| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਦੀਘ ਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
੬. ਪਾਸਾਦਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
6. Pāsādikasuttavaṇṇanā
ਨਿਗਣ੍ਠਨਾਟਪੁਤ੍ਤਕਾਲਙ੍ਕਿਰਿਯવਣ੍ਣਨਾ
Nigaṇṭhanāṭaputtakālaṅkiriyavaṇṇanā
੧੬੪. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਪਾਸਾਦਿਕਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਮਨੁਤ੍ਤਾਨਪਦવਣ੍ਣਨਾ – વੇਧਞ੍ਞਾ ਨਾਮ ਸਕ੍ਯਾਤਿ ਧਨੁਮ੍ਹਿ ਕਤਸਿਕ੍ਖਾ વੇਧਞ੍ਞਨਾਮਕਾ ਏਕੇ ਸਕ੍ਯਾ। ਤੇਸਂ ਅਮ੍ਬવਨੇ ਪਾਸਾਦੇਤਿ ਤੇਸਂ ਅਮ੍ਬવਨੇ ਸਿਪ੍ਪਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਤ੍ਥਾਯ ਕਤੋ ਦੀਘਪਾਸਾਦੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਤਿ। ਅਧੁਨਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋਤਿ ਸਮ੍ਪਤਿ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ। ਦ੍વੇਧਿਕਜਾਤਾਤਿ ਦ੍વੇਜ੍ਝਜਾਤਾ, ਦ੍વੇਭਾਗਾ ਜਾਤਾ। ਭਣ੍ਡਨਾਦੀਸੁ ਭਣ੍ਡਨਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਕਲਹੋ, ਤਂ ਦਣ੍ਡਾਦਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવੀਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਚ વਡ੍ਢਿਤਂ ਕਲਹੋ। ‘‘ਨ ਤ੍વਂ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਂ ਆਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વਿਰੁਦ੍ਧવਚਨਂ વਿવਾਦੋ। વਿਤੁਦਨ੍ਤਾਤਿ વਿਜ੍ਝਨ੍ਤਾ। ਸਹਿਤਂ ਮੇਤਿ ਮਮ વਚਨਂ ਅਤ੍ਥਸਞ੍ਹਿਤਂ। ਅਧਿਚਿਣ੍ਣਂ ਤੇ વਿਪਰਾવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯਂ ਤવ ਅਧਿਚਿਣ੍ਣਂ ਚਿਰਕਾਲਾਸੇવਨવਸੇਨ ਪਗੁਣਂ, ਤਂ ਮਮ વਾਦਂ ਆਗਮ੍ਮ ਨਿવਤ੍ਤਂ। ਆਰੋਪਿਤੋ ਤੇ વਾਦੋਤਿ ਤੁਯ੍ਹਂ ਉਪਰਿ ਮਯਾ ਦੋਸੋ ਆਰੋਪਿਤੋ। ਚਰ વਾਦਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਾਯਾਤਿ ਭਤ੍ਤਪੁਟਂ ਆਦਾਯ ਤਂ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਾਦਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਤ੍ਥਾਯ ਉਤ੍ਤਰਿ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨੋ વਿਚਰ। ਨਿਬ੍ਬੇਠੇਹਿ વਾਤਿ ਅਥ વਾ ਮਯਾ ਆਰੋਪਿਤਦੋਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮੋਚੇਹਿ। ਸਚੇ ਪਹੋਸੀਤਿ ਸਚੇ ਸਕ੍ਕੋਸਿ। વਧੋਯੇવਾਤਿ ਮਰਣਮੇવ। ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਿਯੇਸੂਤਿ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੇਸੁ। ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਨਰੂਪਾਤਿ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਸਭਾવਾ ਅਭਿવਾਦਨਾਦੀਨਿਪਿ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। વਿਰਤ੍ਤਰੂਪਾਤਿ વਿਗਤਪੇਮਾ। ਪਟਿવਾਨਰੂਪਾਤਿ ਤੇਸਂ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਿਰਿਯਤੋ ਨਿવਤ੍ਤਨਸਭਾવਾ। ਯਥਾ ਤਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਦੁਰਕ੍ਖਾਤਾਦਿਸਭਾવੇ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਨવਿਰਤ੍ਤਪ੍ਪਟਿવਾਨਰੂਪੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਥੇવ ਜਾਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਰਕ੍ਖਾਤੇਤਿ ਦੁਕ੍ਕਥਿਤੇ। ਦੁਪ੍ਪવੇਦਿਤੇਤਿ ਦੁવਿਞ੍ਞਾਪਿਤੇ। ਅਨੁਪਸਮਸਂવਤ੍ਤਨਿਕੇਤਿ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਉਪਸਮਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥੇ। ਭਿਨ੍ਨਥੂਪੇਤਿ ਭਿਨ੍ਦਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠੇ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋવ ਨੇਸਂ ਪਤਿਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ ਥੂਪੋ। ਸੋ ਪਨ ਭਿਨ੍ਨੋ ਮਤੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਭਿਨ੍ਨਥੂਪੇ’’ਤਿ। ਅਪ੍ਪਟਿਸਰਣੇਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਅਭਾવੇਨ ਪਟਿਸਰਣવਿਰਹਿਤੇ।
164.Evaṃme sutanti pāsādikasuttaṃ. Tatrāyamanuttānapadavaṇṇanā – vedhaññā nāma sakyāti dhanumhi katasikkhā vedhaññanāmakā eke sakyā. Tesaṃ ambavane pāsādeti tesaṃ ambavane sippaṃ uggaṇhatthāya kato dīghapāsādo atthi, tattha viharati. Adhunā kālaṅkatoti sampati kālaṅkato. Dvedhikajātāti dvejjhajātā, dvebhāgā jātā. Bhaṇḍanādīsu bhaṇḍanaṃ pubbabhāgakalaho, taṃ daṇḍādānādivasena paṇṇattivītikkamavasena ca vaḍḍhitaṃ kalaho. ‘‘Na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsī’’tiādinā nayena viruddhavacanaṃ vivādo. Vitudantāti vijjhantā. Sahitaṃ meti mama vacanaṃ atthasañhitaṃ. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tava adhiciṇṇaṃ cirakālāsevanavasena paguṇaṃ, taṃ mama vādaṃ āgamma nivattaṃ. Āropito te vādoti tuyhaṃ upari mayā doso āropito. Cara vādappamokkhāyāti bhattapuṭaṃ ādāya taṃ taṃ upasaṅkamitvā vādappamokkhatthāya uttari pariyesamāno vicara. Nibbeṭhehi vāti atha vā mayā āropitadosato attānaṃ mocehi. Sace pahosīti sace sakkosi. Vadhoyevāti maraṇameva. Nāṭaputtiyesūti nāṭaputtassa antevāsikesu. Nibbinnarūpāti ukkaṇṭhitasabhāvā abhivādanādīnipi na karonti. Virattarūpāti vigatapemā. Paṭivānarūpāti tesaṃ sakkaccakiriyato nivattanasabhāvā. Yathā tanti yathā durakkhātādisabhāve dhammavinaye nibbinnavirattappaṭivānarūpehi bhavitabbaṃ, tatheva jātāti attho. Durakkhāteti dukkathite. Duppavediteti duviññāpite. Anupasamasaṃvattaniketi rāgādīnaṃ upasamaṃ kātuṃ asamatthe. Bhinnathūpeti bhindappatiṭṭhe. Ettha hi nāṭaputtova nesaṃ patiṭṭhaṭṭhena thūpo. So pana bhinno mato. Tena vuttaṃ ‘‘bhinnathūpe’’ti. Appaṭisaraṇeti tasseva abhāvena paṭisaraṇavirahite.
