| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
परिवासकथावण्णना
Parivāsakathāvaṇṇanā
१०२. ‘‘अनन्तरायिकस्स पन अन्तरायिकसञ्ञाय छादयतो अच्छन्नावा’’ति पाठो। अवेरिभावेन सभागो अवेरिसभागो। ‘‘सभागसङ्घादिसेसं आपन्नस्स पन सन्तिके आवि कातुं न वट्टती’’ति पसङ्गतो इधेव पकासितं। लहुकेसु पटिक्खेपो नत्थि। तत्थ ञत्तिया आवि कत्वा उपोसथं कातुं अनुञ्ञातत्ता लहुकसभागं आवि कातुं वट्टतीति। सभागसङ्घादिसेसं पन ञत्तिया आरोचनं न वट्टतीति किर। ‘‘तस्स सन्तिके तं आपत्तिं पटिकरिस्सती’ति (महाव॰ १७१) वुत्तत्ता लहुकस्सेवायमनुञ्ञाता । न हि सक्का सुद्धस्स एकस्स सन्तिके सङ्घादिसेसस्स पटिकरणं कातु’’न्ति लिखितं। लहुकेसुपि सभागं आवि कातुं न वट्टतीति, तस्मा एव हि ञत्तिया आविकरणं अनुञ्ञातं, इतरथा तं निरत्थकं सिया। अञ्ञमञ्ञारोचनस्स वट्टति, ततो न वट्टतीति दीपनत्थमेव ञत्तिया आविकरणमनुञ्ञातं, तेनेव इध ‘‘सभागसङ्घादिसेसं आपन्नस्सा’’तिआदि वुत्तं। अयमत्थो ‘‘एत्तावता ते द्वे निरापत्तिका होन्ति, तेसं सन्तिके सेसेहि सभागापत्तियो देसेतब्बा’’ति (कङ्खा॰ अट्ठ॰ निदानवण्णना) वचनेन कङ्खावितरणियं पकासितोव। सङ्घादिसेसं पन ञत्तिया आरोचेत्वा उपोसथं कातुं वट्टति। तस्सा ञत्तिया अयमत्थो यदा सुद्धं भिक्खुं पस्सिस्सति, तस्स सन्तिके आरोचनवसेन पटिकरिस्सति। एवं पटिकते ‘‘न च, भिक्खवे, सापत्तिकेन पातिमोक्खं सोतब्बं, यो सुणेय्य, आपत्ति दुक्कटस्सा’’ति (चूळव॰ ३८६) वुत्तापत्तितो मोक्खो होतीति, तस्मा ‘‘गरुकं वा होतु लहुकं वा, ञत्तिया आवि कातुं वट्टती’’ति वुत्तं, उभोसु नयेसु युत्ततरं गहेतब्बं।
102. ‘‘Anantarāyikassa pana antarāyikasaññāya chādayato acchannāvā’’ti pāṭho. Averibhāvena sabhāgo averisabhāgo. ‘‘Sabhāgasaṅghādisesaṃ āpannassa pana santike āvi kātuṃ na vaṭṭatī’’ti pasaṅgato idheva pakāsitaṃ. Lahukesu paṭikkhepo natthi. Tattha ñattiyā āvi katvā uposathaṃ kātuṃ anuññātattā lahukasabhāgaṃ āvi kātuṃ vaṭṭatīti. Sabhāgasaṅghādisesaṃ pana ñattiyā ārocanaṃ na vaṭṭatīti kira. ‘‘Tassa santike taṃ āpattiṃ paṭikarissatī’ti (mahāva. 171) vuttattā lahukassevāyamanuññātā . Na hi sakkā suddhassa ekassa santike saṅghādisesassa paṭikaraṇaṃ kātu’’nti likhitaṃ. Lahukesupi sabhāgaṃ āvi kātuṃ na vaṭṭatīti, tasmā eva hi ñattiyā āvikaraṇaṃ anuññātaṃ, itarathā taṃ niratthakaṃ siyā. Aññamaññārocanassa vaṭṭati, tato na vaṭṭatīti dīpanatthameva ñattiyā āvikaraṇamanuññātaṃ, teneva idha ‘‘sabhāgasaṅghādisesaṃ āpannassā’’tiādi vuttaṃ. Ayamattho ‘‘ettāvatā te dve nirāpattikā honti, tesaṃ santike sesehi sabhāgāpattiyo desetabbā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) vacanena kaṅkhāvitaraṇiyaṃ pakāsitova. Saṅghādisesaṃ pana ñattiyā ārocetvā uposathaṃ kātuṃ vaṭṭati. Tassā ñattiyā ayamattho yadā suddhaṃ bhikkhuṃ passissati, tassa santike ārocanavasena paṭikarissati. Evaṃ paṭikate ‘‘na ca, bhikkhave, sāpattikena pātimokkhaṃ sotabbaṃ, yo suṇeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 386) vuttāpattito mokkho hotīti, tasmā ‘‘garukaṃ vā hotu lahukaṃ vā, ñattiyā āvi kātuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ, ubhosu nayesu yuttataraṃ gahetabbaṃ.
