| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
5. පරිසවග්‌ගවණ්‌ණනා
5. Parisavaggavaṇṇanā
43. පඤ්‌චමස්‌ස පඨමෙ උත්‌තානාති පාකටා අප්‌පටිච්‌ඡන්‌නා. ගම්‌භීරාති ගුළ්‌හා පටිච්‌ඡන්‌නා. උද්‌ධතාති උද්‌ධච්‌චෙන සමන්‌නාගතා. උන්‌නළාති උග්‌ගතනළා, උට්‌ඨිතතුච්‌ඡමානාති වුත්‌තං හොති. චපලාති පත්‌තචීවරමණ්‌ඩනාදිනා චාපල්‌ලෙන යුත්‌තා. මුඛරාති මුඛඛරා ඛරවචනා. විකිණ්‌ණවාචාති අසංයතවචනා දිවසම්‌පි නිරත්‌ථකවචනපලාපිනො. මුට්‌ඨස්‌සතීති විස්‌සට්‌ඨසතිනො. අසම්‌පජානාති නිප්‌පඤ්‌ඤා. අසමාහිතාති චිත්‌තෙකග්‌ගතාමත්‌තස්‌සාපි අලාභිනො. පාකතින්‌ද්‍රියාති පකතියා ඨිතෙහි විවටෙහි අරක්‌ඛිතෙහි ඉන්‌ද්‍රියෙහි සමන්‌නාගතා. සුක්‌කපක්‌ඛො වුත්‌තවිපල්‌ලාසෙන වෙදිතබ්‌බො.
43. Pañcamassa paṭhame uttānāti pākaṭā appaṭicchannā. Gambhīrāti guḷhā paṭicchannā. Uddhatāti uddhaccena samannāgatā. Unnaḷāti uggatanaḷā, uṭṭhitatucchamānāti vuttaṃ hoti. Capalāti pattacīvaramaṇḍanādinā cāpallena yuttā. Mukharāti mukhakharā kharavacanā. Vikiṇṇavācāti asaṃyatavacanā divasampi niratthakavacanapalāpino. Muṭṭhassatīti vissaṭṭhasatino. Asampajānāti nippaññā. Asamāhitāti cittekaggatāmattassāpi alābhino. Pākatindriyāti pakatiyā ṭhitehi vivaṭehi arakkhitehi indriyehi samannāgatā. Sukkapakkho vuttavipallāsena veditabbo.
44. දුතියෙ භණ්‌ඩනජාතාති භණ්‌ඩනං වුච්‌චති කලහස්‌ස පුබ්‌බභාගො, තං තෙසං ජාතන්‌ති භණ්‌ඩනජාතා. තථා ‘‘මයං තුම්‌හෙ දණ්‌ඩාපෙස්‌සාම බන්‌ධාපෙස්‌සාමා’’තිආදිවචනප්‌පවත්‌තියා සඤ්‌ජාතකලහා. අයං තාව ගිහීසු නයො. පබ්‌බජිතා පන ආපත්‌තිවීතික්‌කමවාචං වදන්‌තා කලහජාතා නාම. විවාදාපන්‌නාති විරුද්‌ධවාදං ආපන්‌නා. මුඛසත්‌තීහි විතුදන්‌තාති ගුණානං ඡින්‌දනට්‌ඨෙන දුබ්‌භාසිතා වාචා මුඛසත්‌තියොති වුච්‌චන්‌ති, තාහි විතුදන්‌තා විජ්‌ඣන්‌තා. සමග්‌ගාති එකකම්‌මං එකුද්‌දෙසො සමසික්‌ඛතාති එතෙසං කරණෙන සමග්‌ගතාය සහිතා. පියචක්‌ඛූහීති මෙත්‌තාචක්‌ඛූහි.
44. Dutiye bhaṇḍanajātāti bhaṇḍanaṃ vuccati kalahassa pubbabhāgo, taṃ tesaṃ jātanti bhaṇḍanajātā. Tathā ‘‘mayaṃ tumhe daṇḍāpessāma bandhāpessāmā’’tiādivacanappavattiyā sañjātakalahā. Ayaṃ tāva gihīsu nayo. Pabbajitā pana āpattivītikkamavācaṃ vadantā kalahajātā nāma. Vivādāpannāti viruddhavādaṃ āpannā. Mukhasattīhi vitudantāti guṇānaṃ chindanaṭṭhena dubbhāsitā vācā mukhasattiyoti vuccanti, tāhi vitudantā vijjhantā. Samaggāti ekakammaṃ ekuddeso samasikkhatāti etesaṃ karaṇena samaggatāya sahitā. Piyacakkhūhīti mettācakkhūhi.
