං ද්‌වාදසකොටිසතසහස්‌සක්‌ඛත්‌තුං මහාකරුණාසමාපත්‌තිං සමාපජ්‌ජති, ද්‌වාදසකොටිසතසහස්‌සක්‌ඛත්‌තුමෙව ඵලසමාපත්‌තිං සමාපජ්‌ජති, තස්‌මා තදාපි චතුවීසතිකොටිසතසහස්‌සසඞ්‌ඛා සමාපත්‌තියො සමාපජ්‌ජති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං භගවතා ‘තථාගතං, භික්‌ඛවෙ, අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං ද්‌වෙ විතක්‌කා බහුලං සමුදාචරන්‌ති ඛෙමො ච විතක්‌කො පවිවෙකො ච විතක්‌කො’ති (ඉතිවු. 38). ඛෙමො හි විතක්‌කො භගවතො මහාකරුණාසමාපත්‌තිං පූරෙත්‌වා ඨිතො, පවිවෙකවිතක්‌කො අරහත්‌තඵලසමාපත්‌තිං. බුද්‌ධානං හි භවඞ්‌ගපරිවාසො ලහුකො මත්‌ථකප්‌පත්‌තො සමාපත්‌තීසු වසීභාවො, තස්‌මා සමාපජ්‌ජනවුට්‌ඨානානි කතිපයචිත්‌තක්‌ඛණෙහෙව ඉජ්‌ඣන්‌ති. පඤ්‌ච රූපාවචරසමාපත්‌තියො චතස්‌සො අරූපසමාපත්‌තියො අප්‌පමඤ්‌ඤාසමාපත්‌තියා සද්‌ධිං නිරොධසමාපත්‌ති අරහත්‌තඵලසමාපත්‌ති චාති ද්‌වාදසෙතා සමාපත්‌තියො භගවා පච්‌චෙකං දිවසෙ දිවසෙ කොටිසතසහස්‌සක්‌ඛත්‌තුං පුරෙභත්‌තං සමාපජ්‌ජති, තථා පච්‌ඡාභත්‌තන්‌ති එවං චතුවීසතිකොටිසතසහස්‌සසඞ්‌ඛා දෙවසිකං වළඤ්‌ජනකකසිණසමාපත්‌තියො’’ති.
Ayampi cāti yathāvuttapañcasaṭṭhiyā jhānānaṃ samāpannakathāpi saṅkhepakathā eva. Kasmā? Yasmā bhagavā tadā devasikaṃ vaḷañjanasamāpattiyo sabbāpi aparihāpetvā samāpajji evāti dassento ‘‘nibbānapuraṃ pavisanto’’tiādimāha. Catuvīsati…pe… pavisitvāti ettha keci tāva āhu ‘‘bhagavā devasikaṃ dvādasakoṭisatasahassakkhattuṃ mahākaruṇāsamāpattiṃ samāpajjati, dvādasakoṭisatasahassakkhattumeva phalasamāpattiṃ samāpajjati, tasmā tadāpi catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā samāpattiyo samāpajjati. Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘tathāgataṃ, bhikkhave, arahantaṃ sammāsambuddhaṃ dve vitakkā bahulaṃ samudācaranti khemo ca vitakko paviveko ca vitakko’ti (itivu. 38). Khemo hi vitakko bhagavato mahākaruṇāsamāpattiṃ pūretvā ṭhito, pavivekavitakko arahattaphalasamāpattiṃ. Buddhānaṃ hi bhavaṅgaparivāso lahuko matthakappatto samāpattīsu vasībhāvo, tasmā samāpajjanavuṭṭhānāni katipayacittakkhaṇeheva ijjhanti. Pañca rūpāvacarasamāpattiyo catasso arūpasamāpattiyo appamaññāsamāpattiyā saddhiṃ nirodhasamāpatti arahattaphalasamāpatti cāti dvādasetā samāpattiyo bhagavā paccekaṃ divase divase koṭisatasahassakkhattuṃ purebhattaṃ samāpajjati, tathā pacchābhattanti evaṃ catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā devasikaṃ vaḷañjanakakasiṇasamāpattiyo’’ti.
