Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సంయుత్తనికాయ • Saṃyuttanikāya |
౬. దుక్ఖవగ్గో
6. Dukkhavaggo
౧. పరివీమంసనసుత్తం
1. Parivīmaṃsanasuttaṃ
౫౧. ఏవం మే సుతం – ఏకం సమయం భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తత్ర ఖో భగవా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘భిక్ఖవో’’తి. ‘‘భదన్తే’’తి తే భిక్ఖూ భగవతో పచ్చస్సోసుం. భగవా ఏతదవోచ –
51. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘కిత్తావతా ను ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖూ పరివీమంసమానో పరివీమంసేయ్య సబ్బసో సమ్మా దుక్ఖక్ఖయాయా’’తి? ‘‘భగవంమూలకా నో, భన్తే, ధమ్మా భగవంనేత్తికా భగవంపటిసరణా . సాధు వత, భన్తే, భగవన్తంయేవ పటిభాతు ఏతస్స భాసితస్స అత్థో. భగవతో సుత్వా భిక్ఖూ ధారేస్సన్తీ’’తి. ‘‘తేన హి, భిక్ఖవే, సుణాథ, సాధుకం మనసి కరోథ, భాసిస్సామీ’’తి. ‘‘ఏవం, భన్తే’’తి ఖో తే భిక్ఖూ భగవతో పచ్చస్సోసుం. భగవా ఏతదవోచ –
‘‘Kittāvatā nu kho, bhikkhave, bhikkhū parivīmaṃsamāno parivīmaṃseyya sabbaso sammā dukkhakkhayāyā’’ti? ‘‘Bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammā bhagavaṃnettikā bhagavaṃpaṭisaraṇā . Sādhu vata, bhante, bhagavantaṃyeva paṭibhātu etassa bhāsitassa attho. Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti. ‘‘Tena hi, bhikkhave, suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు పరివీమంసమానో పరివీమంసతి – ‘యం ఖో ఇదం అనేకవిధం నానప్పకారకం దుక్ఖం లోకే ఉప్పజ్జతి జరామరణం; ఇదం ను ఖో దుక్ఖం కింనిదానం కింసముదయం కింజాతికం కింపభవం? కిస్మిం సతి జరామరణం హోతి, కిస్మిం అసతి జరామరణం న హోతీ’తి? సో పరివీమంసమానో ఏవం పజానాతి – ‘యం ఖో ఇదం అనేకవిధం నానప్పకారకం దుక్ఖం లోకే ఉప్పజ్జతి జరామరణం, ఇదం ఖో దుక్ఖం జాతినిదానం జాతిసముదయం జాతిజాతికం జాతిప్పభవం. జాతియా సతి జరామరణం హోతి, జాతియా అసతి జరామరణం న హోతీ’’’తి.
‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhu parivīmaṃsamāno parivīmaṃsati – ‘yaṃ kho idaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ dukkhaṃ loke uppajjati jarāmaraṇaṃ; idaṃ nu kho dukkhaṃ kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ? Kismiṃ sati jarāmaraṇaṃ hoti, kismiṃ asati jarāmaraṇaṃ na hotī’ti? So parivīmaṃsamāno evaṃ pajānāti – ‘yaṃ kho idaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ dukkhaṃ loke uppajjati jarāmaraṇaṃ, idaṃ kho dukkhaṃ jātinidānaṃ jātisamudayaṃ jātijātikaṃ jātippabhavaṃ. Jātiyā sati jarāmaraṇaṃ hoti, jātiyā asati jarāmaraṇaṃ na hotī’’’ti.
‘‘సో జరామరణఞ్చ పజానాతి, జరామరణసముదయఞ్చ పజానాతి, జరామరణనిరోధఞ్చ పజానాతి, యా చ జరామరణనిరోధసారుప్పగామినీ పటిపదా తఞ్చ పజానాతి, తథా పటిపన్నో చ హోతి అనుధమ్మచారీ; అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సబ్బసో సమ్మా దుక్ఖక్ఖయాయ పటిపన్నో జరామరణనిరోధాయ.
‘‘So jarāmaraṇañca pajānāti, jarāmaraṇasamudayañca pajānāti, jarāmaraṇanirodhañca pajānāti, yā ca jarāmaraṇanirodhasāruppagāminī paṭipadā tañca pajānāti, tathā paṭipanno ca hoti anudhammacārī; ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu sabbaso sammā dukkhakkhayāya paṭipanno jarāmaraṇanirodhāya.
