Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੧੦. ਦਸਮવਗ੍ਗੋ
10. Dasamavaggo
੧. ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
1. Paripuṇṇakattheragāthāvaṇṇanā
ਨ ਤਥਾ ਮਤਂ ਸਤਰਸਨ੍ਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਰਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਸਤ੍ਥੁ ਚੇਤਿਯੇ ਪੁਪ੍ਫਾਦੀਹਿ ਉਲ਼ਾਰਂ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਅਪਰਾਪਰਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਸੁਗਤੀਸੁਯੇવ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਸਕ੍ਯਰਾਜਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣવਿਭવਤਾਯ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਸੋ વਿਭવਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਸਤਰਸਂ ਨਾਮ ਆਹਾਰਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਮਿਸ੍ਸਕਾਹਾਰਪਰਿਭੋਗਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਤਾવ ਸੁਖੁਮਾਲੋਪਿ ਭਗવਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਖਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਯਥਾ ਤਥਾ ਯਾਪੇਤਿ, ਕਸ੍ਮਾ ਮਯਂ ਆਹਾਰਗਿਦ੍ਧਾ ਹੁਤ੍વਾ ਆਹਾਰਸੁਦ੍ਧਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਖਮੇવ ਪਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਸਂਸਾਰੇ ਜਾਤਸਂવੇਗੋ ਘਰਾવਾਸਂ ਪਹਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਯੋਜਿਤੋ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਪਟਿਲਦ੍ਧਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੧੫.੫-੯) –
Natathā mataṃ satarasanti āyasmato paripuṇṇakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro dhammadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute satthu cetiye pupphādīhi uḷāraṃ pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devesu nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sakyarājakule nibbattitvā viññutaṃ patto paripuṇṇavibhavatāya paripuṇṇakoti paññāyittha. So vibhavasampannatāya sabbakālaṃ satarasaṃ nāma āhāraṃ paribhuñjanto satthu missakāhāraparibhogaṃ sutvā ‘‘tāva sukhumālopi bhagavā nibbānasukhaṃ apekkhitvā yathā tathā yāpeti, kasmā mayaṃ āhāragiddhā hutvā āhārasuddhikā bhavissāma, nibbānasukhameva pana amhehi pariyesitabba’’nti saṃsāre jātasaṃvego gharāvāsaṃ pahāya satthu santike pabbajitvā bhagavatā kāyagatāsatikammaṭṭhāne niyojito tattha patiṭṭhāya paṭiladdhajhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanāya kammaṃ karonto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.5-9) –
‘‘ਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਲੋਕਨਾਥਮ੍ਹਿ, ਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸੀਨਰਾਸਭੇ।
‘‘Nibbute lokanāthamhi, dhammadassīnarāsabhe;
ਆਰੋਪੇਸਿਂ ਧਜਤ੍ਥਮ੍ਭਂ, ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚੇਤਿਯੇ॥
Āropesiṃ dhajatthambhaṃ, buddhaseṭṭhassa cetiye.
‘‘ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਮਾਪਯਿਤ੍વਾਨ, ਥੂਪਸੇਟ੍ਠਂ ਸਮਾਰੁਹਿਂ।
‘‘Nisseṇiṃ māpayitvāna, thūpaseṭṭhaṃ samāruhiṃ;
ਜਾਤਿਪੁਪ੍ਫਂ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਥੂਪਮ੍ਹਿ ਅਭਿਰੋਪਯਿਂ॥
Jātipupphaṃ gahetvāna, thūpamhi abhiropayiṃ.
‘‘ਅਹੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਹੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਹੋ ਨੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਮ੍ਪਦਾ।
‘‘Aho buddho aho dhammo, aho no satthu sampadā;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਥੂਪਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, thūpapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ਚਤੁਨ੍ਨવੁਤਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਥੂਪਸੀਖਸਨਾਮਕਾ।
‘‘Catunnavutito kappe, thūpasīkhasanāmakā;
ਸੋਲ਼ਸਾਸਿਂਸੁ ਰਾਜਾਨੋ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਮਹਬ੍ਬਲਾ॥
Soḷasāsiṃsu rājāno, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇ ਗਾਰવਬਹੁਮਾਨੇਨ ਪੀਤਿવੇਗવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਤਥਾ ਮਤਂ ਸਤਰਸ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Arahattaṃ pana patvā dhamme gāravabahumānena pītivegavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānento ‘‘na tathā mataṃ satarasa’’nti gāthaṃ abhāsi.