ਨਨੁ ਚਾਯਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦવਾਸਿਕੋ, ਸੋ ਕਸ੍ਮਾ ਪਾવਾਯਂ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋਤਿ? ਸੋ ਕਿਰ ਉਪਾਲਿਨਾ ਗਹਪਤਿਨਾ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਸਚ੍ਚੇਨ ਦਸਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਭਾਸਿਤੇ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣੇ ਸੁਤ੍વਾ ਉਣ੍ਹਂ ਲੋਹਿਤਂ ਛਡ੍ਡੇਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਅਫਾਸੁਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਾવਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਕਾਲਂ ਕੁਰੁਮਾਨੋ ਚ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਮਮ ਲਦ੍ਧਿ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਾ ਸਾਰવਿਰਹਿਤਾ, ਮਯਂ ਤਾવ ਨਟ੍ਠਾ, ਅવਸੇਸਜਨੋਪਿ ਮਾ ਅਪਾਯਪੂਰਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਸਚੇ ਪਨਾਹਂ ‘ਮਮ ਸਾਸਨਂ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕ’ਨ੍ਤਿ વਕ੍ਖਾਮਿ, ਨ ਸਦ੍ਦਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਦ੍વੇਪਿ ਜਨੇ ਨ ਏਕਨੀਹਾਰੇਨ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਯ੍ਯਂ, ਤੇ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ વਿવਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ વਿવਾਦਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸ੍ਸਤਿ, ਤਤੋ ਤੇ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਭਾવਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
Nanu cāyaṃ nāṭaputto nāḷandavāsiko, so kasmā pāvāyaṃ kālaṅkatoti? So kira upālinā gahapatinā paṭividdhasaccena dasahi gāthāhi bhāsite buddhaguṇe sutvā uṇhaṃ lohitaṃ chaḍḍesi. Atha naṃ aphāsukaṃ gahetvā pāvaṃ agamaṃsu. So tattha kālamakāsi. Kālaṃ kurumāno ca cintesi – ‘‘mama laddhi aniyyānikā sāravirahitā, mayaṃ tāva naṭṭhā, avasesajanopi mā apāyapūrako ahosi, sace panāhaṃ ‘mama sāsanaṃ aniyyānika’nti vakkhāmi, na saddahissanti, yaṃnūnāhaṃ dvepi jane na ekanīhārena uggaṇhāpeyyaṃ, te mamaccayena aññamaññaṃ vivadissanti, satthā taṃ vivādaṃ paṭicca ekaṃ dhammakathaṃ kathessati, tato te sāsanassa mahantabhāvaṃ jānissantī’’ti.
ਅਥ ਨਂ ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਤੁਮ੍ਹੇ ਦੁਬ੍ਬਲਾ, ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਸਾਰਂ ਆਚਿਕ੍ਖਥ, ਆਚਰਿਯਪ੍ਪਮਾਣ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਆવੁਸੋ, ਤ੍વਂ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਸਸ੍ਸਤਨ੍ਤਿ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ। ਅਪਰੋਪਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਤਂ ਉਚ੍ਛੇਦਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿ। ਏવਂ ਦ੍વੇਪਿ ਜਨੇ ਏਕਲਦ੍ਧਿਕੇ ਅਕਤ੍વਾ ਬਹੂ ਨਾਨਾਨੀਹਾਰੇਨ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ – ‘‘ਕਸ੍ਸਾવੁਸੋ, ਆਚਰਿਯੋ ਸਾਰਂ ਆਚਿਕ੍ਖੀ’’ਤਿ? ਏਕੋ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਕਿਂ ਆਚਿਕ੍ਖੀਤਿ? ਸਸ੍ਸਤਨ੍ਤਿ। ਅਪਰੋ ਤਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਸਾਰਂ ਆਚਿਕ੍ਖੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬੇ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਸਾਰਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ, ਅਹਂ ਜੇਟ੍ਠਕੋ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ વਿવਾਦਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਕ੍ਕੋਸੇ ਚੇવ ਪਰਿਭਾਸੇ ਚ ਹਤ੍ਥਪਾਦਪ੍ਪਹਾਰਾਦੀਨਿ ਚ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਏਕਮਗ੍ਗੇਨ ਦ੍વੇ ਅਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਨਾਨਾਦਿਸਾਸੁ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ।
Atha naṃ eko antevāsiko upasaṅkamitvā āha – ‘‘bhante tumhe dubbalā, mayhampi imasmiṃ dhamme sāraṃ ācikkhatha, ācariyappamāṇa’’nti. ‘‘Āvuso, tvaṃ mamaccayena sassatanti gaṇheyyāsī’’ti. Aparopi upasaṅkami, taṃ ucchedaṃ gaṇhāpesi. Evaṃ dvepi jane ekaladdhike akatvā bahū nānānīhārena uggaṇhāpetvā kālamakāsi. Te tassa sarīrakiccaṃ katvā sannipatitvā aññamaññaṃ pucchiṃsu – ‘‘kassāvuso, ācariyo sāraṃ ācikkhī’’ti? Eko uṭṭhahitvā mayhanti āha. Kiṃ ācikkhīti? Sassatanti. Aparo taṃ paṭibāhitvā ‘‘mayhaṃ sāraṃ ācikkhī’’ti āha. Evaṃ sabbe ‘‘mayhaṃ sāraṃ ācikkhi, ahaṃ jeṭṭhako’’ti aññamaññaṃ vivādaṃ vaḍḍhetvā akkose ceva paribhāse ca hatthapādappahārādīni ca pavattetvā ekamaggena dve agacchantā nānādisāsu pakkamiṃsu.
੧੬੫. ਅਥ ਖੋ ਚੁਨ੍ਦੋ ਸਮਣੁਦ੍ਦੇਸੋਤਿ ਅਯਂ ਥੇਰੋ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਸ੍ਸ ਕਨਿਟ੍ਠਭਾਤਿਕੋ। ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਕਾਲੇ ‘‘ਚੁਨ੍ਦੋ ਸਮਣੁਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ ਸਮੁਦਾਚਰਿਤ੍વਾ ਥੇਰਕਾਲੇਪਿ ਤਥੇવ ਸਮੁਦਾਚਰਿਂਸੁ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਚੁਨ੍ਦੋ ਸਮਣੁਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ।
165.Atha kho cundo samaṇuddesoti ayaṃ thero dhammasenāpatissa kaniṭṭhabhātiko. Taṃ bhikkhū anupasampannakāle ‘‘cundo samaṇuddeso’’ti samudācaritvā therakālepi tatheva samudācariṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘cundo samaṇuddeso’’ti.
‘‘ਪਾવਾਯਂ વਸ੍ਸਂવੁਟ੍ਠੋ ਯੇਨ ਸਾਮਗਾਮੋ, ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮੀ’’ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿ? ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੇ ਕਿਰ ਕਾਲਙ੍ਕਤੇ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਕਥਂ ਪવਤ੍ਤਯਿਂਸੁ ‘‘ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਏਕੋ ਸਤ੍ਥਾਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ, ਤਸ੍ਸ ਕਾਲਙ੍ਕਿਰਿਯਾਯ ਸਾવਕਾਨਂ ਏવਰੂਪੋ વਿવਾਦੋ ਜਾਤੋ। ਸਮਣੋ ਪਨ ਗੋਤਮੋ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਚਨ੍ਦੋ વਿਯ ਸੂਰਿਯੋ વਿਯ ਚ ਪਾਕਟੋ, ਸਾવਕਾਪਿਸ੍ਸ ਪਾਕਟਾਯੇવ। ਕੀਦਿਸੋ ਨੁ ਖੋ ਸਮਣੇ ਗੋਤਮੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਸਾવਕਾਨਂ વਿવਾਦੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ । ਥੇਰੋ ਤਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਮਂ ਕਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਸਤ੍ਥਾ ਏਤਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਂ ਦੇਸਨਂ ਕਥੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸਾਮਗਾਮੋ, ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ।
‘‘Pāvāyaṃ vassaṃvuṭṭho yena sāmagāmo, yenāyasmā ānando tenupasaṅkamī’’ti kasmā upasaṅkami? Nāṭaputte kira kālaṅkate jambudīpe manussā tattha tattha kathaṃ pavattayiṃsu ‘‘nigaṇṭho nāṭaputto eko satthāti paññāyittha, tassa kālaṅkiriyāya sāvakānaṃ evarūpo vivādo jāto. Samaṇo pana gotamo jambudīpe cando viya sūriyo viya ca pākaṭo, sāvakāpissa pākaṭāyeva. Kīdiso nu kho samaṇe gotame parinibbute sāvakānaṃ vivādo bhavissatī’’ti . Thero taṃ kathaṃ sutvā cintesi – ‘‘imaṃ kathaṃ gahetvā dasabalassa ārocessāmi, satthā etaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā ekaṃ desanaṃ kathessatī’’ti. So nikkhamitvā yena sāmagāmo, yenāyasmā ānando tenupasaṅkami.
