| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
८. परोसहस्ससुत्तवण्णना
8. Parosahassasuttavaṇṇanā
२१६. सहस्सतो परं अड्ढतेय्यभिक्खुसतं तदा भगवन्तं पयिरुपासतीति आह ‘‘परोसहस्सन्ति अतिरेकसहस्स’’न्ति। निब्बाने कुतोचि भयं नत्थीति कुतोचिपि कारणतो निब्बाने भयं नत्थि असङ्खतभावेन सब्बसो खेमत्ता। तेनाह भगवा – ‘‘खेमञ्च वो, भिक्खवे, धम्मं देसेस्सामि खेमगामिनिञ्च पटिपद’’न्तिआदि (सं॰ नि॰ ४.३७९-४०८)। न कुतोचि भयं एतस्मिं अधिगतेति अकुतोभयं, निब्बानं। तेनाह ‘‘निब्बानप्पत्तस्सा’’तिआदि। विपस्सितो पट्ठायाति अम्हाकं भगवतो नामवसेन इसीनं सत्तमभावदस्सनत्थं वुत्तं। ते हि तत्थ तत्थ सुत्ते बहुसो कित्तिता। इसीनन्ति वा पच्चेकबुद्धसावकबाहिरकइसीनं सत्तमो उत्तरो सेट्ठोति अत्थो।
216. Sahassato paraṃ aḍḍhateyyabhikkhusataṃ tadā bhagavantaṃ payirupāsatīti āha ‘‘parosahassanti atirekasahassa’’nti. Nibbāne kutoci bhayaṃ natthīti kutocipi kāraṇato nibbāne bhayaṃ natthi asaṅkhatabhāvena sabbaso khemattā. Tenāha bhagavā – ‘‘khemañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi khemagāminiñca paṭipada’’ntiādi (saṃ. ni. 4.379-408). Na kutoci bhayaṃ etasmiṃ adhigateti akutobhayaṃ, nibbānaṃ. Tenāha ‘‘nibbānappattassā’’tiādi. Vipassito paṭṭhāyāti amhākaṃ bhagavato nāmavasena isīnaṃ sattamabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Te hi tattha tattha sutte bahuso kittitā. Isīnanti vā paccekabuddhasāvakabāhirakaisīnaṃ sattamo uttaro seṭṭhoti attho.
अट्ठुप्पत्तिवसेनाति कारणसमुट्ठानवसेन। तदस्स अट्ठुप्पत्तिं विभावेतुं ‘‘सङ्घमज्झे’’तिआदि वुत्तं। पटिभानसम्पन्नवाचाय अञ्ञे ईसति अभिभवतीति वङ्गीसो। तेनाह ‘‘पटिभानसम्पत्ति’’न्तिआदि।
Aṭṭhuppattivasenāti kāraṇasamuṭṭhānavasena. Tadassa aṭṭhuppattiṃ vibhāvetuṃ ‘‘saṅghamajjhe’’tiādi vuttaṃ. Paṭibhānasampannavācāya aññe īsati abhibhavatīti vaṅgīso. Tenāha ‘‘paṭibhānasampatti’’ntiādi.
किलेसुम्मुज्जनसतानीति रागादिकिलेसानं रज्जनदुस्सनादिनयेहि सविसये अयोनिसो उट्ठानानि। यदि अनेकानि सतानि, अथ कस्मा ‘‘उम्मग्गपथ’’न्ति? वुत्तन्ति आह ‘‘वट्टपथत्ता पन पथ’’न्ति। रागदोसमोहमानदिट्ठिवसेन रागखिलादीनि पञ्चखिलानि। विभजन्तन्ति विभजनवसेन कथेन्तं। विभजित्वाति ञाणेन विवेचेत्वा।
Kilesummujjanasatānīti rāgādikilesānaṃ rajjanadussanādinayehi savisaye ayoniso uṭṭhānāni. Yadi anekāni satāni, atha kasmā ‘‘ummaggapatha’’nti? Vuttanti āha ‘‘vaṭṭapathattā pana patha’’nti. Rāgadosamohamānadiṭṭhivasena rāgakhilādīni pañcakhilāni. Vibhajantanti vibhajanavasena kathentaṃ. Vibhajitvāti ñāṇena vivecetvā.
अमते अक्खातेति अमतावहे धम्मे देसिते। धम्मस्स पस्सितारो सच्चसम्पटिवेधेन। असंहीरा दिट्ठिवातेहि।
Amateakkhāteti amatāvahe dhamme desite. Dhammassa passitāro saccasampaṭivedhena. Asaṃhīrā diṭṭhivātehi.
अतिविज्झित्वाति पटिविज्झित्वा। अतिक्कमभूतन्ति अतिक्कमनट्ठेन भूतं। दसद्धानन्ति दसन्नं उपड्ढानं। तेनाह ‘‘पञ्चन्न’’न्ति। जानन्तेनाति धम्मस्स सुदुल्लभतं जानन्तेन।
Ativijjhitvāti paṭivijjhitvā. Atikkamabhūtanti atikkamanaṭṭhena bhūtaṃ. Dasaddhānanti dasannaṃ upaḍḍhānaṃ. Tenāha ‘‘pañcanna’’nti. Jānantenāti dhammassa sudullabhataṃ jānantena.
परोसहस्ससुत्तवण्णना निट्ठिता।
Parosahassasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ८. परोसहस्ससुत्तं • 8. Parosahassasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ८. परोसहस्ससुत्तवण्णना • 8. Parosahassasuttavaṇṇanā
