| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
Pariññeyyaniddesavaṇṇanā
੨੧. ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਸਦ੍ਦੇਨ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾ, ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾ, ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ। ਹੇਟ੍ਠਾ ‘‘ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾਯ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਉਪਰਿ ‘‘ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾਯ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾવ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਫਸ੍ਸੋ ਸਾਸવੋ ਉਪਾਦਾਨਿਯੋਤਿ ਆਸવਾਨਞ੍ਚੇવ ਉਪਾਦਾਨਾਨਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤੋ ਤੇਭੂਮਕਫਸ੍ਸੋ। ਸੋਪਿ ਹਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇਹਿ ਸਹ ਆਸવੇਹੀਤਿ ਸਾਸવੋ, ਆਰਮ੍ਮਣਭਾવਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਪਾਦਾਨਸਮ੍ਬਨ੍ਧਨੇਨ ਉਪਾਦਾਨਾਨਂ ਹਿਤੋਤਿ ਉਪਾਦਾਨਿਯੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਫਸ੍ਸੇ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤੇ ਫਸ੍ਸਮੁਖੇਨ ਸੇਸਾਪਿ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਤਦਨੁਸਾਰੇਨ ਚ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕੋવ ਫਸ੍ਸੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਯਥਾਯੋਗਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
21. Pariññeyyaniddese kiñcāpi pariññāsaddena ñātapariññā, tīraṇapariññā, pahānapariññāti tisso pariññā saṅgahitā. Heṭṭhā ‘‘abhiññeyyā’’ti ñātapariññāya vuttattā upari ‘‘pahātabbā’’ti pahānapariññāya vuttattā tīraṇapariññāva idha adhippetā. Phasso sāsavo upādāniyoti āsavānañceva upādānānañca paccayabhūto tebhūmakaphasso. Sopi hi attānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattamānehi saha āsavehīti sāsavo, ārammaṇabhāvaṃ upagantvā upādānasambandhanena upādānānaṃ hitoti upādāniyo. Yasmā phasse tīraṇapariññāya pariññāte phassamukhena sesāpi arūpadhammā tadanusārena ca rūpadhammā pariññāyanti, tasmā ekova phasso vutto. Evaṃ sesesupi yathāyogaṃ yojetabbaṃ.
ਨਾਮਨ੍ਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਖਨ੍ਧਾ ਅਰੂਪਿਨੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ। ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਚ ਮਹਾਭੂਤਾਨਿ ਚਤੁਨ੍ਨਞ੍ਚ ਮਹਾਭੂਤਾਨਂ ਉਪਾਦਾਯਰੂਪਾਨਿ ਚਤੁવੀਸਤਿ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਖਨ੍ਧਾ ਨਮਨਟ੍ਠੇਨ ਨਾਮਂ। ਤੇ ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਭਿਮੁਖਾ ਨਮਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਨਾਮਨਟ੍ਠੇਨ ਨਾਮਂ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਹਿ ਖਨ੍ਧਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਨਾਮੇਨ੍ਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਤਾਯ ਅਤ੍ਤਨਿ ਅਨવਜ੍ਜਧਮ੍ਮੇ ਨਾਮੇਤਿ। ਸਨ੍ਤਤਿવਸੇਨ ਸੀਤਾਦੀਹਿ ਰੁਪ੍ਪਨਟ੍ਠੇਨ ਰੂਪਂ। ਰੁਪ੍ਪਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਕੁਪ੍ਪਨਟ੍ਠੇਨ। ਸਨ੍ਤਤਿવਿਪਰਿਣਾਮવਸੇਨ ਹਿ ਸੀਤਾਦੀਹਿ ਘਟ੍ਟਨੀਯਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਰੂਪਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਨਾਮਨ੍ਤਿ ਲੋਕਿਕਮੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਰੂਪਂ ਪਨ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਲੋਕਿਕਮੇવ।
Nāmanti cattāro khandhā arūpino nibbānañca. Rūpanti cattāri ca mahābhūtāni catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpāni catuvīsati. Cattāro khandhā namanaṭṭhena nāmaṃ. Te hi ārammaṇābhimukhā namanti. Sabbampi nāmanaṭṭhena nāmaṃ. Cattāro hi khandhā ārammaṇe aññamaññaṃ nāmenti, nibbānaṃ ārammaṇādhipatipaccayatāya attani anavajjadhamme nāmeti. Santativasena sītādīhi ruppanaṭṭhena rūpaṃ. Ruppanaṭṭhenāti kuppanaṭṭhena. Santativipariṇāmavasena hi sītādīhi ghaṭṭanīyaṃ dhammajātaṃ rūpanti vuccati. Idha pana nāmanti lokikameva adhippetaṃ, rūpaṃ pana ekantena lokikameva.
ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾਤਿ ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ, ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ। ਤਾ ਲੋਕਿਕਾ ਏવ। ਆਹਾਰਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ। ਪਚ੍ਚਯਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਂ ਆਹਰਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹਾਰਾ। ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੋ ਆਹਾਰੋ ਫਸ੍ਸਾਹਾਰੋ ਮਨੋਸਞ੍ਚੇਤਨਾਹਾਰੋ વਿਞ੍ਞਾਣਾਹਾਰੋਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ। વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਕਬਲ਼ੀਕਾਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੋ , ਅਜ੍ਝੋਹਰਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਆਹਾਰੋ। ਓਦਨਕੁਮ੍ਮਾਸਾਦਿવਤ੍ਥੁਕਾਯ ਓਜਾਯੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਸਾ ਹਿ ਓਜਟ੍ਠਮਕਰੂਪਾਨਿ ਆਹਰਤੀਤਿ ਆਹਾਰੋ। ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਦਿਕੋ ਛਬ੍ਬਿਧੋ ਫਸ੍ਸੋ ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ ਆਹਰਤੀਤਿ ਆਹਾਰੋ। ਮਨਸੋ ਸਞ੍ਚੇਤਨਾ, ਨ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਮਨੋਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਯਥਾ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ। ਮਨਸਾ વਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਮਨੋਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਯਥਾ ਆਜਞ੍ਞਰਥੋ। ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚੇਤਨਾ। ਸਾ ਹਿ ਤਯੋ ਭવੇ ਆਹਰਤੀਤਿ ਆਹਾਰੋ। વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿਭੇਦਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਨਾਮਰੂਪਂ ਆਹਰਤੀਤਿ ਆਹਾਰੋ। ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਉਪਾਦਾਨਗੋਚਰਾ ਖਨ੍ਧਾ, ਮਜ੍ਝਪਦਲੋਪੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਉਪਾਦਾਨਸਮ੍ਭੂਤਾ વਾ ਖਨ੍ਧਾ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਯਥਾ ਤਿਣਗ੍ਗਿ ਥੁਸਗ੍ਗਿ। ਉਪਾਦਾਨવਿਧੇਯ੍ਯਾ વਾ ਖਨ੍ਧਾ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਯਥਾ ਰਾਜਪੁਰਿਸੋ। ਉਪਾਦਾਨਪ੍ਪਭવਾ વਾ ਖਨ੍ਧਾ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਯਥਾ ਪੁਪ੍ਫਰੁਕ੍ਖੋ ਫਲਰੁਕ੍ਖੋ। ਉਪਾਦਾਨਾਨਿ ਪਨ ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੁਪਾਦਾਨਂ ਸੀਲਬ੍ਬਤੁਪਾਦਾਨਂ ਅਤ੍ਤવਾਦੁਪਾਦਾਨਨ੍ਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ। ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਭੁਸਂ ਆਦਾਨਨ੍ਤਿ ਉਪਾਦਾਨਂ। ਰੂਪੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, વੇਦਨੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਸਞ੍ਞੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਸਙ੍ਖਾਰੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, વਿਞ੍ਞਾਣੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੋਤਿ ਪਞ੍ਚ।
Tisso vedanāti sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā. Tā lokikā eva. Āhārāti paccayā. Paccayā hi attano phalaṃ āharantīti āhārā. Kabaḷīkāro āhāro phassāhāro manosañcetanāhāro viññāṇāhāroti cattāro. Vatthuvasena kabaḷīkātabbattā kabaḷīkāro , ajjhoharitabbattā āhāro. Odanakummāsādivatthukāya ojāyetaṃ nāmaṃ. Sā hi ojaṭṭhamakarūpāni āharatīti āhāro. Cakkhusamphassādiko chabbidho phasso tisso vedanā āharatīti āhāro. Manaso sañcetanā, na sattassāti manosañcetanā yathā cittekaggatā. Manasā vā sampayuttā sañcetanā manosañcetanā yathā ājaññaratho. Tebhūmakakusalākusalacetanā. Sā hi tayo bhave āharatīti āhāro. Viññāṇanti ekūnavīsatibhedaṃ paṭisandhiviññāṇaṃ. Tañhi paṭisandhināmarūpaṃ āharatīti āhāro. Upādānakkhandhāti upādānagocarā khandhā, majjhapadalopo daṭṭhabbo. Upādānasambhūtā vā khandhā upādānakkhandhā yathā tiṇaggi thusaggi. Upādānavidheyyā vā khandhā upādānakkhandhā yathā rājapuriso. Upādānappabhavā vā khandhā upādānakkhandhā yathā puppharukkho phalarukkho. Upādānāni pana kāmupādānaṃ diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānanti cattāri. Atthato pana bhusaṃ ādānanti upādānaṃ. Rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandhoti pañca.
ਛ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨੀਤਿ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਂ, ਸੋਤਾਯਤਨਂ, ਘਾਨਾਯਤਨਂ, ਜਿવ੍ਹਾਯਤਨਂ, ਕਾਯਾਯਤਨਂ, ਮਨਾਯਤਨਂ।
Cha ajjhattikāni āyatanānīti cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ.
