| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
៦. បាសាទិកសុត្តវណ្ណនា
6. Pāsādikasuttavaṇṇanā
និគណ្ឋនាដបុត្តកាលង្កិរិយវណ្ណនា
Nigaṇṭhanāṭaputtakālaṅkiriyavaṇṇanā
១៦៤. ឯវំ មេ សុតន្តិ បាសាទិកសុត្តំ។ តត្រាយមនុត្តានបទវណ្ណនា – វេធញ្ញា នាម សក្យាតិ ធនុម្ហិ កតសិក្ខា វេធញ្ញនាមកា ឯកេ សក្យា។ តេសំ អម្ពវនេ បាសាទេតិ តេសំ អម្ពវនេ សិប្បំ ឧគ្គណ្ហត្ថាយ កតោ ទីឃបាសាទោ អត្ថិ, តត្ថ វិហរតិ។ អធុនា កាលង្កតោតិ សម្បតិ កាលង្កតោ។ ទ្វេធិកជាតាតិ ទ្វេជ្ឈជាតា, ទ្វេភាគា ជាតា។ ភណ្ឌនាទីសុ ភណ្ឌនំ បុព្ពភាគកលហោ, តំ ទណ្ឌាទានាទិវសេន បណ្ណត្តិវីតិក្កមវសេន ច វឌ្ឍិតំ កលហោ។ ‘‘ន ត្វំ ឥមំ ធម្មវិនយំ អាជានាសី’’តិអាទិនា នយេន វិរុទ្ធវចនំ វិវាទោ។ វិតុទន្តាតិ វិជ្ឈន្តា។ សហិតំ មេតិ មម វចនំ អត្ថសញ្ហិតំ។ អធិចិណ្ណំ តេ វិបរាវត្តន្តិ យំ តវ អធិចិណ្ណំ ចិរកាលាសេវនវសេន បគុណំ, តំ មម វាទំ អាគម្ម និវត្តំ។ អារោបិតោ តេ វាទោតិ តុយ្ហំ ឧបរិ មយា ទោសោ អារោបិតោ។ ចរ វាទប្បមោក្ខាយាតិ ភត្តបុដំ អាទាយ តំ តំ ឧបសង្កមិត្វា វាទប្បមោក្ខត្ថាយ ឧត្តរិ បរិយេសមានោ វិចរ។ និព្ពេឋេហិ វាតិ អថ វា មយា អារោបិតទោសតោ អត្តានំ មោចេហិ។ សចេ បហោសីតិ សចេ សក្កោសិ។ វធោយេវាតិ មរណមេវ។ នាដបុត្តិយេសូតិ នាដបុត្តស្ស អន្តេវាសិកេសុ។ និព្ពិន្នរូបាតិ ឧក្កណ្ឋិតសភាវា អភិវាទនាទីនិបិ ន ករោន្តិ។ វិរត្តរូបាតិ វិគតបេមា។ បដិវានរូបាតិ តេសំ សក្កច្ចកិរិយតោ និវត្តនសភាវា។ យថា តន្តិ យថា ទុរក្ខាតាទិសភាវេ ធម្មវិនយេ និព្ពិន្នវិរត្តប្បដិវានរូបេហិ ភវិតព្ពំ, តថេវ ជាតាតិ អត្ថោ។ ទុរក្ខាតេតិ ទុក្កថិតេ។ ទុប្បវេទិតេតិ ទុវិញ្ញាបិតេ។ អនុបសមសំវត្តនិកេតិ រាគាទីនំ ឧបសមំ កាតុំ អសមត្ថេ។ ភិន្នថូបេតិ ភិន្ទប្បតិដ្ឋេ។ ឯត្ថ ហិ នាដបុត្តោវ នេសំ បតិដ្ឋដ្ឋេន ថូបោ។ សោ បន ភិន្នោ មតោ។ តេន វុត្តំ ‘‘ភិន្នថូបេ’’តិ។ អប្បដិសរណេតិ តស្សេវ អភាវេន បដិសរណវិរហិតេ។
164.Evaṃme sutanti pāsādikasuttaṃ. Tatrāyamanuttānapadavaṇṇanā – vedhaññā nāma sakyāti dhanumhi katasikkhā vedhaññanāmakā eke sakyā. Tesaṃ ambavane pāsādeti tesaṃ ambavane sippaṃ uggaṇhatthāya kato dīghapāsādo atthi, tattha viharati. Adhunā kālaṅkatoti sampati kālaṅkato. Dvedhikajātāti dvejjhajātā, dvebhāgā jātā. Bhaṇḍanādīsu bhaṇḍanaṃ pubbabhāgakalaho, taṃ daṇḍādānādivasena paṇṇattivītikkamavasena ca vaḍḍhitaṃ kalaho. ‘‘Na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsī’’tiādinā nayena viruddhavacanaṃ vivādo. Vitudantāti vijjhantā. Sahitaṃ meti mama vacanaṃ atthasañhitaṃ. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tava adhiciṇṇaṃ cirakālāsevanavasena paguṇaṃ, taṃ mama vādaṃ āgamma nivattaṃ. Āropito te vādoti tuyhaṃ upari mayā doso āropito. Cara vādappamokkhāyāti bhattapuṭaṃ ādāya taṃ taṃ upasaṅkamitvā vādappamokkhatthāya uttari pariyesamāno vicara. Nibbeṭhehi vāti atha vā mayā āropitadosato attānaṃ mocehi. Sace pahosīti sace sakkosi. Vadhoyevāti maraṇameva. Nāṭaputtiyesūti nāṭaputtassa antevāsikesu. Nibbinnarūpāti ukkaṇṭhitasabhāvā abhivādanādīnipi na karonti. Virattarūpāti vigatapemā. Paṭivānarūpāti tesaṃ sakkaccakiriyato nivattanasabhāvā. Yathā tanti yathā durakkhātādisabhāve dhammavinaye nibbinnavirattappaṭivānarūpehi bhavitabbaṃ, tatheva jātāti attho. Durakkhāteti dukkathite. Duppavediteti duviññāpite. Anupasamasaṃvattaniketi rāgādīnaṃ upasamaṃ kātuṃ asamatthe. Bhinnathūpeti bhindappatiṭṭhe. Ettha hi nāṭaputtova nesaṃ patiṭṭhaṭṭhena thūpo. So pana bhinno mato. Tena vuttaṃ ‘‘bhinnathūpe’’ti. Appaṭisaraṇeti tasseva abhāvena paṭisaraṇavirahite.
ននុ ចាយំ នាដបុត្តោ នាឡន្ទវាសិកោ, សោ កស្មា បាវាយំ កាលង្កតោតិ? សោ កិរ ឧបាលិនា គហបតិនា បដិវិទ្ធសច្ចេន ទសហិ គាថាហិ ភាសិតេ ពុទ្ធគុណេ សុត្វា ឧណ្ហំ លោហិតំ ឆឌ្ឌេសិ។ អថ នំ អផាសុកំ គហេត្វា បាវំ អគមំសុ។ សោ តត្ថ កាលមកាសិ។ កាលំ កុរុមានោ ច ចិន្តេសិ – ‘‘មម លទ្ធិ អនិយ្យានិកា សារវិរហិតា, មយំ តាវ នដ្ឋា, អវសេសជនោបិ មា អបាយបូរកោ អហោសិ, សចេ បនាហំ ‘មម សាសនំ អនិយ្យានិក’ន្តិ វក្ខាមិ, ន សទ្ទហិស្សន្តិ, យំនូនាហំ ទ្វេបិ ជនេ ន ឯកនីហារេន ឧគ្គណ្ហាបេយ្យំ, តេ មមច្ចយេន អញ្ញមញ្ញំ វិវទិស្សន្តិ, សត្ថា តំ វិវាទំ បដិច្ច ឯកំ ធម្មកថំ កថេស្សតិ, តតោ តេ សាសនស្ស មហន្តភាវំ ជានិស្សន្តី’’តិ។
Nanu cāyaṃ nāṭaputto nāḷandavāsiko, so kasmā pāvāyaṃ kālaṅkatoti? So kira upālinā gahapatinā paṭividdhasaccena dasahi gāthāhi bhāsite buddhaguṇe sutvā uṇhaṃ lohitaṃ chaḍḍesi. Atha naṃ aphāsukaṃ gahetvā pāvaṃ agamaṃsu. So tattha kālamakāsi. Kālaṃ kurumāno ca cintesi – ‘‘mama laddhi aniyyānikā sāravirahitā, mayaṃ tāva naṭṭhā, avasesajanopi mā apāyapūrako ahosi, sace panāhaṃ ‘mama sāsanaṃ aniyyānika’nti vakkhāmi, na saddahissanti, yaṃnūnāhaṃ dvepi jane na ekanīhārena uggaṇhāpeyyaṃ, te mamaccayena aññamaññaṃ vivadissanti, satthā taṃ vivādaṃ paṭicca ekaṃ dhammakathaṃ kathessati, tato te sāsanassa mahantabhāvaṃ jānissantī’’ti.
