| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೬. ದುಕ್ಖವಗ್ಗೋ
6. Dukkhavaggo
೧. ಪರಿವೀಮಂಸನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Parivīmaṃsanasuttavaṇṇanā
೫೧. ದುಕ್ಖವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಪರಿವೀಮಂಸಮಾನೋತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಮಾನೋ। ಜರಾಮರಣನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ಜರಾಮರಣಂ ಏಕಮೇವ ‘‘ಅನೇಕವಿಧಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಗಹಿತನ್ತಿ ಚೇ? ತಸ್ಮಿಂ ಗಹಿತೇ ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ। ಯಥಾ ಹಿ ಚೂಳಾಯ ಗಹಿತೇ ಪುರಿಸೇ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಗಹಿತೋವ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಜರಾಮರಣೇ ಗಹಿತೇ ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಂ ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯಂ ಖೋ ಇದಂ ಅನೇಕವಿಧಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ದುಕ್ಖಂ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ನ್ಹತ್ವಾ ಠಿತಂ ಪುರಿಸಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಂ ಚೂಳಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಯ ಜರಾಮರಣಂ ಗಣ್ಹಿ।
51. Dukkhavaggassa paṭhame parivīmaṃsamānoti upaparikkhamāno. Jarāmaraṇanti kasmā jarāmaraṇaṃ ekameva ‘‘anekavidhaṃ nānappakāraka’’nti vatvā gahitanti ce? Tasmiṃ gahite sabbadukkhassa gahitattā. Yathā hi cūḷāya gahite purise so puriso gahitova hoti, evaṃ jarāmaraṇe gahite sabbadukkhaṃ gahitameva hoti. Tasmā ‘‘yaṃ kho idaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ dukkhaṃ loke uppajjatī’’ti nhatvā ṭhitaṃ purisaṃ viya sabbadukkhaṃ dassetvā taṃ cūḷāya gaṇhanto viya jarāmaraṇaṃ gaṇhi.
ಜರಾಮರಣನಿರೋಧಸಾರುಪ್ಪಗಾಮಿನೀತಿ ಜರಾಮರಣನಿರೋಧಸ್ಸ ಸಾರುಪ್ಪಭಾವೇನ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸತಾಯ ಪರಿಸುದ್ಧತಾಯ ಸದಿಸಾವ ಹುತ್ವಾ ಗಾಮಿನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥಾ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ಯಥಾ ತಂ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಅನುಧಮ್ಮಚಾರೀತಿ ನಿಬ್ಬಾನಧಮ್ಮಂ ಅನುಗತಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಧಮ್ಮಂ ಚರತಿ, ಪೂರೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ಸೀಲಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಜರಾಮರಣದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿರೋಧತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧಾಯಾತಿ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿರೋಧತ್ಥಾಯ। ಏತ್ತಾವತಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ದೇಸನಾ ಕಥಿತಾ।
Jarāmaraṇanirodhasāruppagāminīti jarāmaraṇanirodhassa sāruppabhāvena nikkilesatāya parisuddhatāya sadisāva hutvā gāminīti attho. Tathā paṭipanno ca hotīti yathā taṃ paṭipannoti vuccati, evaṃ paṭipanno hoti. Anudhammacārīti nibbānadhammaṃ anugataṃ paṭipattidhammaṃ carati, pūretīti attho. Dukkhakkhayāya paṭipannoti sīlaṃ ādiṃ katvā jarāmaraṇadukkhassa nirodhatthāya paṭipanno. Saṅkhāranirodhāyāti saṅkhāradukkhassa nirodhatthāya. Ettāvatā yāva arahattā desanā kathitā.