45. තතියෙ අග්‌ගවතීති උත්‌තමපුග්‌ගලවතී, අග්‌ගාය වා උත්‌තමාය පටිපත්‌තියා සමන්‌නාගතා. තතො විපරීතා අනග්‌ගවතී. බාහුලිකාති චීවරාදිබාහුල්‌ලාය පටිපන්‌නා. සාසනං සිථිලං ගණ්‌හන්‌තීති සාථලිකා. ඔක්‌කමනෙ පුබ්‌බඞ්‌ගමාති එත්‌ථ ඔක්‌කමනං වුච්‌චති අවගමනට්‌ඨෙන පඤ්‌ච නීවරණානි, තෙන පඤ්‌චනීවරණපූරණෙ පුබ්‌බඞ්‌ගමාති වුත්‌තං හොති. පවිවෙකෙති උපධිවිවෙකෙ නිබ්‌බානෙ. නික්‌ඛිත්‌තධුරාති තිවිධෙපි විවෙකෙ ඔරොපිතධුරා. න වීරියං ආරභන්‌තීති දුවිධම්‌පි වීරියං න කරොන්‌ති. අප්‌පත්‌තස්‌ස පත්‌තියාති පුබ්‌බෙ අප්‌පත්‌තස්‌ස ඣානවිපස්‌සනාමග්‌ගඵලවිසෙසස්‌ස පත්‌තිඅත්‌ථාය. ඉතරං පදද්‌වයං තස්‌සෙව වෙවචනං. පච්‌ඡිමා ජනතාති සද්‌ධිවිහාරිකඅන්‌තෙවාසිකජනො . දිට්‌ඨානුගතිං ආපජ්‌ජතීති ආචරියුපජ්‌ඣායෙහි කතං අනුකරොන්‌තො දිට්‌ඨස්‌ස තෙසං ආචාරස්‌ස අනුගතිං ආපජ්‌ජති නාම. සෙසං වුත්‌තපටිපක්‌ඛනයෙන වෙදිතබ්‌බං.
45. Tatiye aggavatīti uttamapuggalavatī, aggāya vā uttamāya paṭipattiyā samannāgatā. Tato viparītā anaggavatī. Bāhulikāti cīvarādibāhullāya paṭipannā. Sāsanaṃ sithilaṃ gaṇhantīti sāthalikā. Okkamane pubbaṅgamāti ettha okkamanaṃ vuccati avagamanaṭṭhena pañca nīvaraṇāni, tena pañcanīvaraṇapūraṇe pubbaṅgamāti vuttaṃ hoti. Paviveketi upadhiviveke nibbāne. Nikkhittadhurāti tividhepi viveke oropitadhurā. Na vīriyaṃ ārabhantīti duvidhampi vīriyaṃ na karonti. Appattassa pattiyāti pubbe appattassa jhānavipassanāmaggaphalavisesassa pattiatthāya. Itaraṃ padadvayaṃ tasseva vevacanaṃ. Pacchimā janatāti saddhivihārikaantevāsikajano . Diṭṭhānugatiṃ āpajjatīti ācariyupajjhāyehi kataṃ anukaronto diṭṭhassa tesaṃ ācārassa anugatiṃ āpajjati nāma. Sesaṃ vuttapaṭipakkhanayena veditabbaṃ.
46. චතුත්‌ථෙ අරියාති අරියසාවකපරිසා. අනරියාති පුථුජ්‌ජනපරිසා. ‘‘ඉදං දුක්‌ඛ’’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානන්‌තීති ඨපෙත්‌වා තණ්‌හං තෙභූමකා පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා දුක්‌ඛසච්‌චං නාම, එත්‌තකමෙව දුක්‌ඛං, ඉතො උද්‌ධං දුක්‌ඛං නත්‌ථීති යථාසභාවතො නප්‌පජානන්‌ති. එස නයො සබ්‌බත්‌ථ. සෙසපදෙසු පන තස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස සමුට්‌ඨාපිකා පුරිමතණ්‌හා සමුදයො නාම, තස්‌සායෙව තණ්‌හාය, ද්‌වින්‌නම්‌පි වා තෙසං සච්‌චානං අච්‌චන්‌තක්‌ඛයො අසමුප්‌පත්‌ති දුක්‌ඛනිරොධො නාම, අට්‌ඨඞ්‌ගිකො අරියමග්‌ගො දුක්‌ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා නාමාති එවං ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ චතූහි සච්‌චෙහි චත්‌තාරො මග්‌ගා ච චත්‌තාරි ච ඵලානි කථිතානි.