អថ នំ ឯកោ អន្តេវាសិកោ ឧបសង្កមិត្វា អាហ – ‘‘ភន្តេ តុម្ហេ ទុព្ពលា, មយ្ហម្បិ ឥមស្មិំ ធម្មេ សារំ អាចិក្ខថ, អាចរិយប្បមាណ’’ន្តិ។ ‘‘អាវុសោ, ត្វំ មមច្ចយេន សស្សតន្តិ គណ្ហេយ្យាសី’’តិ។ អបរោបិ ឧបសង្កមិ, តំ ឧច្ឆេទំ គណ្ហាបេសិ។ ឯវំ ទ្វេបិ ជនេ ឯកលទ្ធិកេ អកត្វា ពហូ នានានីហារេន ឧគ្គណ្ហាបេត្វា កាលមកាសិ។ តេ តស្ស សរីរកិច្ចំ កត្វា សន្និបតិត្វា អញ្ញមញ្ញំ បុច្ឆិំសុ – ‘‘កស្សាវុសោ, អាចរិយោ សារំ អាចិក្ខី’’តិ? ឯកោ ឧដ្ឋហិត្វា មយ្ហន្តិ អាហ។ កិំ អាចិក្ខីតិ? សស្សតន្តិ។ អបរោ តំ បដិពាហិត្វា ‘‘មយ្ហំ សារំ អាចិក្ខី’’តិ អាហ។ ឯវំ សព្ពេ ‘‘មយ្ហំ សារំ អាចិក្ខិ, អហំ ជេដ្ឋកោ’’តិ អញ្ញមញ្ញំ វិវាទំ វឌ្ឍេត្វា អក្កោសេ ចេវ បរិភាសេ ច ហត្ថបាទប្បហារាទីនិ ច បវត្តេត្វា ឯកមគ្គេន ទ្វេ អគច្ឆន្តា នានាទិសាសុ បក្កមិំសុ។
Atha naṃ eko antevāsiko upasaṅkamitvā āha – ‘‘bhante tumhe dubbalā, mayhampi imasmiṃ dhamme sāraṃ ācikkhatha, ācariyappamāṇa’’nti. ‘‘Āvuso, tvaṃ mamaccayena sassatanti gaṇheyyāsī’’ti. Aparopi upasaṅkami, taṃ ucchedaṃ gaṇhāpesi. Evaṃ dvepi jane ekaladdhike akatvā bahū nānānīhārena uggaṇhāpetvā kālamakāsi. Te tassa sarīrakiccaṃ katvā sannipatitvā aññamaññaṃ pucchiṃsu – ‘‘kassāvuso, ācariyo sāraṃ ācikkhī’’ti? Eko uṭṭhahitvā mayhanti āha. Kiṃ ācikkhīti? Sassatanti. Aparo taṃ paṭibāhitvā ‘‘mayhaṃ sāraṃ ācikkhī’’ti āha. Evaṃ sabbe ‘‘mayhaṃ sāraṃ ācikkhi, ahaṃ jeṭṭhako’’ti aññamaññaṃ vivādaṃ vaḍḍhetvā akkose ceva paribhāse ca hatthapādappahārādīni ca pavattetvā ekamaggena dve agacchantā nānādisāsu pakkamiṃsu.
១៦៥. អថ ខោ ចុន្ទោ សមណុទ្ទេសោតិ អយំ ថេរោ ធម្មសេនាបតិស្ស កនិដ្ឋភាតិកោ។ តំ ភិក្ខូ អនុបសម្បន្នកាលេ ‘‘ចុន្ទោ សមណុទ្ទេសោ’’តិ សមុទាចរិត្វា ថេរកាលេបិ តថេវ សមុទាចរិំសុ។ តេន វុត្តំ – ‘‘ចុន្ទោ សមណុទ្ទេសោ’’តិ។
165.Atha kho cundo samaṇuddesoti ayaṃ thero dhammasenāpatissa kaniṭṭhabhātiko. Taṃ bhikkhū anupasampannakāle ‘‘cundo samaṇuddeso’’ti samudācaritvā therakālepi tatheva samudācariṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘cundo samaṇuddeso’’ti.
‘‘បាវាយំ វស្សំវុដ្ឋោ យេន សាមគាមោ, យេនាយស្មា អានន្ទោ តេនុបសង្កមី’’តិ កស្មា ឧបសង្កមិ? នាដបុត្តេ កិរ កាលង្កតេ ជម្ពុទីបេ មនុស្សា តត្ថ តត្ថ កថំ បវត្តយិំសុ ‘‘និគណ្ឋោ នាដបុត្តោ ឯកោ សត្ថាតិ បញ្ញាយិត្ថ, តស្ស កាលង្កិរិយាយ សាវកានំ ឯវរូបោ វិវាទោ ជាតោ។ សមណោ បន គោតមោ ជម្ពុទីបេ ចន្ទោ វិយ សូរិយោ វិយ ច បាកដោ, សាវកាបិស្ស បាកដាយេវ។ កីទិសោ នុ ខោ សមណេ គោតមេ បរិនិព្ពុតេ សាវកានំ វិវាទោ ភវិស្សតី’’តិ ។ ថេរោ តំ កថំ សុត្វា ចិន្តេសិ – ‘‘ឥមំ កថំ គហេត្វា ទសពលស្ស អារោចេស្សាមិ, សត្ថា ឯតំ អដ្ឋុប្បត្តិំ កត្វា ឯកំ ទេសនំ កថេស្សតី’’តិ។ សោ និក្ខមិត្វា យេន សាមគាមោ, យេនាយស្មា អានន្ទោ តេនុបសង្កមិ។
‘‘Pāvāyaṃ vassaṃvuṭṭho yena sāmagāmo, yenāyasmā ānando tenupasaṅkamī’’ti kasmā upasaṅkami? Nāṭaputte kira kālaṅkate jambudīpe manussā tattha tattha kathaṃ pavattayiṃsu ‘‘nigaṇṭho nāṭaputto eko satthāti paññāyittha, tassa kālaṅkiriyāya sāvakānaṃ evarūpo vivādo jāto. Samaṇo pana gotamo jambudīpe cando viya sūriyo viya ca pākaṭo, sāvakāpissa pākaṭāyeva. Kīdiso nu kho samaṇe gotame parinibbute sāvakānaṃ vivādo bhavissatī’’ti . Thero taṃ kathaṃ sutvā cintesi – ‘‘imaṃ kathaṃ gahetvā dasabalassa ārocessāmi, satthā etaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā ekaṃ desanaṃ kathessatī’’ti. So nikkhamitvā yena sāmagāmo, yenāyasmā ānando tenupasaṅkami.
សាមគាមោតិ សាមាកានំ ឧស្សន្នត្តា តស្ស គាមស្ស នាមំ។ យេនាយស្មា អានន្ទោតិ ឧជុមេវ ភគវតោ សន្តិកំ អគន្ត្វា យេនស្ស ឧបជ្ឈាយោ អាយស្មា អានន្ទោ តេនុបសង្កមិ។
Sāmagāmoti sāmākānaṃ ussannattā tassa gāmassa nāmaṃ. Yenāyasmā ānandoti ujumeva bhagavato santikaṃ agantvā yenassa upajjhāyo āyasmā ānando tenupasaṅkami.
ពុទ្ធកាលេ កិរ សារិបុត្តត្ថេរោ ច អានន្ទត្ថេរោ ច អញ្ញមញ្ញំ មមាយិំសុ។ សារិបុត្តត្ថេរោ ‘‘មយា កាតព្ពំ សត្ថុ ឧបដ្ឋានំ ករោតី’’តិ អានន្ទត្ថេរំ មមាយិ។ អានន្ទត្ថេរោ ‘‘ភគវតោ សាវកានំ អគ្គោ’’តិ សារិបុត្តត្ថេរំ មមាយិ។ កុលទារកេ ច បព្ពាជេត្វា សារិបុត្តត្ថេរស្ស សន្តិកេ ឧបជ្ឈំ គណ្ហាបេសិ។ សារិបុត្តត្ថេរោបិ តថេវ អកាសិ។ ឯវំ ឯកមេកេន អត្តនោ បត្តចីវរំ ទត្វា បព្ពាជេត្វា ឧបជ្ឈំ គណ្ហាបិតានិ បញ្ច បញ្ច ភិក្ខុសតានិ អហេសុំ។ អាយស្មា អានន្ទោ បណីតានិ ចីវរាទីនិបិ លភិត្វា ថេរស្ស អទាសិ។
Buddhakāle kira sāriputtatthero ca ānandatthero ca aññamaññaṃ mamāyiṃsu. Sāriputtatthero ‘‘mayā kātabbaṃ satthu upaṭṭhānaṃ karotī’’ti ānandattheraṃ mamāyi. Ānandatthero ‘‘bhagavato sāvakānaṃ aggo’’ti sāriputtattheraṃ mamāyi. Kuladārake ca pabbājetvā sāriputtattherassa santike upajjhaṃ gaṇhāpesi. Sāriputtattheropi tatheva akāsi. Evaṃ ekamekena attano pattacīvaraṃ datvā pabbājetvā upajjhaṃ gaṇhāpitāni pañca pañca bhikkhusatāni ahesuṃ. Āyasmā ānando paṇītāni cīvarādīnipi labhitvā therassa adāsi.
ធម្មរតនបូជា
Dhammaratanapūjā
ឯកោ កិរ ព្រាហ្មណោ ចិន្តេសិ – ‘‘ពុទ្ធរតនស្ស ច សង្ឃរតនស្ស ច បូជា បញ្ញាយតិ, កថំ នុ ខោ ធម្មរតនំ បូជិតំ ហោតី’’តិ? សោ ភគវន្តំ ឧបសង្កមិត្វា ឯតមត្ថំ បុច្ឆិ។ ភគវា អាហ – ‘‘សចេបិ ព្រាហ្មណ ធម្មរតនំ បូជេតុកាមោ, ឯកំ ពហុស្សុតំ បូជេហី’’តិ។ ពហុស្សុតំ, ភន្តេ, អាចិក្ខថាតិ។ ភិក្ខុសង្ឃំ បុច្ឆាតិ។ សោ ភិក្ខុសង្ឃំ ឧបសង្កមិត្វា ‘‘ពហុស្សុតំ, ភន្តេ, អាចិក្ខថា’’តិ អាហ។ អានន្ទត្ថេរោ ព្រាហ្មណាតិ។ ព្រាហ្មណោ ថេរំ សហស្សគ្ឃនិកេន តិចីវរេន បូជេសិ។ ថេរោ តំ គហេត្វា ភគវតោ សន្តិកំ អគមាសិ។ ភគវា ‘‘កុតោ, អានន្ទ, លទ្ធ’’ន្តិ អាហ? ឯកេន, ភន្តេ, ព្រាហ្មណេន ទិន្នំ, ឥទំ បនាហំ អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស ទាតុកាមោតិ។ ទេហិ, អានន្ទាតិ។ ចារិកំ បក្កន្តោ ភន្តេតិ។ អាគតកាលេ ទេហីតិ, សិក្ខាបទំ ភន្តេ, បញ្ញត្តន្តិ។ កទា បន សារិបុត្តោ អាគមិស្សតីតិ? ទសាហមត្តេន ភន្តេតិ។ ‘‘អនុជានាមិ, អានន្ទ, ទសាហបរមំ អតិរេកចីវរំ និក្ខិបិតុ’’ន្តិ សិក្ខាបទំ បញ្ញាបេសិ។
Eko kira brāhmaṇo cintesi – ‘‘buddharatanassa ca saṅgharatanassa ca pūjā paññāyati, kathaṃ nu kho dhammaratanaṃ pūjitaṃ hotī’’ti? So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ pucchi. Bhagavā āha – ‘‘sacepi brāhmaṇa dhammaratanaṃ pūjetukāmo, ekaṃ bahussutaṃ pūjehī’’ti. Bahussutaṃ, bhante, ācikkhathāti. Bhikkhusaṅghaṃ pucchāti. So bhikkhusaṅghaṃ upasaṅkamitvā ‘‘bahussutaṃ, bhante, ācikkhathā’’ti āha. Ānandatthero brāhmaṇāti. Brāhmaṇo theraṃ sahassagghanikena ticīvarena pūjesi. Thero taṃ gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Bhagavā ‘‘kuto, ānanda, laddha’’nti āha? Ekena, bhante, brāhmaṇena dinnaṃ, idaṃ panāhaṃ āyasmato sāriputtassa dātukāmoti. Dehi, ānandāti. Cārikaṃ pakkanto bhanteti. Āgatakāle dehīti, sikkhāpadaṃ bhante, paññattanti. Kadā pana sāriputto āgamissatīti? Dasāhamattena bhanteti. ‘‘Anujānāmi, ānanda, dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ nikkhipitu’’nti sikkhāpadaṃ paññāpesi.