අපරෙ පනාහු ‘‘යං තං භගවතා අභිසම්‌බොධිදිවසෙ පච්‌ඡිමයාමෙ පටිච්‌චසමුප්‌පාදඞ්‌ගමුඛෙන පටිලොමනයෙන ජරාමරණතො පට්‌ඨාය ඤාණං ඔතාරෙත්‌වා අනුපදධම්‌මවිපස්‌සනං ආරභන්‌තෙන යථා නාම පුරිසො සුවිදුග්‌ගං මහාගහනං මහාවනං ඡින්‌දන්‌තො අන්‌තරන්‌තරා නිසානසිලායං ඵරසුං නිසිතං කරොති, එවමෙවං නිසානසිලාසදිසියො සමාපත්‌තියො අන්‌තරන්‌තරා සමාපජ්‌ජිත්‌වා ඤාණස්‌ස තික්‌ඛවිසදභාවං සම්‌පාදෙතුං අනුලොමපටිලොමතො පච්‌චෙකං පටිච්‌චසමුප්‌පාදඞ්‌ගෙසු ලක්‌ඛකොටිසමාපත්‌තිසමාපජ්‌ජනවසෙන සම්‌මසනඤාණං පවත්‌තෙති, තදනුසාරෙන භගවා බුද්‌ධභූතොපි අනුලොමපටිලොමතො පටිච්‌චසමුප්‌පාදඞ්‌ගමුඛෙන විපස්‌සනාවසෙන දිවසෙ දිවසෙ ලක්‌ඛකොටිඵලසමාපත්‌තියො සමාපජ්‌ජති, තං සන්‌ධාය වුත්‌තං, ‘චතුවීසතිකොටිසතසහස්‌සසඞ්‌ඛා සමාපත්‌තියො පවිසිත්‌වා’’’ති.
Apare panāhu ‘‘yaṃ taṃ bhagavatā abhisambodhidivase pacchimayāme paṭiccasamuppādaṅgamukhena paṭilomanayena jarāmaraṇato paṭṭhāya ñāṇaṃ otāretvā anupadadhammavipassanaṃ ārabhantena yathā nāma puriso suviduggaṃ mahāgahanaṃ mahāvanaṃ chindanto antarantarā nisānasilāyaṃ pharasuṃ nisitaṃ karoti, evamevaṃ nisānasilāsadisiyo samāpattiyo antarantarā samāpajjitvā ñāṇassa tikkhavisadabhāvaṃ sampādetuṃ anulomapaṭilomato paccekaṃ paṭiccasamuppādaṅgesu lakkhakoṭisamāpattisamāpajjanavasena sammasanañāṇaṃ pavatteti, tadanusārena bhagavā buddhabhūtopi anulomapaṭilomato paṭiccasamuppādaṅgamukhena vipassanāvasena divase divase lakkhakoṭiphalasamāpattiyo samāpajjati, taṃ sandhāya vuttaṃ, ‘catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā samāpattiyo pavisitvā’’’ti.
ඉමානි ද්‌වෙපි සමනන්‌තරානෙව පච්‌චවෙක්‌ඛණායපි යෙභුය්‍යෙන නානන්‌තරියකතාය ඣානපක්‌ඛිකභාවතො. යස්‌මා සබ්‌බපච්‌ඡිමං භවඞ්‌ගචිත්‌තං තතො තතො චවනතො ‘‘චුතී’’ති වුච්‌චති , තස්‌මා න කෙවලං අයමෙව භගවා, අථ ඛො සබ්‌බෙපි සත්‌තා භවඞ්‌ගචිත්‌තෙනෙව චවන්‌තීති දස්‌සෙතුං ‘‘යෙ හි කෙචී’’තිආදි වුත්‌තං. දුක්‌ඛසච්‌චෙනාති දුක්‌ඛසච්‌චපරියාපන්‌නෙන චුතිචිත්‌තෙන කාලං කාලකිරියං කරොන්‌ති පාපුණන්‌ති, කාලගමනතො වා කරොන්‌ති පෙච්‌චාති.