ਸਤ੍ਤ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯੋਤਿ ਕਤਮਾ ਸਤ੍ਤ? વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ –
Satta viññāṇaṭṭhitiyoti katamā satta? Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੭.੪੪; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੩੨), ਸਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਕਾਯਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਚ ਦੇવਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਚ વਿਨਿਪਾਤਿਕਾ। ਅਯਂ ਪਠਮਾ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿ।
‘‘Santi, bhikkhave (a. ni. 7.44; dī. ni. 3.332), sattā nānattakāyā nānattasaññino. Seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā. Ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਕਾਯਾ ਏਕਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਦੇવਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾ ਪਠਮਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā nānattakāyā ekattasaññino. Seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā. Ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਕਾਯਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਦੇવਾ ਆਭਸ੍ਸਰਾ। ਅਯਂ ਤਤਿਯਾ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā ekattakāyā nānattasaññino. Seyyathāpi devā ābhassarā. Ayaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਕਾਯਾ ਏਕਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਦੇવਾ ਸੁਭਕਿਣ੍ਹਾ। ਅਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥਾ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā ekattakāyā ekattasaññino. Seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṃ catutthā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ‘ਅਨਨ੍ਤੋ ਆਕਾਸੋ’ਤਿ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨੂਪਗਾ। ਅਯਂ ਪਞ੍ਚਮੀ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṃ pañcamī viññāṇaṭṭhiti.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਅਨਨ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨੂਪਗਾ। ਅਯਂ ਛਟ੍ਠਾ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṃ chaṭṭhā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚੀ’ਤਿ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨੂਪਗਾ। ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਮੀ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿ। ਇਮਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੭.੪੪; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੩੨)।
‘‘Santi , bhikkhave, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṃ sattamī viññāṇaṭṭhiti. Imā kho, bhikkhave, satta viññāṇaṭṭhitiyo’’ti (a. ni. 7.44; dī. ni. 3.332).
વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯੋਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਠਾਨਾਨਿ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕਾ ਖਨ੍ਧਾ ਏવ। ਤਤ੍ਥ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪੀਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਤਿ ਅਪਰਿਮਾਣੇਸੁਪਿ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਸੁ ਅਪਰਿਮਾਣਾਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਦ੍વੇਪਿ ਏਕਸਦਿਸਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਯੇਪਿ વਣ੍ਣੇਨ વਾ ਸਣ੍ਠਾਨੇਨ વਾ ਸਦਿਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਪਿ ਆਲੋਕਿਤવਿਲੋਕਿਤਾਦੀਹਿ વਿਸਦਿਸਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਨਤ੍ਤਕਾਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਸਞ੍ਞਾ ਪਨ ਨੇਸਂ ਤਿਹੇਤੁਕਾਪਿ ਦੁਹੇਤੁਕਾਪਿ ਅਹੇਤੁਕਾਪਿ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਚ ਦੇવਾਤਿ ਛ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવਾ। ਤੇਸੁ ਹਿ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਕਾਯੋ ਨੀਲੋ ਹੋਤਿ, ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਪੀਤਕਾਦਿવਣ੍ਣੋ, ਸਞ੍ਞਾ ਪਨ ਨੇਸਂ ਤਿਹੇਤੁਕਾਪਿ ਦੁਹੇਤੁਕਾਪਿ ਹੋਤਿ, ਅਹੇਤੁਕਾ ਨ ਹੋਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਚ વਿਨਿਪਾਤਿਕਾਤਿ ਚਤੁਅਪਾਯવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਾ ਪੁਨਬ੍ਬਸੁਮਾਤਾ ਯਕ੍ਖਿਨੀ, ਪਿਯਙ੍ਕਰਮਾਤਾ, ਫੁਸ੍ਸਮਿਤ੍ਤਾ, ਧਮ੍ਮਗੁਤ੍ਤਾਤਿ ਏવਮਾਦਯੋ ਅਞ੍ਞੇ ਚ વੇਮਾਨਿਕਾ ਪੇਤਾ। ਏਤੇਸਞ੍ਹਿ ਓਦਾਤਕਾਲ਼ਮਙ੍ਗੁਰਚ੍ਛવਿਸਾਮવਣ੍ਣਾਦਿવਸੇਨ ਚੇવ ਕਿਸਥੂਲਰਸ੍ਸਦੀਘવਸੇਨ ਚ ਕਾਯੋ ਨਾਨਾ ਹੋਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਿਯ ਤਿਹੇਤੁਕਦ੍વਿਹੇਤੁਕਾਹੇਤੁਕવਸੇਨ ਸਞ੍ਞਾਪਿ। ਤੇ ਪਨ ਦੇવਾ વਿਯ ਨ ਮਹੇਸਕ੍ਖਾ, ਕਪਣਮਨੁਸ੍ਸਾ વਿਯ ਅਪ੍ਪੇਸਕ੍ਖਾ ਦੁਲ੍ਲਭਘਾਸਚ੍ਛਾਦਨਾ ਦੁਕ੍ਖਪੀਲ਼ਿਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖੇ ਦੁਕ੍ਖਿਤਾ ਜੁਣ੍ਹਪਕ੍ਖੇ ਸੁਖਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਖਸਮੁਸ੍ਸਯਤੋ વਿਨਿਪਤਿਤਤ੍ਤਾ વਿਨਿਪਾਤਿਕਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਯੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਤਿਹੇਤੁਕਾ, ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋਪਿ ਹੋਤਿ ਪਿਯਙ੍ਕਰਮਾਤਾਦੀਨਂ વਿਯ।