‘‘అథాపరం పరివీమంసమానో పరివీమంసతి – ‘జాతి పనాయం కింనిదానా కింసముదయా కింజాతికా కింపభవా, కిస్మిం సతి జాతి హోతి, కిస్మిం అసతి జాతి న హోతీ’తి? సో పరివీమంసమానో ఏవం పజానాతి – ‘జాతి భవనిదానా భవసముదయా భవజాతికా భవప్పభవా; భవే సతి జాతి హోతి, భవే అసతి జాతి న హోతీ’’’తి.
‘‘Athāparaṃ parivīmaṃsamāno parivīmaṃsati – ‘jāti panāyaṃ kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā, kismiṃ sati jāti hoti, kismiṃ asati jāti na hotī’ti? So parivīmaṃsamāno evaṃ pajānāti – ‘jāti bhavanidānā bhavasamudayā bhavajātikā bhavappabhavā; bhave sati jāti hoti, bhave asati jāti na hotī’’’ti.
‘‘సో జాతిఞ్చ పజానాతి, జాతిసముదయఞ్చ పజానాతి, జాతినిరోధఞ్చ పజానాతి, యా చ జాతినిరోధసారుప్పగామినీ పటిపదా తఞ్చ పజానాతి, తథా పటిపన్నో చ హోతి అనుధమ్మచారీ; అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సబ్బసో సమ్మా దుక్ఖక్ఖయాయ పటిపన్నో జాతినిరోధాయ.
‘‘So jātiñca pajānāti, jātisamudayañca pajānāti, jātinirodhañca pajānāti, yā ca jātinirodhasāruppagāminī paṭipadā tañca pajānāti, tathā paṭipanno ca hoti anudhammacārī; ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu sabbaso sammā dukkhakkhayāya paṭipanno jātinirodhāya.
‘‘అథాపరం పరివీమంసమానో పరివీమంసతి – ‘భవో పనాయం కింనిదానో…పే॰… ఉపాదానం పనిదం కింనిదానం… తణ్హా పనాయం కింనిదానా… వేదనా… ఫస్సో… సళాయతనం పనిదం కింనిదానం… నామరూపం పనిదం… విఞ్ఞాణం పనిదం… సఙ్ఖారా పనిమే కింనిదానా కింసముదయా కింజాతికా కింపభవా; కిస్మిం సతి సఙ్ఖారా హోన్తి, కిస్మిం అసతి సఙ్ఖారా న హోన్తీ’తి? సో పరివీమంసమానో ఏవం పజానాతి – ‘సఙ్ఖారా అవిజ్జానిదానా అవిజ్జాసముదయా అవిజ్జాజాతికా అవిజ్జాపభవా; అవిజ్జాయ సతి సఙ్ఖారా హోన్తి, అవిజ్జాయ అసతి సఙ్ఖారా న హోన్తీ’’’తి.
‘‘Athāparaṃ parivīmaṃsamāno parivīmaṃsati – ‘bhavo panāyaṃ kiṃnidāno…pe… upādānaṃ panidaṃ kiṃnidānaṃ… taṇhā panāyaṃ kiṃnidānā… vedanā… phasso… saḷāyatanaṃ panidaṃ kiṃnidānaṃ… nāmarūpaṃ panidaṃ… viññāṇaṃ panidaṃ… saṅkhārā panime kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā; kismiṃ sati saṅkhārā honti, kismiṃ asati saṅkhārā na hontī’ti? So parivīmaṃsamāno evaṃ pajānāti – ‘saṅkhārā avijjānidānā avijjāsamudayā avijjājātikā avijjāpabhavā; avijjāya sati saṅkhārā honti, avijjāya asati saṅkhārā na hontī’’’ti.
‘‘సో సఙ్ఖారే చ పజానాతి, సఙ్ఖారసముదయఞ్చ పజానాతి, సఙ్ఖారనిరోధఞ్చ పజానాతి, యా చ సఙ్ఖారనిరోధసారుప్పగామినీ పటిపదా తఞ్చ పజానాతి, తథా పటిపన్నో చ హోతి అనుధమ్మచారీ ; అయం వుచ్చతి, భిక్ఖవే, భిక్ఖు సబ్బసో సమ్మా దుక్ఖక్ఖయాయ పటిపన్నో సఙ్ఖారనిరోధాయ.
‘‘So saṅkhāre ca pajānāti, saṅkhārasamudayañca pajānāti, saṅkhāranirodhañca pajānāti, yā ca saṅkhāranirodhasāruppagāminī paṭipadā tañca pajānāti, tathā paṭipanno ca hoti anudhammacārī ; ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu sabbaso sammā dukkhakkhayāya paṭipanno saṅkhāranirodhāya.
