| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๔. ปริสาสุตฺตวณฺณนา
4. Parisāsuttavaṇṇanā
๙๖. จตุเตฺถ ปจฺจยพาหุลฺลิกาติ จีวราทิพาหุลฺลาย ปฎิปนฺนาฯ อวีตตณฺหตาย หิ ตํ ตํ ปริกฺขารชาตํ พหุํ ลนฺติ อาทิยนฺตีติ พหุลา, เต เอว พาหุลิกา ยถา ‘‘เวนยิโก’’ติ (ม. นิ. ๑.๒๔๖; อ. นิ. ๘.๑๑; ปารา. ๘)ฯ เต ปจฺจยพาหุลฺลาย ยุตฺตปฺปยุตฺตา โหนฺตีติ จีวราทิพาหุลฺลาย ปฎิปนฺนา นาม โหนฺติฯ สิกฺขาย อคารวภาวโต สิถิลํ อคาฬฺหํ คณฺหนฺตีติ สาถลิกาฯ สิถิลนฺติ จ ภาวนปุํสกนิเทฺทโสฯ สิถิลสเทฺทน สมานตฺถสฺส สถลสทฺทสฺส วเสน สาถลิกาติ ปทสิทฺธิ เวทิตพฺพาฯ อวคมนเฎฺฐนาติ อโธคมนเฎฺฐน, โอรมฺภาคิยภาเวนาติ อโตฺถฯ นิกฺขิตฺตธุราติ โอโรปิตธุรา อุชฺชิตุสฺสาหาฯ อุปธิวิเวโก นิพฺพานํฯ ทุวิธมฺปิ วีริยนฺติ กายิกํ เจตสิกญฺจ วีริยํฯ
96. Catutthe paccayabāhullikāti cīvarādibāhullāya paṭipannā. Avītataṇhatāya hi taṃ taṃ parikkhārajātaṃ bahuṃ lanti ādiyantīti bahulā, te eva bāhulikā yathā ‘‘venayiko’’ti (ma. ni. 1.246; a. ni. 8.11; pārā. 8). Te paccayabāhullāya yuttappayuttā hontīti cīvarādibāhullāya paṭipannā nāma honti. Sikkhāya agāravabhāvato sithilaṃ agāḷhaṃ gaṇhantīti sāthalikā. Sithilanti ca bhāvanapuṃsakaniddeso. Sithilasaddena samānatthassa sathalasaddassa vasena sāthalikāti padasiddhi veditabbā. Avagamanaṭṭhenāti adhogamanaṭṭhena, orambhāgiyabhāvenāti attho. Nikkhittadhurāti oropitadhurā ujjitussāhā. Upadhiviveko nibbānaṃ. Duvidhampi vīriyanti kāyikaṃ cetasikañca vīriyaṃ.
ภณฺฑนํ ชาตํ เอเตสนฺติ ภณฺฑนชาตาฯ วิเสสนสฺส ปรนิปาตวเสน เจตํ วุตฺตํฯ อฎฺฐกถายํ ปน วิเสสนสฺส ปุพฺพนิปาตวเสเนว อตฺถํ ทเสฺสโนฺต ‘‘ชาตภณฺฑนา’’ติ อาหฯ กลโห ชาโต เอเตสนฺติ กลหชาตาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ กลหสฺส ปุพฺพภาโคติ กลหสฺส เหตุภูตา ปฎิภาคา ตํสทิสี จ อนิฎฺฐกิริยาฯ หตฺถปรามาสาทิวเสนาติ กุชฺฌิตฺวา อญฺญมญฺญสฺส หเตฺถ คเหตฺวา ปลปนอจฺฉินฺทนาทิวเสนฯ ‘‘อยํ ธโมฺม, นายํ ธโมฺม’’ติอาทินา วิรุทฺธวาทภูตํ วิวาทํ อาปนฺนาติ วิวาทปนฺนาฯ เตนาห ‘‘วิรุทฺธวาทํ อาปนฺนา’’ติฯ มุขสนฺนิสฺสิตตาย วาจา อิธ ‘‘มุข’’นฺติ อธิเปฺปตาติ อาห ‘‘ผรุสา วาจา มุขสตฺติโย’’ติฯ
Bhaṇḍanaṃ jātaṃ etesanti bhaṇḍanajātā. Visesanassa paranipātavasena cetaṃ vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana visesanassa pubbanipātavaseneva atthaṃ dassento ‘‘jātabhaṇḍanā’’ti āha. Kalaho jāto etesanti kalahajātāti etthāpi eseva nayo. Kalahassa pubbabhāgoti kalahassa hetubhūtā paṭibhāgā taṃsadisī ca aniṭṭhakiriyā. Hatthaparāmāsādivasenāti kujjhitvā aññamaññassa hatthe gahetvā palapanaacchindanādivasena. ‘‘Ayaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo’’tiādinā viruddhavādabhūtaṃ vivādaṃ āpannāti vivādapannā. Tenāha ‘‘viruddhavādaṃ āpannā’’ti. Mukhasannissitatāya vācā idha ‘‘mukha’’nti adhippetāti āha ‘‘pharusā vācā mukhasattiyo’’ti.