ਸਾਮਗਾਮੋਤਿ ਸਾਮਾਕਾਨਂ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸ ਗਾਮਸ੍ਸ ਨਾਮਂ। ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋਤਿ ਉਜੁਮੇવ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯੇਨਸ੍ਸ ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ।
Sāmagāmoti sāmākānaṃ ussannattā tassa gāmassa nāmaṃ. Yenāyasmā ānandoti ujumeva bhagavato santikaṃ agantvā yenassa upajjhāyo āyasmā ānando tenupasaṅkami.
ਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਕਿਰ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਚ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮਮਾਯਿਂਸੁ। ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ‘‘ਮਯਾ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਸਤ੍ਥੁ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਮਮਾਯਿ। ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ‘‘ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਾਨਂ ਅਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਂ ਮਮਾਯਿ। ਕੁਲਦਾਰਕੇ ਚ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਪਜ੍ਝਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿ। ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਤਥੇવ ਅਕਾਸਿ। ਏવਂ ਏਕਮੇਕੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਦਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਉਪਜ੍ਝਂ ਗਣ੍ਹਾਪਿਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਪਣੀਤਾਨਿ ਚੀવਰਾਦੀਨਿਪਿ ਲਭਿਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਦਾਸਿ।
Buddhakāle kira sāriputtatthero ca ānandatthero ca aññamaññaṃ mamāyiṃsu. Sāriputtatthero ‘‘mayā kātabbaṃ satthu upaṭṭhānaṃ karotī’’ti ānandattheraṃ mamāyi. Ānandatthero ‘‘bhagavato sāvakānaṃ aggo’’ti sāriputtattheraṃ mamāyi. Kuladārake ca pabbājetvā sāriputtattherassa santike upajjhaṃ gaṇhāpesi. Sāriputtattheropi tatheva akāsi. Evaṃ ekamekena attano pattacīvaraṃ datvā pabbājetvā upajjhaṃ gaṇhāpitāni pañca pañca bhikkhusatāni ahesuṃ. Āyasmā ānando paṇītāni cīvarādīnipi labhitvā therassa adāsi.
ਧਮ੍ਮਰਤਨਪੂਜਾ
Dhammaratanapūjā
ਏਕੋ ਕਿਰ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਸ੍ਸ ਚ ਸਙ੍ਘਰਤਨਸ੍ਸ ਚ ਪੂਜਾ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਧਮ੍ਮਰਤਨਂ ਪੂਜਿਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਭਗવਾ ਆਹ – ‘‘ਸਚੇਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਧਮ੍ਮਰਤਨਂ ਪੂਜੇਤੁਕਾਮੋ, ਏਕਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ ਪੂਜੇਹੀ’’ਤਿ। ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਚਿਕ੍ਖਥਾਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪੁਚ੍ਛਾਤਿ। ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਚਿਕ੍ਖਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਥੇਰਂ ਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕੇਨ ਤਿਚੀવਰੇਨ ਪੂਜੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਭਗવਾ ‘‘ਕੁਤੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਲਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ? ਏਕੇਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਇਦਂ ਪਨਾਹਂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦਾਤੁਕਾਮੋਤਿ। ਦੇਹਿ, ਆਨਨ੍ਦਾਤਿ। ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਭਨ੍ਤੇਤਿ। ਆਗਤਕਾਲੇ ਦੇਹੀਤਿ, ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਭਨ੍ਤੇ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਕਦਾ ਪਨ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ? ਦਸਾਹਮਤ੍ਤੇਨ ਭਨ੍ਤੇਤਿ। ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਦਸਾਹਪਰਮਂ ਅਤਿਰੇਕਚੀવਰਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਸਿ।
Eko kira brāhmaṇo cintesi – ‘‘buddharatanassa ca saṅgharatanassa ca pūjā paññāyati, kathaṃ nu kho dhammaratanaṃ pūjitaṃ hotī’’ti? So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ pucchi. Bhagavā āha – ‘‘sacepi brāhmaṇa dhammaratanaṃ pūjetukāmo, ekaṃ bahussutaṃ pūjehī’’ti. Bahussutaṃ, bhante, ācikkhathāti. Bhikkhusaṅghaṃ pucchāti. So bhikkhusaṅghaṃ upasaṅkamitvā ‘‘bahussutaṃ, bhante, ācikkhathā’’ti āha. Ānandatthero brāhmaṇāti. Brāhmaṇo theraṃ sahassagghanikena ticīvarena pūjesi. Thero taṃ gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Bhagavā ‘‘kuto, ānanda, laddha’’nti āha? Ekena, bhante, brāhmaṇena dinnaṃ, idaṃ panāhaṃ āyasmato sāriputtassa dātukāmoti. Dehi, ānandāti. Cārikaṃ pakkanto bhanteti. Āgatakāle dehīti, sikkhāpadaṃ bhante, paññattanti. Kadā pana sāriputto āgamissatīti? Dasāhamattena bhanteti. ‘‘Anujānāmi, ānanda, dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ nikkhipitu’’nti sikkhāpadaṃ paññāpesi.
ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਤਥੇવ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਮਨਾਪਂ ਲਭਤਿ, ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਦੇਤਿ। ਸੋ ਇਮਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਨਿਟ੍ਠਭਾਤਿਕਂ ਥੇਰਸ੍ਸੇવ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਂ ਅਦਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਯੇਨਸ੍ਸ ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਕਿਰਸ੍ਸ ਅਹੋਸਿ – ‘‘ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ ਮੇ ਮਹਾਪਞ੍ਞੋ, ਸੋ ਇਮਂ ਕਥਂ ਸਤ੍ਥੁ ਆਰੋਚੇਸ੍ਸਤਿ, ਅਥ ਸਤ੍ਥਾ ਤਦਨੁਰੂਪਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਕਥਾਪਾਭਤਨ੍ਤਿ ਕਥਾਯ ਮੂਲਂ। ਮੂਲਞ੍ਹਿ ‘‘ਪਾਭਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਥਾਹ –
Sāriputtattheropi tatheva yaṃkiñci manāpaṃ labhati, taṃ ānandattherassa deti. So imampi attano kaniṭṭhabhātikaṃ therasseva saddhivihārikaṃ adāsi. Tena vuttaṃ – ‘‘yenassa upajjhāyo āyasmā ānando tenupasaṅkamī’’ti. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘upajjhāyo me mahāpañño, so imaṃ kathaṃ satthu ārocessati, atha satthā tadanurūpaṃ dhammaṃ desessatī’’ti. Kathāpābhatanti kathāya mūlaṃ. Mūlañhi ‘‘pābhata’’nti vuccati. Yathāha –
‘‘ਅਪ੍ਪਕੇਨਾਪਿ ਮੇਧਾવੀ, ਪਾਭਤੇਨ વਿਚਕ੍ਖਣੋ।
‘‘Appakenāpi medhāvī, pābhatena vicakkhaṇo;
ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, ਅਣੁਂ ਅਗ੍ਗਿਂવ ਸਨ੍ਧਮ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧.੪)।
Samuṭṭhāpeti attānaṃ, aṇuṃ aggiṃva sandhama’’nti. (jā. 1.1.4);
ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯ। ਕਿਂ ਪਨਾਨੇਨ ਭਗવਾ ਨ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋਤਿ? ਨੋ ਨ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਦਿવਾ ਨવ વਾਰੇ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਨવ વਾਰੇਤਿ ਏਕਾਹਂ ਅਟ੍ਠਾਰਸ વਾਰੇ ਉਪਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਦਿવਸਸ੍ਸ ਪਨ ਸਤવਾਰਂ વਾ ਸਹਸ੍ਸવਾਰਂ વਾ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਸਮਾਨੋਪਿ ਨ ਅਕਾਰਣਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏਕਂ ਪਞ੍ਹੁਦ੍ਧਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾવ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਦਿવਸਂ ਤੇਨ ਕਥਾਪਾਭਤੇਨ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਏવਮਾਹ।
Bhagavantaṃ dassanāyāti bhagavantaṃ dassanatthāya. Kiṃ panānena bhagavā na diṭṭhapubboti? No na diṭṭhapubbo. Ayañhi āyasmā divā nava vāre, rattiṃ nava vāreti ekāhaṃ aṭṭhārasa vāre upaṭṭhānameva gacchati. Divasassa pana satavāraṃ vā sahassavāraṃ vā gantukāmo samānopi na akāraṇā gacchati, ekaṃ pañhuddhāraṃ gahetvāva gacchati. So taṃ divasaṃ tena kathāpābhatena gantukāmo evamāha.
ਅਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪવੇਦਿਤਧਮ੍ਮવਿਨਯવਣ੍ਣਨਾ
Asammāsambuddhappaveditadhammavinayavaṇṇanā
੧੬੬. ਏવਞ੍ਹੇਤਂ, ਚੁਨ੍ਦ, ਹੋਤੀਤਿ ਭਗવਾ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੇਨ ਆਰੋਚਿਤੇਪਿ ਯਸ੍ਮਾ ਨ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਕਥਾਯ ਸਾਮਿਕੋ, ਚੁਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨ ਸਾਮਿਕੋ। ਸੋવ ਤਸ੍ਸਾ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏવਞ੍ਹੇਤਂ, ਚੁਨ੍ਦ, ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ । ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਚੁਨ੍ਦ ਏવਞ੍ਹੇਤਂ ਹੋਤਿ ਦੁਰਕ੍ਖਾਤਾਦਿਸਭਾવੇ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਸਾવਕਾ ਦ੍વੇਧਿਕਜਾਤਾ ਭਣ੍ਡਨਾਦੀਨਿ ਕਤ੍વਾ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ।
166.Evañhetaṃ, cunda, hotīti bhagavā ānandattherena ārocitepi yasmā na ānandatthero imissā kathāya sāmiko, cundatthero pana sāmiko. Sova tassā ādimajjhapariyosānaṃ jānāti. Tasmā bhagavā tena saddhiṃ kathento ‘‘evañhetaṃ, cunda, hotī’’tiādimāha . Tassattho – cunda evañhetaṃ hoti durakkhātādisabhāve dhammavinaye sāvakā dvedhikajātā bhaṇḍanādīni katvā mukhasattīhi vitudantā viharanti.
ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਸਾਸਨੇਨੇવ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਸਾਸਨਂ ਪਾਕਟਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਦਿਤੋ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਸਾਸਨਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਇਧ ਚੁਨ੍ਦ ਸਤ੍ਥਾ ਚ ਹੋਤਿ ਅਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ વੋਕ੍ਕਮ੍ਮ ਚ ਤਮ੍ਹਾ ਧਮ੍ਮਾ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਨ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਪੂਰੇਤਿ, ਓਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਓਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਂ ਕਤ੍વਾ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਸ ਤੇ, ਆવੁਸੋ, ਲਾਭਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤੁਯ੍ਹਂ ਏਤੇ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਆਦਯੋ ਲਾਭਾ। ਸੁਲਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਤੇ ਸੁਲਦ੍ਧਂ। ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੂਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੁ। ਯਥਾ ਤੇ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਧਮ੍ਮੋ ਦੇਸਿਤੋਤਿ ਯੇਨ ਤੇ ਆਕਾਰੇਨ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਧਮ੍ਮੋ ਕਥਿਤੋ। ਯੋ ਚ ਸਮਾਦਪੇਤੀਤਿ ਯੋ ਚ ਆਚਰਿਯੋ ਸਮਾਦਪੇਤਿ। ਯਞ੍ਚ ਸਮਾਦਪੇਤੀਤਿ ਯਂ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਂ ਸਮਾਦਪੇਤਿ। ਯੋ ਚ ਸਮਾਦਪਿਤੋਤਿ ਯੋ ਚ ਏવਂ ਸਮਾਦਪਿਤੋ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ। ਯਥਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਸਮਾਦਪਿਤਂ, ਤਥਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਬ੍ਬੇ ਤੇਤਿ ਤਯੋਪਿ ਤੇ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਆਚਰਿਯੋ ਸਮਾਦਪਿਤਤ੍ਤਾ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ, ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ, ਪਟਿਪਨ੍ਨਕੋ ਪਟਿਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਬਹੁਂ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬવਾਰੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Idāni yasmā aniyyānikasāsaneneva niyyānikasāsanaṃ pākaṭaṃ hoti, tasmā ādito aniyyānikasāsanameva dassento idha cunda satthā ca hoti asammāsambuddhotiādimāha. Tattha vokkamma ca tamhā dhammā vattatīti na nirantaraṃ pūreti, okkamitvā okkamitvā antarantaraṃ katvā vattatīti attho. Tassa te, āvuso, lābhāti tassa tuyhaṃ ete dhammānudhammappaṭipattiādayo lābhā. Suladdhanti manussattampi te suladdhaṃ. Tathā paṭipajjatūti evaṃ paṭipajjatu. Yathā te satthārā dhammo desitoti yena te ākārena satthārā dhammo kathito. Yo ca samādapetīti yo ca ācariyo samādapeti. Yañca samādapetīti yaṃ antevāsiṃ samādapeti. Yo ca samādapitoti yo ca evaṃ samādapito antevāsiko. Yathā ācariyena samādapitaṃ, tathatthāya paṭipajjati. Sabbe teti tayopi te. Ettha hi ācariyo samādapitattā apuññaṃ pasavati, samādinnantevāsiko samādinnattā, paṭipannako paṭipannattā. Tena vuttaṃ – ‘‘sabbe te bahuṃ apuññaṃ pasavantī’’ti. Etenupāyena sabbavāresu attho veditabbo.
੧੬੭. ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਞਾਯਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋਤਿ ਕਾਰਣਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਞਾਯਮਾਰਾਧੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਕਾਰਣਂ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਸ੍ਸਤਿ। વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੁਕ੍ਖਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਂ વੀਰਿਯਂ ਕਰੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਦੁਰਕ੍ਖਾਤੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਯੋ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ, ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਹਰਤਿ। ਯੋ ਕੁਸੀਤੋ, ਸੋ ਸੁਖਂ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੧੮)।
167. Apicettha ñāyappaṭipannoti kāraṇappaṭipanno. Ñāyamārādhessatīti kāraṇaṃ nipphādessati. Vīriyaṃ ārabhatīti attano dukkhanibbattakaṃ vīriyaṃ karoti. Vuttañhetaṃ ‘‘durakkhāte, bhikkhave, dhammavinaye yo āraddhavīriyo, so dukkhaṃ viharati. Yo kusīto, so sukhaṃ viharatī’’ti (a. ni. 1.318).
ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪવੇਦਿਤਧਮ੍ਮવਿਨਯਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Sammāsambuddhappaveditadhammavinayādivaṇṇanā
੧੬੮. ਏવਂ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਸਾਸਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਸਾਸਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਇਧ ਪਨ, ਚੁਨ੍ਦ, ਸਤ੍ਥਾ ਚ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋਤਿ ਮਗ੍ਗਤ੍ਥਾਯ ਫਲਤ੍ਥਾਯ ਚ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ।
168. Evaṃ aniyyānikasāsanaṃ dassetvā idāni niyyānikasāsanaṃ dassento idha pana, cunda, satthā ca hoti sammāsambuddhotiādimāha. Tattha niyyānikoti maggatthāya phalatthāya ca niyyāti.
੧੬੯. વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਖਨਿਪ੍ਫਾਦਕਂ વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਯੋ ਕੁਸੀਤੋ, ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਹਰਤਿ। ਯੋ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ, ਸੋ ਸੁਖਂ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੧੯)।
169.Vīriyaṃ ārabhatīti attano sukhanipphādakaṃ vīriyaṃ ārabhati. Vuttañhetaṃ ‘‘svākkhāte, bhikkhave, dhammavinaye yo kusīto, so dukkhaṃ viharati. Yo āraddhavīriyo, so sukhaṃ viharatī’’ti (a. ni. 1.319).