46. Catutthe ariyāti ariyasāvakaparisā. Anariyāti puthujjanaparisā. ‘‘Idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ nappajānantīti ṭhapetvā taṇhaṃ tebhūmakā pañcakkhandhā dukkhasaccaṃ nāma, ettakameva dukkhaṃ, ito uddhaṃ dukkhaṃ natthīti yathāsabhāvato nappajānanti. Esa nayo sabbattha. Sesapadesu pana tassa dukkhassa samuṭṭhāpikā purimataṇhā samudayo nāma, tassāyeva taṇhāya, dvinnampi vā tesaṃ saccānaṃ accantakkhayo asamuppatti dukkhanirodho nāma, aṭṭhaṅgiko ariyamaggo dukkhanirodhagāminī paṭipadā nāmāti evaṃ imasmiṃ sutte catūhi saccehi cattāro maggā ca cattāri ca phalāni kathitāni.
47. පඤ්‌චමෙ පරිසාකසටොති කසටපරිසා කචවරපරිසා පලාපපරිසාති අත්‌ථො. පරිසාමණ්‌ඩොති පසන්‌නපරිසා සාරපරිසාති අත්‌ථො. ඡන්‌දාගතිං ගච්‌ඡන්‌තීති ඡන්‌දෙන අගතිං ගච්‌ඡන්‌ති, අකත්‌තබ්‌බං කරොන්‌තීති අත්‌ථො. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො. ඉමානි පන චත්‌තාරි අගතිගමනානි භණ්‌ඩභාජනීයෙ ච විනිච්‌ඡයට්‌ඨානෙ ච ලබ්‌භන්‌ති. තත්‌ථ භණ්‌ඩභාජනීයෙ තාව අත්‌තනො භාරභූතානං භික්‌ඛූනං අමනාපෙ භණ්‌ඩකෙ පත්‌තෙ තං පරිවත්‌තෙත්‌වා මනාපං දෙන්‌තො ඡන්‌දාගතිං ගච්‌ඡති නාම. අත්‌තනො පන අභාරභූතානං මනාපෙ භණ්‌ඩකෙ පත්‌තෙ තං පරිවත්‌තෙත්‌වා අමනාපං දෙන්‌තො දොසාගතිං ගච්‌ඡති නාම. භණ්‌ඩකභාජනීයවත්‌ථුඤ්‌ච ඨිතිකඤ්‌ච අජානන්‌තො මොහාගතිං ගච්‌ඡති නාම. මුඛරානං වා රාජාදිනිස්‌සිතානං වා ‘‘ඉමෙ මෙ අමනාපෙ භණ්‌ඩකෙ දින්‌නෙ අනත්‌ථම්‌පි කරෙය්‍යු’’න්‌ති භයෙන පරිවත්‌තෙත්‌වා මනාපං දෙන්‌තො භයාගතිං ගච්‌ඡති නාම. යො පන එවං න ගච්‌ඡති, සබ්‌බෙසං තුලාභූතො පමාණභූතො මජ්‌ඣත්‌තො හුත්‌වා යං යස්‌ස පාපුණාති, තඤ්‌ඤෙව තස්‌ස දෙති, අයං චතුබ්‌බිධම්‌පි අගතිගමනං න ගච්‌ඡති නාම. විනිච්‌ඡයට්‌ඨානෙ පන අත්‌තනො භාරභූතස්‌ස ගරුකාපත්‌තිං ලහුකාපත්‌තීති කත්‌වා කථෙන්‌තො ඡන්‌දාගතිං ගච්‌ඡති නාම. ඉතරස්‌ස ලහුකාපත්‌තිං ගරුකාපත්‌තීති කත්‌වා කථෙන්‌තො දොසාගතිං ගච්‌ඡති නාම. ආපත්‌තිවුට්‌ඨානං පන සමුච්‌චයක්‌ඛන්‌ධකඤ්‌ච අජානන්‌තො මොහාගතිං ගච්‌ඡති නාම. මුඛරස්‌ස වා රාජපූජිතස්‌ස වා ‘‘අයං මෙ ගරුකං කත්‌වා ආපත්‌තිං කථෙන්‌තස්‌ස අනත්‌ථම්‌පි කරෙය්‍යා’’ති ගරුකමෙව ලහුකාති කත්‌වා කථෙන්‌තො භයාගතිං ගච්‌ඡති නාම. යො පන සබ්‌බෙසං යථාභූතමෙව කථෙති, අයං චතුබ්‌බිධම්‌පි අගතිගමනං න ගච්‌ඡති නාම.