Viññāṇaṭṭhitiyoti paṭisandhiviññāṇassa ṭhānāni saviññāṇakā khandhā eva. Tattha seyyathāpīti nidassanatthe nipāto. Manussāti aparimāṇesupi cakkavāḷesu aparimāṇānaṃ manussānaṃ vaṇṇasaṇṭhānādivasena dvepi ekasadisā natthi. Yepi vaṇṇena vā saṇṭhānena vā sadisā honti, tepi ālokitavilokitādīhi visadisāva honti, tasmā nānattakāyāti vuttā. Paṭisandhisaññā pana nesaṃ tihetukāpi duhetukāpi ahetukāpi hoti, tasmā nānattasaññinoti vuttā. Ekacce ca devāti cha kāmāvacaradevā. Tesu hi kesañci kāyo nīlo hoti, kesañci pītakādivaṇṇo, saññā pana nesaṃ tihetukāpi duhetukāpi hoti, ahetukā na hoti. Ekacce ca vinipātikāti catuapāyavinimuttā punabbasumātā yakkhinī, piyaṅkaramātā, phussamittā, dhammaguttāti evamādayo aññe ca vemānikā petā. Etesañhi odātakāḷamaṅguracchavisāmavaṇṇādivasena ceva kisathūlarassadīghavasena ca kāyo nānā hoti, manussānaṃ viya tihetukadvihetukāhetukavasena saññāpi. Te pana devā viya na mahesakkhā, kapaṇamanussā viya appesakkhā dullabhaghāsacchādanā dukkhapīḷitā viharanti. Ekacce kāḷapakkhe dukkhitā juṇhapakkhe sukhitā honti, tasmā sukhasamussayato vinipatitattā vinipātikāti vuttā. Ye panettha tihetukā, tesaṃ dhammābhisamayopi hoti piyaṅkaramātādīnaṃ viya.
ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਪਾਰਿਸਜ੍ਜਬ੍ਰਹ੍ਮਪੁਰੋਹਿਤਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ। ਪਠਮਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਤਿ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਪਾਰਿਸਜ੍ਜਾ ਪਨ ਪਰਿਤ੍ਤੇਨ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਪੁਰੋਹਿਤਾ ਮਜ੍ਝਿਮੇਨ, ਕਾਯੋ ਚ ਤੇਸਂ વਿਪ੍ਫਾਰਿਕਤਰੋ ਹੋਤਿ। ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ ਪਣੀਤੇਨ, ਕਾਯੋ ਪਨ ਨੇਸਂ ਅਤਿવਿਪ੍ਫਾਰਿਕਤਰੋ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਨਾਨਤ੍ਤਾ, ਪਠਮਜ੍ਝਾਨવਸੇਨ ਸਞ੍ਞਾਯ ਏਕਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਕਾਯਾ ਏਕਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਯਥਾ ਚ ਤੇ, ਏવਂ ਚਤੂਸੁ ਅਪਾਯੇਸੁ ਸਤ੍ਤਾ। ਨਿਰਯੇਸੁ ਹਿ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਗਾવੁਤਂ, ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਅਡ੍ਢਯੋਜਨਂ , ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਤਿਗਾવੁਤਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਹੋਤਿ, ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਯੋਜਨਸਤਿਕੋ ਜਾਤੋ। ਤਿਰਚ੍ਛਾਨੇਸੁਪਿ ਕੇਚਿ ਖੁਦ੍ਦਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਕੇਚਿ ਮਹਨ੍ਤਾ। ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੇਸੁਪਿ ਕੇਚਿ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥਾ ਕੇਚਿ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ ਸੁવਣ੍ਣਾ ਕੇਚਿ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾ। ਤਥਾ ਕਾਲਕਞ੍ਚਿਕਾ ਅਸੁਰਾ। ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਦੀਘਪਿਟ੍ਠਿਕਾ ਪੇਤਾ ਨਾਮ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨਿਕਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਞ੍ਞਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਾਹੇਤੁਕਾવ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਅਪਾਯਿਕਾਪਿ ‘‘ਨਾਨਤ੍ਤਕਾਯਾ ਏਕਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।
Brahmakāyikāti brahmapārisajjabrahmapurohitamahābrahmāno. Paṭhamābhinibbattāti te sabbepi paṭhamajjhānena nibbattā. Brahmapārisajjā pana parittena, brahmapurohitā majjhimena, kāyo ca tesaṃ vipphārikataro hoti. Mahābrahmāno paṇītena, kāyo pana nesaṃ ativipphārikataro hoti. Iti te kāyassa nānattā, paṭhamajjhānavasena saññāya ekattā nānattakāyā ekattasaññinoti vuttā. Yathā ca te, evaṃ catūsu apāyesu sattā. Nirayesu hi kesañci gāvutaṃ, kesañci aḍḍhayojanaṃ , kesañci tigāvutaṃ attabhāvo hoti, devadattassa pana yojanasatiko jāto. Tiracchānesupi keci khuddakā honti, keci mahantā. Pettivisayesupi keci saṭṭhihatthā keci asītihatthā honti keci suvaṇṇā keci dubbaṇṇā. Tathā kālakañcikā asurā. Apicettha dīghapiṭṭhikā petā nāma saṭṭhiyojanikāpi honti, saññā pana sabbesampi akusalavipākāhetukāva hoti. Iti apāyikāpi ‘‘nānattakāyā ekattasaññino’’ti saṅkhaṃ gacchanti.
