| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
९. परिवत्तनहारविभङ्गवण्णना
9. Parivattanahāravibhaṅgavaṇṇanā
३५. तत्थ कतमो परिवत्तनो हारोति परिवत्तनहारविभङ्गो। तत्थ यस्मा संवण्णियमाने सुत्ते यथानिद्दिट्ठानं कुसलाकुसलधम्मानं पटिपक्खभूते अकुसलकुसलधम्मे पहातब्बभावादिवसेन निद्धारणं पटिपक्खतो परिवत्तनं, तस्मा ‘‘सम्मादिट्ठिस्स पुरिसपुग्गलस्स मिच्छादिट्ठि निज्जिण्णा भवती’’तिआदि आरद्धं। तत्थ सम्मा पसत्था, सुन्दरा दिट्ठि एतस्साति सम्मादिट्ठि, तस्स। सा पनस्स सम्मादिट्ठिता पुब्बभागसम्मादिट्ठिया वा लोकुत्तरसम्मादिट्ठिया वा वेदितब्बा। मिच्छादिट्ठि निज्जिण्णा भवतीति पुरिमनये विपस्सनासम्मादिट्ठिया पहीना होति, विक्खम्भिताति अत्थो। पच्छिमनये पठममग्गसम्मादिट्ठिया पहीना समुच्छिन्नाति अत्थो।
35.Tatthakatamo parivattano hāroti parivattanahāravibhaṅgo. Tattha yasmā saṃvaṇṇiyamāne sutte yathāniddiṭṭhānaṃ kusalākusaladhammānaṃ paṭipakkhabhūte akusalakusaladhamme pahātabbabhāvādivasena niddhāraṇaṃ paṭipakkhato parivattanaṃ, tasmā ‘‘sammādiṭṭhissa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī’’tiādi āraddhaṃ. Tattha sammā pasatthā, sundarā diṭṭhi etassāti sammādiṭṭhi, tassa. Sā panassa sammādiṭṭhitā pubbabhāgasammādiṭṭhiyā vā lokuttarasammādiṭṭhiyā vā veditabbā. Micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatīti purimanaye vipassanāsammādiṭṭhiyā pahīnā hoti, vikkhambhitāti attho. Pacchimanaye paṭhamamaggasammādiṭṭhiyā pahīnā samucchinnāti attho.
ये चस्स मिच्छादिट्ठिपच्चयाति मिच्छाभिनिवेसहेतु ये अरियानं अदस्सनकामतादयो लोभादयो पाणातिपातादयो च अनेके लामकट्ठेन पापका अकोसल्लसम्भूतट्ठेन अकुसला धम्मा उप्पज्जेय्युं। इमस्स आरद्धविपस्सकस्स अरियस्स च। धम्माति समथविपस्सनाधम्मा, सत्तत्तिंसबोधिपक्खियधम्मा वा अनुप्पन्ना वा सम्भवन्ति उप्पन्ना, भावनापारिपूरिं गच्छन्ति। सम्मासङ्कप्पस्सातिआदीनम्पि इमिनाव नयेन अत्थो वेदितब्बो। अयं पन विसेसो – सम्माविमुत्तिआदीनं मिच्छाविमुत्ति अविमुत्ताव समाना ‘‘विमुत्ता मय’’न्ति एवंसञ्ञिनो अविमुत्तियं वा विमुत्तिसञ्ञिनो। तत्रायं वचनत्थो – मिच्छा पापिका विमुत्ति विमोक्खो एतस्साति मिच्छाविमुत्ति। अट्ठङ्गा च मिच्छाविमुत्ति यथावुत्तेनाकारेन मिच्छाभिनिवेसवसेन च पवत्ता अन्तद्वयलक्खणा। सम्माविमुत्ति पन फलधम्मा, मिच्छादिट्ठिके समासेवतो मिच्छाविमोक्खो वा मिच्छाविमुत्ति। मिच्छाविमुत्तिञाणदस्सनं पन मिच्छाविमोक्खे मिच्छादिट्ठिया च सारन्ति गहणवसेन पवत्तो अकुसलचित्तुप्पादो अन्तमसो पापं कत्वा ‘‘सुकतं मया’’ति पच्चवेक्खतो उप्पन्नमोहो च। सम्माविमुत्तिञाणदस्सनस्साति एत्थ सेक्खानं पच्चवेक्खणञाणं सम्माविमुत्तिञाणदस्सनन्ति अधिप्पेतं। तञ्हि उत्तरिभावनापारिपूरिया संवत्तति।
Ye cassa micchādiṭṭhipaccayāti micchābhinivesahetu ye ariyānaṃ adassanakāmatādayo lobhādayo pāṇātipātādayo ca aneke lāmakaṭṭhena pāpakā akosallasambhūtaṭṭhena akusalā dhammā uppajjeyyuṃ. Imassa āraddhavipassakassa ariyassa ca. Dhammāti samathavipassanādhammā, sattattiṃsabodhipakkhiyadhammā vā anuppannā vā sambhavanti uppannā, bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Sammāsaṅkappassātiādīnampi imināva nayena attho veditabbo. Ayaṃ pana viseso – sammāvimuttiādīnaṃ micchāvimutti avimuttāva samānā ‘‘vimuttā maya’’nti evaṃsaññino avimuttiyaṃ vā vimuttisaññino. Tatrāyaṃ vacanattho – micchā pāpikā vimutti vimokkho etassāti micchāvimutti. Aṭṭhaṅgā ca micchāvimutti yathāvuttenākārena micchābhinivesavasena ca pavattā antadvayalakkhaṇā. Sammāvimutti pana phaladhammā, micchādiṭṭhike samāsevato micchāvimokkho vā micchāvimutti. Micchāvimuttiñāṇadassanaṃ pana micchāvimokkhe micchādiṭṭhiyā ca sāranti gahaṇavasena pavatto akusalacittuppādo antamaso pāpaṃ katvā ‘‘sukataṃ mayā’’ti paccavekkhato uppannamoho ca. Sammāvimuttiñāṇadassanassāti ettha sekkhānaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ sammāvimuttiñāṇadassananti adhippetaṃ. Tañhi uttaribhāvanāpāripūriyā saṃvattati.
३६. एवं सम्मादिट्ठिआदिमुखेन मिच्छादिट्ठिआदिं दस्सेत्वा पुन पाणातिपातअदिन्नादानकामेसुमिच्छाचारादितो वेरमणियादीहि पाणातिपातादीनं परिवत्तनं दस्सेतुं ‘‘यस्सा’’तिआदि आरद्धं। तत्थ कालवादिस्साति लक्खणवचनं। कालेन सापदेसं परियन्तवतिं अत्थसञ्हितन्ति सो सम्फप्पलापस्स पहानाय पटिपन्नो होतीति वुत्तं।
36. Evaṃ sammādiṭṭhiādimukhena micchādiṭṭhiādiṃ dassetvā puna pāṇātipātaadinnādānakāmesumicchācārādito veramaṇiyādīhi pāṇātipātādīnaṃ parivattanaṃ dassetuṃ ‘‘yassā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha kālavādissāti lakkhaṇavacanaṃ. Kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasañhitanti so samphappalāpassa pahānāya paṭipanno hotīti vuttaṃ.
पुन ‘‘ये च खो केची’’तिआदिना सम्मादिट्ठिआदिमुखेनेव मिच्छादिट्ठिआदीहि एव परिवत्तनं पकारन्तरेन दस्सेति। तत्थ सन्दिट्ठिकाति पच्चक्खा। सहधम्मिकाति सकारणा। गारय्हाति गरहितब्बयुत्ता। वादानुवादाति वादा चेव अनुवादा च। ‘‘वादानुपाता’’तिपि पाठो, वादानुपवत्तियोति अत्थो। पुज्जाति पूजनीया। पासंसाति पसंसितब्बा।
Puna ‘‘ye ca kho kecī’’tiādinā sammādiṭṭhiādimukheneva micchādiṭṭhiādīhi eva parivattanaṃ pakārantarena dasseti. Tattha sandiṭṭhikāti paccakkhā. Sahadhammikāti sakāraṇā. Gārayhāti garahitabbayuttā. Vādānuvādāti vādā ceva anuvādā ca. ‘‘Vādānupātā’’tipi pāṭho, vādānupavattiyoti attho. Pujjāti pūjanīyā. Pāsaṃsāti pasaṃsitabbā.