ಇದಾನಿ ಅರಹತ್ತಫಲಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಂ ಸತತವಿಹಾರಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ದೇಸನಾ ನಿವತ್ತೇತಬ್ಬಾ ಸಿಯಾ, ತಥಾ ಅಕತ್ವಾ ಅವಿಜ್ಜಾಗತೋತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ? ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಸಮತಿಕ್ಕನ್ತವಟ್ಟದುಕ್ಖದಸ್ಸನತ್ಥಂ । ಅಪಿಚ ಪುನ ವಟ್ಟಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ವಿವಟ್ಟೇ ಕಥಿಯಮಾನೇ ಬುಜ್ಝನಕಸತ್ತೋ ಚೇತ್ಥ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನಾಪಿ ಇದಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾಗತೋತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಗತೋ ಉಪಗತೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಪುರಿಸೋಯೇವ ಪುಗ್ಗಲೋ। ಉಭಯೇನಾಪಿ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾ ಪರಮತ್ಥಕಥಾತಿ ದ್ವೇ ಕಥಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಸತ್ತೋ ನರೋ ಪುರಿಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಿಸ್ಸೋ ನಾಗೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾ ನಾಮ। ‘‘ಖನ್ಧಾ ಧಾತುಯೋ ಆಯತನಾನೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ಪರಮತ್ಥಕಥಾ ನಾಮ। ಪರಮತ್ಥಂ ಕಥೇನ್ತಾಪಿ ಸಮ್ಮುತಿಂ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಿ। ತೇ ಸಮ್ಮುತಿಂ ಕಥೇನ್ತಾಪಿ ಪರಮತ್ಥಂ ಕಥೇನ್ತಾಪಿ ಸಚ್ಚಮೇವ ಕಥೇನ್ತಿ। ತೇನೇವ ವುತ್ತಂ –
Idāni arahattaphalapaccavekkhaṇaṃ satatavihārañca dassetvā desanā nivattetabbā siyā, tathā akatvā avijjāgatoti idaṃ kasmā gaṇhātīti? Khīṇāsavassa samatikkantavaṭṭadukkhadassanatthaṃ . Apica puna vaṭṭaṃ ārabhitvā vivaṭṭe kathiyamāne bujjhanakasatto cettha atthi, tassa ajjhāsayavasenāpi idaṃ gaṇhātīti veditabbo. Tattha avijjāgatoti avijjāya gato upagato samannāgato. Purisapuggaloti purisoyeva puggalo. Ubhayenāpi sammutikathaṃ katheti. Buddhānañhi sammutikathā paramatthakathāti dve kathā honti. Tattha ‘‘satto naro puriso puggalo tisso nāgo’’ti evaṃ pavattā sammutikathā nāma. ‘‘Khandhā dhātuyo āyatanānī’’ti evaṃ pavattā paramatthakathā nāma. Paramatthaṃ kathentāpi sammutiṃ amuñcitvā kathenti. Te sammutiṃ kathentāpi paramatthaṃ kathentāpi saccameva kathenti. Teneva vuttaṃ –
‘‘ದುವೇ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅಕ್ಖಾಸಿ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವದತಂ ವರೋ।
‘‘Duve saccāni akkhāsi, sambuddho vadataṃ varo;
ಸಮ್ಮುತಿಂ ಪರಮತ್ಥಞ್ಚ, ತತಿಯಂ ನೂಪಲಬ್ಭತಿ।
Sammutiṃ paramatthañca, tatiyaṃ nūpalabbhati;
ಸಙ್ಕೇತವಚನಂ ಸಚ್ಚಂ, ಲೋಕಸಮ್ಮುತಿಕಾರಣಂ।
Saṅketavacanaṃ saccaṃ, lokasammutikāraṇaṃ;
ಪರಮತ್ಥವಚನಂ ಸಚ್ಚಂ, ಧಮ್ಮಾನಂ ಭೂತಲಕ್ಖಣ’’ನ್ತಿ॥
Paramatthavacanaṃ saccaṃ, dhammānaṃ bhūtalakkhaṇa’’nti.