ਆਭਸ੍ਸਰਾਤਿ ਦਣ੍ਡਉਕ੍ਕਾਯ ਅਚ੍ਚਿ વਿਯ ਏਤੇਸਂ ਸਰੀਰਤੋ ਆਭਾ ਛਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਛਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਤਨ੍ਤੀ વਿਯ ਸਰਤਿ વਿਸਰਤੀਤਿ ਆਭਸ੍ਸਰਾ। ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਚਕਨਯੇ ਦੁਤਿਯਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਦ੍વਯਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪਰਿਤ੍ਤਾਭਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਮਜ੍ਝਿਮਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਅਪ੍ਪਮਾਣਾਭਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਣੀਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਆਭਸ੍ਸਰਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਸਬ੍ਬੇવ ਤੇ ਗਹਿਤਾ। ਸਬ੍ਬੇਸਞ੍ਹਿ ਤੇਸਂ ਕਾਯੋ ਏਕવਿਪ੍ਫਾਰੋવ ਹੋਤਿ, ਸਞ੍ਞਾ ਪਨ ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤਾ ਚ ਅવਿਤਕ੍ਕਅવਿਚਾਰਾ ਚਾਤਿ ਨਾਨਾ।
Ābhassarāti daṇḍaukkāya acci viya etesaṃ sarīrato ābhā chijjitvā chijjitvā patantī viya sarati visaratīti ābhassarā. Tesu pañcakanaye dutiyatatiyajjhānadvayaṃ parittaṃ bhāvetvā uppannā parittābhā nāma honti, majjhimaṃ bhāvetvā uppannā appamāṇābhā nāma honti, paṇītaṃ bhāvetvā uppannā ābhassarā nāma honti. Idha pana ukkaṭṭhaparicchedavasena sabbeva te gahitā. Sabbesañhi tesaṃ kāyo ekavipphārova hoti, saññā pana avitakkavicāramattā ca avitakkaavicārā cāti nānā.
ਸੁਭਕਿਣ੍ਹਾਤਿ ਸੁਭੇਨ વੋਕਿਣ੍ਣਾ વਿਕਿਣ੍ਣਾ, ਸੁਭੇਨ ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾવਣ੍ਣੇਨ ਏਕਗ੍ਘਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤੇਸਞ੍ਹਿ ਨ ਆਭਸ੍ਸਰਾਨਂ વਿਯ ਛਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਛਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਭਾ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ। ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੇ ਤਤਿਯਸ੍ਸ, ਪਞ੍ਚਕਨਯੇ ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਰਿਤ੍ਤਮਜ੍ਝਿਮਪਣੀਤਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸવਸੇਨ ਪਰਿਤ੍ਤਸੁਭਅਪ੍ਪਮਾਣਸੁਭਸੁਭਕਿਣ੍ਹਾ ਨਾਮ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਏਕਤ੍ਤਕਾਯਾ ਚੇવ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਞ੍ਞਾਯ ਏਕਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ ਚਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। વੇਹਪ੍ਫਲਾਪਿ ਚਤੁਤ੍ਥવਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਮੇવ ਭਜਨ੍ਤਿ। ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾ વਿਞ੍ਞਾਣਾਭਾવਾ ਏਤ੍ਥ ਸਙ੍ਗਹਂ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਸਤ੍ਤਾવਾਸੇਸੁ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।
Subhakiṇhāti subhena vokiṇṇā vikiṇṇā, subhena sarīrappabhāvaṇṇena ekagghanāti attho. Etesañhi na ābhassarānaṃ viya chijjitvā chijjitvā pabhā gacchatīti. Catukkanaye tatiyassa, pañcakanaye catutthassa parittamajjhimapaṇītassa jhānassavasena parittasubhaappamāṇasubhasubhakiṇhā nāma hutvā nibbattanti. Iti sabbepi te ekattakāyā ceva catutthajjhānasaññāya ekattasaññino cāti veditabbā. Vehapphalāpi catutthaviññāṇaṭṭhitimeva bhajanti. Asaññasattā viññāṇābhāvā ettha saṅgahaṃ na gacchanti, sattāvāsesu gacchanti.
ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਾ વਿવਟ੍ਟਪਕ੍ਖੇ ਠਿਤਾ ਨ ਸਬ੍ਬਕਾਲਿਕਾ, ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧਸੁਞ੍ਞੇ ਲੋਕੇ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸੋਲ਼ਸਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁਯੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਖਨ੍ਧਾવਾਰਸਦਿਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨੇવ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਂ, ਨ ਚ ਸਤ੍ਤਾવਾਸਂ ਭਜਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਸੀવਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨ – ‘‘ਨ ਖੋ ਪਨ ਸੋ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਸਤ੍ਤਾવਾਸੋ ਸੁਲਭਰੂਪੋ, ਯੋ ਮਯਾ ਅਨਾવੁਤ੍ਥਪੁਬ੍ਬੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸੇਹਿ ਦੇવੇਹੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੬੦) ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਾਪਿ ਚਤੁਤ੍ਥਂ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਸਤ੍ਤਾવਾਸਞ੍ਚ ਭਜਨ੍ਤੀਤਿ વਦਤਿ, ਤਂ ਅਪ੍ਪਟਿਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ।
Suddhāvāsā vivaṭṭapakkhe ṭhitā na sabbakālikā, kappasatasahassampi asaṅkhyeyampi buddhasuññe loke na uppajjanti, soḷasakappasahassabbhantare buddhesu uppannesuyeva uppajjanti, dhammacakkappavattassa bhagavato khandhāvārasadisā honti, tasmā neva viññāṇaṭṭhitiṃ, na ca sattāvāsaṃ bhajanti. Mahāsīvatthero pana – ‘‘na kho pana so, sāriputta, sattāvāso sulabharūpo, yo mayā anāvutthapubbo iminā dīghena addhunā aññatra suddhāvāsehi devehī’’ti (ma. ni. 1.160) iminā suttena suddhāvāsāpi catutthaṃ viññāṇaṭṭhitiṃ catutthaṃ sattāvāsañca bhajantīti vadati, taṃ appaṭibāhitattā suttassa anuññātaṃ.
ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਯਥੇવ ਸਞ੍ਞਾਯ, ਏવਂ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸਾਪਿ ਸੁਖੁਮਤ੍ਤਾ ਨੇવવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨਾવਿਞ੍ਞਾਣਂ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤੀਸੁ ਨ વੁਤ੍ਤਂ।
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ yatheva saññāya, evaṃ viññāṇassāpi sukhumattā nevaviññāṇaṃ nāviññāṇaṃ, tasmā viññāṇaṭṭhitīsu na vuttaṃ.
ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਧਮ੍ਮਾਤਿ ਲਾਭੋ, ਅਲਾਭੋ, ਯਸੋ, ਅਯਸੋ, ਨਿਨ੍ਦਾ, ਪਸਂਸਾ, ਸੁਖਂ, ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ ਅਨੁਪਰਮਧਮ੍ਮਕਤ੍ਤਾ ਲੋਕਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਲੋਕਧਮ੍ਮਾ। ਏਤੇਹਿ ਮੁਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਬੁਦ੍ਧਾਨਮ੍ਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ। ਯਥਾਹ –
Aṭṭha lokadhammāti lābho, alābho, yaso, ayaso, nindā, pasaṃsā, sukhaṃ, dukkhanti ime aṭṭha lokappavattiyā sati anuparamadhammakattā lokassa dhammāti lokadhammā. Etehi mutto satto nāma natthi, buddhānampi hontiyeva. Yathāha –
‘‘ਅਟ੍ਠਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਕਧਮ੍ਮਾ ਲੋਕਂ ਅਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਲੋਕੋ ਚ ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਧਮ੍ਮੇ ਅਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਤਿ। ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠ? ਲਾਭੋ ਚ ਅਲਾਭੋ ਚ ਯਸੋ ਚ ਅਯਸੋ ਚ ਨਿਨ੍ਦਾ ਚ ਪਸਂਸਾ ਚ ਸੁਖਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਧਮ੍ਮਾ ਲੋਕਂ ਅਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਲੋਕੋ ਚ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਧਮ੍ਮੇ ਅਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੬)।
‘‘Aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca aṭṭha lokadhamme anuparivattati. Katame aṭṭha? Lābho ca alābho ca yaso ca ayaso ca nindā ca pasaṃsā ca sukhañca dukkhañca. Ime kho, bhikkhave, aṭṭha lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca ime aṭṭha lokadhamme anuparivattatī’’ti (a. ni. 8.6).
ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਨਪ੍ਪਜਹਨ੍ਤਿ, ਲੋਕਤੋ ਨ ਨਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਲਾਭੋਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ ਚੀવਰਾਦਿ, ਗਹਟ੍ਠਸ੍ਸ ਧਨਧਞ੍ਞਾਦਿ ਲਾਭੋ। ਸੋਯੇવ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨੋ ਲਾਭੋ ਅਲਾਭੋ। ਨ ਲਾਭੋ ਅਲਾਭੋਤਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਅਤ੍ਥਾਭਾવਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ ਨ ਸਿਯਾ। ਯਸੋਤਿ ਪਰਿવਾਰੋ। ਸੋਯੇવ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਾ ਯਸੋ ਅਯਸੋ। ਨਿਨ੍ਦਾਤਿ ਅવਣ੍ਣਭਣਨਂ। ਪਸਂਸਾਤਿ વਣ੍ਣਭਣਨਂ। ਸੁਖਨ੍ਤਿ ਕਾਮਾવਚਰਾਨਂ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕਂ। ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮੀਨਂ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕਂ, ਅਨਾਗਾਮਿਅਰਹਨ੍ਤਾਨਂ ਕਾਯਿਕਮੇવ।
Tattha anuparivattantīti anubandhanti nappajahanti, lokato na nivattantīti attho. Lābhoti pabbajitassa cīvarādi, gahaṭṭhassa dhanadhaññādi lābho. Soyeva alabbhamāno lābho alābho. Na lābho alābhoti vuccamāne atthābhāvāpattito pariññeyyo na siyā. Yasoti parivāro. Soyeva alabbhamānā yaso ayaso. Nindāti avaṇṇabhaṇanaṃ. Pasaṃsāti vaṇṇabhaṇanaṃ. Sukhanti kāmāvacarānaṃ kāyikacetasikaṃ. Dukkhanti puthujjanasotāpannasakadāgāmīnaṃ kāyikacetasikaṃ, anāgāmiarahantānaṃ kāyikameva.