សារិបុត្តត្ថេរោបិ តថេវ យំកិញ្ចិ មនាបំ លភតិ, តំ អានន្ទត្ថេរស្ស ទេតិ។ សោ ឥមម្បិ អត្តនោ កនិដ្ឋភាតិកំ ថេរស្សេវ សទ្ធិវិហារិកំ អទាសិ។ តេន វុត្តំ – ‘‘យេនស្ស ឧបជ្ឈាយោ អាយស្មា អានន្ទោ តេនុបសង្កមី’’តិ។ ឯវំ កិរស្ស អហោសិ – ‘‘ឧបជ្ឈាយោ មេ មហាបញ្ញោ, សោ ឥមំ កថំ សត្ថុ អារោចេស្សតិ, អថ សត្ថា តទនុរូបំ ធម្មំ ទេសេស្សតី’’តិ។ កថាបាភតន្តិ កថាយ មូលំ។ មូលញ្ហិ ‘‘បាភត’’ន្តិ វុច្ចតិ។ យថាហ –
Sāriputtattheropi tatheva yaṃkiñci manāpaṃ labhati, taṃ ānandattherassa deti. So imampi attano kaniṭṭhabhātikaṃ therasseva saddhivihārikaṃ adāsi. Tena vuttaṃ – ‘‘yenassa upajjhāyo āyasmā ānando tenupasaṅkamī’’ti. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘upajjhāyo me mahāpañño, so imaṃ kathaṃ satthu ārocessati, atha satthā tadanurūpaṃ dhammaṃ desessatī’’ti. Kathāpābhatanti kathāya mūlaṃ. Mūlañhi ‘‘pābhata’’nti vuccati. Yathāha –
‘‘អប្បកេនាបិ មេធាវី, បាភតេន វិចក្ខណោ;
‘‘Appakenāpi medhāvī, pābhatena vicakkhaṇo;
សមុដ្ឋាបេតិ អត្តានំ, អណុំ អគ្គិំវ សន្ធម’’ន្តិ។ (ជា. ១.១.៤);
Samuṭṭhāpeti attānaṃ, aṇuṃ aggiṃva sandhama’’nti. (jā. 1.1.4);
ភគវន្តំ ទស្សនាយាតិ ភគវន្តំ ទស្សនត្ថាយ។ កិំ បនានេន ភគវា ន ទិដ្ឋបុព្ពោតិ? នោ ន ទិដ្ឋបុព្ពោ។ អយញ្ហិ អាយស្មា ទិវា នវ វារេ, រត្តិំ នវ វារេតិ ឯកាហំ អដ្ឋារស វារេ ឧបដ្ឋានមេវ គច្ឆតិ។ ទិវសស្ស បន សតវារំ វា សហស្សវារំ វា គន្តុកាមោ សមានោបិ ន អការណា គច្ឆតិ, ឯកំ បញ្ហុទ្ធារំ គហេត្វាវ គច្ឆតិ។ សោ តំ ទិវសំ តេន កថាបាភតេន គន្តុកាមោ ឯវមាហ។
Bhagavantaṃ dassanāyāti bhagavantaṃ dassanatthāya. Kiṃ panānena bhagavā na diṭṭhapubboti? No na diṭṭhapubbo. Ayañhi āyasmā divā nava vāre, rattiṃ nava vāreti ekāhaṃ aṭṭhārasa vāre upaṭṭhānameva gacchati. Divasassa pana satavāraṃ vā sahassavāraṃ vā gantukāmo samānopi na akāraṇā gacchati, ekaṃ pañhuddhāraṃ gahetvāva gacchati. So taṃ divasaṃ tena kathāpābhatena gantukāmo evamāha.
អសម្មាសម្ពុទ្ធប្បវេទិតធម្មវិនយវណ្ណនា
Asammāsambuddhappaveditadhammavinayavaṇṇanā
១៦៦. ឯវញ្ហេតំ, ចុន្ទ, ហោតីតិ ភគវា អានន្ទត្ថេរេន អារោចិតេបិ យស្មា ន អានន្ទត្ថេរោ ឥមិស្សា កថាយ សាមិកោ, ចុន្ទត្ថេរោ បន សាមិកោ។ សោវ តស្សា អាទិមជ្ឈបរិយោសានំ ជានាតិ។ តស្មា ភគវា តេន សទ្ធិំ កថេន្តោ ‘‘ឯវញ្ហេតំ, ចុន្ទ, ហោតី’’តិអាទិមាហ ។ តស្សត្ថោ – ចុន្ទ ឯវញ្ហេតំ ហោតិ ទុរក្ខាតាទិសភាវេ ធម្មវិនយេ សាវកា ទ្វេធិកជាតា ភណ្ឌនាទីនិ កត្វា មុខសត្តីហិ វិតុទន្តា វិហរន្តិ។
166.Evañhetaṃ, cunda, hotīti bhagavā ānandattherena ārocitepi yasmā na ānandatthero imissā kathāya sāmiko, cundatthero pana sāmiko. Sova tassā ādimajjhapariyosānaṃ jānāti. Tasmā bhagavā tena saddhiṃ kathento ‘‘evañhetaṃ, cunda, hotī’’tiādimāha . Tassattho – cunda evañhetaṃ hoti durakkhātādisabhāve dhammavinaye sāvakā dvedhikajātā bhaṇḍanādīni katvā mukhasattīhi vitudantā viharanti.
ឥទានិ យស្មា អនិយ្យានិកសាសនេនេវ និយ្យានិកសាសនំ បាកដំ ហោតិ, តស្មា អាទិតោ អនិយ្យានិកសាសនមេវ ទស្សេន្តោ ឥធ ចុន្ទ សត្ថា ច ហោតិ អសម្មាសម្ពុទ្ធោតិអាទិមាហ។ តត្ថ វោក្កម្ម ច តម្ហា ធម្មា វត្តតីតិ ន និរន្តរំ បូរេតិ, ឱក្កមិត្វា ឱក្កមិត្វា អន្តរន្តរំ កត្វា វត្តតីតិ អត្ថោ។ តស្ស តេ, អាវុសោ, លាភាតិ តស្ស តុយ្ហំ ឯតេ ធម្មានុធម្មប្បដិបត្តិអាទយោ លាភា។ សុលទ្ធន្តិ មនុស្សត្តម្បិ តេ សុលទ្ធំ។ តថា បដិបជ្ជតូតិ ឯវំ បដិបជ្ជតុ។ យថា តេ សត្ថារា ធម្មោ ទេសិតោតិ យេន តេ អាការេន សត្ថារា ធម្មោ កថិតោ។ យោ ច សមាទបេតីតិ យោ ច អាចរិយោ សមាទបេតិ។ យញ្ច សមាទបេតីតិ យំ អន្តេវាសិំ សមាទបេតិ។ យោ ច សមាទបិតោតិ យោ ច ឯវំ សមាទបិតោ អន្តេវាសិកោ។ យថា អាចរិយេន សមាទបិតំ, តថត្ថាយ បដិបជ្ជតិ។ សព្ពេ តេតិ តយោបិ តេ។ ឯត្ថ ហិ អាចរិយោ សមាទបិតត្តា អបុញ្ញំ បសវតិ, សមាទិន្នន្តេវាសិកោ សមាទិន្នត្តា, បដិបន្នកោ បដិបន្នត្តា។ តេន វុត្តំ – ‘‘សព្ពេ តេ ពហុំ អបុញ្ញំ បសវន្តី’’តិ។ ឯតេនុបាយេន សព្ពវារេសុ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Idāni yasmā aniyyānikasāsaneneva niyyānikasāsanaṃ pākaṭaṃ hoti, tasmā ādito aniyyānikasāsanameva dassento idha cunda satthā ca hoti asammāsambuddhotiādimāha. Tattha vokkamma ca tamhā dhammā vattatīti na nirantaraṃ pūreti, okkamitvā okkamitvā antarantaraṃ katvā vattatīti attho. Tassa te, āvuso, lābhāti tassa tuyhaṃ ete dhammānudhammappaṭipattiādayo lābhā. Suladdhanti manussattampi te suladdhaṃ. Tathā paṭipajjatūti evaṃ paṭipajjatu. Yathā te satthārā dhammo desitoti yena te ākārena satthārā dhammo kathito. Yo ca samādapetīti yo ca ācariyo samādapeti. Yañca samādapetīti yaṃ antevāsiṃ samādapeti. Yo ca samādapitoti yo ca evaṃ samādapito antevāsiko. Yathā ācariyena samādapitaṃ, tathatthāya paṭipajjati. Sabbe teti tayopi te. Ettha hi ācariyo samādapitattā apuññaṃ pasavati, samādinnantevāsiko samādinnattā, paṭipannako paṭipannattā. Tena vuttaṃ – ‘‘sabbe te bahuṃ apuññaṃ pasavantī’’ti. Etenupāyena sabbavāresu attho veditabbo.