ಪುಞ್ಞಂ ಚೇ ಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ತೇರಸಚೇತನಾಭೇದಂ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಂ। ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತೀತಿ ಕರೋತಿ। ಪುಞ್ಞೂಪಗಂ ಹೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಕಮ್ಮವಿಞ್ಞಾಣಂ ಕಮ್ಮಪುಞ್ಞೇನ ಉಪಗತಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ವಿಪಾಕವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಪಾಕಪುಞ್ಞೇನ। ಅಪುಞ್ಞಂ ಚೇ ಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ದ್ವಾದಸಚೇತನಾಭೇದಂ ಅಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ। ಆನೇಞ್ಜಂ ಚೇ ಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಚತುಚೇತನಾಭೇದಂ ಆನೇಞ್ಜಾಭಿಸಙ್ಖಾರಂ। ಆನೇಞ್ಜೂಪಗಂ ಹೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಕಮ್ಮಾನೇಞ್ಜೇನ ಕಮ್ಮವಿಞ್ಞಾಣಂ, ವಿಪಾಕಾನೇಞ್ಜೇನ ವಿಪಾಕವಿಞ್ಞಾಣಂ ಉಪಗತಂ ಹೋತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ತಿವಿಧಸ್ಸ ಕಮ್ಮಾಭಿಸಙ್ಖಾರಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ದ್ವಾದಸಪದಿಕೋ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೋ ಗಹಿತೋವ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸಿತಂ।
Puññaṃce saṅkhāranti terasacetanābhedaṃ puññābhisaṅkhāraṃ. Abhisaṅkharotīti karoti. Puññūpagaṃ hoti viññāṇanti kammaviññāṇaṃ kammapuññena upagataṃ sampayuttaṃ hoti, vipākaviññāṇaṃ vipākapuññena. Apuññaṃ ce saṅkhāranti dvādasacetanābhedaṃ apuññābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharoti. Āneñjaṃ ce saṅkhāranti catucetanābhedaṃ āneñjābhisaṅkhāraṃ. Āneñjūpagaṃ hoti viññāṇanti kammāneñjena kammaviññāṇaṃ, vipākāneñjena vipākaviññāṇaṃ upagataṃ hoti. Ettha ca tividhassa kammābhisaṅkhārassa gahitattā dvādasapadiko paccayākāro gahitova hoti. Ettāvatā vaṭṭaṃ dassitaṃ.
ಇದಾನಿ ವಿವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಯತೋ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾತಿ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಅಞ್ಞಾಣಂ। ವಿಜ್ಜಾತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಠಮಮೇವ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪಹೀನಾಯ ವಿಜ್ಜಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಚತುರಙ್ಗೇಪಿ ತಮೇ ರತ್ತಿಂ ಪದೀಪುಜ್ಜಲೇನ ಅನ್ಧಕಾರೋ ಪಹೀಯತಿ, ಏವಂ ವಿಜ್ಜುಪ್ಪಾದಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪಹಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕೇ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ಲೋಕೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ ನ ಪರಾಮಸತಿ। ಅನುಪಾದಿಯಂ ನ ಪರಿತಸ್ಸತೀತಿ ಅನುಪಾದಿಯನ್ತೋ ಅಗಣ್ಹನ್ತೋ ನೇವ ತಣ್ಹಾಪರಿತಸ್ಸನಾಯ, ನ ಭಯಪರಿತಸ್ಸನಾಯ ಪರಿತಸ್ಸತಿ, ನ ತಣ್ಹಾಯತಿ ನ ಭಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಚ್ಚತ್ತಞ್ಞೇವಾತಿ ಸಯಮೇವ ಅತ್ತನಾವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ।
Idāni vivaṭṭaṃ dassento yato kho, bhikkhavetiādimāha. Tattha avijjāti catūsu saccesu aññāṇaṃ. Vijjāti arahattamaggañāṇaṃ. Ettha ca paṭhamameva avijjāya pahīnāya vijjā uppajjati. Yathā pana caturaṅgepi tame rattiṃ padīpujjalena andhakāro pahīyati, evaṃ vijjuppādā avijjāya pahānaṃ veditabbaṃ. Na kiñci loke upādiyatīti loke kiñci dhammaṃ na gaṇhāti na parāmasati. Anupādiyaṃ na paritassatīti anupādiyanto agaṇhanto neva taṇhāparitassanāya, na bhayaparitassanāya paritassati, na taṇhāyati na bhāyatīti attho. Paccattaññevāti sayameva attanāva parinibbāyati, na aññassa ānubhāvena.