੯੧. ਤਤ੍ਥ ਨ ਤਥਾ ਮਤਂ ਸਤਰਸਂ, ਸੁਧਨ੍ਨਂ ਯਂ ਮਯਜ੍ਜ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਥਾਤਿ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ। ਮਤਨ੍ਤਿ ਅਭਿਮਤਂ। ਸਤਰਸਨ੍ਤਿ ਸਤਰਸਭੋਜਨਂ ‘‘ਸਤਰਸਭੋਜਨਂ ਨਾਮ ਸਤਪਾਕਸਪ੍ਪਿਆਦੀਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਭੋਜਨ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਥ વਾ ਅਨੇਕਤ੍ਥੋ ਸਤਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਸਤਸੋ ਸਹਸ੍ਸਸੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਂ ਭੋਜਨਂ ਅਨੇਕਸੂਪਂ ਅਨੇਕਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਤਂ ਅਨੇਕਰਸਤਾਯ ‘‘ਸਤਰਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨਾਨਾਰਸਭੋਜਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਧਾ ਏવ ਅਨ੍ਨਂ ਸੁਧਾਭੋਜਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਹਾਰੋ। ਯਂ ਮਯਜ੍ਜ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯਂ ਮਯਾ ਅਜ੍ਜ ਅਨੁਭੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਯਂ ਮਯਾ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਇਦਂ ‘‘ਸਤਰਸਂ ਸੁਧਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਂ ਮਯਾ ਅਜ੍ਜ ਏਤਰਹਿ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਮਾਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਮਾਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਚ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਸਨ੍ਤਂ ਪਣੀਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਖਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਯਮਾਨਂ, ਤਂ ਯਥਾ ਮਤਂ ਅਭਿਮਤਂ ਸਮ੍ਭਾવਿਤਂ ਤਥਾ ਰਾਜਕਾਲੇ ਮਯਾ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਂ ਸਤਰਸਭੋਜਨਂ ਦੇવਤ੍ਤਭਾવੇ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਂ ਸੁਧਨ੍ਨਞ੍ਚ ਨ ਮਤਂ ਨਾਭਿਮਤਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਇਦਞ੍ਹਿ ਅਰਿਯਨਿਸੇવਿਤਂ ਨਿਰਾਮਿਸਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅવਤ੍ਥੁਭੂਤਂ, ਤਂ ਪਨ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸੇવਿਤਂ ਸਾਮਿਸਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ વਤ੍ਥੁਭੂਤਂ, ਤਂ ਇਮਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਮ੍ਪਿ ਕਲਮ੍ਪਿ ਕਲਭਾਗਮ੍ਪਿ ਨ ਉਪੇਤੀਤਿ। ਇਦਾਨਿ ‘‘ਯਂ ਮਯਜ੍ਜ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਅਪਰਿਮਿਤਦਸ੍ਸਿਨਾ ਗੋਤਮੇਨ, ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸੁਦੇਸਿਤੋ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਅਪਰਿਮਿਤਂ ਅਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦવਯਾਭਾવਤੋ ਸਨ੍ਤਂ ਅਸਙ੍ਖਤਧਾਤੁਂ ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣੇਨ ਪਸ੍ਸੀ, ਅਪਰਿਮਿਤਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਾਪਰਿਮੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਞੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਾવੀਤਿ ਤੇਨ ਅਪਰਿਮਿਤਦਸ੍ਸਿਨਾ ਗੋਤਮਗੋਤ੍ਤੇਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ‘‘ਖਯਂ વਿਰਾਗਂ ਅਮਤਂ ਪਣੀਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਖੁ॰ ਪਾ॰ ੬.੪; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੨੨੭) ਚ ‘‘ਮਦਨਿਮ੍ਮਦਨੋ ਪਿਪਾਸવਿਨਯੋ’’ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੪; ਇਤਿવੁ॰ ੯੦) ‘‘ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੪੦; ੧੦.੬) ਚ ਆਦਿਨਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਦੇਸਿਤੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਮਯਾ ਅਜ੍ਜ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
91. Tattha na tathā mataṃ satarasaṃ, sudhannaṃ yaṃ mayajja paribhuttanti tathāti tena pakārena. Matanti abhimataṃ. Satarasanti satarasabhojanaṃ ‘‘satarasabhojanaṃ nāma satapākasappiādīhi abhisaṅkhataṃ bhojana’’nti vadanti. Atha vā anekattho satasaddo ‘‘sataso sahassaso’’tiādīsu viya. Tasmā yaṃ bhojanaṃ anekasūpaṃ anekabyañjanaṃ, taṃ anekarasatāya ‘‘satarasa’’nti vuccati, nānārasabhojananti attho. Sudhā eva annaṃ sudhābhojanaṃ devānaṃ āhāro. Yaṃ mayajja paribhuttanti yaṃ mayā ajja anubhuttaṃ. ‘‘Yaṃ mayā paribhutta’’nti ca idaṃ ‘‘satarasaṃ sudhanna’’nti etthāpi yojetabbaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ mayā ajja etarahi nirodhasamāpattisamāpajjanavasena phalasamāpattisamāpajjanavasena ca accantameva santaṃ paṇītaṃ nibbānasukhaṃ paribhuñjiyamānaṃ, taṃ yathā mataṃ abhimataṃ sambhāvitaṃ tathā rājakāle mayā paribhuttaṃ satarasabhojanaṃ devattabhāve paribhuttaṃ sudhannañca na mataṃ nābhimataṃ. Kasmā? Idañhi ariyanisevitaṃ nirāmisaṃ kilesānaṃ avatthubhūtaṃ, taṃ pana puthujjanasevitaṃ sāmisaṃ kilesānaṃ vatthubhūtaṃ, taṃ imassa saṅkhampi kalampi kalabhāgampi na upetīti. Idāni ‘‘yaṃ mayajja paribhutta’’nti vuttadhammaṃ desento aparimitadassinā gotamena, buddhena sudesito dhammo’’ti āha. Tassattho – aparimitaṃ aparicchinnaṃ uppādavayābhāvato santaṃ asaṅkhatadhātuṃ sayambhūñāṇena passī, aparimitassa anantāparimeyyassa ñeyyassa dassāvīti tena aparimitadassinā gotamagottena sammāsambuddhena ‘‘khayaṃ virāgaṃ amataṃ paṇīta’’nti (khu. pā. 6.4; su. ni. 227) ca ‘‘madanimmadano pipāsavinayo’’ (a. ni. 4.34; itivu. 90) ‘‘sabbasaṅkhārasamatho’’ti (a. ni. 5.140; 10.6) ca ādinā suṭṭhu desito dhammo, nibbānaṃ mayā ajja paribhuttanti yojanā.
ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paripuṇṇakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੧. ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 1. Paripuṇṇakattheragāthā