47. Pañcame parisākasaṭoti kasaṭaparisā kacavaraparisā palāpaparisāti attho. Parisāmaṇḍoti pasannaparisā sāraparisāti attho. Chandāgatiṃ gacchantīti chandena agatiṃ gacchanti, akattabbaṃ karontīti attho. Sesapadesupi eseva nayo. Imāni pana cattāri agatigamanāni bhaṇḍabhājanīye ca vinicchayaṭṭhāne ca labbhanti. Tattha bhaṇḍabhājanīye tāva attano bhārabhūtānaṃ bhikkhūnaṃ amanāpe bhaṇḍake patte taṃ parivattetvā manāpaṃ dento chandāgatiṃ gacchati nāma. Attano pana abhārabhūtānaṃ manāpe bhaṇḍake patte taṃ parivattetvā amanāpaṃ dento dosāgatiṃ gacchati nāma. Bhaṇḍakabhājanīyavatthuñca ṭhitikañca ajānanto mohāgatiṃgacchati nāma. Mukharānaṃ vā rājādinissitānaṃ vā ‘‘ime me amanāpe bhaṇḍake dinne anatthampi kareyyu’’nti bhayena parivattetvā manāpaṃ dento bhayāgatiṃ gacchati nāma. Yo pana evaṃ na gacchati, sabbesaṃ tulābhūto pamāṇabhūto majjhatto hutvā yaṃ yassa pāpuṇāti, taññeva tassa deti, ayaṃ catubbidhampi agatigamanaṃ na gacchati nāma. Vinicchayaṭṭhāne pana attano bhārabhūtassa garukāpattiṃ lahukāpattīti katvā kathento chandāgatiṃ gacchati nāma. Itarassa lahukāpattiṃ garukāpattīti katvā kathento dosāgatiṃ gacchati nāma. Āpattivuṭṭhānaṃ pana samuccayakkhandhakañca ajānanto mohāgatiṃ gacchati nāma. Mukharassa vā rājapūjitassa vā ‘‘ayaṃ me garukaṃ katvā āpattiṃ kathentassa anatthampi kareyyā’’ti garukameva lahukāti katvā kathento bhayāgatiṃ gacchati nāma. Yo pana sabbesaṃ yathābhūtameva katheti, ayaṃ catubbidhampi agatigamanaṃ na gacchati nāma.
48. ඡට්‌ඨෙ ඔක්‌කාචිතවිනීතාති දුබ්‌බිනීතා. නො පටිපුච්‌ඡාවිනීතාති න පුච්‌ඡිත්‌වා විනීතා. ගම්‌භීරාති පාළිවසෙන ගම්‌භීරා සල්‌ලසුත්‌තසදිසා. ගම්‌භීරත්‌ථාති අත්‌ථවසෙන ගම්‌භීරා මහාවෙදල්‌ලසුත්‌තසදිසා. ලොකුත්‌තරාති ලොකුත්‌තරඅත්‌ථදීපකා . සුඤ්‌ඤතාපටිසංයුත්‌තාති සත්‌තසුඤ්‌ඤං ධම්‌මමත්‌තමෙව පකාසකා අසඞ්‌ඛතසංයුත්‌තසදිසා. න අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨපෙන්‌තීති විජානනත්‌ථාය චිත්‌තං න උපට්‌ඨපෙන්‌ති, නිද්‌දායන්‌ති වා අඤ්‌ඤවිහිතා වා හොන්‌ති. උග්‌ගහෙතබ්‌බං පරියාපුණිතබ්‌බන්‌ති උග්‌ගහෙතබ්‌බෙ ච පරියාපුණිතබ්‌බෙ ච. කවිතාති කවීහි කතා. ඉතරං තස්‌සෙව වෙවචනං. චිත්‌තක්‌ඛරාති විචිත්‍රඅක්‌ඛරා. ඉතරං තස්‌සෙව වෙවචනං. බාහිරකාති සාසනතො බහිභූතා. සාවකභාසිතාති තෙසං තෙසං සාවකෙහි භාසිතා. සුස්‌සූසන්‌තීති අක්‌ඛරචිත්‌තතාය චෙව සරසම්‌පත්‌තියා ච අත්‌තමනා හුත්‌වා සුණන්‌ති. න චෙව අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං පටිපුච්‌ඡන්‌තීති අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං අත්‌ථං වා අනුසන්‌ධිං වා පුබ්‌බාපරං වා න පුච්‌ඡන්‌ති. න ච පටිවිචරන්‌තීති පුච්‌ඡනත්‌ථාය චාරිකං න විචරන්‌ති. ඉදං කථන්‌ති ඉදං බ්‍යඤ්‌ජනං කථං රොපෙතබ්‌බං කින්‌ති රොපෙතබ්‌බං? ඉමස්‌ස කො අත්‌ථොති ඉමස්‌ස භාසිතස්‌ස කො අත්‌ථො, කා අනුසන්‌ධි, කිං පුබ්‌බාපරං? අවිවටන්‌ති පටිච්‌ඡන්‌නං. න විවරන්‌තීති න උග්‌ඝාටෙන්‌ති. අනුත්‌තානීකතන්‌ති අපාකටං කතං. න උත්‌තානිං කරොන්‌තීති පාකටං න කරොන්‌ති. කඞ්‌ඛාඨානියෙසූති කඞ්‌ඛාය කාරණභූතෙසු. සුක්‌කපක්‌ඛො වුත්‌තවිපල්‌ලාසෙන වෙදිතබ්‌බො.