១៦៧. អបិចេត្ថ ញាយប្បដិបន្នោតិ ការណប្បដិបន្នោ។ ញាយមារាធេស្សតីតិ ការណំ និប្ផាទេស្សតិ។ វីរិយំ អារភតីតិ អត្តនោ ទុក្ខនិព្ពត្តកំ វីរិយំ ករោតិ។ វុត្តញ្ហេតំ ‘‘ទុរក្ខាតេ, ភិក្ខវេ, ធម្មវិនយេ យោ អារទ្ធវីរិយោ, សោ ទុក្ខំ វិហរតិ។ យោ កុសីតោ, សោ សុខំ វិហរតី’’តិ (អ. និ. ១.៣១៨)។
167. Apicettha ñāyappaṭipannoti kāraṇappaṭipanno. Ñāyamārādhessatīti kāraṇaṃ nipphādessati. Vīriyaṃ ārabhatīti attano dukkhanibbattakaṃ vīriyaṃ karoti. Vuttañhetaṃ ‘‘durakkhāte, bhikkhave, dhammavinaye yo āraddhavīriyo, so dukkhaṃ viharati. Yo kusīto, so sukhaṃ viharatī’’ti (a. ni. 1.318).
សម្មាសម្ពុទ្ធប្បវេទិតធម្មវិនយាទិវណ្ណនា
Sammāsambuddhappaveditadhammavinayādivaṇṇanā
១៦៨. ឯវំ អនិយ្យានិកសាសនំ ទស្សេត្វា ឥទានិ និយ្យានិកសាសនំ ទស្សេន្តោ ឥធ បន, ចុន្ទ, សត្ថា ច ហោតិ សម្មាសម្ពុទ្ធោតិអាទិមាហ។ តត្ថ និយ្យានិកោតិ មគ្គត្ថាយ ផលត្ថាយ ច និយ្យាតិ។
168. Evaṃ aniyyānikasāsanaṃ dassetvā idāni niyyānikasāsanaṃ dassento idha pana, cunda, satthā ca hoti sammāsambuddhotiādimāha. Tattha niyyānikoti maggatthāya phalatthāya ca niyyāti.
១៦៩. វីរិយំ អារភតីតិ អត្តនោ សុខនិប្ផាទកំ វីរិយំ អារភតិ។ វុត្តញ្ហេតំ ‘‘ស្វាក្ខាតេ, ភិក្ខវេ, ធម្មវិនយេ យោ កុសីតោ, សោ ទុក្ខំ វិហរតិ។ យោ អារទ្ធវីរិយោ, សោ សុខំ វិហរតី’’តិ (អ. និ. ១.៣១៩)។
169.Vīriyaṃ ārabhatīti attano sukhanipphādakaṃ vīriyaṃ ārabhati. Vuttañhetaṃ ‘‘svākkhāte, bhikkhave, dhammavinaye yo kusīto, so dukkhaṃ viharati. Yo āraddhavīriyo, so sukhaṃ viharatī’’ti (a. ni. 1.319).
១៧០. ឥតិ ភគវា និយ្យានិកសាសនេ សម្មាបដិបន្នស្ស កុលបុត្តស្ស បសំសំ ទស្សេត្វា បុន ទេសនំ វឌ្ឍេន្តោ ឥធ, ចុន្ទ, សត្ថា ច លោកេ ឧទបាទីតិអាទិមាហ។ តត្ថ អវិញ្ញាបិតត្ថាតិ អពោធិតត្ថា។ សព្ពសង្គាហបទកតន្តិ សព្ពសង្គហបទេហិ កតំ, សព្ពសង្គាហិកំ កតំ ន ហោតីតិ អត្ថោ។ ‘‘សព្ពសង្គាហបទគត’’ន្តិបិ បាឋោ, ន សព្ពសង្គាហបទេសុ គតំ, ន ឯកសង្គហជាតន្តិ អត្ថោ។ សប្បាដិហីរកតន្តិ និយ្យានិកំ។ យាវ ទេវមនុស្សេហីតិ ទេវលោកតោ យាវ មនុស្សលោកា សុប្បកាសិតំ។ អនុតប្បោ ហោតីតិ អនុតាបករោ ហោតិ។ សត្ថា ច នោ លោកេតិ ឥទំ តេសំ អនុតាបការទស្សនត្ថំ វុត្តំ។ នានុតប្បោ ហោតីតិ សត្ថារំ អាគម្ម សាវកេហិ យំ បត្តព្ពំ, តស្ស បត្តត្តា អនុតាបករោ ន ហោតិ។
170. Iti bhagavā niyyānikasāsane sammāpaṭipannassa kulaputtassa pasaṃsaṃ dassetvā puna desanaṃ vaḍḍhento idha, cunda, satthā ca loke udapādītiādimāha. Tattha aviññāpitatthāti abodhitatthā. Sabbasaṅgāhapadakatanti sabbasaṅgahapadehi kataṃ, sabbasaṅgāhikaṃ kataṃ na hotīti attho. ‘‘Sabbasaṅgāhapadagata’’ntipi pāṭho, na sabbasaṅgāhapadesu gataṃ, na ekasaṅgahajātanti attho. Sappāṭihīrakatanti niyyānikaṃ. Yāvadevamanussehīti devalokato yāva manussalokā suppakāsitaṃ. Anutappo hotīti anutāpakaro hoti. Satthā ca no loketi idaṃ tesaṃ anutāpakāradassanatthaṃ vuttaṃ. Nānutappo hotīti satthāraṃ āgamma sāvakehi yaṃ pattabbaṃ, tassa pattattā anutāpakaro na hoti.
១៧២. ថេរោតិ ថិរោ ថេរការកេហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ។ ‘‘រត្តញ្ញូ’’តិអាទីនិ វុត្តត្ថានេវ។ ឯតេហិ ចេ បីតិ ឯតេហិ ហេដ្ឋា វុត្តេហិ។
172.Theroti thiro therakārakehi dhammehi samannāgato. ‘‘Rattaññū’’tiādīni vuttatthāneva. Etehi ce pīti etehi heṭṭhā vuttehi.
១៧៣. បត្តយោគក្ខេមាតិ ចតូហិ យោគេហិ ខេមត្តា អរហត្តំ ឥធ យោគក្ខេមំ នាម, តំ បត្តាតិ អត្ថោ។ អលំ សមក្ខាតុំ សទ្ធម្មស្សាតិ សម្មុខា គហិតត្តា អស្ស សទ្ធម្មំ សម្មា អាចិក្ខិតុំ សមត្ថា។
173.Pattayogakkhemāti catūhi yogehi khemattā arahattaṃ idha yogakkhemaṃ nāma, taṃ pattāti attho. Alaṃ samakkhātuṃ saddhammassāti sammukhā gahitattā assa saddhammaṃ sammā ācikkhituṃ samatthā.
១៧៤. ព្រហ្មចារិនោតិ ព្រហ្មចរិយវាសំ វសមានា អរិយសាវកា។ កាមភោគិនោតិ គិហិសោតាបន្នា។ ‘‘ឥទ្ធញ្ចេវា’’តិអាទីនិ មហាបរិនិព្ពានេ វិត្ថារិតានេវ។ លាភគ្គយសគ្គបត្តន្តិ លាភគ្គញ្ចេវ យសគ្គញ្ច បត្តំ។
174.Brahmacārinoti brahmacariyavāsaṃ vasamānā ariyasāvakā. Kāmabhoginoti gihisotāpannā. ‘‘Iddhañcevā’’tiādīni mahāparinibbāne vitthāritāneva. Lābhaggayasaggapattanti lābhaggañceva yasaggañca pattaṃ.
១៧៥. សន្តិ ខោ បន មេ, ចុន្ទ, ឯតរហិ ថេរា ភិក្ខូ សាវកាតិ សារិបុត្តមោគ្គល្លានាទយោ ថេរា។ ភិក្ខុនិយោតិ ខេមាថេរីឧប្បលវណ្ណថេរីអាទយោ។ ឧបាសកា សាវកា គិហី ឱទាតវត្ថវសនា ព្រហ្មចារិនោតិ ចិត្តគហបតិហត្ថកអាឡវកាទយោ។ កាមភោគិនោតិ ចូឡអនាថបិណ្ឌិកមហាអនាថបិណ្ឌិកាទយោ។ ព្រហ្មចារិនិយោតិ នន្ទមាតាទយោ។ កាមភោគិនិយោតិ ខុជ្ជុត្តរាទយោ។
175.Santi kho pana me, cunda, etarahi therā bhikkhū sāvakāti sāriputtamoggallānādayo therā. Bhikkhuniyoti khemātherīuppalavaṇṇatherīādayo. Upāsakā sāvakā gihī odātavatthavasanā brahmacārinoti cittagahapatihatthakaāḷavakādayo. Kāmabhoginoti cūḷaanāthapiṇḍikamahāanāthapiṇḍikādayo. Brahmacāriniyoti nandamātādayo. Kāmabhoginiyoti khujjuttarādayo.
១៧៦. សព្ពាការសម្បន្នន្តិ សព្ពការណសម្បន្នំ។ ឥទមេវ តន្តិ ឥទមេវ ព្រហ្មចរិយំ, ឥមមេវ ធម្មំ សម្មា ហេតុនា នយេន វទមានោ វទេយ្យ។ ឧទកាស្សុទន្តិ ឧទកោ សុទំ។ បស្សំ ន បស្សតីតិ បស្សន្តោ ន បស្សតិ។ សោ កិរ ឥមំ បញ្ហំ មហាជនំ បុច្ឆិ។ តេហិ ‘‘ន ជានាម, អាចរិយ, កថេហិ នោ’’តិ វុត្តោ សោ អាហ – ‘‘គម្ភីរោ អយំ បញ្ហោ អាហារសប្បាយេ សតិ ថោកំ ចិន្តេត្វា សក្កា កថេតុ’’ន្តិ។ តតោ តេហិ ចត្តារោ មាសេ មហាសក្ការេ កតេ តំ បញ្ហំ កថេន្តោ កិញ្ច បស្សំ ន បស្សតីតិអាទិមាហ។ តត្ថ សាធុនិសិតស្សាតិ សុដ្ឋុនិសិតស្ស តិខិណស្ស, សុនិសិតខុរស្ស កិរ តលំ បញ្ញាយតិ, ធារា ន បញ្ញាយតីតិ អយមេត្ថ អត្ថោ។
176.Sabbākārasampannanti sabbakāraṇasampannaṃ. Idamevatanti idameva brahmacariyaṃ, imameva dhammaṃ sammā hetunā nayena vadamāno vadeyya. Udakāssudanti udako sudaṃ. Passaṃ na passatīti passanto na passati. So kira imaṃ pañhaṃ mahājanaṃ pucchi. Tehi ‘‘na jānāma, ācariya, kathehi no’’ti vutto so āha – ‘‘gambhīro ayaṃ pañho āhārasappāye sati thokaṃ cintetvā sakkā kathetu’’nti. Tato tehi cattāro māse mahāsakkāre kate taṃ pañhaṃ kathento kiñca passaṃ na passatītiādimāha. Tattha sādhunisitassāti suṭṭhunisitassa tikhiṇassa, sunisitakhurassa kira talaṃ paññāyati, dhārā na paññāyatīti ayamettha attho.