‘‘అవిజ్జాగతో యం, భిక్ఖవే, పురిసపుగ్గలో పుఞ్ఞం చే సఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖరోతి, పుఞ్ఞూపగం హోతి విఞ్ఞాణం. అపుఞ్ఞం చే సఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖరోతి, అపుఞ్ఞూపగం హోతి విఞ్ఞాణం. ఆనేఞ్జం చే సఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖరోతి ఆనేఞ్జూపగం హోతి విఞ్ఞాణం. యతో ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో అవిజ్జా పహీనా హోతి విజ్జా ఉప్పన్నా, సో అవిజ్జావిరాగా విజ్జుప్పాదా నేవ పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖరోతి న అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖరోతి న ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖరోతి. అనభిసఙ్ఖరోన్తో అనభిసఞ్చేతయన్తో న కిఞ్చి లోకే ఉపాదియతి; అనుపాదియం న పరితస్సతి, అపరితస్సం పచ్చత్తఞ్ఞేవ పరినిబ్బాయతి. ‘ఖీణా జాతి, వుసితం బ్రహ్మచరియం, కతం కరణీయం, నాపరం ఇత్థత్తాయా’తి పజానాతి.
‘‘Avijjāgato yaṃ, bhikkhave, purisapuggalo puññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, puññūpagaṃ hoti viññāṇaṃ. Apuññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, apuññūpagaṃ hoti viññāṇaṃ. Āneñjaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti āneñjūpagaṃ hoti viññāṇaṃ. Yato kho, bhikkhave, bhikkhuno avijjā pahīnā hoti vijjā uppannā, so avijjāvirāgā vijjuppādā neva puññābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti na apuññābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti na āneñjābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti. Anabhisaṅkharonto anabhisañcetayanto na kiñci loke upādiyati; anupādiyaṃ na paritassati, aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
‘‘సో సుఖం చే వేదనం వేదయతి, సా అనిచ్చాతి పజానాతి, అనజ్ఝోసితాతి పజానాతి, అనభినన్దితాతి పజానాతి. దుక్ఖం చే వేదనం వేదయతి, సా అనిచ్చాతి పజానాతి, అనజ్ఝోసితాతి పజానాతి, అనభినన్దితాతి పజానాతి. అదుక్ఖమసుఖం చే వేదనం వేదయతి, సా అనిచ్చాతి పజానాతి, అనజ్ఝోసితాతి పజానాతి, అనభినన్దితాతి పజానాతి. సో సుఖం చే వేదనం వేదయతి, విసంయుత్తో నం వేదయతి. దుక్ఖం చే వేదనం వేదయతి, విసంయుత్తో నం 1 వేదయతి. అదుక్ఖమసుఖం చే వేదనం వేదయతి, విసంయుత్తో నం వేదయతి.
‘‘So sukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti. Dukkhaṃ ce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti. Adukkhamasukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, sā aniccāti pajānāti, anajjhositāti pajānāti, anabhinanditāti pajānāti. So sukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ vedayati. Dukkhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ 2 vedayati. Adukkhamasukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ vedayati.
‘‘సో కాయపరియన్తికం వేదనం వేదయమానో కాయపరియన్తికం వేదనం వేదయామీతి పజానాతి, జీవితపరియన్తికం వేదనం వేదయమానో జీవితపరియన్తికం వేదనం వేదయామీతి పజానాతి. కాయస్స భేదా ఉద్ధం జీవితపరియాదానా ఇధేవ సబ్బవేదయితాని అనభినన్దితాని సీతీభవిస్సన్తి, సరీరాని అవసిస్సన్తీతి పజానాతి.
‘‘So kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti, jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti. Kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissanti, sarīrāni avasissantīti pajānāti.
‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, పురిసో కుమ్భకారపాకా ఉణ్హం కుమ్భం ఉద్ధరిత్వా సమే భూమిభాగే పటిసిస్సేయ్య 3. తత్ర యాయం ఉస్మా సా తత్థేవ వూపసమేయ్య, కపల్లాని అవసిస్సేయ్యుం. ఏవమేవ ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు కాయపరియన్తికం వేదనం వేదయమానో కాయపరియన్తికం వేదనం వేదయామీతి పజానాతి, జీవితపరియన్తికం వేదనం వేదయమానో జీవితపరియన్తికం వేదనం వేదయామీతి పజానాతి. కాయస్స భేదా ఉద్ధం జీవితపరియాదానా ఇధేవ సబ్బవేదయితాని అనభినన్దితాని సీతీభవిస్సన్తి, సరీరాని అవసిస్సన్తీతి పజానాతి.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso kumbhakārapākā uṇhaṃ kumbhaṃ uddharitvā same bhūmibhāge paṭisisseyya 4. Tatra yāyaṃ usmā sā tattheva vūpasameyya, kapallāni avasisseyyuṃ. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti, jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti. Kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissanti, sarīrāni avasissantīti pajānāti.