नामञ्चेव आपत्ति चाति ‘‘तेन तेन वीतिक्कमेनापन्नापत्ति आपत्ति। नामन्ति तस्सा आपत्तिया नाम’’न्ति लिखितं। आरोचेत्वा निक्खिपितब्बन्ति एत्थ आरोचनं वत्तभेददुक्कटपअहरणप्पयोजनन्ति वेदितब्बं। अकारणमेतन्ति ‘‘सम्बहुला सङ्घादिसेसा आपत्तियो आपज्जि’’न्ति वुत्ते वुट्ठानतो।
Nāmañceva āpatti cāti ‘‘tena tena vītikkamenāpannāpatti āpatti. Nāmanti tassā āpattiyā nāma’’nti likhitaṃ. Ārocetvā nikkhipitabbanti ettha ārocanaṃ vattabhedadukkaṭapaaharaṇappayojananti veditabbaṃ. Akāraṇametanti ‘‘sambahulā saṅghādisesā āpattiyo āpajji’’nti vutte vuṭṭhānato.
दससतं रत्तिसतन्ति दससतं आपत्तियो रत्तिसतं छादेत्वाति योजेतब्बं। अग्घसमोधानो नाम सभागवत्थुकायो सम्बहुला आपत्तियो आपन्नस्स बहुरत्तिं पटिच्छादितापत्तियं निक्खिपित्वा दातब्बो, इतरो नानावत्थुकानं वसेनाति अयमेतेसं विसेसोति।
Dasasataṃ rattisatanti dasasataṃ āpattiyo rattisataṃ chādetvāti yojetabbaṃ. Agghasamodhāno nāma sabhāgavatthukāyo sambahulā āpattiyo āpannassa bahurattiṃ paṭicchāditāpattiyaṃ nikkhipitvā dātabbo, itaro nānāvatthukānaṃ vasenāti ayametesaṃ visesoti.
परिवासकथावण्णना निट्ठिता।
Parivāsakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
‘‘गामस्साति न वुत्त’’न्ति वचनतो किर गामूपचारेपि वट्टतीति अधिप्पायोति लिखितं। वुत्तञ्च ‘‘अयं पन विसेसो’’ति। ‘‘एत्थ अट्ठकथाचरियाव पमाणं। युत्तं न दिस्सती’’ति लिखितं। अनुगण्ठिपदे पन ‘‘अयं पन विसेसो, आगन्तुकस्स…पे॰… ओक्कमित्वा गच्छति, रत्तिच्छेदो होतियेवा’’ति वचने हेट्ठा ‘‘अन्तोअरुणे एव निक्खमित्वा गामूपचारतो द्वे लेड्डुपाते अतिक्कमित्वा’’तिआदिना नयेन गरुं कत्वा वचनतो, भिक्खुनीनं गरुकवसेनेव तत्थ तत्थ सिक्खापदानं पञ्ञत्तत्ता च तदनुरूपवसेनेव अट्ठकथाचरियेन भिक्खुनीनं गरुं कत्वा मानत्तचरणविधिदस्सनत्थं ‘‘यत्तका पुरेभत्तं वा’’तिआदि वुत्तं। कुरुन्दिआदीसु वुत्तवचनेन करोन्तस्सपि दोसो नत्थीति दस्सेतुं केवलं लक्खणमत्तमेव वुत्तं, तदुभयम्पि तेन तेन परियायेन युज्जति, विनिच्छये पत्ते लक्खणे एव ठातब्बतो कुरुन्दिआदीसु वुत्तवचनं पच्छा वुत्तं। पयोगो पन पुरिमोव। यथा चेत्थ, तथा सचे काचि भिक्खुनी द्वे लेड्डुपाते अनतिक्कमित्वा अरुणं उट्ठपेति, दोसो नत्थि, तथापि सब्बट्ठकथासु वुत्तत्ता ‘‘पुरिममेव आचिण्ण’’न्ति वुत्तं। परिवासवत्तादीनन्ति ‘‘परिवासनिस्सयपटिप्पस्सद्धिआदीनं उपचारसीमाय परिच्छिन्नत्ता भिक्खुनुपस्सयस्स उपचारसीमाव गहेतब्बा, न गामो’’ति लिखितं। ‘‘तस्मिं गामे भिक्खाचारो सम्पज्जती’तिआदि पवारितवसेन वुत्तं। न हि तत्थ अन्तोगामे विहारो अत्थी’’ति च लिखितं, ‘‘तम्पि तेन परियायेन युज्जति, न अत्थतो’’ति च।