សង្គាយិតព្ពធម្មាទិវណ្ណនា
Saṅgāyitabbadhammādivaṇṇanā
១៧៧. សង្គម្ម សមាគម្មាតិ សង្គន្ត្វា សមាគន្ត្វា។ អត្ថេន អត្ថំ, ព្យញ្ជនេន ព្យញ្ជនន្តិ អត្ថេន សហ អត្ថំ, ព្យញ្ជនេនបិ សហ ព្យញ្ជនំ សមានេន្តេហីតិ អត្ថោ។ សង្គាយិតព្ពន្តិ វាចេតព្ពំ សជ្ឈាយិតព្ពំ។ យថយិទំ ព្រហ្មចរិយន្តិ យថា ឥទំ សកលំ សាសនព្រហ្មចរិយំ។
177.Saṅgamma samāgammāti saṅgantvā samāgantvā. Atthena atthaṃ, byañjanena byañjananti atthena saha atthaṃ, byañjanenapi saha byañjanaṃ samānentehīti attho. Saṅgāyitabbanti vācetabbaṃ sajjhāyitabbaṃ. Yathayidaṃ brahmacariyanti yathā idaṃ sakalaṃ sāsanabrahmacariyaṃ.
១៧៨. តត្រ ចេតិ តត្រ សង្ឃមជ្ឈេ, តស្ស វា ភាសិតេ។ អត្ថញ្ចេវ មិច្ឆា គណ្ហាតិ, ព្យញ្ជនានិ ច មិច្ឆា រោបេតីតិ ‘‘ចត្តារោ សតិបដ្ឋានា’’តិ ឯត្ថ អារម្មណំ ‘‘សតិបដ្ឋាន’’ន្តិ អត្ថំ គណ្ហាតិ។ ‘‘សតិបដ្ឋានានី’’តិ ព្យញ្ជនំ រោបេតិ។ ឥមស្ស នុ ខោ, អាវុសោ, អត្ថស្សាតិ ‘‘សតិយេវ សតិបដ្ឋាន’’ន្តិ។ អត្ថស្ស ‘‘ចត្តារោ សតិបដ្ឋានា’’តិ កិំ នុ ខោ ឥមានិ ព្យញ្ជនានិ, ឧទាហុ ចត្តារិ សតិបដ្ឋានានី’’តិ ឯតានិ វា ព្យញ្ជនានិ។ កតមានិ ឱបាយិកតរានីតិ ឥមស្ស អត្ថស្ស កតមានិ ព្យញ្ជនានិ ឧបបន្នតរានិ អល្លីនតរានិ។ ឥមេសញ្ច ព្យញ្ជនានន្តិ ‘‘ចត្តារោ សតិបដ្ឋានា’’តិ ព្យញ្ជនានំ ‘‘សតិយេវ សតិបដ្ឋាន’’ន្តិ កិំ នុ ខោ អយំ អត្ថោ, ឧទាហុ ‘‘អារម្មណំ សតិបដ្ឋាន’’ន្តិ ឯសោ អត្ថោតិ? ឥមស្ស ខោ, អាវុសោ, អត្ថស្សាតិ ‘‘អារម្មណំ សតិបដ្ឋាន’’ន្តិ ឥមស្ស អត្ថស្ស។ យា ចេវ ឯតានីតិ យានិ ចេវ ឯតានិ មយា វុត្តានិ។ យា ចេវ ឯសោតិ យោ ចេវ ឯស មយា វុត្តោ។ សោ នេវ ឧស្សាទេតព្ពោតិ តុម្ហេហិ តាវ សម្មា អត្ថេ ច សម្មា ព្យញ្ជនេ ច ឋាតព្ពំ។ សោ បន នេវ ឧស្សាទេតព្ពោ, ន អបសាទេតព្ពោ។ សញ្ញាបេតព្ពោតិ ជានាបេតព្ពោ។ តស្ស ច អត្ថស្សាតិ ‘‘សតិយេវ សតិបដ្ឋាន’’ន្តិ អត្ថស្ស ច។ តេសញ្ច ព្យញ្ជនានន្តិ ‘‘សតិបដ្ឋានា’’តិ ព្យញ្ជនានំ។ និសន្តិយាតិ និសាមនត្ថំ ធារណត្ថំ។ ឥមិនា នយេន សព្ពវារេសុ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
178.Tatra ceti tatra saṅghamajjhe, tassa vā bhāsite. Atthañceva micchā gaṇhāti, byañjanāni ca micchā ropetīti ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti ettha ārammaṇaṃ ‘‘satipaṭṭhāna’’nti atthaṃ gaṇhāti. ‘‘Satipaṭṭhānānī’’ti byañjanaṃ ropeti. Imassa nu kho, āvuso, atthassāti ‘‘satiyeva satipaṭṭhāna’’nti. Atthassa ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti kiṃ nu kho imāni byañjanāni, udāhu cattāri satipaṭṭhānānī’’ti etāni vā byañjanāni. Katamāni opāyikatarānīti imassa atthassa katamāni byañjanāni upapannatarāni allīnatarāni. Imesañcabyañjanānanti ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti byañjanānaṃ ‘‘satiyeva satipaṭṭhāna’’nti kiṃ nu kho ayaṃ attho, udāhu ‘‘ārammaṇaṃ satipaṭṭhāna’’nti eso atthoti? Imassa kho, āvuso, atthassāti ‘‘ārammaṇaṃ satipaṭṭhāna’’nti imassa atthassa. Yā ceva etānīti yāni ceva etāni mayā vuttāni. Yā ceva esoti yo ceva esa mayā vutto. So neva ussādetabboti tumhehi tāva sammā atthe ca sammā byañjane ca ṭhātabbaṃ. So pana neva ussādetabbo, na apasādetabbo. Saññāpetabboti jānāpetabbo. Tassa ca atthassāti ‘‘satiyeva satipaṭṭhāna’’nti atthassa ca. Tesañca byañjanānanti ‘‘satipaṭṭhānā’’ti byañjanānaṃ. Nisantiyāti nisāmanatthaṃ dhāraṇatthaṃ. Iminā nayena sabbavāresu attho veditabbo.
១៨១. តាទិសន្តិ តុម្ហាទិសំ។ អត្ថុបេតន្តិ អត្ថេន ឧបេតំ អត្ថស្ស វិញ្ញាតារំ។ ព្យញ្ជនុបេតន្តិ ព្យញ្ជនេហិ ឧបេតំ ព្យញ្ជនានំ វិញ្ញាតារំ។ ឯវំ ឯតំ ភិក្ខុំ បសំសថ។ ឯសោ ហិ ភិក្ខុ ន តុម្ហាកំ សាវកោ នាម, ពុទ្ធោ នាម ឯស ចុន្ទាតិ។ ឥតិ ភគវា ពហុស្សុតំ ភិក្ខុំ អត្តនោ ឋានេ ឋបេសិ។
181.Tādisanti tumhādisaṃ. Atthupetanti atthena upetaṃ atthassa viññātāraṃ. Byañjanupetanti byañjanehi upetaṃ byañjanānaṃ viññātāraṃ. Evaṃ etaṃ bhikkhuṃ pasaṃsatha. Eso hi bhikkhu na tumhākaṃ sāvako nāma, buddho nāma esa cundāti. Iti bhagavā bahussutaṃ bhikkhuṃ attano ṭhāne ṭhapesi.
បច្ចយានុញ្ញាតការណាទិវណ្ណនា
Paccayānuññātakāraṇādivaṇṇanā
១៨២. ឥទានិ តតោបិ ឧត្តរិតរំ ទេសនំ វឌ្ឍេន្តោ ន វោ អហំ, ចុន្ទាតិអាទិមាហ។ តត្ថ ទិដ្ឋធម្មិកា អាសវា នាម ឥធលោកេ បច្ចយហេតុ ឧប្បជ្ជនកា អាសវា។ សម្បរាយិកា អាសវា នាម បរលោកេ ភណ្ឌនហេតុ ឧប្បជ្ជនកា អាសវា។ សំវរាយាតិ យថា តេ ន បវិសន្តិ, ឯវំ បិទហនាយ។ បដិឃាតាយាតិ មូលឃាតេន បដិហននាយ។ អលំ វោ តំ យាវទេវ សីតស្ស បដិឃាតាយាតិ តំ តុម្ហាកំ សីតស្ស បដិឃាតាយ សមត្ថំ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ, យំ វោ មយា ចីវរំ អនុញ្ញាតំ, តំ បារុបិត្វា ទប្បំ វា មានំ វា កុរុមានា វិហរិស្សថាតិ ន អនុញ្ញាតំ, តំ បន បារុបិត្វា សីតប្បដិឃាតាទីនិ កត្វា សុខំ សមណធម្មំ យោនិសោ មនសិការំ ករិស្សថាតិ អនុញ្ញាតំ។ យថា ច ចីវរំ, ឯវំ បិណ្ឌបាតាទយោបិ។ អនុបទសំវណ្ណនា បនេត្ថ វិសុទ្ធិមគ្គេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពា។
182. Idāni tatopi uttaritaraṃ desanaṃ vaḍḍhento na vo ahaṃ, cundātiādimāha. Tattha diṭṭhadhammikā āsavā nāma idhaloke paccayahetu uppajjanakā āsavā. Samparāyikā āsavā nāma paraloke bhaṇḍanahetu uppajjanakā āsavā. Saṃvarāyāti yathā te na pavisanti, evaṃ pidahanāya. Paṭighātāyāti mūlaghātena paṭihananāya. Alaṃ vo taṃ yāvadeva sītassa paṭighātāyāti taṃ tumhākaṃ sītassa paṭighātāya samatthaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti, yaṃ vo mayā cīvaraṃ anuññātaṃ, taṃ pārupitvā dappaṃ vā mānaṃ vā kurumānā viharissathāti na anuññātaṃ, taṃ pana pārupitvā sītappaṭighātādīni katvā sukhaṃ samaṇadhammaṃ yoniso manasikāraṃ karissathāti anuññātaṃ. Yathā ca cīvaraṃ, evaṃ piṇḍapātādayopi. Anupadasaṃvaṇṇanā panettha visuddhimagge vuttanayeneva veditabbā.