ਨવ ਸਤ੍ਤਾવਾਸਾਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆવਾਸਾ, વਸਨਟ੍ਠਾਨਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਾਨਿ ਪਨ ਤਥਾਪਕਾਸਿਤਾ ਖਨ੍ਧਾ ਏવ। ਕਤਮੇ ਨવ? વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ –
Navasattāvāsāti sattānaṃ āvāsā, vasanaṭṭhānānīti attho. Tāni pana tathāpakāsitā khandhā eva. Katame nava? Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘ਨવਯਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੯.੨੪; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੪੧), ਸਤ੍ਤਾવਾਸਾ। ਕਤਮੇ ਨવ? ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਕਾਯਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਚ ਦੇવਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਚ વਿਨਿਪਾਤਿਕਾ। ਅਯਂ ਪਠਮੋ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੋ।
‘‘Navayime, bhikkhave (a. ni. 9.24; dī. ni. 3.341), sattāvāsā. Katame nava? Santi, bhikkhave, sattā nānattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā. Ayaṃ paṭhamo sattāvāso.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਕਾਯਾ ਏਕਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਦੇવਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾ ਪਠਮਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੋ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā. Ayaṃ dutiyo sattāvāso.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਕਾਯਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਦੇવਾ ਆਭਸ੍ਸਰਾ। ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੋ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi devā ābhassarā. Ayaṃ tatiyo sattāvāso.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਕਾਯਾ ਏਕਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਨੋ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਦੇવਾ ਸੁਭਕਿਣ੍ਹਾ। ਅਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੋ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṃ catuttho sattāvāso.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਅਸਞ੍ਞਿਨੋ ਅਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦਿਨੋ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਦੇવਾ ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾ। ਅਯਂ ਪਞ੍ਚਮੋ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੋ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā asaññino appaṭisaṃvedino, seyyathāpi devā asaññasattā. Ayaṃ pañcamo sattāvāso.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ‘ਅਨਨ੍ਤੋ ਆਕਾਸੋ’ਤਿ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨੂਪਗਾ। ਅਯਂ ਛਟ੍ਠੋ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੋ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṃ chaṭṭho sattāvāso.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਅਨਨ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨੂਪਗਾ। ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਮੋ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੋ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṃ sattamo sattāvāso.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚੀ’ਤਿ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨੂਪਗਾ। ਅਯਂ ਅਟ੍ਠਮੋ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੋ।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṃ aṭṭhamo sattāvāso.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨੂਪਗਾ । ਅਯਂ ਨવਮੋ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੋ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨવ ਸਤ੍ਤਾવਾਸਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੯.੨੪; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੪੧)।
‘‘Santi, bhikkhave, sattā sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanūpagā . Ayaṃ navamo sattāvāso. Ime kho, bhikkhave, nava sattāvāsā’’ti (a. ni. 9.24; dī. ni. 3.341).