੧੭੦. ਇਤਿ ਭਗવਾ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਸਾਸਨੇ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਸਂਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਦੇਸਨਂ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤੋ ਇਧ, ਚੁਨ੍ਦ, ਸਤ੍ਥਾ ਚ ਲੋਕੇ ਉਦਪਾਦੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅવਿਞ੍ਞਾਪਿਤਤ੍ਥਾਤਿ ਅਬੋਧਿਤਤ੍ਥਾ। ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਪਦਕਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਹਪਦੇਹਿ ਕਤਂ, ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਿਕਂ ਕਤਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਪਦਗਤ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਨ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਪਦੇਸੁ ਗਤਂ, ਨ ਏਕਸਙ੍ਗਹਜਾਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਪ੍ਪਾਟਿਹੀਰਕਤਨ੍ਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਂ। ਯਾવ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹੀਤਿ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਯਾવ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਾ ਸੁਪ੍ਪਕਾਸਿਤਂ। ਅਨੁਤਪ੍ਪੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਨੁਤਾਪਕਰੋ ਹੋਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਚ ਨੋ ਲੋਕੇਤਿ ਇਦਂ ਤੇਸਂ ਅਨੁਤਾਪਕਾਰਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਾਨੁਤਪ੍ਪੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਆਗਮ੍ਮ ਸਾવਕੇਹਿ ਯਂ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਨੁਤਾਪਕਰੋ ਨ ਹੋਤਿ।
170. Iti bhagavā niyyānikasāsane sammāpaṭipannassa kulaputtassa pasaṃsaṃ dassetvā puna desanaṃ vaḍḍhento idha, cunda, satthā ca loke udapādītiādimāha. Tattha aviññāpitatthāti abodhitatthā. Sabbasaṅgāhapadakatanti sabbasaṅgahapadehi kataṃ, sabbasaṅgāhikaṃ kataṃ na hotīti attho. ‘‘Sabbasaṅgāhapadagata’’ntipi pāṭho, na sabbasaṅgāhapadesu gataṃ, na ekasaṅgahajātanti attho. Sappāṭihīrakatanti niyyānikaṃ. Yāvadevamanussehīti devalokato yāva manussalokā suppakāsitaṃ. Anutappo hotīti anutāpakaro hoti. Satthā ca no loketi idaṃ tesaṃ anutāpakāradassanatthaṃ vuttaṃ. Nānutappo hotīti satthāraṃ āgamma sāvakehi yaṃ pattabbaṃ, tassa pattattā anutāpakaro na hoti.
੧੭੨. ਥੇਰੋਤਿ ਥਿਰੋ ਥੇਰਕਾਰਕੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ‘‘ਰਤ੍ਤਞ੍ਞੂ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨੇવ। ਏਤੇਹਿ ਚੇ ਪੀਤਿ ਏਤੇਹਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੇਹਿ।
172.Theroti thiro therakārakehi dhammehi samannāgato. ‘‘Rattaññū’’tiādīni vuttatthāneva. Etehi ce pīti etehi heṭṭhā vuttehi.
੧੭੩. ਪਤ੍ਤਯੋਗਕ੍ਖੇਮਾਤਿ ਚਤੂਹਿ ਯੋਗੇਹਿ ਖੇਮਤ੍ਤਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਇਧ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਨਾਮ, ਤਂ ਪਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਲਂ ਸਮਕ੍ਖਾਤੁਂ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਮਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾ।
173.Pattayogakkhemāti catūhi yogehi khemattā arahattaṃ idha yogakkhemaṃ nāma, taṃ pattāti attho. Alaṃ samakkhātuṃ saddhammassāti sammukhā gahitattā assa saddhammaṃ sammā ācikkhituṃ samatthā.
੧੭੪. ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਨੋਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਂ વਸਮਾਨਾ ਅਰਿਯਸਾવਕਾ। ਕਾਮਭੋਗਿਨੋਤਿ ਗਿਹਿਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾ। ‘‘ਇਦ੍ਧਞ੍ਚੇવਾ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਮਹਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾਨੇવ। ਲਾਭਗ੍ਗਯਸਗ੍ਗਪਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਲਾਭਗ੍ਗਞ੍ਚੇવ ਯਸਗ੍ਗਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤਂ।
174.Brahmacārinoti brahmacariyavāsaṃ vasamānā ariyasāvakā. Kāmabhoginoti gihisotāpannā. ‘‘Iddhañcevā’’tiādīni mahāparinibbāne vitthāritāneva. Lābhaggayasaggapattanti lābhaggañceva yasaggañca pattaṃ.
੧੭੫. ਸਨ੍ਤਿ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਚੁਨ੍ਦ, ਏਤਰਹਿ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਾવਕਾਤਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾਦਯੋ ਥੇਰਾ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋਤਿ ਖੇਮਾਥੇਰੀਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਥੇਰੀਆਦਯੋ। ਉਪਾਸਕਾ ਸਾવਕਾ ਗਿਹੀ ਓਦਾਤવਤ੍ਥવਸਨਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਨੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਗਹਪਤਿਹਤ੍ਥਕਆਲ਼વਕਾਦਯੋ। ਕਾਮਭੋਗਿਨੋਤਿ ਚੂਲ਼ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਮਹਾਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਾਦਯੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਨਿਯੋਤਿ ਨਨ੍ਦਮਾਤਾਦਯੋ। ਕਾਮਭੋਗਿਨਿਯੋਤਿ ਖੁਜ੍ਜੁਤ੍ਤਰਾਦਯੋ।
175.Santi kho pana me, cunda, etarahi therā bhikkhū sāvakāti sāriputtamoggallānādayo therā. Bhikkhuniyoti khemātherīuppalavaṇṇatherīādayo. Upāsakā sāvakā gihī odātavatthavasanā brahmacārinoti cittagahapatihatthakaāḷavakādayo. Kāmabhoginoti cūḷaanāthapiṇḍikamahāanāthapiṇḍikādayo. Brahmacāriniyoti nandamātādayo. Kāmabhoginiyoti khujjuttarādayo.
੧੭੬. ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਕਾਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਇਦਮੇવ ਤਨ੍ਤਿ ਇਦਮੇવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਇਮਮੇવ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਮਾ ਹੇਤੁਨਾ ਨਯੇਨ વਦਮਾਨੋ વਦੇਯ੍ਯ। ਉਦਕਾਸ੍ਸੁਦਨ੍ਤਿ ਉਦਕੋ ਸੁਦਂ। ਪਸ੍ਸਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ ਕਿਰ ਇਮਂ ਪਞ੍ਹਂ ਮਹਾਜਨਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤੇਹਿ ‘‘ਨ ਜਾਨਾਮ, ਆਚਰਿਯ, ਕਥੇਹਿ ਨੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ਸੋ ਆਹ – ‘‘ਗਮ੍ਭੀਰੋ ਅਯਂ ਪਞ੍ਹੋ ਆਹਾਰਸਪ੍ਪਾਯੇ ਸਤਿ ਥੋਕਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਾ ਕਥੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਤੇਹਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ ਮਹਾਸਕ੍ਕਾਰੇ ਕਤੇ ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਕਿਞ੍ਚ ਪਸ੍ਸਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਾਧੁਨਿਸਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁਨਿਸਿਤਸ੍ਸ ਤਿਖਿਣਸ੍ਸ, ਸੁਨਿਸਿਤਖੁਰਸ੍ਸ ਕਿਰ ਤਲਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਧਾਰਾ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ।
176.Sabbākārasampannanti sabbakāraṇasampannaṃ. Idamevatanti idameva brahmacariyaṃ, imameva dhammaṃ sammā hetunā nayena vadamāno vadeyya. Udakāssudanti udako sudaṃ. Passaṃ na passatīti passanto na passati. So kira imaṃ pañhaṃ mahājanaṃ pucchi. Tehi ‘‘na jānāma, ācariya, kathehi no’’ti vutto so āha – ‘‘gambhīro ayaṃ pañho āhārasappāye sati thokaṃ cintetvā sakkā kathetu’’nti. Tato tehi cattāro māse mahāsakkāre kate taṃ pañhaṃ kathento kiñca passaṃ na passatītiādimāha. Tattha sādhunisitassāti suṭṭhunisitassa tikhiṇassa, sunisitakhurassa kira talaṃ paññāyati, dhārā na paññāyatīti ayamettha attho.
ਸਙ੍ਗਾਯਿਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Saṅgāyitabbadhammādivaṇṇanā
੧੭੭. ਸਙ੍ਗਮ੍ਮ ਸਮਾਗਮ੍ਮਾਤਿ ਸਙ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਅਤ੍ਥੇਨ ਅਤ੍ਥਂ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੇਨ ਸਹ ਅਤ੍ਥਂ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨਪਿ ਸਹ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਸਮਾਨੇਨ੍ਤੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਙ੍ਗਾਯਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਾਚੇਤਬ੍ਬਂ ਸਜ੍ਝਾਯਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਯਿਦਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਇਦਂ ਸਕਲਂ ਸਾਸਨਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ।
177.Saṅgamma samāgammāti saṅgantvā samāgantvā. Atthena atthaṃ, byañjanena byañjananti atthena saha atthaṃ, byañjanenapi saha byañjanaṃ samānentehīti attho. Saṅgāyitabbanti vācetabbaṃ sajjhāyitabbaṃ. Yathayidaṃ brahmacariyanti yathā idaṃ sakalaṃ sāsanabrahmacariyaṃ.