សុខល្លិកានុយោគាទិវណ្ណនា
Sukhallikānuyogādivaṇṇanā
១៨៣. សុខល្លិកានុយោគន្តិ សុខល្លិយនានុយោគំ, សុខសេវនាធិមុត្តន្តិ អត្ថោ។ សុខេតីតិ សុខិតំ ករោតិ។ បីណេតីតិ បីណិតំ ថូលំ ករោតិ។
183.Sukhallikānuyoganti sukhalliyanānuyogaṃ, sukhasevanādhimuttanti attho. Sukhetīti sukhitaṃ karoti. Pīṇetīti pīṇitaṃ thūlaṃ karoti.
១៨៦. អដ្ឋិតធម្មាតិ នដ្ឋិតសភាវា។ ជិវ្ហា នោ អត្ថីតិ យំ យំ ឥច្ឆន្តិ, តំ តំ កថេន្តិ, កទាចិ មគ្គំ កថេន្តិ, កទាចិ ផលំ កទាចិ និព្ពានន្តិ អធិប្បាយោ។ ជានតាតិ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណេន ជានន្តេន។ បស្សតាតិ បញ្ចហិ ចក្ខូហិ បស្សន្តេន។ គម្ភីរនេមោតិ គម្ភីរភូមិំ អនុបវិដ្ឋោ។ សុនិខាតោតិ សុដ្ឋុ និខាតោ។ ឯវមេវ ខោ, អាវុសោតិ ឯវំ ខីណាសវោ អភព្ពោ នវ ឋានានិ អជ្ឈាចរិតុំ។ តស្មិំ អនជ្ឈាចារោ អចលោ អសម្បវេធី។ តត្ថ សញ្ចិច្ច បាណំ ជីវិតា វោរោបនាទីសុ សោតាបន្នាទយោបិ អភព្ពា។ សន្និធិការកំ កាមេ បរិភុញ្ជិតុន្តិ វត្ថុកាមេ ច កិលេសកាមេ ច សន្និធិំ កត្វា បរិភុញ្ជិតុំ។ សេយ្យថាបិ បុព្ពេ អគារិកភូតោតិ យថា បុព្ពេ គិហិភូតោ បរិភុញ្ជតិ, ឯវំ បរិភុញ្ជិតុំ អភព្ពោ។
186.Aṭṭhitadhammāti naṭṭhitasabhāvā. Jivhā no atthīti yaṃ yaṃ icchanti, taṃ taṃ kathenti, kadāci maggaṃ kathenti, kadāci phalaṃ kadāci nibbānanti adhippāyo. Jānatāti sabbaññutaññāṇena jānantena. Passatāti pañcahi cakkhūhi passantena. Gambhīranemoti gambhīrabhūmiṃ anupaviṭṭho. Sunikhātoti suṭṭhu nikhāto. Evameva kho, āvusoti evaṃ khīṇāsavo abhabbo nava ṭhānāni ajjhācarituṃ. Tasmiṃ anajjhācāro acalo asampavedhī. Tattha sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropanādīsu sotāpannādayopi abhabbā. Sannidhikārakaṃ kāme paribhuñjitunti vatthukāme ca kilesakāme ca sannidhiṃ katvā paribhuñjituṃ. Seyyathāpi pubbe agārikabhūtoti yathā pubbe gihibhūto paribhuñjati, evaṃ paribhuñjituṃ abhabbo.
បញ្ហព្យាករណវណ្ណនា
Pañhabyākaraṇavaṇṇanā
១៨៧. អគារមជ្ឈេ វសន្តា ហិ សោតាបន្នាទយោ យាវជីវំ គិហិព្យញ្ជនេន តិដ្ឋន្តិ។ ខីណាសវោ បន អរហត្តំ បត្វាវ មនុស្សភូតោ បរិនិព្ពាតិ វា បព្ពជតិ វា។ ចាតុមហារាជិកាទីសុ កាមាវចរទេវេសុ មុហុត្តម្បិ ន តិដ្ឋតិ។ កស្មា? វិវេកដ្ឋានស្ស អភាវា។ ភុម្មទេវត្តភាវេ បន ឋិតោ អរហត្តំ បត្វាបិ តិដ្ឋតិ។ តស្ស វសេន អយំ បញ្ហោ អាគតោ។ ភិន្នទោសត្តា បនស្ស ភិក្ខុភាវោ វេទិតព្ពោ។ អតីរកន្តិ អតីរំ អបរិច្ឆេទំ មហន្តំ។ នោ ច ខោ អនាគតន្តិ អនាគតំ បន អទ្ធានំ អារព្ភ ឯវំ ន បញ្ញបេតិ, អតីតមេវ មញ្ញេ សមណោ គោតមោ ជានាតិ, ន អនាគតំ។ តថា ហិស្ស អតីតេ អឌ្ឍឆដ្ឋសតជាតកានុស្សរណំ បញ្ញាយតិ។ អនាគតេ ឯវំ ពហុំ អនុស្សរណំ ន បញ្ញាយតីតិ ឥមមត្ថំ មញ្ញមានា ឯវំ វទេយ្យុំ។ តយិទំ កិំ សូតិ អនាគតេ អបញ្ញាបនំ កិំ នុ ខោ? កថំសូតិ កេន នុ ខោ ការណេន អជានន្តោយេវ នុ ខោ អនាគតំ នានុស្សរតិ, អននុស្សរិតុកាមតាយ នានុស្សរតីតិ។ អញ្ញវិហិតកេន ញាណទស្សនេនាតិ បច្ចក្ខំ វិយ កត្វា ទស្សនសមត្ថតាយ ទស្សនភូតេន ញាណេន អញ្ញត្ថវិហិតកេន ញាណេន អញ្ញំ អារព្ភ បវត្តេន, អញ្ញវិហិតកំ អញ្ញំ អារព្ភ បវត្តមានំ ញាណទស្សនំ សង្គាហេតព្ពំ បញ្ញាបេតព្ពំ មញ្ញន្តិ។ តេ ហិ ចរតោ ច តិដ្ឋតោ ច សុត្តស្ស ច ជាគរស្ស ច សតតំ សមិតំ ញាណទស្សនំ បច្ចុបដ្ឋិតំ មញ្ញន្តិ, តាទិសញ្ច ញាណំ នាម នត្ថិ។ តស្មា យថរិវ ពាលា អព្យត្តា, ឯវំ មញ្ញន្តីតិ វេទិតព្ពោ។
187. Agāramajjhe vasantā hi sotāpannādayo yāvajīvaṃ gihibyañjanena tiṭṭhanti. Khīṇāsavo pana arahattaṃ patvāva manussabhūto parinibbāti vā pabbajati vā. Cātumahārājikādīsu kāmāvacaradevesu muhuttampi na tiṭṭhati. Kasmā? Vivekaṭṭhānassa abhāvā. Bhummadevattabhāve pana ṭhito arahattaṃ patvāpi tiṭṭhati. Tassa vasena ayaṃ pañho āgato. Bhinnadosattā panassa bhikkhubhāvo veditabbo. Atīrakanti atīraṃ aparicchedaṃ mahantaṃ. No ca kho anāgatanti anāgataṃ pana addhānaṃ ārabbha evaṃ na paññapeti, atītameva maññe samaṇo gotamo jānāti, na anāgataṃ. Tathā hissa atīte aḍḍhachaṭṭhasatajātakānussaraṇaṃ paññāyati. Anāgate evaṃ bahuṃ anussaraṇaṃ na paññāyatīti imamatthaṃ maññamānā evaṃ vadeyyuṃ. Tayidaṃ kiṃ sūti anāgate apaññāpanaṃ kiṃ nu kho? Kathaṃsūti kena nu kho kāraṇena ajānantoyeva nu kho anāgataṃ nānussarati, ananussaritukāmatāya nānussaratīti. Aññavihitakena ñāṇadassanenāti paccakkhaṃ viya katvā dassanasamatthatāya dassanabhūtena ñāṇena aññatthavihitakena ñāṇena aññaṃ ārabbha pavattena, aññavihitakaṃ aññaṃ ārabbha pavattamānaṃ ñāṇadassanaṃ saṅgāhetabbaṃ paññāpetabbaṃ maññanti. Te hi carato ca tiṭṭhato ca suttassa ca jāgarassa ca satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ maññanti, tādisañca ñāṇaṃ nāma natthi. Tasmā yathariva bālā abyattā, evaṃ maññantīti veditabbo.
សតានុសារីតិ បុព្ពេនិវាសានុស្សតិសម្បយុត្តកំ។ យាវតកំ អាកង្ខតីតិ យត្តកំ ញាតុំ ឥច្ឆតិ, តត្តកំ ជានិស្សាមីតិ ញាណំ បេសេសិ។ អថស្ស ទុព្ពលបត្តបុដេ បក្ខន្ទនារាចោ វិយ អប្បដិហតំ អនិវារិតំ ញាណំ គច្ឆតិ, តេន យាវតកំ អាកង្ខតិ តាវតកំ អនុស្សរតិ។ ពោធិជន្តិ ពោធិមូលេ ជាតំ។ ញាណំ ឧប្បជ្ជតីតិ ចតុមគ្គញាណំ ឧប្បជ្ជតិ។ អយមន្តិមា ជាតីតិ តេន ញាណេន ជាតិមូលស្ស បហីនត្តា បុន អយមន្តិមា ជាតិ។ នត្ថិទានិ បុនព្ភវោតិ អបរម្បិ ញាណំ ឧប្បជ្ជតិ។ អនត្ថសំហិតន្តិ ន ឥធលោកត្ថំ វា បរលោកត្ថំ វា និស្សិតំ។ ន តំ តថាគតោ ព្យាករោតីតិ តំ ភារតយុទ្ធសីតាហរណសទិសំ អនិយ្យានិកកថំ តថាគតោ ន កថេតិ។ ភូតំ តច្ឆំ អនត្ថសំហិតន្តិ រាជកថាទិតិរច្ឆានកថំ។ កាលញ្ញូ តថាគតោ ហោតីតិ កាលំ ជានាតិ។ សហេតុកំ សការណំ កត្វា យុត្តបត្តកាលេយេវ កថេតិ។
Satānusārīti pubbenivāsānussatisampayuttakaṃ. Yāvatakaṃ ākaṅkhatīti yattakaṃ ñātuṃ icchati, tattakaṃ jānissāmīti ñāṇaṃ pesesi. Athassa dubbalapattapuṭe pakkhandanārāco viya appaṭihataṃ anivāritaṃ ñāṇaṃ gacchati, tena yāvatakaṃ ākaṅkhati tāvatakaṃ anussarati. Bodhijanti bodhimūle jātaṃ. Ñāṇaṃ uppajjatīti catumaggañāṇaṃ uppajjati. Ayamantimā jātīti tena ñāṇena jātimūlassa pahīnattā puna ayamantimā jāti. Natthidāni punabbhavoti aparampi ñāṇaṃ uppajjati. Anatthasaṃhitanti na idhalokatthaṃ vā paralokatthaṃ vā nissitaṃ. Na taṃ tathāgato byākarotīti taṃ bhāratayuddhasītāharaṇasadisaṃ aniyyānikakathaṃ tathāgato na katheti. Bhūtaṃ tacchaṃ anatthasaṃhitanti rājakathāditiracchānakathaṃ. Kālaññū tathāgato hotīti kālaṃ jānāti. Sahetukaṃ sakāraṇaṃ katvā yuttapattakāleyeva katheti.