Imāni dvepi samanantarāneva paccavekkhaṇāyapi yebhuyyena nānantariyakatāya jhānapakkhikabhāvato. Yasmā sabbapacchimaṃ bhavaṅgacittaṃ tato tato cavanato ‘‘cutī’’ti vuccati , tasmā na kevalaṃ ayameva bhagavā, atha kho sabbepi sattā bhavaṅgacitteneva cavantīti dassetuṃ ‘‘ye hi kecī’’tiādi vuttaṃ. Dukkhasaccenāti dukkhasaccapariyāpannena cuticittena kālaṃ kālakiriyaṃ karonti pāpuṇanti, kālagamanato vā karonti peccāti.
පටිභාගපුග්‌ගලවිරහිතො සීලාදිගුණෙහි අසදිසතාය සදිසපුග්‌ගලරහිතො. සඞ්‌ඛාරා වූපසම්‌මන්‌ති එත්‌ථාති වූපසමොති එවං සඞ්‌ඛාතං ඤාතං කථිතං නිබ්‌බානමෙව සුඛන්‌ති. ලොමහංසනකොති ලොමානං හට්‌ඨභාවාපාදනො. භිංසනකොති අවීතරාගානං භයජනකො ආසි අහොසි. සබ්‌බාකාරවරගුණූපෙතෙති සබ්‌බෙහි ආකාරවරෙහි උත්‌තමකාරණෙහි සීලාදිගුණෙහි සමන්‌නාගතෙ. අසඞ්‌කුටිතෙනාති අකුටිතෙන විප්‌ඵාරිකාභාවතො. සුවිකසිතෙනෙවාති පීතිසොමනස්‌සයොගතො සුට්‌ඨු විකසිතෙන. වෙදනං අධිවාසෙසි සභාවසමුදයාදිතො සුට්‌ඨු පඤ්‌ඤාතත්‌තා. අනාවරණවිමොක්‌ඛො සබ්‌බසො නිබ්‌බිදභාවො. තෙනාහ ‘‘අපඤ්‌ඤත්‌තිභාවූපගමො’’ති. පජ්‌ජොතනිබ්‌බානසදිසොති පදීපස්‌ස නිබ්‌බානසදිසො තත්‌ථ විලීයිත්‌වා අවට්‌ඨානාභාවතො.
Paṭibhāgapuggalavirahito sīlādiguṇehi asadisatāya sadisapuggalarahito. Saṅkhārā vūpasammanti etthāti vūpasamoti evaṃ saṅkhātaṃ ñātaṃ kathitaṃ nibbānameva sukhanti. Lomahaṃsanakoti lomānaṃ haṭṭhabhāvāpādano. Bhiṃsanakoti avītarāgānaṃ bhayajanako āsi ahosi. Sabbākāravaraguṇūpeteti sabbehi ākāravarehi uttamakāraṇehi sīlādiguṇehi samannāgate. Asaṅkuṭitenāti akuṭitena vipphārikābhāvato. Suvikasitenevāti pītisomanassayogato suṭṭhu vikasitena. Vedanaṃ adhivāsesi sabhāvasamudayādito suṭṭhu paññātattā. Anāvaraṇavimokkho sabbaso nibbidabhāvo. Tenāha ‘‘apaññattibhāvūpagamo’’ti. Pajjotanibbānasadisoti padīpassa nibbānasadiso tattha vilīyitvā avaṭṭhānābhāvato.
පරිනිබ්‌බානසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Parinibbānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
දුතියවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
සාරත්‌ථප්‌පකාසිනියා සංයුත්‌තනිකාය-අට්‌ඨකථාය
Sāratthappakāsiniyā saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
බ්‍රහ්‌මසංයුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Brahmasaṃyuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 5. පරිනිබ්‌බානසුත්‌තං • 5. Parinibbānasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 5. පරිනිබ්‌බානසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Parinibbānasuttavaṇṇanā