ಸೋ ಸುಖಂ ಚೇ ವೇದನನ್ತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ಆರಭಿ? ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸತತವಿಹಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆರಭಿ। ಅನಜ್ಝೋಸಿತಾತಿ ತಣ್ಹಾಯ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅಗಹಿತಾ। ಅಥ ದುಕ್ಖವೇದನಾ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಾ, ಕಿಂ ತಮ್ಪಿ ಅಭಿನನ್ದನ್ತೋ ಅತ್ಥೀತಿ? ಆಮ ಅತ್ಥಿ। ಸುಖಂ ಅಭಿನನ್ದನ್ತೋಯೇವ ಹಿ ದುಕ್ಖಂ ಅಭಿನನ್ದತಿ ನಾಮ ದುಕ್ಖಂ ಪತ್ವಾ ಸುಖಂ ಪತ್ಥನತೋ ಸುಖಸ್ಸ ಚ ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತೋತಿ। ಕಾಯಪರಿಯನ್ತಿಕನ್ತಿ ಕಾಯಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ, ಯಾವ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಕಾಯೋ ಪವತ್ತತಿ, ತಾವ ಪವತ್ತಂ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕವೇದನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜೀವಿತಪರಿಯನ್ತಿಕನ್ತಿ ಜೀವಿತಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ । ಯಾವ ಜೀವಿತಂ ಪವತ್ತತಿ, ತಾವ ಪವತ್ತಂ ಮನೋದ್ವಾರಿಕವೇದನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Sosukhaṃ ce vedananti idaṃ kasmā ārabhi? Khīṇāsavassa paccavekkhaṇañāṇaṃ dassetvā satatavihāraṃ dassetuṃ ārabhi. Anajjhositāti taṇhāya gilitvā pariniṭṭhapetvā agahitā. Atha dukkhavedanā kasmā vuttā, kiṃ tampi abhinandanto atthīti? Āma atthi. Sukhaṃ abhinandantoyeva hi dukkhaṃ abhinandati nāma dukkhaṃ patvā sukhaṃ patthanato sukhassa ca vipariṇāmadukkhatoti. Kāyapariyantikanti kāyaparicchinnaṃ, yāva pañcadvārakāyo pavattati, tāva pavattaṃ pañcadvārikavedananti attho. Jīvitapariyantikanti jīvitaparicchinnaṃ . Yāva jīvitaṃ pavattati, tāva pavattaṃ manodvārikavedananti attho.
ತತ್ಥ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕವೇದನಾ ಪಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ಮನೋದ್ವಾರಿಕವೇದನಾ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ಸಾ ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ವತ್ಥುರೂಪಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ। ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕಾ ಪವತ್ತೇ ಪಞ್ಚದ್ವಾರವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾ ಪಠಮವಯೇ ವೀಸತಿವಸ್ಸಕಾಲೇ ರಜ್ಜನದುಸ್ಸನಮುಯ್ಹನವಸೇನ ಅಧಿಮತ್ತಾ ಬಲವತೀ ಹೋತಿ, ಪಣ್ಣಾಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಹಾಯಮಾನಾ ಅಸೀತಿನವುತಿವಸ್ಸಕಾಲೇ ಮನ್ದಾ ಹೋತಿ। ತದಾ ಹಿ ಸತ್ತಾ ‘‘ಚಿರರತ್ತಂ ಏಕತೋ ನಿಸೀದಿಮ್ಹಾ ನಿಪಜ್ಜಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇಪಿ ‘‘ನ ಸಞ್ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಧಿಮತ್ತಾನಿಪಿ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣಾನಿ ‘‘ನ ಪಸ್ಸಾಮ ನ ಸುಣಾಮ’’, ‘‘ಸುಗನ್ಧಂ ದುಗ್ಗನ್ಧಂ ವಾ ಸಾದುಂ ಅಸಾದುಂ ವಾ ಥದ್ಧಂ ಮುದುಕನ್ತಿ ವಾ ನ ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಇತಿ ನೇಸಂ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕವೇದನಾ ಭಗ್ಗಾ ಹೋತಿ, ಮನೋದ್ವಾರಿಕಾವ ಪವತ್ತತಿ। ಸಾಪಿ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪರಿಹಾಯಮಾನಾ ಮರಣಸಮಯೇ ಹದಯಕೋಟಿಂಯೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವತ್ತತಿ। ಯಾವ ಪನೇಸಾ ಪವತ್ತತಿ, ತಾವ ಸತ್ತೋ ಜೀವತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯದಾ ನಪ್ಪವತ್ತತಿ, ತದಾ ಮತೋ ನಿರುದ್ಧೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Tattha pañcadvārikavedanā pacchā uppajjitvā paṭhamaṃ nirujjhati, manodvārikavedanā paṭhamaṃ uppajjitvā pacchā nirujjhati. Sā hi paṭisandhikkhaṇe vatthurūpasmiṃyeva patiṭṭhāti. Pañcadvārikā pavatte pañcadvāravasena pavattamānā paṭhamavaye vīsativassakāle rajjanadussanamuyhanavasena adhimattā balavatī hoti, paṇṇāsavassakāle ṭhitā hoti, saṭṭhivassakālato paṭṭhāya parihāyamānā asītinavutivassakāle mandā hoti. Tadā hi sattā ‘‘cirarattaṃ ekato nisīdimhā nipajjimhā’’ti vadantepi ‘‘na sañjānāmā’’ti vadanti. Adhimattānipi rūpādiārammaṇāni ‘‘na passāma na suṇāma’’, ‘‘sugandhaṃ duggandhaṃ vā sāduṃ asāduṃ vā thaddhaṃ mudukanti vā na jānāmā’’ti vadanti. Iti nesaṃ pañcadvārikavedanā bhaggā hoti, manodvārikāva pavattati. Sāpi anupubbena parihāyamānā maraṇasamaye hadayakoṭiṃyeva nissāya pavattati. Yāva panesā pavattati, tāva satto jīvatīti vuccati. Yadā nappavattati, tadā mato niruddhoti vuccati.
ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ವಾಪಿಯಾ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ –
Svāyamattho vāpiyā dīpetabbo –
ಯಥಾ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ಪಞ್ಚಉದಕಮಗ್ಗಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಾಪಿಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಪಠಮಂ ದೇವೇ ವುಟ್ಠೇ ಪಞ್ಚಹಿ ಉದಕಮಗ್ಗೇಹಿ ಉದಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋವಾಪಿಯಂ ಆವಾಟೇ ಪೂರೇಯ್ಯ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಉದಕಮಗ್ಗೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಗಾವುತಡ್ಢಯೋಜನಮತ್ತಂ ಓತ್ಥರಿತ್ವಾ ಉದಕಂ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ ತತೋ ತತೋ ವಿಸ್ಸನ್ದಮಾನಂ, ಅಥ ನಿದ್ಧಮನತುಮ್ಬೇ ವಿವರಿತ್ವಾ ಖೇತ್ತೇಸು ಕಮ್ಮೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ಉದಕಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ, ಸಸ್ಸಪಾಕಕಾಲೇ (ಉದಕಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ,) ಉದಕಂ ಪರಿಹೀನಂ ‘‘ಮಚ್ಛೇ ಗಣ್ಹಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತತೋ ಕತಿಪಾಹೇನ ಆವಾಟೇಸುಯೇವ ಉದಕಂ ಸಣ್ಠಹೇಯ್ಯ। ಯಾವ ಪನ ತಂ ಆವಾಟೇಸು ಹೋತಿ, ತಾವ ‘‘ಮಹಾವಾಪಿಯಂ ಉದಕಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಯದಾ ಪನ ತತ್ಥ ಛಿಜ್ಜತಿ, ತದಾ ‘‘ವಾಪಿಯಂ ಉದಕಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Yathā hi puriso pañcaudakamaggasampannaṃ vāpiṃ kareyya, paṭhamaṃ deve vuṭṭhe pañcahi udakamaggehi udakaṃ pavisitvā antovāpiyaṃ āvāṭe pūreyya, punappunaṃ deve vassante udakamagge pūretvā gāvutaḍḍhayojanamattaṃ ottharitvā udakaṃ tiṭṭheyya tato tato vissandamānaṃ, atha niddhamanatumbe vivaritvā khettesu kamme kariyamāne udakaṃ nikkhamantaṃ, sassapākakāle (udakaṃ nikkhamantaṃ,) udakaṃ parihīnaṃ ‘‘macche gaṇhāmā’’ti vattabbataṃ āpajjeyya, tato katipāhena āvāṭesuyeva udakaṃ saṇṭhaheyya. Yāva pana taṃ āvāṭesu hoti, tāva ‘‘mahāvāpiyaṃ udakaṃ atthī’’ti saṅkhaṃ gacchati. Yadā pana tattha chijjati, tadā ‘‘vāpiyaṃ udakaṃ natthī’’ti vuccati, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