पुन ‘‘ये च खो केची’’तिआदिना मज्झिमाय पटिपत्तिया अन्तद्वयपरिवत्तनं दस्सेति। तत्थ भुञ्जितब्बातिआदीनि चत्तारि पदानि वत्थुकामवसेन योजेतब्बानि। भावयितब्बा बहुलीकातब्बाति पदद्वयं किलेसकामवसेन। तेसं अधम्मोति भावेतब्बो नाम धम्मो सिया, कामा च तेसं भावेतब्बा इच्छिता, कामेहि च वेरमणी कामानं पटिपक्खो, इति सा तेसं अधम्मो आपज्जतीति अधिप्पायो।
Puna ‘‘ye ca kho kecī’’tiādinā majjhimāya paṭipattiyā antadvayaparivattanaṃ dasseti. Tattha bhuñjitabbātiādīni cattāri padāni vatthukāmavasena yojetabbāni. Bhāvayitabbā bahulīkātabbāti padadvayaṃ kilesakāmavasena. Tesaṃ adhammoti bhāvetabbo nāma dhammo siyā, kāmā ca tesaṃ bhāvetabbā icchitā, kāmehi ca veramaṇī kāmānaṃ paṭipakkho, iti sā tesaṃ adhammo āpajjatīti adhippāyo.
निय्यानिको धम्मोति सह विपस्सनाय अरियमग्गो। दुक्खोति पापं निज्जरापेस्सामाति पवत्तितं सरीरतापनं वदति। सुखोति अनवज्जपच्चयपरिभोगसुखं। एतेसुपि वारेसु वुत्तनयेनेव अधम्मभावापत्ति वत्तब्बा। इदानि असुभसञ्ञादिमुखेन सुभसञ्ञादिपरिवत्तनं दस्सेतुं ‘‘यथा वा पना’’तिआदि वुत्तं। आरद्धविपस्सकस्स किलेसासुचिपग्घरणवसेन तेभूमकसङ्खारा असुभतो उपट्ठहन्तीति कत्वा वुत्तं ‘‘सब्बसङ्खारेसु असुभानुपस्सिनो विहरतो’’ति। ‘‘यं यं वा पना’’तिआदिना पटिपक्खस्स लक्खणं विभावेति। तत्थ अज्झापन्नोति अधिआपन्नो, अभिउपगतो परिञ्ञातोति अत्थो।
Niyyāniko dhammoti saha vipassanāya ariyamaggo. Dukkhoti pāpaṃ nijjarāpessāmāti pavattitaṃ sarīratāpanaṃ vadati. Sukhoti anavajjapaccayaparibhogasukhaṃ. Etesupi vāresu vuttanayeneva adhammabhāvāpatti vattabbā. Idāni asubhasaññādimukhena subhasaññādiparivattanaṃ dassetuṃ ‘‘yathā vā panā’’tiādi vuttaṃ. Āraddhavipassakassa kilesāsucipaggharaṇavasena tebhūmakasaṅkhārā asubhato upaṭṭhahantīti katvā vuttaṃ ‘‘sabbasaṅkhāresu asubhānupassino viharato’’ti. ‘‘Yaṃ yaṃ vā panā’’tiādinā paṭipakkhassa lakkhaṇaṃ vibhāveti. Tattha ajjhāpannoti adhiāpanno, abhiupagato pariññātoti attho.
परिवत्तनहारविभङ्गवण्णना निट्ठिता।
Parivattanahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi / ९. परिवत्तनहारविभङ्गो • 9. Parivattanahāravibhaṅgo
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिप्पकरण-टीका • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ९. परिवत्तनहारविभङ्गवण्णना • 9. Parivattanahāravibhaṅgavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī / ९. परिवत्तनहारविभङ्गविभावना • 9. Parivattanahāravibhaṅgavibhāvanā