48. Chaṭṭhe okkācitavinītāti dubbinītā. No paṭipucchāvinītāti na pucchitvā vinītā. Gambhīrāti pāḷivasena gambhīrā sallasuttasadisā. Gambhīratthāti atthavasena gambhīrā mahāvedallasuttasadisā. Lokuttarāti lokuttaraatthadīpakā . Suññatāpaṭisaṃyuttāti sattasuññaṃ dhammamattameva pakāsakā asaṅkhatasaṃyuttasadisā. Na aññā cittaṃ upaṭṭhapentīti vijānanatthāya cittaṃ na upaṭṭhapenti, niddāyanti vā aññavihitā vā honti. Uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbanti uggahetabbe ca pariyāpuṇitabbe ca. Kavitāti kavīhi katā. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Cittakkharāti vicitraakkharā. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Bāhirakāti sāsanato bahibhūtā. Sāvakabhāsitāti tesaṃ tesaṃ sāvakehi bhāsitā. Sussūsantīti akkharacittatāya ceva sarasampattiyā ca attamanā hutvā suṇanti. Na ceva aññamaññaṃ paṭipucchantīti aññamaññaṃ atthaṃ vā anusandhiṃ vā pubbāparaṃ vā na pucchanti. Na ca paṭivicarantīti pucchanatthāya cārikaṃ na vicaranti. Idaṃ kathanti idaṃ byañjanaṃ kathaṃ ropetabbaṃ kinti ropetabbaṃ? Imassa ko atthoti imassa bhāsitassa ko attho, kā anusandhi, kiṃ pubbāparaṃ? Avivaṭanti paṭicchannaṃ. Na vivarantīti na ugghāṭenti. Anuttānīkatanti apākaṭaṃ kataṃ. Na uttāniṃ karontīti pākaṭaṃ na karonti. Kaṅkhāṭhāniyesūti kaṅkhāya kāraṇabhūtesu. Sukkapakkho vuttavipallāsena veditabbo.
49. සත්‌තමෙ ආමිසගරූති චතුපච්‌චයගරුකා ලොකුත්‌තරධම්‌මං ලාමකතො ගහෙත්‌වා ඨිතපරිසා. සද්‌ධම්‌මගරූති නව ලොකුත්‌තරධම්‌මෙ ගරුකෙ කත්‌වා චත්‌තාරො පච්‌චයෙ ලාමකතො ගහෙත්‌වා ඨිතපරිසා. උභතොභාගවිමුත්‌තොති ද්‌වීහි භාගෙහි විමුත්‌තො. පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තොති පඤ්‌ඤාය විමුත්‌තො සුක්‌ඛවිපස්‌සකඛීණාසවො. කායසක්‌ඛීති කායෙන ඣානඵස්‌සං ඵුසිත්‌වා පච්‌ඡා නිරොධං නිබ්‌බානං සච්‌ඡිකත්‌වා ඨිතො. දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තොති දිට්‌ඨන්‌තං පත්‌තො. ඉමෙ ද්‌වෙපි ඡසු ඨානෙසු ලබ්‌භන්‌ති. සද්‌ධාවිමුත්‌තොති සද්‌දහන්‌තො විමුත්‌තො. අයම්‌පි ඡසු ඨානෙසු ලබ්‌භති. ධම්‌මං අනුස්‌සරතීති ධම්‌මානුසාරී. සද්‌ධං අනුස්‌සරතීති සද්‌ධානුසාරී. ඉමෙ ද්‌වෙපි පඨමමග්‌ගසමඞ්‌ගිනො. කල්‍යාණධම්‌මොති