| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๒. ปริยายสุตฺตวณฺณนา
2. Pariyāyasuttavaṇṇanā
๒๓๓. สมฺพหุลาติ วุจฺจนฺติ สงฺฆสมญฺญาย อภาวโตฯ ตโต ปรนฺติ ติณฺณํ ชนานํ อุปริ สโงฺฆ จตุวคฺคกรณียาทิสงฺฆกมฺมวเสน กมฺมปฺปตฺตตฺตาฯ ปวิสิํสูติ ภาวินิ ปวิสเน ภูเต วิย กตฺวา อุปจาเรน วุตฺตนฺติ อาห – ‘‘ปวิฎฺฐา’’ติฯ ภาวินิ หิ ภูเต วิย อุปจาโรฯ เตนาห – ‘‘เต ปนา’’ติอาทิ, เต ปน ภิกฺขูติ อโตฺถฯ ปุน เต ปนาติ ติตฺถิยา ติตฺถิยสาวกา จฯ
233.Sambahulātivuccanti saṅghasamaññāya abhāvato. Tato paranti tiṇṇaṃ janānaṃ upari saṅgho catuvaggakaraṇīyādisaṅghakammavasena kammappattattā. Pavisiṃsūti bhāvini pavisane bhūte viya katvā upacārena vuttanti āha – ‘‘paviṭṭhā’’ti. Bhāvini hi bhūte viya upacāro. Tenāha – ‘‘te panā’’tiādi, te pana bhikkhūti attho. Puna te panāti titthiyā titthiyasāvakā ca.
อิมสฺมิํ ปญฺญาปเนติ ‘‘ปญฺจ นีวรเณ ปหายา’’ติอาทินยปฺปวเตฺต อิมสฺมิํ ปกาเร อตฺถปญฺญาปเนฯ วิสิสฺสติ อญฺญมญฺญโต ปภิชฺชตีติ วิเสโส, เภโทฯ สฺวายํ อิธ อโนฺตคธาธิกภาโว อธิเปฺปโตติ อาห – ‘‘โก วิเสโสติ กิํ อธิก’’นฺติฯ อธิกํ ปยสนํ ปยุญฺชนนฺติ อธิปฺปยาโส, อธิกปฺปโยโคฯ นานา กรียติ เอเตนาติ นานากรณํ, เภโทติ อาห – ‘‘กิํ นานตฺต’’นฺติฯ ทุติยปเทติ ‘‘อนุสาสนิยา วา อนุสาสนิ’’นฺติ เอตสฺมิํ ปเทฯ เอเสว นโยติ ยถา ปฐมสฺมิํ ปเท อตฺถโยชนา, เอวํ ทุติยปเทปิ โยเชตพฺพาฯ
Imasmiṃpaññāpaneti ‘‘pañca nīvaraṇe pahāyā’’tiādinayappavatte imasmiṃ pakāre atthapaññāpane. Visissati aññamaññato pabhijjatīti viseso, bhedo. Svāyaṃ idha antogadhādhikabhāvo adhippetoti āha – ‘‘ko visesoti kiṃ adhika’’nti. Adhikaṃ payasanaṃ payuñjananti adhippayāso, adhikappayogo. Nānā karīyati etenāti nānākaraṇaṃ, bhedoti āha – ‘‘kiṃ nānatta’’nti. Dutiyapadeti ‘‘anusāsaniyā vā anusāsani’’nti etasmiṃ pade. Eseva nayoti yathā paṭhamasmiṃ pade atthayojanā, evaṃ dutiyapadepi yojetabbā.
ตีณิ ฐานานีติ เทวมารพฺรหฺมฎฺฐานานิ ตีณิ ‘‘สเทวเก โลเก’’ติอาทินา โลเก ปกฺขิปิตฺวาฯ ‘‘สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสายา’’ติ เทฺว ฐานานิฯ ‘‘ปชายา’’ติ เอตฺถ ปกฺขิปิตฺวา อิติ ปญฺจหิ ปเทหิฯ อุเทฺทสนฺติ อุทฺทิสิตพฺพตํฯ คณนนฺติ เอโก กามจฺฉโนฺทติ คเหตพฺพตํ คจฺฉติฯ อตฺตโน หตฺถปาทาทีสูติ นิทสฺสนมตฺตํ ทฎฺฐพฺพํ สมุทายํ อารพฺภ ปฎิฆสฺส อุปฺปชฺชนโตฯ อตฺตโน ขเนฺธสุ วิมติ ‘‘อหํ นุ โขสฺมี’’ติอาทินาฯ
Tīṇi ṭhānānīti devamārabrahmaṭṭhānāni tīṇi ‘‘sadevake loke’’tiādinā loke pakkhipitvā. ‘‘Sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāyā’’ti dve ṭhānāni. ‘‘Pajāyā’’ti ettha pakkhipitvā iti pañcahi padehi. Uddesanti uddisitabbataṃ. Gaṇananti eko kāmacchandoti gahetabbataṃ gacchati. Attano hatthapādādīsūti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ samudāyaṃ ārabbha paṭighassa uppajjanato. Attano khandhesu vimati ‘‘ahaṃ nu khosmī’’tiādinā.