ਦਸਾਯਤਨਾਨੀਤਿ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਂ ਰੂਪਾਯਤਨਂ ਸੋਤਾਯਤਨਂ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਂ ਘਾਨਾਯਤਨਂ ਗਨ੍ਧਾਯਤਨਂ ਜਿવ੍ਹਾਯਤਨਂ ਰਸਾਯਤਨਂ ਕਾਯਾਯਤਨਂ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਦਸ। ਮਨਾਯਤਨਧਮ੍ਮਾਯਤਨਾਨਿ ਪਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾ ਨ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਇਮੇਸੁ ਦਸਸੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾ વੁਤ੍ਤਾ, ‘‘ਸਬ੍ਬਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ, ਨਿਰੋਧਪਟਿਪਦਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਭਾવਨਟ੍ਠਾਨਂ ਤੇਸਂਯੇવ ਪਟਿવੇਧਟ੍ਠਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਾਦੀਨਂ ਪਞ੍ਚਦਸਨ੍ਨਂ, ਪਰਿਗ੍ਗਹਟ੍ਠਾਦੀਨਂ ਏਕਤਿਂਸਾਯ, ਉਤ੍ਤਰਿਪਟਿવੇਧਟ੍ਠਾਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ, ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ, ‘‘ਪਯੋਗਾਨਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਟ੍ਠੋ’’ਤਿਆਦੀਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ, ਅਸਙ੍ਖਤਟ੍ਠਸ੍ਸ વੁਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠਾਦੀਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ, ਨਿਯ੍ਯਾਨਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਨੁਬੁਜ੍ਝਨਟ੍ਠਾਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ, ਅਨੁਬੋਧਨਟ੍ਠਾਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ, ਅਨੁਬੋਧਪਕ੍ਖਿਯਾਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ, ਉਜ੍ਜੋਤਨਟ੍ਠਾਦੀਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ, ਪਤਾਪਨਟ੍ਠਾਦੀਨਂ ਅਟ੍ਠਾਰਸਨ੍ਨਂ, વਿવਟ੍ਟਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦੀਨਂ ਨવਨ੍ਨਂ, ਖਯੇਞਾਣਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਞਾਣਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿਲਾਭવਸੇਨ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਸੇਸਾਨਂ ਯਥਾਯੋਗਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਚ ਪਟਿਲਾਭવਸੇਨ ਚ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Dasāyatanānīti cakkhāyatanaṃ rūpāyatanaṃ sotāyatanaṃ saddāyatanaṃ ghānāyatanaṃ gandhāyatanaṃ jivhāyatanaṃ rasāyatanaṃ kāyāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatananti evaṃ dasa. Manāyatanadhammāyatanāni pana lokuttaramissakattā na gahitāni. Imesu dasasu vissajjanesu vipassanāvasena tīraṇapariññā vuttā, ‘‘sabbaṃ, bhikkhave, pariññeyya’’ntiādīsu pana anaññātaññassāmītindriyādīnaṃ tiṇṇaṃ, nirodhapaṭipadānaṃ sacchikiriyābhāvanaṭṭhānaṃ tesaṃyeva paṭivedhaṭṭhānaṃ dukkhādīnaṃ nissaraṇassa anuppādādīnaṃ pañcadasannaṃ, pariggahaṭṭhādīnaṃ ekatiṃsāya, uttaripaṭivedhaṭṭhādīnaṃ tiṇṇaṃ, maggaṅgānaṃ aṭṭhannaṃ, ‘‘payogānaṃ paṭippassaddhaṭṭho’’tiādīnaṃ dvinnaṃ, asaṅkhataṭṭhassa vuṭṭhānaṭṭhādīnaṃ dvinnaṃ, niyyānaṭṭhassa anubujjhanaṭṭhādīnaṃ tiṇṇaṃ, anubodhanaṭṭhādīnaṃ tiṇṇaṃ, anubodhapakkhiyādīnaṃ tiṇṇaṃ, ujjotanaṭṭhādīnaṃ catunnaṃ, patāpanaṭṭhādīnaṃ aṭṭhārasannaṃ, vivaṭṭanānupassanādīnaṃ navannaṃ, khayeñāṇaanuppādeñāṇānaṃ paññāvimuttinibbānānanti imesaṃ dhammānaṃ paṭilābhavasena tīraṇapariññā vuttā, sesānaṃ yathāyogaṃ vipassanāvasena ca paṭilābhavasena ca tīraṇapariññā vuttāti veditabbā.
ਯੇਸਂ ਯੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿਲਾਭਤ੍ਥਾਯ વਾਯਮਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਤੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤੀਰਿਤਾ ਚਾਤਿ ਹਿ ਕਿਚ੍ਚਸਮਾਪਨਟ੍ਠੇਨ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਕਿਚ੍ਚੇ ਹਿ ਸਮਾਪਿਤੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਅવਿਪਸ੍ਸਨੂਪਗਾਨਂ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇਨ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾਯ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤਂ ਨ ਸੁਨ੍ਦਰਂ। ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤੀਰਿਤਾ ਚਾਤਿ ਤੇ ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ ਏવ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਾ ਚ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੀਰਿਤਾ ਚ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਕਿਚ੍ਚਸਮਾਪਨਤ੍ਥવਸੇਨ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
Yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ paṭilābhatthāya vāyamantassa, te te dhammā paṭiladdhā honti. Evaṃ te dhammā pariññātā ceva honti tīritā cāti hi kiccasamāpanaṭṭhena tīraṇapariññā vuttā. Kicce hi samāpite te dhammā paṭiladdhā hontīti. Keci pana ‘‘avipassanūpagānaṃ ñātapariññā’’ti vadanti. Abhiññeyyena ñātapariññāya vuttattā taṃ na sundaraṃ. Pariññātā ceva honti tīritā cāti te paṭiladdhā eva dhammā pariññātā ca nāma honti, tīritā ca nāmāti attho. Evaṃ kiccasamāpanatthavasena pariññātattho vutto hoti.
੨੨. ਇਦਾਨਿ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਏਕੇਕਧਮ੍ਮੇ ਪਟਿਲਾਭવਸੇਨ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੇ ਚ ਨਿਗਮੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।
22. Idāni tamevatthaṃ ekekadhamme paṭilābhavasena yojetvā ante ca nigametvā dassetuṃ nekkhammantiādimāha. Taṃ sabbaṃ pubbe vuttānusāreneva veditabbanti.
ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pariññeyyaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੧. ਸੁਤਮਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 1. Sutamayañāṇaniddeso