ಪಠಮಂ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಪಞ್ಚಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಉದಕೇ ಪವಿಸನ್ತೇ ಆವಾಟಾನಂ ಪೂರಣಕಾಲೋ ವಿಯ ಹಿ ಪಠಮಮೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಮನೋದ್ವಾರಿಕವೇದನಾಯ ವತ್ಥುರೂಪೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಕಾಲೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಪೂರಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಪವತ್ತೇ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕವೇದನಾಯ ಪವತ್ತಿಕಾಲೋ, ಗಾವುತಡ್ಢಯೋಜನಮತ್ತಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಣಂ ವಿಯ ಪಠಮವಯೇ ವೀಸತಿವಸ್ಸಕಾಲೇ ರಜ್ಜನಾದಿವಸೇನ ತಸ್ಸಾ ಅಧಿಮತ್ತಬಲವಭಾವೋ, ಯಾವ ವಾಪಿತೋ ಉದಕಂ ನ ನಿಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ಪೂರಾಯ ವಾಪಿಯಾ ಠಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ತಸ್ಸಾ ಠಿತಕಾಲೋ, ನಿದ್ಧಮನತುಮ್ಬೇಸು ವಿವಟೇಸು ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ಉದಕಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೋ ವಿಯ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಸ್ಸಾ ಪರಿಹಾನಿ, ಉದಕೇ ಭಟ್ಠೇ ಉದಕಮಗ್ಗೇಸು ಪರಿತ್ತೋದಕಸ್ಸ ಠಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಸೀತಿನವುತಿವಸ್ಸಕಾಲೇ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕವೇದನಾಯ ಮನ್ದಕಾಲೋ, ಆವಾಟೇಸುಯೇವ ಉದಕಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾನಕಾಲೋ ವಿಯ ಹದಯವತ್ಥುಕೋಟಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮನೋದ್ವಾರಿಕವೇದನಾಯ ಪವತ್ತಿಕಾಲೋ, ಆವಾಟೇಸು ಪರಿತ್ತೇಪಿ ಉದಕೇ ಸತಿ ‘‘ವಾಪಿಯಂ ಉದಕಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಕಾಲೋ ವಿಯ ಯಾವ ಸಾ ಪವತ್ತತಿ, ತಾವ ‘‘ಸತ್ತೋ ಜೀವತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಆವಾಟೇಸು ಉದಕೇ ಛಿನ್ನೇ ‘‘ನತ್ಥಿ ವಾಪಿಯಂ ಉದಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಮನೋದ್ವಾರಿಕವೇದನಾಯ ಅಪ್ಪವತ್ತಮಾನಾಯ ‘‘ಸತ್ತೋ ಮತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇಮಂ ವೇದನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಜೀವಿತಪರಿಯನ್ತಿಕಂ ವೇದನಂ ವೇದಿಯಮಾನೋ’’ತಿ।
Paṭhamaṃ deve vassante pañcahi maggehi udake pavisante āvāṭānaṃ pūraṇakālo viya hi paṭhamameva paṭisandhikkhaṇe manodvārikavedanāya vatthurūpe patiṭṭhitakālo, punappunaṃ deve vassante pañcannaṃ maggānaṃ pūritakālo viya pavatte pañcadvārikavedanāya pavattikālo, gāvutaḍḍhayojanamattaṃ ajjhottharaṇaṃ viya paṭhamavaye vīsativassakāle rajjanādivasena tassā adhimattabalavabhāvo, yāva vāpito udakaṃ na niggacchati, tāva pūrāya vāpiyā ṭhitakālo viya paññāsavassakāle tassā ṭhitakālo, niddhamanatumbesu vivaṭesu kammante kariyamāne udakassa nikkhamanakālo viya saṭṭhivassakālato paṭṭhāya tassā parihāni, udake bhaṭṭhe udakamaggesu parittodakassa ṭhitakālo viya asītinavutivassakāle pañcadvārikavedanāya mandakālo, āvāṭesuyeva udakassa patiṭṭhānakālo viya hadayavatthukoṭiṃ nissāya manodvārikavedanāya pavattikālo, āvāṭesu parittepi udake sati ‘‘vāpiyaṃ udakaṃ atthī’’ti vattabbakālo viya yāva sā pavattati, tāva ‘‘satto jīvatī’’ti vuccati. Yathā pana āvāṭesu udake chinne ‘‘natthi vāpiyaṃ udaka’’nti vuccati, evaṃ manodvārikavedanāya appavattamānāya ‘‘satto mato’’ti vuccati. Imaṃ vedanaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vediyamāno’’ti.
ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾತಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದೇನ। ಜೀವಿತಪರಿಯಾದಾನಾ ಉದ್ಧನ್ತಿ ಜೀವಿತಕ್ಖಯತೋ ಉದ್ಧಂ। ಇಧೇವಾತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಪರತೋ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಇಧೇವ। ಸೀತೀಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಪವತ್ತಿವಿಪ್ಫನ್ದದರಥರಹಿತಾನಿ ಸೀತಾನಿ ಅಪ್ಪವತ್ತನಧಮ್ಮಾನಿ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಸರೀರಾನೀತಿ ಧಾತುಸರೀರಾನಿ। ಅವಸಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅವಸಿಟ್ಠಾನಿ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ।
Kāyassa bhedāti kāyassa bhedena. Jīvitapariyādānā uddhanti jīvitakkhayato uddhaṃ. Idhevāti paṭisandhivasena parato agantvā idheva. Sītībhavissantīti pavattivipphandadaratharahitāni sītāni appavattanadhammāni bhavissanti. Sarīrānīti dhātusarīrāni. Avasissantīti avasiṭṭhāni bhavissanti.
ಕುಮ್ಭಕಾರಪಾಕಾತಿ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಭಾಜನಪಚನಟ್ಠಾನತೋ। ಪಟಿಸಿಸ್ಸೇಯ್ಯಾತಿ ಠಪೇಯ್ಯ। ಕಪಲ್ಲಾನೀತಿ ಸಹ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಏಕಾಬದ್ಧಾನಿ ಕುಮ್ಭಕಪಲ್ಲಾನಿ। ಅವಸಿಸ್ಸೇಯ್ಯುನ್ತಿ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯುಂ। ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ – ಆದಿತ್ತಕುಮ್ಭಕಾರಪಾಕೋ ವಿಯ ಹಿ ತಯೋ ಭವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ವಿಯ ಯೋಗಾವಚರೋ, ಪಾಕತೋ ಕುಮ್ಭಕಾರಭಾಜನಾನಂ ನೀಹರಣದಣ್ಡಕೋ ವಿಯ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಂ, ಸಮೋ ಭೂಮಿಭಾಗೋ ವಿಯ ಅಸಙ್ಖತಂ ನಿಬ್ಬಾನತಲಂ, ದಣ್ಡಕೇನ ಉಣ್ಹಕುಮ್ಭಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸಮೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಕುಮ್ಭಸ್ಸ ಠಪಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ರೂಪಸತ್ತಕಂ ಅರೂಪಸತ್ತಕಂ ವಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಚ ಪಗುಣೇ ವಿಭೂತೇ ಉಪಟ್ಠಹಮಾನೇ ತಥಾರೂಪಂ ಉತುಸಪ್ಪಾಯಾದಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಏಕಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಫಲಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಅಪಾಯೇಹಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಅಸಙ್ಖತೇ ನಿಬ್ಬಾನತಲೇ ಠಿತಕಾಲೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಖೀಣಾಸವೋ ಪನ ಉಣ್ಹಕುಮ್ಭೋ ವಿಯ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತದಿವಸೇಯೇವ ನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ, ಸಾಸನಪ್ಪವೇಣಿಂ ಪನ ಘಟಯಮಾನೋ ಪಣ್ಣಾಸಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾನಿ ಠತ್ವಾ ಚರಿಮಕಚಿತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಾದಿಣ್ಣಕಕ್ಖನ್ಧಭೇದಾ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಸ್ಸ ವಿಯ ಕಪಲ್ಲಾನಿ ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಕಸರೀರಾನೇವ ಅವಸಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ। ಸರೀರಾನಿ ಅವಸಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಇದಂ ಪನ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಅನುಯೋಗಾರೋಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ।