១៨៨. តស្មា តថាគតោតិ វុច្ចតីតិ យថា យថា គទិតព្ពំ, តថា តថេវ គទនតោ ទការស្ស តការំ កត្វា តថាគតោតិ វុច្ចតីតិ អត្ថោ។ ទិដ្ឋន្តិ រូបាយតនំ។ សុតន្តិ សទ្ទាយតនំ។ មុតន្តិ មុត្វា បត្វា គហេតព្ពតោ គន្ធាយតនំ រសាយតនំ ផោដ្ឋព្ពាយតនំ។ វិញ្ញាតន្តិ សុខទុក្ខាទិធម្មាយតនំ។ បត្តន្តិ បរិយេសិត្វា វា អបរិយេសិត្វា វា បត្តំ។ បរិយេសិតន្តិ បត្តំ វា អបត្តំ វា បរិយេសិតំ។ អនុវិចរិតំ មនសាតិ ចិត្តេន អនុសញ្ចរិតំ។ ‘‘តថាគតេន អភិសម្ពុទ្ធ’’ន្តិ ឥមិនា ឯតំ ទស្សេតិ, យញ្ហិ អបរិមាណាសុ លោកធាតូសុ ឥមស្ស សទេវកស្ស លោកស្ស នីលំ បីតកន្តិអាទិ រូបារម្មណំ ចក្ខុទ្វារេ អាបាថមាគច្ឆតិ, ‘‘អយំ សត្តោ ឥមស្មិំ ខណេ ឥមំ នាម រូបារម្មណំ ទិស្វា សុមនោ វា ទុម្មនោ វា មជ្ឈត្តោ វា ជាតោ’’តិ សព្ពំ តំ តថាគតស្ស ឯវំ អភិសម្ពុទ្ធំ ។ តថា យំ អបរិមាណាសុ លោកធាតូសុ ឥមស្ស សទេវកស្ស លោកស្ស ភេរិសទ្ទោ មុទិង្គសទ្ទោតិអាទិ សទ្ទារម្មណំ សោតទ្វារេ អាបាថមាគច្ឆតិ។ មូលគន្ធោ តចគន្ធោតិអាទិ គន្ធារម្មណំ ឃានទ្វារេ អាបាថមាគច្ឆតិ។ មូលរសោ ខន្ធរសោតិអាទិ រសារម្មណំ ជិវ្ហាទ្វារេ អាបាថមាគច្ឆតិ។ កក្ខឡំ មុទុកន្តិអាទិ បថវីធាតុតេជោធាតុវាយោធាតុភេទំ ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ កាយទ្វារេ អាបាថមាគច្ឆតិ។ ‘‘អយំ សត្តោ ឥមស្មិំ ខណេ ឥមំ នាម ផោដ្ឋព្ពារម្មណំ ផុសិត្វា សុមនោ វា ទុម្មនោ វា មជ្ឈត្តោ វា ជាតោ’’តិ សព្ពំ តំ តថាគតស្ស ឯវំ អភិសម្ពុទ្ធំ។ តថា យំ អបរិមាណាសុ លោកធាតូសុ ឥមស្ស សទេវកស្ស លោកស្ស សុខទុក្ខាទិភេទំ ធម្មារម្មណំ មនោទ្វារស្ស អាបាថមាគច្ឆតិ, ‘‘អយំ សត្តោ ឥមស្មិំ ខណេ ឥទំ នាម ធម្មារម្មណំ វិជានិត្វា សុមនោ វា ទុម្មនោ វា មជ្ឈត្តោ វា ជាតោ’’តិ សព្ពំ តំ តថាគតស្ស ឯវំ អភិសម្ពុទ្ធំ។
188.Tasmā tathāgatoti vuccatīti yathā yathā gaditabbaṃ, tathā tatheva gadanato dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti vuccatīti attho. Diṭṭhanti rūpāyatanaṃ. Sutanti saddāyatanaṃ. Mutanti mutvā patvā gahetabbato gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ. Viññātanti sukhadukkhādidhammāyatanaṃ. Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ. Pariyesitanti pattaṃ vā apattaṃ vā pariyesitaṃ. Anuvicaritaṃ manasāti cittena anusañcaritaṃ. ‘‘Tathāgatena abhisambuddha’’nti iminā etaṃ dasseti, yañhi aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa nīlaṃ pītakantiādi rūpārammaṇaṃ cakkhudvāre āpāthamāgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma rūpārammaṇaṃ disvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ . Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa bherisaddo mudiṅgasaddotiādi saddārammaṇaṃ sotadvāre āpāthamāgacchati. Mūlagandho tacagandhotiādi gandhārammaṇaṃ ghānadvāre āpāthamāgacchati. Mūlaraso khandharasotiādi rasārammaṇaṃ jivhādvāre āpāthamāgacchati. Kakkhaḷaṃ mudukantiādi pathavīdhātutejodhātuvāyodhātubhedaṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ kāyadvāre āpāthamāgacchati. ‘‘Ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma phoṭṭhabbārammaṇaṃ phusitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ. Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa sukhadukkhādibhedaṃ dhammārammaṇaṃ manodvārassa āpāthamāgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe idaṃ nāma dhammārammaṇaṃ vijānitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
យញ្ហិ , ចុន្ទ, ឥមេសំ សត្តានំ ទិដ្ឋំ សុតំ មុតំ វិញ្ញាតំ តត្ថ តថាគតេន អទិដ្ឋំ វា អសុតំ វា អមុតំ វា អវិញ្ញាតំ វា នត្ថិ។ ឥមស្ស មហាជនស្ស បរិយេសិត្វា បត្តម្បិ អត្ថិ, បរិយេសិត្វា អប្បត្តម្បិ អត្ថិ។ អបរិយេសិត្វា បត្តម្បិ អត្ថិ, អបរិយេសិត្វា អប្បត្តម្បិ អត្ថិ។ សព្ពម្បិ តំ តថាគតស្ស អប្បត្តំ នាម នត្ថិ, ញាណេន អសច្ឆិកតំ នាម។ ‘‘តស្មា តថាគតោតិ វុច្ចតី’’តិ។ យំ យថា លោកេន គតំ តស្ស តថេវ គតត្តា ‘‘តថាគតោ’’តិ វុច្ចតិ។ បាឡិយំ បន អភិសម្ពុទ្ធន្តិ វុត្តំ, តំ គតសទ្ទេន ឯកត្ថំ។ ឥមិនា នយេន សព្ពវារេសុ ‘‘តថាគតោ’’តិ និគមនស្ស អត្ថោ វេទិតព្ពោ, តស្ស យុត្តិ ព្រហ្មជាលេ តថាគតសទ្ទវិត្ថារេ វុត្តាយេវ។
Yañhi , cunda, imesaṃ sattānaṃ diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ tattha tathāgatena adiṭṭhaṃ vā asutaṃ vā amutaṃ vā aviññātaṃ vā natthi. Imassa mahājanassa pariyesitvā pattampi atthi, pariyesitvā appattampi atthi. Apariyesitvā pattampi atthi, apariyesitvā appattampi atthi. Sabbampi taṃ tathāgatassa appattaṃ nāma natthi, ñāṇena asacchikataṃ nāma. ‘‘Tasmā tathāgatoti vuccatī’’ti. Yaṃ yathā lokena gataṃ tassa tatheva gatattā ‘‘tathāgato’’ti vuccati. Pāḷiyaṃ pana abhisambuddhanti vuttaṃ, taṃ gatasaddena ekatthaṃ. Iminā nayena sabbavāresu ‘‘tathāgato’’ti nigamanassa attho veditabbo, tassa yutti brahmajāle tathāgatasaddavitthāre vuttāyeva.
អព្យាកតដ្ឋានវណ្ណនា
Abyākataṭṭhānavaṇṇanā
១៨៩. ឯវំ អត្តនោ អសមតំ អនុត្តរតំ សព្ពញ្ញុតំ ធម្មរាជភាវំ កថេត្វា ឥទានិ ‘‘បុថុសមណព្រាហ្មណានំ លទ្ធីសុ មយា អញ្ញាតំ អទិដ្ឋំ នាម នត្ថិ, សព្ពំ មម ញាណស្ស អន្តោយេវ បរិវត្តតី’’តិ សីហនាទំ នទន្តោ ឋានំ ខោ បនេតំ, ចុន្ទ, វិជ្ជតីតិអាទិមាហ។ តត្ថ តថាគតោតិ សត្តោ។ ន ហេតំ, អាវុសោ, អត្ថសំហិតន្តិ ឥធលោកបរលោកអត្ថសំហិតំ ន ហោតិ។ ន ច ធម្មសំហិតន្តិ នវលោកុត្តរធម្មនិស្សិតំ ន ហោតិ។ ន អាទិព្រហ្មចរិយកន្តិ សិក្ខត្តយសង្គហិតស្ស សកលសាសនព្រហ្មចរិយស្ស អាទិភូតំ ន ហោតិ។
189. Evaṃ attano asamataṃ anuttarataṃ sabbaññutaṃ dhammarājabhāvaṃ kathetvā idāni ‘‘puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ laddhīsu mayā aññātaṃ adiṭṭhaṃ nāma natthi, sabbaṃ mama ñāṇassa antoyeva parivattatī’’ti sīhanādaṃ nadanto ṭhānaṃ kho panetaṃ, cunda, vijjatītiādimāha. Tattha tathāgatoti satto. Na hetaṃ, āvuso, atthasaṃhitanti idhalokaparalokaatthasaṃhitaṃ na hoti. Na ca dhammasaṃhitanti navalokuttaradhammanissitaṃ na hoti. Naādibrahmacariyakanti sikkhattayasaṅgahitassa sakalasāsanabrahmacariyassa ādibhūtaṃ na hoti.