สติปิ อุภเยสํ กลาปานํ ปรมตฺถโต เภเท ปจุรชเนหิ ปน ทุวิเญฺญยฺยนานตฺตํ ขีโรทกสโมฺมทิตํ อจฺจนฺตเมตํ สํสฎฺฐํ วิย หุตฺวา ติฎฺฐตีติ อาห ‘‘ขีโรทกํ วิย ภูตา’’ติฯ ยถา ขีรญฺจ อุทกญฺจ อญฺญมญฺญํ สํสนฺทติ, วิสุํ น โหติ, เอกตฺตํ วิย อุเปติ, เอวํ สามคฺคิวเสน เอกตฺตูปคตจิตฺตุปฺปาทาติ อโตฺถฯ เมตฺตจิตฺตํ ปจฺจุปฎฺฐาเปตฺวา โอโลกนํ จกฺขูนิ วิย จกฺขูนิ นามาติ อาห ‘‘อุปสเนฺตหิ เมตฺตจกฺขูหี’’ติฯ ปิยภาวทีปกานิ หิ จกฺขูนิ ปิยจกฺขูนิฯ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายตีติ ปโมทปจฺจยพลวปีติมาหฯ ปญฺจวณฺณา ปีติ อุปฺปชฺชตีติ ขุทฺทิกาทิเภเทน ปญฺจปฺปการา ปีติ อุปฺปชฺชติฯ ปีติมนสฺสาติ ตาย ปีติยา ปีณิตมนสฺส, ปสฺสทฺธิอาวเหหิ อุฬาเรหิ ปีติเวเคหิ ตินฺตจิตฺตสฺสาติ อโตฺถฯ วิคตทรโถติ กิเลสปริฬาหานํ ทูรีภาเวน วูปสนฺตทรโถฯ
Satipi ubhayesaṃ kalāpānaṃ paramatthato bhede pacurajanehi pana duviññeyyanānattaṃ khīrodakasammoditaṃ accantametaṃ saṃsaṭṭhaṃ viya hutvā tiṭṭhatīti āha ‘‘khīrodakaṃ viya bhūtā’’ti. Yathā khīrañca udakañca aññamaññaṃ saṃsandati, visuṃ na hoti, ekattaṃ viya upeti, evaṃ sāmaggivasena ekattūpagatacittuppādāti attho. Mettacittaṃ paccupaṭṭhāpetvā olokanaṃ cakkhūni viya cakkhūni nāmāti āha ‘‘upasantehi mettacakkhūhī’’ti. Piyabhāvadīpakāni hi cakkhūni piyacakkhūni. Pamuditassa pīti jāyatīti pamodapaccayabalavapītimāha. Pañcavaṇṇā pīti uppajjatīti khuddikādibhedena pañcappakārā pīti uppajjati. Pītimanassāti tāya pītiyā pīṇitamanassa, passaddhiāvahehi uḷārehi pītivegehi tintacittassāti attho. Vigatadarathoti kilesapariḷāhānaṃ dūrībhāvena vūpasantadaratho.
เกน อุทเกน ทาริโต ปพฺพตปฺปเทโสติ กตฺวา อาห ‘‘กนฺทโร นามา’’ติอาทิฯ อุทกสฺส ยถานินฺนํ ปวตฺติยา นทินิพฺพตฺตนภาเวน ‘‘นทิกุโญฺช’’ติปิ วุจฺจติฯ สาวฎฺฎา นทิโย ปทราฯ อฎฺฐ มาเสติ เหมนฺตคิมฺหอุตุวเสน อฎฺฐ มาเสฯ ขุทฺทกา อุทกวาหินิโย สาขา วิยาติ สาขาฯ ขุทฺทกโสพฺภา กุสุพฺภา โอการสฺส อุการํ กตฺวาฯ ยตฺถ อุปริ อุนฺนตปฺปเทสโต อุทกํ อาคนฺตฺวา ติฎฺฐติ เจว สนฺทติ จ, เต กุสุพฺภา ขุทฺทกอาวาฎาฯ ขุทฺทกนทิโยติ ปพฺพตปาทาทิโต นิกฺขนฺตา ขุทฺทกา นทิโยฯ
Kena udakena dārito pabbatappadesoti katvā āha ‘‘kandaro nāmā’’tiādi. Udakassa yathāninnaṃ pavattiyā nadinibbattanabhāvena ‘‘nadikuñjo’’tipi vuccati. Sāvaṭṭā nadiyo padarā. Aṭṭha māseti hemantagimhautuvasena aṭṭha māse. Khuddakā udakavāhiniyo sākhā viyāti sākhā. Khuddakasobbhā kusubbhā okārassa ukāraṃ katvā. Yattha upari unnatappadesato udakaṃ āgantvā tiṭṭhati ceva sandati ca, te kusubbhā khuddakaāvāṭā. Khuddakanadiyoti pabbatapādādito nikkhantā khuddakā nadiyo.
ปริสาสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Parisāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๔. ปริสาสุตฺตํ • 4. Parisāsuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๔. ปริสาสุตฺตวณฺณนา • 4. Parisāsuttavaṇṇanā