Kumbhakārapākāti kumbhakārassa bhājanapacanaṭṭhānato. Paṭisisseyyāti ṭhapeyya. Kapallānīti saha mukhavaṭṭiyā ekābaddhāni kumbhakapallāni. Avasisseyyunti tiṭṭheyyuṃ. Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – ādittakumbhakārapāko viya hi tayo bhavā daṭṭhabbā, kumbhakāro viya yogāvacaro, pākato kumbhakārabhājanānaṃ nīharaṇadaṇḍako viya arahattamaggañāṇaṃ, samo bhūmibhāgo viya asaṅkhataṃ nibbānatalaṃ, daṇḍakena uṇhakumbhaṃ ākaḍḍhitvā same bhūmibhāge kumbhassa ṭhapitakālo viya āraddhavipassakassa rūpasattakaṃ arūpasattakaṃ vipassantassa kammaṭṭhāne ca paguṇe vibhūte upaṭṭhahamāne tathārūpaṃ utusappāyādiṃ labhitvā ekāsane nisinnassa vipassanaṃ vaḍḍhetvā aggaphalaṃ arahattaṃ patvā catūhi apāyehi attabhāvaṃ uddharitvā phalasamāpattivasena asaṅkhate nibbānatale ṭhitakālo daṭṭhabbo. Khīṇāsavo pana uṇhakumbho viya arahattappattadivaseyeva na parinibbāti, sāsanappaveṇiṃ pana ghaṭayamāno paṇṇāsasaṭṭhivassāni ṭhatvā carimakacittappattiyā upādiṇṇakakkhandhabhedā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāti. Athassa kumbhassa viya kapallāni anupādiṇṇakasarīrāneva avasissantīti. Sarīrāni avasissantīti pajānātīti idaṃ pana khīṇāsavassa anuyogāropanatthaṃ vuttaṃ.
ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಞ್ಞಾಯೇಥಾತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಞ್ಞಾಯೇಥ। ಸಾಧು ಸಾಧೂತಿ ಥೇರಾನಂ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸಮ್ಪಹಂಸತಿ। ಏವಮೇತನ್ತಿ ಯದೇತಂ ತಿವಿಧೇ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೇ ಅಸತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಅಪ್ಪಞ್ಞಾಣನ್ತಿಆದಿ, ಏವಮೇವ ಏತಂ। ಅಧಿಮುಚ್ಚಥಾತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಂ ಪಟಿಲಭಥ। ಏಸೇವನ್ತೋ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ಅಯಮೇವ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಅಯಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಯದಿದಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ। ಪಠಮಂ।
Viññāṇaṃ paññāyethāti paṭisandhiviññāṇaṃ paññāyetha. Sādhu sādhūti therānaṃ byākaraṇaṃ sampahaṃsati. Evametanti yadetaṃ tividhe abhisaṅkhāre asati paṭisandhiviññāṇassa appaññāṇantiādi, evameva etaṃ. Adhimuccathāti sanniṭṭhānasaṅkhātaṃ adhimokkhaṃ paṭilabhatha. Esevanto dukkhassāti ayameva vaṭṭadukkhassa anto ayaṃ paricchedo, yadidaṃ nibbānanti. Paṭhamaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೧. ಪರಿವೀಮಂಸನಸುತ್ತಂ • 1. Parivīmaṃsanasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೧. ಪರಿವೀಮಂಸನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Parivīmaṃsanasuttavaṇṇanā