១៩០. ឥទំ ទុក្ខន្តិ ខោតិអាទីសុ តណ្ហំ ឋបេត្វា អវសេសា តេភុម្មកា ធម្មា ឥទំ ទុក្ខន្តិ ព្យាកតំ។ តស្សេវ ទុក្ខស្ស បភាវិកា ជនិកា តណ្ហា ទុក្ខសមុទយោតិ ព្យាកតំ។ ឧភិន្នំ អប្បវត្តិ ទុក្ខនិរោធោតិ ព្យាកតំ។ ទុក្ខបរិជាននោ សមុទយបជហនោ និរោធសច្ឆិករណោ អរិយមគ្គោ ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទាតិ ព្យាកតំ។ ‘‘ឯតញ្ហិ, អាវុសោ, អត្ថសំហិត’’ន្តិអាទីសុ ឯតំ ឥធលោកបរលោកអត្ថនិស្សិតំ នវលោកុត្តរធម្មនិស្សិតំ សកលសាសនព្រហ្មចរិយស្ស អាទិ បធានំ បុព្ពង្គមន្តិ អយមត្ថោ។
190.Idaṃ dukkhanti khotiādīsu taṇhaṃ ṭhapetvā avasesā tebhummakā dhammā idaṃ dukkhanti byākataṃ. Tasseva dukkhassa pabhāvikā janikā taṇhā dukkhasamudayoti byākataṃ. Ubhinnaṃ appavatti dukkhanirodhoti byākataṃ. Dukkhaparijānano samudayapajahano nirodhasacchikaraṇo ariyamaggo dukkhanirodhagāminī paṭipadāti byākataṃ. ‘‘Etañhi, āvuso, atthasaṃhita’’ntiādīsu etaṃ idhalokaparalokaatthanissitaṃ navalokuttaradhammanissitaṃ sakalasāsanabrahmacariyassa ādi padhānaṃ pubbaṅgamanti ayamattho.
បុព្ពន្តសហគតទិដ្ឋិនិស្សយវណ្ណនា
Pubbantasahagatadiṭṭhinissayavaṇṇanā
១៩១. ឥទានិ យំ តំ មយា ន ព្យាកតំ, តំ អជានន្តេន ន ព្យាកតន្តិ មា ឯវំ សញ្ញមកំសុ។ ជានន្តោវ អហំ ឯវំ ‘‘ឯតស្មិំ ព្យាកតេបិ អត្ថោ នត្ថី’’តិ ន ព្យាករិំ។ យំ បន យថា ព្យាកាតព្ពំ, តំ មយា ព្យាកតមេវាតិ សីហនាទំ នទន្តោ បុន យេបិ តេ, ចុន្ទាតិអាទិមាហ។ តត្ថ ទិដ្ឋិយោវ ទិដ្ឋិនិស្សយា, ទិដ្ឋិនិស្សិតកា ទិដ្ឋិគតិកាតិ អត្ថោ។ ឥទមេវ សច្ចន្តិ ឥទមេវ ទស្សនំ សច្ចំ។ មោឃមញ្ញន្តិ អញ្ញេសំ វចនំ មោឃំ។ អសយំការោតិ អសយំ កតោ។
191. Idāni yaṃ taṃ mayā na byākataṃ, taṃ ajānantena na byākatanti mā evaṃ saññamakaṃsu. Jānantova ahaṃ evaṃ ‘‘etasmiṃ byākatepi attho natthī’’ti na byākariṃ. Yaṃ pana yathā byākātabbaṃ, taṃ mayā byākatamevāti sīhanādaṃ nadanto puna yepi te, cundātiādimāha. Tattha diṭṭhiyova diṭṭhinissayā, diṭṭhinissitakā diṭṭhigatikāti attho. Idameva saccanti idameva dassanaṃ saccaṃ. Moghamaññanti aññesaṃ vacanaṃ moghaṃ. Asayaṃkāroti asayaṃ kato.
១៩២. តត្រាតិ តេសុ សមណព្រាហ្មណេសុ។ អត្ថិ នុ ខោ ឥទំ អាវុសោ វុច្ចតីតិ, អាវុសោ, យំ តុម្ហេហិ សស្សតោ អត្តា ច លោកោ ចាតិ វុច្ចតិ, ឥទមត្ថិ នុ ខោ ឧទាហុ នត្ថីតិ ឯវមហំ តេ បុច្ឆាមីតិ អត្ថោ។ យញ្ច ខោ តេ ឯវមាហំសូតិ យំ បន តេ ‘‘ឥទមេវ សច្ចំ មោឃមញ្ញ’’ន្តិ វទន្តិ, តំ តេសំ នានុជានាមិ។ បញ្ញត្តិយាតិ ទិដ្ឋិបញ្ញត្តិយា។ សមសមន្តិ សមេន ញាណេន សមំ។ យទិទំ អធិបញ្ញត្តីតិ យា អយំ អធិបញ្ញត្តិ នាម។ ឯត្ថ អហមេវ ភិយ្យោ ឧត្តរិតរោ ន មយា សមោ អត្ថិ។ តត្ថ យញ្ច វុត្តំ ‘‘បញ្ញត្តិយាតិ យញ្ច អធិបញ្ញត្តី’’តិ ឧភយមេតំ អត្ថតោ ឯកំ។ ភេទតោ ហិ បញ្ញត្តិ អធិបញ្ញត្តីតិ ទ្វយំ ហោតិ។ តត្ថ បញ្ញត្តិ នាម ទិដ្ឋិបញ្ញត្តិ។ អធិបញ្ញត្តិ នាម ខន្ធបញ្ញត្តិ ធាតុបញ្ញត្តិ អាយតនបញ្ញត្តិ ឥន្ទ្រិយបញ្ញត្តិ សច្ចបញ្ញត្តិ បុគ្គលបញ្ញត្តីតិ ឯវំ វុត្តា ឆ បញ្ញត្តិយោ។ ឥធ បន បញ្ញត្តិយាតិ ឯត្ថាបិ បញ្ញត្តិ ចេវ អធិបញ្ញត្តិ ច អធិប្បេតា, អធិបញ្ញត្តីតិ ឯត្ថាបិ។ ភគវា ហិ បញ្ញត្តិយាបិ អនុត្តរោ, អធិបញ្ញត្តិយាបិ អនុត្តរោ។ តេនាហ – ‘‘អហមេវ តត្ថ ភិយ្យោ យទិទំ អធិបញ្ញត្តី’’តិ។
192.Tatrāti tesu samaṇabrāhmaṇesu. Atthi nu kho idaṃ āvuso vuccatīti, āvuso, yaṃ tumhehi sassato attā ca loko cāti vuccati, idamatthi nu kho udāhu natthīti evamahaṃ te pucchāmīti attho. Yañca kho te evamāhaṃsūti yaṃ pana te ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti vadanti, taṃ tesaṃ nānujānāmi. Paññattiyāti diṭṭhipaññattiyā. Samasamanti samena ñāṇena samaṃ. Yadidaṃ adhipaññattīti yā ayaṃ adhipaññatti nāma. Ettha ahameva bhiyyo uttaritaro na mayā samo atthi. Tattha yañca vuttaṃ ‘‘paññattiyāti yañca adhipaññattī’’ti ubhayametaṃ atthato ekaṃ. Bhedato hi paññatti adhipaññattīti dvayaṃ hoti. Tattha paññatti nāma diṭṭhipaññatti. Adhipaññatti nāma khandhapaññatti dhātupaññatti āyatanapaññatti indriyapaññatti saccapaññatti puggalapaññattīti evaṃ vuttā cha paññattiyo. Idha pana paññattiyāti etthāpi paññatti ceva adhipaññatti ca adhippetā, adhipaññattīti etthāpi. Bhagavā hi paññattiyāpi anuttaro, adhipaññattiyāpi anuttaro. Tenāha – ‘‘ahameva tattha bhiyyo yadidaṃ adhipaññattī’’ti.
១៩៦. បហានាយាតិ បជហនត្ថំ។ សមតិក្កមាយាតិ តស្សេវ វេវចនំ។ ទេសិតាតិ កថិតា។ បញ្ញត្តាតិ ឋបិតា។ សតិបដ្ឋានភាវនាយ ហិ ឃនវិនិព្ភោគំ កត្វា សព្ពធម្មេសុ យាថាវតោ ទិដ្ឋេសុ ‘‘សុទ្ធសង្ខារបុញ្ជោយំ នយិធ សត្តូបលព្ភតី’’តិ សន្និដ្ឋានតោ សព្ពទិដ្ឋិនិស្សយានំ បហានំ ហោតីតិ។ តេន វុត្តំ។ ទិដ្ឋិនិស្សយានំ បហានាយ សមតិក្កមាយ ឯវំ មយា ឥមេ ចត្តារោ សតិបដ្ឋានា ទេសិតា បញ្ញត្តា’’តិ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានត្ថមេវាតិ។
196.Pahānāyāti pajahanatthaṃ. Samatikkamāyāti tasseva vevacanaṃ. Desitāti kathitā. Paññattāti ṭhapitā. Satipaṭṭhānabhāvanāya hi ghanavinibbhogaṃ katvā sabbadhammesu yāthāvato diṭṭhesu ‘‘suddhasaṅkhārapuñjoyaṃ nayidha sattūpalabbhatī’’ti sanniṭṭhānato sabbadiṭṭhinissayānaṃ pahānaṃ hotīti. Tena vuttaṃ. Diṭṭhinissayānaṃ pahānāya samatikkamāya evaṃ mayā ime cattāro satipaṭṭhānā desitā paññattā’’ti. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
សុមង្គលវិលាសិនិយា ទីឃនិកាយដ្ឋកថាយ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
បាសាទិកសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Pāsādikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya / ៦. បាសាទិកសុត្តំ • 6. Pāsādikasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ៦. បាសាទិកសុត្តវណ្ណនា • 6. Pāsādikasuttavaṇṇanā