සුන්‌දරධම්‌මො. දුස්‌සීලො පාපධම්‌මොති නිස්‌සීලො ලාමකධම්‌මො. ඉමං කස්‌මා ගණ්‌හන්‌ති? සබ්‌බෙසු හි එකසදිසෙසු ජාතෙසු සීලවන්‌තෙසු බලවගාරවං න හොති, එකච්‌චෙසු පන දුස්‌සීලෙසු සති සීලවන්‌තානං උපරි බලවගාරවං හොතීති මඤ්‌ඤන්‌තා ගණ්‌හන්‌ති. තෙ තෙන ලාභං ලභන්‌තීති තෙ භික්‌ඛූ එකච්‌චානං වණ්‌ණං එකච්‌චානං අවණ්‌ණං කථෙත්‌වා චත්‌තාරො පච්‌චයෙ ලභන්‌ති. ගථිතාති තණ්‌හාය ගන්‌ථිතා. මුච්‌ඡිතාති තණ්‌හාවසෙනෙව මුච්‌ඡිතා. අජ්‌ඣොපන්‌නාති අජ්‌ඣොසාය ගිලිත්‌වා පරිනිට්‌ඨපෙත්‌වා ඨිතා. අනාදීනවදස්‌සාවිනොති අපච්‌චවෙක්‌ඛිතපරිභොගෙ ආදීනවං අපස්‌සන්‌තා. අනිස්‌සරණපඤ්‌ඤාති චතූසු පච්‌චයෙසු ඡන්‌දරාගඅපකඩ්‌ඪනාය නිස්‌සරණපඤ්‌ඤාය විරහිතා ඉදමත්‌ථං එතන්‌ති අජානන්‌තා. පරිභුඤ්‌ජන්‌තීති සච්‌ඡන්‌දරාගා හුත්‌වා පරිභුඤ්‌ජන්‌ති.
49. Sattame āmisagarūti catupaccayagarukā lokuttaradhammaṃ lāmakato gahetvā ṭhitaparisā. Saddhammagarūti nava lokuttaradhamme garuke katvā cattāro paccaye lāmakato gahetvā ṭhitaparisā. Ubhatobhāgavimuttoti dvīhi bhāgehi vimutto. Paññāvimuttoti paññāya vimutto sukkhavipassakakhīṇāsavo. Kāyasakkhīti kāyena jhānaphassaṃ phusitvā pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikatvā ṭhito. Diṭṭhippattoti diṭṭhantaṃ patto. Ime dvepi chasu ṭhānesu labbhanti. Saddhāvimuttoti saddahanto vimutto. Ayampi chasu ṭhānesu labbhati. Dhammaṃ anussaratīti dhammānusārī. Saddhaṃ anussaratīti saddhānusārī. Ime dvepi paṭhamamaggasamaṅgino. Kalyāṇadhammoti sundaradhammo. Dussīlo pāpadhammoti nissīlo lāmakadhammo. Imaṃ kasmā gaṇhanti? Sabbesu hi ekasadisesu jātesu sīlavantesu balavagāravaṃ na hoti, ekaccesu pana dussīlesu sati sīlavantānaṃ upari balavagāravaṃ hotīti maññantā gaṇhanti. Te tena lābhaṃ labhantīti te bhikkhū ekaccānaṃ vaṇṇaṃ ekaccānaṃ avaṇṇaṃ kathetvā cattāro paccaye labhanti. Gathitāti taṇhāya ganthitā. Mucchitāti taṇhāvaseneva mucchitā. Ajjhopannāti ajjhosāya gilitvā pariniṭṭhapetvā ṭhitā. Anādīnavadassāvinoti apaccavekkhitaparibhoge ādīnavaṃ apassantā. Anissaraṇapaññāti catūsu paccayesu chandarāgaapakaḍḍhanāya nissaraṇapaññāya virahitā idamatthaṃ etanti ajānantā. Paribhuñjantīti sacchandarāgā hutvā paribhuñjanti.