‘‘తం కిం మఞ్ఞథ, భిక్ఖవే, అపి ను ఖో ఖీణాసవో భిక్ఖు పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారం వా అభిసఙ్ఖరేయ్య అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారం వా అభిసఙ్ఖరేయ్య ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారం వా అభిసఙ్ఖరేయ్యా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘సబ్బసో వా పన సఙ్ఖారేసు అసతి, సఙ్ఖారనిరోధా అపి ను ఖో విఞ్ఞాణం పఞ్ఞాయేథా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘సబ్బసో వా పన విఞ్ఞాణే అసతి, విఞ్ఞాణనిరోధా అపి ను ఖో నామరూపం పఞ్ఞాయేథా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘సబ్బసో వా పన నామరూపే అసతి, నామరూపనిరోధా అపి ను ఖో సళాయతనం పఞ్ఞాయేథా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘సబ్బసో వా పన సళాయతనే అసతి, సళాయతననిరోధా అపి ను ఖో ఫస్సో పఞ్ఞాయేథా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘సబ్బసో వా పన ఫస్సే అసతి, ఫస్సనిరోధా అపి ను ఖో వేదనా పఞ్ఞాయేథా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘సబ్బసో వా పన వేదనాయ అసతి, వేదనానిరోధా అపి ను ఖో తణ్హా పఞ్ఞాయేథా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘సబ్బసో వా పన తణ్హాయ అసతి, తణ్హానిరోధా అపి ను ఖో ఉపాదానం పఞ్ఞాయేథా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘సబ్బసో వా పన ఉపాదానే అసతి, ఉపాదాననిరోధా అపి ను ఖో భవో పఞ్ఞాయేథా’’తి. ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘సబ్బసో వా పన భవే అసతి, భవనిరోధా అపి ను ఖో జాతి పఞ్ఞాయేథా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’. ‘‘సబ్బసో వా పన జాతియా అసతి, జాతినిరోధా అపి ను ఖో జరామరణం పఞ్ఞాయేథా’’తి? ‘‘నో హేతం, భన్తే’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu kho khīṇāsavo bhikkhu puññābhisaṅkhāraṃ vā abhisaṅkhareyya apuññābhisaṅkhāraṃ vā abhisaṅkhareyya āneñjābhisaṅkhāraṃ vā abhisaṅkhareyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Sabbaso vā pana saṅkhāresu asati, saṅkhāranirodhā api nu kho viññāṇaṃ paññāyethā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Sabbaso vā pana viññāṇe asati, viññāṇanirodhā api nu kho nāmarūpaṃ paññāyethā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Sabbaso vā pana nāmarūpe asati, nāmarūpanirodhā api nu kho saḷāyatanaṃ paññāyethā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Sabbaso vā pana saḷāyatane asati, saḷāyatananirodhā api nu kho phasso paññāyethā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Sabbaso vā pana phasse asati, phassanirodhā api nu kho vedanā paññāyethā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Sabbaso vā pana vedanāya asati, vedanānirodhā api nu kho taṇhā paññāyethā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Sabbaso vā pana taṇhāya asati, taṇhānirodhā api nu kho upādānaṃ paññāyethā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Sabbaso vā pana upādāne asati, upādānanirodhā api nu kho bhavo paññāyethā’’ti. ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Sabbaso vā pana bhave asati, bhavanirodhā api nu kho jāti paññāyethā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Sabbaso vā pana jātiyā asati, jātinirodhā api nu kho jarāmaraṇaṃ paññāyethā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘సాధు సాధు, భిక్ఖవే, ఏవమేతం, భిక్ఖవే, నేతం అఞ్ఞథా. సద్దహథ మే తం, భిక్ఖవే, అధిముచ్చథ, నిక్కఙ్ఖా ఏత్థ హోథ నిబ్బిచికిచ్ఛా. ఏసేవన్తో దుక్ఖస్సా’’తి. పఠమం.
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhave, evametaṃ, bhikkhave, netaṃ aññathā. Saddahatha me taṃ, bhikkhave, adhimuccatha, nikkaṅkhā ettha hotha nibbicikicchā. Esevanto dukkhassā’’ti. Paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / సంయుత్తనికాయ (అట్ఠకథా) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ౧. పరివీమంసనసుత్తవణ్ణనా • 1. Parivīmaṃsanasuttavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / సంయుత్తనికాయ (టీకా) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ౧. పరివీమంసనసుత్తవణ్ణనా • 1. Parivīmaṃsanasuttavaṇṇanā