‘‘Gāmassātina vutta’’nti vacanato kira gāmūpacārepi vaṭṭatīti adhippāyoti likhitaṃ. Vuttañca ‘‘ayaṃ pana viseso’’ti. ‘‘Ettha aṭṭhakathācariyāva pamāṇaṃ. Yuttaṃ na dissatī’’ti likhitaṃ. Anugaṇṭhipade pana ‘‘ayaṃ pana viseso, āgantukassa…pe… okkamitvā gacchati, ratticchedo hotiyevā’’ti vacane heṭṭhā ‘‘antoaruṇe eva nikkhamitvā gāmūpacārato dve leḍḍupāte atikkamitvā’’tiādinā nayena garuṃ katvā vacanato, bhikkhunīnaṃ garukavaseneva tattha tattha sikkhāpadānaṃ paññattattā ca tadanurūpavaseneva aṭṭhakathācariyena bhikkhunīnaṃ garuṃ katvā mānattacaraṇavidhidassanatthaṃ ‘‘yattakā purebhattaṃ vā’’tiādi vuttaṃ. Kurundiādīsu vuttavacanena karontassapi doso natthīti dassetuṃ kevalaṃ lakkhaṇamattameva vuttaṃ, tadubhayampi tena tena pariyāyena yujjati, vinicchaye patte lakkhaṇe eva ṭhātabbato kurundiādīsu vuttavacanaṃ pacchā vuttaṃ. Payogo pana purimova. Yathā cettha, tathā sace kāci bhikkhunī dve leḍḍupāte anatikkamitvā aruṇaṃ uṭṭhapeti, doso natthi, tathāpi sabbaṭṭhakathāsu vuttattā ‘‘purimameva āciṇṇa’’nti vuttaṃ. Parivāsavattādīnanti ‘‘parivāsanissayapaṭippassaddhiādīnaṃ upacārasīmāya paricchinnattā bhikkhunupassayassa upacārasīmāva gahetabbā, na gāmo’’ti likhitaṃ. ‘‘Tasmiṃ gāme bhikkhācāro sampajjatī’tiādi pavāritavasena vuttaṃ. Na hi tattha antogāme vihāro atthī’’ti ca likhitaṃ, ‘‘tampi tena pariyāyena yujjati, na atthato’’ti ca.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi / एकाहप्पटिच्छन्नपरिवासं • Ekāhappaṭicchannaparivāsaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / पटिच्छन्नपरिवासकथा • Paṭicchannaparivāsakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / परिवासकथावण्णना • Parivāsakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / पटिच्छन्नपरिवासकथावण्णना • Paṭicchannaparivāsakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / पटिच्छन्नपरिवासकथा • Paṭicchannaparivāsakathā