සුක්‌කපක්‌ඛෙ උභතොභාගවිමුත්‌තොතිආදීසු අයං සත්‌තන්‌නම්‌පි අරියපුග්‌ගලානං සඞ්‌ඛෙපපකාසනා – එකො භික්‌ඛු පඤ්‌ඤාධුරෙන අභිනිවිට්‌ඨො අට්‌ඨ සමාපත්‌තියො නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා සොතාපත්‌තිමග්‌ගං පාපුණාති. සො තස්‌මිං ඛණෙ ධම්‌මානුසාරී නාම හොති, සොතාපත්‌තිඵලාදීසු ඡසු ඨානෙසු කායසක්‌ඛි නාම, අරහත්‌තඵලක්‌ඛණෙ උභතොභාගවිමුත්‌තො නාම. සමාපත්‌තීහි වික්‌ඛම්‌භනවිමුත්‌තියා මග්‌ගෙන සමුච්‌ඡෙදවිමුත්‌තියාති ද්‌වික්‌ඛත්‌තුං වා ද්‌වීහි වා භාගෙහි විමුත්‌තොති අත්‌ථො. අපරො පඤ්‌ඤාධුරෙන අභිනිවිට්‌ඨො සමාපත්‌තියො නිබ්‌බත්‌තෙතුං අසක්‌කොන්‌තො සුක්‌ඛවිපස්‌සකොව හුත්‌වා සොතාපත්‌තිමග්‌ගං පාපුණාති. සො තස්‌මිං ඛණෙ ධම්‌මානුසාරී නාම හොති, සොතාපත්‌තිඵලාදීසු ඡසු ඨානෙසු දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තො නාම, අරහත්‌තඵලක්‌ඛණෙ පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො නාම. අපරො සද්‌ධාධුරෙන අභිනිවිට්‌ඨො අට්‌ඨ සමාපත්‌තියො නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා සොතාපත්‌තිමග්‌ගං පාපුණාති. සො තස්‌මිං ඛණෙ සද්‌ධානුසාරී නාම හොති, සොතාපත්‌තිඵලාදීසු ඡසු ඨානෙසු කායසක්‌ඛි නාම, අරහත්‌තඵලක්‌ඛණෙ උභතොභාගවිමුත්‌තො නාම. අපරො සද්‌ධාධුරෙන අභිනිවිට්‌ඨො සමාපත්‌තියො නිබ්‌බත්‌තෙතුං අසක්‌කොන්‌තො සුක්‌ඛවිපස්‌සකොව හුත්‌වා සොතාපත්‌තිමග්‌ගං පාපුණාති. සො තස්‌මිං ඛණෙ සද්‌ධානුසාරී නාම හොති, සොතාපත්‌තිඵලාදීසු ඡසු ඨානෙසු සද්‌ධාවිමුත්‌තො නාම, අරහත්‌තඵලක්‌ඛණෙ පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො නාම.
Sukkapakkhe ubhatobhāgavimuttotiādīsu ayaṃ sattannampi ariyapuggalānaṃ saṅkhepapakāsanā – eko bhikkhu paññādhurena abhiniviṭṭho aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā sotāpattimaggaṃ pāpuṇāti. So tasmiṃ khaṇe dhammānusārī nāma hoti, sotāpattiphalādīsu chasu ṭhānesu kāyasakkhi nāma, arahattaphalakkhaṇe ubhatobhāgavimutto nāma. Samāpattīhi vikkhambhanavimuttiyā maggena samucchedavimuttiyāti dvikkhattuṃ vā dvīhi vā bhāgehi vimuttoti attho. Aparo paññādhurena abhiniviṭṭho samāpattiyo nibbattetuṃ asakkonto sukkhavipassakova hutvā sotāpattimaggaṃ pāpuṇāti. So tasmiṃ khaṇe dhammānusārī nāma hoti, sotāpattiphalādīsu chasu ṭhānesu diṭṭhippatto nāma, arahattaphalakkhaṇe paññāvimutto nāma. Aparo saddhādhurena abhiniviṭṭho aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā sotāpattimaggaṃ pāpuṇāti. So tasmiṃ khaṇe saddhānusārī nāma hoti, sotāpattiphalādīsu chasu ṭhānesu kāyasakkhi nāma, arahattaphalakkhaṇe ubhatobhāgavimutto nāma. Aparo saddhādhurena abhiniviṭṭho samāpattiyo nibbattetuṃ asakkonto sukkhavipassakova hutvā sotāpattimaggaṃ pāpuṇāti. So tasmiṃ khaṇe saddhānusārī nāma hoti, sotāpattiphalādīsu chasu ṭhānesu saddhāvimutto nāma, arahattaphalakkhaṇe paññāvimutto nāma.