กิญฺจาปิ สพฺพํ วีริยํ เจตสิกเมว, ยํ ปน กายกมฺมาธิฎฺฐานาทิวเสน มนสิ กายิกปโยคสมุฎฺฐาปนํ วีริยํ กายิกนฺติ ลทฺธปริยายนฺติ ตโต วิเสเสตฺวา เจตสิกนฺติ ยถาธิเปฺปตทุติยตาทสฺสนตฺถํฯ ยทิปิ ยถากปฺปิตอิริยาปถสนฺธารณวเสน ปวตฺตมานํ วีริยํ กายสฺส ตถาปวตฺตสฺส ปจฺจยภูตนฺติ น สกฺกา วตฺตุํ, ตถาปิ น ตาทิโส กายปโยโค, ตทา ปวโตฺต นตฺถีติ วุตฺตํ ‘‘กายปโยคํ วินา อุปฺปนฺนวีริย’’นฺติฯ สติสโมฺพชฺฌงฺคสทิโส วาติ อิมินา อชฺฌตฺติเก สงฺขาเร อชฺฌุเปกฺขนวเสน ปวตฺตา อชฺฌตฺตธเมฺมสุ อุเปกฺขาติอาทินยํ อติทิสติฯ
Kiñcāpi sabbaṃ vīriyaṃ cetasikameva, yaṃ pana kāyakammādhiṭṭhānādivasena manasi kāyikapayogasamuṭṭhāpanaṃ vīriyaṃ kāyikanti laddhapariyāyanti tato visesetvā cetasikanti yathādhippetadutiyatādassanatthaṃ. Yadipi yathākappitairiyāpathasandhāraṇavasena pavattamānaṃ vīriyaṃ kāyassa tathāpavattassa paccayabhūtanti na sakkā vattuṃ, tathāpi na tādiso kāyapayogo, tadā pavatto natthīti vuttaṃ ‘‘kāyapayogaṃ vinā uppannavīriya’’nti. Satisambojjhaṅgasadiso vāti iminā ajjhattike saṅkhāre ajjhupekkhanavasena pavattā ajjhattadhammesu upekkhātiādinayaṃ atidisati.
‘‘มิสฺสกโพชฺฌงฺคา กถิตา’’ติ วตฺวา ตมตฺถํ วิภาเวตุํ ‘‘เอเตสู’’ติอาทิ วุตฺตํฯ จงฺกมเนฺตนปิ อริยมคฺคํ อธิคนฺตุํ สกฺกาติ กตฺวา วุตฺตํ ‘‘มคฺคํ อปตฺตํ กายิกวีริย’’นฺติฯ โพชฺฌงฺคา น ลพฺภนฺตีติ นิปฺปริยายโพชฺฌงฺคา น ลพฺภนฺตีฯ โพชฺฌเงฺค อุทฺธรนฺติ ปริยายโตติ อธิปฺปาโยฯ เสสาติ พหิทฺธาธเมฺมสุ สติ-ธมฺมวิจย-อุเปกฺขา-เจตสิก-วีริย-สวิตกฺก-สวิจาร-ปีติ-สมาธี เทฺว ปสฺสทฺธิโย จฯ อยํ ปน นโย ปจุรปฺปวตฺติวเสน อฎฺฐกถานเยเนว วุโตฺตฯ เถรวาทวเสน ปน อวิตกฺกอวิจารมตฺตา ปีติสมาธิสโมฺพชฺฌงฺคา รูปาวจราปิ อตฺถีติ เตปิ คเหตฺวา ทส มิสฺสกาว โหนฺตีติ วตฺตพฺพํ สิยาติฯ
‘‘Missakabojjhaṅgā kathitā’’ti vatvā tamatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘etesū’’tiādi vuttaṃ. Caṅkamantenapi ariyamaggaṃ adhigantuṃ sakkāti katvā vuttaṃ ‘‘maggaṃ apattaṃ kāyikavīriya’’nti. Bojjhaṅgā na labbhantīti nippariyāyabojjhaṅgā na labbhantī. Bojjhaṅge uddharanti pariyāyatoti adhippāyo. Sesāti bahiddhādhammesu sati-dhammavicaya-upekkhā-cetasika-vīriya-savitakka-savicāra-pīti-samādhī dve passaddhiyo ca. Ayaṃ pana nayo pacurappavattivasena aṭṭhakathānayeneva vutto. Theravādavasena pana avitakkaavicāramattā pītisamādhisambojjhaṅgā rūpāvacarāpi atthīti tepi gahetvā dasa missakāva hontīti vattabbaṃ siyāti.
ปริยายสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pariyāyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๒. ปริยายสุตฺตํ • 2. Pariyāyasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๒. ปริยายสุตฺตวณฺณนา • 2. Pariyāyasuttavaṇṇanā