50. අට්‌ඨමෙ විසමාති සපක්‌ඛලනට්‌ඨෙන විසමා. සමාති නිපක්‌ඛලනට්‌ඨෙන සමා. අධම්‌මකම්‌මානීති උද්‌ධම්‌මානි කම්‌මානි. අවිනයකම්‌මානීති උබ්‌බිනයානි කම්‌මානි.
50. Aṭṭhame visamāti sapakkhalanaṭṭhena visamā. Samāti nipakkhalanaṭṭhena samā. Adhammakammānīti uddhammāni kammāni. Avinayakammānīti ubbinayāni kammāni.
51. නවමෙ අධම්‌මිකාති නිද්‌ධම්‌මා. ධම්‌මිකාති ධම්‌මයුත්‌තා.
51. Navame adhammikāti niddhammā. Dhammikāti dhammayuttā.
52. දසමෙ අධිකරණන්‌ති විවාදාධිකරණාදිචතුබ්‌බිධං අධිකරණං. ආදියන්‌තීති ගණ්‌හන්‌ති. සඤ්‌ඤාපෙන්‌තීති ජානාපෙන්‌ති. න ච සඤ්‌ඤත්‌තිං උපගච්‌ඡන්‌තීති සඤ්‌ඤාපනත්‌ථං න සන්‌නිපතන්‌ති. න ච නිජ්‌ඣාපෙන්‌තීති න පෙක්‌ඛාපෙන්‌ති. න ච නිජ්‌ඣත්‌තිං උපගච්‌ඡන්‌තීති අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං නිජ්‌ඣාපනත්‌ථාය න සන්‌නිපතන්‌ති. අසඤ්‌ඤත්‌තිබලාති අසඤ්‌ඤත්‌තියෙව බලං එතෙසන්‌ති අසඤ්‌ඤත්‌තිබලා . අප්‌පටිනිස්‌සග්‌ගමන්‌තිනොති යෙසං හි එවං හොති – ‘‘සචෙ අම්‌හෙහි ගහිතං අධිකරණං ධම්‌මිකං භවිස්‌සති, ගණ්‌හිස්‌සාම. සචෙ අධම්‌මිකං, විස්‌සජ්‌ජෙස්‌සාමා’’ති, තෙ පටිනිස්‌සග්‌ගමන්‌තිනො නාම හොන්‌ති. ඉමෙ පන න තථා මන්‌තෙන්‌තීති අප්‌පටිනිස්‌සග්‌ගමන්‌තිනො. ථාමසා පරාමාසා අභිනිවිස්‌සාති දිට්‌ඨිථාමෙන ච දිට්‌ඨිපරාමාසෙන ච අභිනිවිසිත්‌වා. ඉදමෙව සච්‌චන්‌ති ඉදං අම්‌හාකං වචනමෙව සච්‌චං. මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති අවසෙසානං වචනං මොඝං තුච්‌ඡං. සුක්‌කපක්‌ඛො උත්‌තානත්‌ථොයෙවාති.
52. Dasame adhikaraṇanti vivādādhikaraṇādicatubbidhaṃ adhikaraṇaṃ. Ādiyantīti gaṇhanti. Saññāpentīti jānāpenti. Na ca saññattiṃ upagacchantīti saññāpanatthaṃ na sannipatanti. Na ca nijjhāpentīti na pekkhāpenti. Na ca nijjhattiṃ upagacchantīti aññamaññaṃ nijjhāpanatthāya na sannipatanti. Asaññattibalāti asaññattiyeva balaṃ etesanti asaññattibalā . Appaṭinissaggamantinoti yesaṃ hi evaṃ hoti – ‘‘sace amhehi gahitaṃ adhikaraṇaṃ dhammikaṃ bhavissati, gaṇhissāma. Sace adhammikaṃ, vissajjessāmā’’ti, te paṭinissaggamantino nāma honti. Ime pana na tathā mantentīti appaṭinissaggamantino. Thāmasā parāmāsā abhinivissāti diṭṭhithāmena ca diṭṭhiparāmāsena ca abhinivisitvā. Idameva saccanti idaṃ amhākaṃ vacanameva saccaṃ. Moghamaññanti avasesānaṃ vacanaṃ moghaṃ tucchaṃ. Sukkapakkho uttānatthoyevāti.
පරිසවග්‌ගො පඤ්‌චමො.
Parisavaggo pañcamo.
පඨමපණ්‌ණාසකං නිට්‌ඨිතං.
Paṭhamapaṇṇāsakaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 5. පරිසවග්‌ගො • 5. Parisavaggo
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 5. පරිසවග්‌ගවණ්‌ණනා • 5. Parisavaggavaṇṇanā