੧੭੮. ਤਤ੍ਰ ਚੇਤਿ ਤਤ੍ਰ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ, ਤਸ੍ਸ વਾ ਭਾਸਿਤੇ। ਅਤ੍ਥਞ੍ਚੇવ ਮਿਚ੍ਛਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਚ ਮਿਚ੍ਛਾ ਰੋਪੇਤੀਤਿ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ‘‘ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ‘‘ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਰੋਪੇਤਿ। ਇਮਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਅਤ੍ਥਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਸਤਿਯੇવ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ’’ਤਿ ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਇਮਾਨਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ, ਉਦਾਹੁ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨੀ’’ਤਿ ਏਤਾਨਿ વਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਓਪਾਯਿਕਤਰਾਨੀਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਕਤਮਾਨਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਉਪਪਨ੍ਨਤਰਾਨਿ ਅਲ੍ਲੀਨਤਰਾਨਿ। ਇਮੇਸਞ੍ਚ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਨ੍ਤਿ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ’’ਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਂ ‘‘ਸਤਿਯੇવ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਯਂ ਅਤ੍ਥੋ, ਉਦਾਹੁ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏਸੋ ਅਤ੍ਥੋਤਿ? ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਅਤ੍ਥਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ। ਯਾ ਚੇવ ਏਤਾਨੀਤਿ ਯਾਨਿ ਚੇવ ਏਤਾਨਿ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਯਾ ਚੇવ ਏਸੋਤਿ ਯੋ ਚੇવ ਏਸ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਨੇવ ਉਸ੍ਸਾਦੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਤਾવ ਸਮ੍ਮਾ ਅਤ੍ਥੇ ਚ ਸਮ੍ਮਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇ ਚ ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਸੋ ਪਨ ਨੇવ ਉਸ੍ਸਾਦੇਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਅਪਸਾਦੇਤਬ੍ਬੋ। ਸਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਜਾਨਾਪੇਤਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਸ ਚ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਸਤਿਯੇવ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਚ। ਤੇਸਞ੍ਚ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਨ੍ਤਿ ‘‘ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ’’ਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਂ। ਨਿਸਨ੍ਤਿਯਾਤਿ ਨਿਸਾਮਨਤ੍ਥਂ ਧਾਰਣਤ੍ਥਂ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬવਾਰੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
178.Tatra ceti tatra saṅghamajjhe, tassa vā bhāsite. Atthañceva micchā gaṇhāti, byañjanāni ca micchā ropetīti ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti ettha ārammaṇaṃ ‘‘satipaṭṭhāna’’nti atthaṃ gaṇhāti. ‘‘Satipaṭṭhānānī’’ti byañjanaṃ ropeti. Imassa nu kho, āvuso, atthassāti ‘‘satiyeva satipaṭṭhāna’’nti. Atthassa ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti kiṃ nu kho imāni byañjanāni, udāhu cattāri satipaṭṭhānānī’’ti etāni vā byañjanāni. Katamāni opāyikatarānīti imassa atthassa katamāni byañjanāni upapannatarāni allīnatarāni. Imesañcabyañjanānanti ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti byañjanānaṃ ‘‘satiyeva satipaṭṭhāna’’nti kiṃ nu kho ayaṃ attho, udāhu ‘‘ārammaṇaṃ satipaṭṭhāna’’nti eso atthoti? Imassa kho, āvuso, atthassāti ‘‘ārammaṇaṃ satipaṭṭhāna’’nti imassa atthassa. Yā ceva etānīti yāni ceva etāni mayā vuttāni. Yā ceva esoti yo ceva esa mayā vutto. So neva ussādetabboti tumhehi tāva sammā atthe ca sammā byañjane ca ṭhātabbaṃ. So pana neva ussādetabbo, na apasādetabbo. Saññāpetabboti jānāpetabbo. Tassa ca atthassāti ‘‘satiyeva satipaṭṭhāna’’nti atthassa ca. Tesañca byañjanānanti ‘‘satipaṭṭhānā’’ti byañjanānaṃ. Nisantiyāti nisāmanatthaṃ dhāraṇatthaṃ. Iminā nayena sabbavāresu attho veditabbo.
੧੮੧. ਤਾਦਿਸਨ੍ਤਿ ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸਂ। ਅਤ੍ਥੁਪੇਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੇਨ ਉਪੇਤਂ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਤਾਰਂ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੁਪੇਤਨ੍ਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਹਿ ਉਪੇਤਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਂ વਿਞ੍ਞਾਤਾਰਂ। ਏવਂ ਏਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਪਸਂਸਥ। ਏਸੋ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਾવਕੋ ਨਾਮ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ ਏਸ ਚੁਨ੍ਦਾਤਿ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ।
181.Tādisanti tumhādisaṃ. Atthupetanti atthena upetaṃ atthassa viññātāraṃ. Byañjanupetanti byañjanehi upetaṃ byañjanānaṃ viññātāraṃ. Evaṃ etaṃ bhikkhuṃ pasaṃsatha. Eso hi bhikkhu na tumhākaṃ sāvako nāma, buddho nāma esa cundāti. Iti bhagavā bahussutaṃ bhikkhuṃ attano ṭhāne ṭhapesi.
ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਞ੍ਞਾਤਕਾਰਣਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Paccayānuññātakāraṇādivaṇṇanā
੧੮੨. ਇਦਾਨਿ ਤਤੋਪਿ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਂ ਦੇਸਨਂ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤੋ ਨ વੋ ਅਹਂ, ਚੁਨ੍ਦਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾ ਆਸવਾ ਨਾਮ ਇਧਲੋਕੇ ਪਚ੍ਚਯਹੇਤੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਾ ਆਸવਾ। ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾ ਆਸવਾ ਨਾਮ ਪਰਲੋਕੇ ਭਣ੍ਡਨਹੇਤੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਾ ਆਸવਾ। ਸਂવਰਾਯਾਤਿ ਯਥਾ ਤੇ ਨ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਪਿਦਹਨਾਯ। ਪਟਿਘਾਤਾਯਾਤਿ ਮੂਲਘਾਤੇਨ ਪਟਿਹਨਨਾਯ। ਅਲਂ વੋ ਤਂ ਯਾવਦੇવ ਸੀਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਾਯਾਤਿ ਤਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸੀਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਾਯ ਸਮਤ੍ਥਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਯਂ વੋ ਮਯਾ ਚੀવਰਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ, ਤਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਦਪ੍ਪਂ વਾ ਮਾਨਂ વਾ ਕੁਰੁਮਾਨਾ વਿਹਰਿਸ੍ਸਥਾਤਿ ਨ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ, ਤਂ ਪਨ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਸੀਤਪ੍ਪਟਿਘਾਤਾਦੀਨਿ ਕਤ੍વਾ ਸੁਖਂ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਂ ਕਰਿਸ੍ਸਥਾਤਿ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ। ਯਥਾ ਚ ਚੀવਰਂ, ਏવਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾਦਯੋਪਿ। ਅਨੁਪਦਸਂવਣ੍ਣਨਾ ਪਨੇਤ੍ਥ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
182. Idāni tatopi uttaritaraṃ desanaṃ vaḍḍhento na vo ahaṃ, cundātiādimāha. Tattha diṭṭhadhammikā āsavā nāma idhaloke paccayahetu uppajjanakā āsavā. Samparāyikā āsavā nāma paraloke bhaṇḍanahetu uppajjanakā āsavā. Saṃvarāyāti yathā te na pavisanti, evaṃ pidahanāya. Paṭighātāyāti mūlaghātena paṭihananāya. Alaṃ vo taṃ yāvadeva sītassa paṭighātāyāti taṃ tumhākaṃ sītassa paṭighātāya samatthaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti, yaṃ vo mayā cīvaraṃ anuññātaṃ, taṃ pārupitvā dappaṃ vā mānaṃ vā kurumānā viharissathāti na anuññātaṃ, taṃ pana pārupitvā sītappaṭighātādīni katvā sukhaṃ samaṇadhammaṃ yoniso manasikāraṃ karissathāti anuññātaṃ. Yathā ca cīvaraṃ, evaṃ piṇḍapātādayopi. Anupadasaṃvaṇṇanā panettha visuddhimagge vuttanayeneva veditabbā.
ਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Sukhallikānuyogādivaṇṇanā
੧੮੩. ਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗਨ੍ਤਿ ਸੁਖਲ੍ਲਿਯਨਾਨੁਯੋਗਂ, ਸੁਖਸੇવਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਖੇਤੀਤਿ ਸੁਖਿਤਂ ਕਰੋਤਿ। ਪੀਣੇਤੀਤਿ ਪੀਣਿਤਂ ਥੂਲਂ ਕਰੋਤਿ।
183.Sukhallikānuyoganti sukhalliyanānuyogaṃ, sukhasevanādhimuttanti attho. Sukhetīti sukhitaṃ karoti. Pīṇetīti pīṇitaṃ thūlaṃ karoti.
੧੮੬. ਅਟ੍ਠਿਤਧਮ੍ਮਾਤਿ ਨਟ੍ਠਿਤਸਭਾવਾ। ਜਿવ੍ਹਾ ਨੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਯਂ ਯਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਮਗ੍ਗਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਫਲਂ ਕਦਾਚਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਜਾਨਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਜਾਨਨ੍ਤੇਨ। ਪਸ੍ਸਤਾਤਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਚਕ੍ਖੂਹਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੇਨ। ਗਮ੍ਭੀਰਨੇਮੋਤਿ ਗਮ੍ਭੀਰਭੂਮਿਂ ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠੋ। ਸੁਨਿਖਾਤੋਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਨਿਖਾਤੋ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਆવੁਸੋਤਿ ਏવਂ ਖੀਣਾਸવੋ ਅਭਬ੍ਬੋ ਨવ ਠਾਨਾਨਿ ਅਜ੍ਝਾਚਰਿਤੁਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨਜ੍ਝਾਚਾਰੋ ਅਚਲੋ ਅਸਮ੍ਪવੇਧੀ। ਤਤ੍ਥ ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਪਾਣਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪਨਾਦੀਸੁ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਯੋਪਿ ਅਭਬ੍ਬਾ। ਸਨ੍ਨਿਧਿਕਾਰਕਂ ਕਾਮੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇ ਚ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇ ਚ ਸਨ੍ਨਿਧਿਂ ਕਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਗਾਰਿਕਭੂਤੋਤਿ ਯਥਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਗਿਹਿਭੂਤੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਏવਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਅਭਬ੍ਬੋ।
186.Aṭṭhitadhammāti naṭṭhitasabhāvā. Jivhā no atthīti yaṃ yaṃ icchanti, taṃ taṃ kathenti, kadāci maggaṃ kathenti, kadāci phalaṃ kadāci nibbānanti adhippāyo. Jānatāti sabbaññutaññāṇena jānantena. Passatāti pañcahi cakkhūhi passantena. Gambhīranemoti gambhīrabhūmiṃ anupaviṭṭho. Sunikhātoti suṭṭhu nikhāto. Evameva kho, āvusoti evaṃ khīṇāsavo abhabbo nava ṭhānāni ajjhācarituṃ. Tasmiṃ anajjhācāro acalo asampavedhī. Tattha sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropanādīsu sotāpannādayopi abhabbā. Sannidhikārakaṃ kāme paribhuñjitunti vatthukāme ca kilesakāme ca sannidhiṃ katvā paribhuñjituṃ. Seyyathāpi pubbe agārikabhūtoti yathā pubbe gihibhūto paribhuñjati, evaṃ paribhuñjituṃ abhabbo.
ਪਞ੍ਹਬ੍ਯਾਕਰਣવਣ੍ਣਨਾ
Pañhabyākaraṇavaṇṇanā
੧੮੭. ਅਗਾਰਮਜ੍ਝੇ વਸਨ੍ਤਾ ਹਿ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਯੋ ਯਾવਜੀવਂ ਗਿਹਿਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਖੀਣਾਸવੋ ਪਨ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾવ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤਿ વਾ ਪਬ੍ਬਜਤਿ વਾ। ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾਦੀਸੁ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવੇਸੁ ਮੁਹੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? વਿવੇਕਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ। ਭੁਮ੍ਮਦੇવਤ੍ਤਭਾવੇ ਪਨ ਠਿਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾਪਿ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਅਯਂ ਪਞ੍ਹੋ ਆਗਤੋ। ਭਿਨ੍ਨਦੋਸਤ੍ਤਾ ਪਨਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਤੀਰਕਨ੍ਤਿ ਅਤੀਰਂ ਅਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਮਹਨ੍ਤਂ। ਨੋ ਚ ਖੋ ਅਨਾਗਤਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਂ ਪਨ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਏવਂ ਨ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ, ਅਤੀਤਮੇવ ਮਞ੍ਞੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਜਾਨਾਤਿ, ਨ ਅਨਾਗਤਂ। ਤਥਾ ਹਿਸ੍ਸ ਅਤੀਤੇ ਅਡ੍ਢਛਟ੍ਠਸਤਜਾਤਕਾਨੁਸ੍ਸਰਣਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਅਨਾਗਤੇ ਏવਂ ਬਹੁਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਂ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯੁਂ। ਤਯਿਦਂ ਕਿਂ ਸੂਤਿ ਅਨਾਗਤੇ ਅਪਞ੍ਞਾਪਨਂ ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ? ਕਥਂਸੂਤਿ ਕੇਨ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣੇਨ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋਯੇવ ਨੁ ਖੋ ਅਨਾਗਤਂ ਨਾਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਅਨਨੁਸ੍ਸਰਿਤੁਕਾਮਤਾਯ ਨਾਨੁਸ੍ਸਰਤੀਤਿ। ਅਞ੍ਞવਿਹਿਤਕੇਨ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨੇਨਾਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਨਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਦਸ੍ਸਨਭੂਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥવਿਹਿਤਕੇਨ ਞਾਣੇਨ ਅਞ੍ਞਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪવਤ੍ਤੇਨ, ਅਞ੍ਞવਿਹਿਤਕਂ ਅਞ੍ਞਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਸਙ੍ਗਾਹੇਤਬ੍ਬਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਹਿ ਚਰਤੋ ਚ ਤਿਟ੍ਠਤੋ ਚ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਜਾਗਰਸ੍ਸ ਚ ਸਤਤਂ ਸਮਿਤਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਤਾਦਿਸਞ੍ਚ ਞਾਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਰਿવ ਬਾਲਾ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤਾ, ਏવਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
187. Agāramajjhe vasantā hi sotāpannādayo yāvajīvaṃ gihibyañjanena tiṭṭhanti. Khīṇāsavo pana arahattaṃ patvāva manussabhūto parinibbāti vā pabbajati vā. Cātumahārājikādīsu kāmāvacaradevesu muhuttampi na tiṭṭhati. Kasmā? Vivekaṭṭhānassa abhāvā. Bhummadevattabhāve pana ṭhito arahattaṃ patvāpi tiṭṭhati. Tassa vasena ayaṃ pañho āgato. Bhinnadosattā panassa bhikkhubhāvo veditabbo. Atīrakanti atīraṃ aparicchedaṃ mahantaṃ. No ca kho anāgatanti anāgataṃ pana addhānaṃ ārabbha evaṃ na paññapeti, atītameva maññe samaṇo gotamo jānāti, na anāgataṃ. Tathā hissa atīte aḍḍhachaṭṭhasatajātakānussaraṇaṃ paññāyati. Anāgate evaṃ bahuṃ anussaraṇaṃ na paññāyatīti imamatthaṃ maññamānā evaṃ vadeyyuṃ. Tayidaṃ kiṃ sūti anāgate apaññāpanaṃ kiṃ nu kho? Kathaṃsūti kena nu kho kāraṇena ajānantoyeva nu kho anāgataṃ nānussarati, ananussaritukāmatāya nānussaratīti. Aññavihitakena ñāṇadassanenāti paccakkhaṃ viya katvā dassanasamatthatāya dassanabhūtena ñāṇena aññatthavihitakena ñāṇena aññaṃ ārabbha pavattena, aññavihitakaṃ aññaṃ ārabbha pavattamānaṃ ñāṇadassanaṃ saṅgāhetabbaṃ paññāpetabbaṃ maññanti. Te hi carato ca tiṭṭhato ca suttassa ca jāgarassa ca satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ maññanti, tādisañca ñāṇaṃ nāma natthi. Tasmā yathariva bālā abyattā, evaṃ maññantīti veditabbo.
ਸਤਾਨੁਸਾਰੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਂ। ਯਾવਤਕਂ ਆਕਙ੍ਖਤੀਤਿ ਯਤ੍ਤਕਂ ਞਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਤ੍ਤਕਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਞਾਣਂ ਪੇਸੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਬਲਪਤ੍ਤਪੁਟੇ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਾਰਾਚੋ વਿਯ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਂ ਅਨਿવਾਰਿਤਂ ਞਾਣਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤੇਨ ਯਾવਤਕਂ ਆਕਙ੍ਖਤਿ ਤਾવਤਕਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ। ਬੋਧਿਜਨ੍ਤਿ ਬੋਧਿਮੂਲੇ ਜਾਤਂ। ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਚਤੁਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਮਨ੍ਤਿਮਾ ਜਾਤੀਤਿ ਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਜਾਤਿਮੂਲਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਪੁਨ ਅਯਮਨ੍ਤਿਮਾ ਜਾਤਿ। ਨਤ੍ਥਿਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋਤਿ ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਨ ਇਧਲੋਕਤ੍ਥਂ વਾ ਪਰਲੋਕਤ੍ਥਂ વਾ ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ। ਨ ਤਂ ਤਥਾਗਤੋ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤੀਤਿ ਤਂ ਭਾਰਤਯੁਦ੍ਧਸੀਤਾਹਰਣਸਦਿਸਂ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਕਥਂ ਤਥਾਗਤੋ ਨ ਕਥੇਤਿ। ਭੂਤਂ ਤਚ੍ਛਂ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਰਾਜਕਥਾਦਿਤਿਰਚ੍ਛਾਨਕਥਂ। ਕਾਲਞ੍ਞੂ ਤਥਾਗਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਕਾਲਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਸਹੇਤੁਕਂ ਸਕਾਰਣਂ ਕਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤਪਤ੍ਤਕਾਲੇਯੇવ ਕਥੇਤਿ।
Satānusārīti pubbenivāsānussatisampayuttakaṃ. Yāvatakaṃ ākaṅkhatīti yattakaṃ ñātuṃ icchati, tattakaṃ jānissāmīti ñāṇaṃ pesesi. Athassa dubbalapattapuṭe pakkhandanārāco viya appaṭihataṃ anivāritaṃ ñāṇaṃ gacchati, tena yāvatakaṃ ākaṅkhati tāvatakaṃ anussarati. Bodhijanti bodhimūle jātaṃ. Ñāṇaṃ uppajjatīti catumaggañāṇaṃ uppajjati. Ayamantimā jātīti tena ñāṇena jātimūlassa pahīnattā puna ayamantimā jāti. Natthidāni punabbhavoti aparampi ñāṇaṃ uppajjati. Anatthasaṃhitanti na idhalokatthaṃ vā paralokatthaṃ vā nissitaṃ. Na taṃ tathāgato byākarotīti taṃ bhāratayuddhasītāharaṇasadisaṃ aniyyānikakathaṃ tathāgato na katheti. Bhūtaṃ tacchaṃ anatthasaṃhitanti rājakathāditiracchānakathaṃ. Kālaññū tathāgato hotīti kālaṃ jānāti. Sahetukaṃ sakāraṇaṃ katvā yuttapattakāleyeva katheti.
੧੮੮. ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਯਥਾ ਯਥਾ ਗਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਥਾ ਤਥੇવ ਗਦਨਤੋ ਦਕਾਰਸ੍ਸ ਤਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਯਤਨਂ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਂ। ਮੁਤਨ੍ਤਿ ਮੁਤ੍વਾ ਪਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤੋ ਗਨ੍ਧਾਯਤਨਂ ਰਸਾਯਤਨਂ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਂ। વਿਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਦਿਧਮ੍ਮਾਯਤਨਂ। ਪਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ વਾ ਅਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ વਾ ਪਤ੍ਤਂ। ਪਰਿਯੇਸਿਤਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਅਪਤ੍ਤਂ વਾ ਪਰਿਯੇਸਿਤਂ। ਅਨੁવਿਚਰਿਤਂ ਮਨਸਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਨੁਸਞ੍ਚਰਿਤਂ। ‘‘ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਏਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਯਞ੍ਹਿ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਨੀਲਂ ਪੀਤਕਨ੍ਤਿਆਦਿ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਅਯਂ ਸਤ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਇਮਂ ਨਾਮ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਮਨੋ વਾ ਦੁਮ੍ਮਨੋ વਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ વਾ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ । ਤਥਾ ਯਂ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਭੇਰਿਸਦ੍ਦੋ ਮੁਦਿਙ੍ਗਸਦ੍ਦੋਤਿਆਦਿ ਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਂ ਸੋਤਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਤਿ। ਮੂਲਗਨ੍ਧੋ ਤਚਗਨ੍ਧੋਤਿਆਦਿ ਗਨ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਂ ਘਾਨਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਤਿ। ਮੂਲਰਸੋ ਖਨ੍ਧਰਸੋਤਿਆਦਿ ਰਸਾਰਮ੍ਮਣਂ ਜਿવ੍ਹਾਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਤਿ। ਕਕ੍ਖਲ਼ਂ ਮੁਦੁਕਨ੍ਤਿਆਦਿ ਪਥવੀਧਾਤੁਤੇਜੋਧਾਤੁવਾਯੋਧਾਤੁਭੇਦਂ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਰਮ੍ਮਣਂ ਕਾਯਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਅਯਂ ਸਤ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਇਮਂ ਨਾਮ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਰਮ੍ਮਣਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ ਸੁਮਨੋ વਾ ਦੁਮ੍ਮਨੋ વਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ વਾ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ। ਤਥਾ ਯਂ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਦਿਭੇਦਂ ਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ ਮਨੋਦ੍વਾਰਸ੍ਸ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਅਯਂ ਸਤ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਇਦਂ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ વਿਜਾਨਿਤ੍વਾ ਸੁਮਨੋ વਾ ਦੁਮ੍ਮਨੋ વਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ વਾ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ।
188.Tasmā tathāgatoti vuccatīti yathā yathā gaditabbaṃ, tathā tatheva gadanato dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti vuccatīti attho. Diṭṭhanti rūpāyatanaṃ. Sutanti saddāyatanaṃ. Mutanti mutvā patvā gahetabbato gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ. Viññātanti sukhadukkhādidhammāyatanaṃ. Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ. Pariyesitanti pattaṃ vā apattaṃ vā pariyesitaṃ. Anuvicaritaṃ manasāti cittena anusañcaritaṃ. ‘‘Tathāgatena abhisambuddha’’nti iminā etaṃ dasseti, yañhi aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa nīlaṃ pītakantiādi rūpārammaṇaṃ cakkhudvāre āpāthamāgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma rūpārammaṇaṃ disvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ . Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa bherisaddo mudiṅgasaddotiādi saddārammaṇaṃ sotadvāre āpāthamāgacchati. Mūlagandho tacagandhotiādi gandhārammaṇaṃ ghānadvāre āpāthamāgacchati. Mūlaraso khandharasotiādi rasārammaṇaṃ jivhādvāre āpāthamāgacchati. Kakkhaḷaṃ mudukantiādi pathavīdhātutejodhātuvāyodhātubhedaṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ kāyadvāre āpāthamāgacchati. ‘‘Ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma phoṭṭhabbārammaṇaṃ phusitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ. Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa sukhadukkhādibhedaṃ dhammārammaṇaṃ manodvārassa āpāthamāgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe idaṃ nāma dhammārammaṇaṃ vijānitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
ਯਞ੍ਹਿ , ਚੁਨ੍ਦ, ਇਮੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤਂ ਮੁਤਂ વਿਞ੍ਞਾਤਂ ਤਤ੍ਥ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਦਿਟ੍ਠਂ વਾ ਅਸੁਤਂ વਾ ਅਮੁਤਂ વਾ ਅવਿਞ੍ਞਾਤਂ વਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਮਸ੍ਸ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ। ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਤਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਞਾਣੇਨ ਅਸਚ੍ਛਿਕਤਂ ਨਾਮ। ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ। ਯਂ ਯਥਾ ਲੋਕੇਨ ਗਤਂ ਤਸ੍ਸ ਤਥੇવ ਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਥਾਗਤੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਗਤਸਦ੍ਦੇਨ ਏਕਤ੍ਥਂ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬવਾਰੇਸੁ ‘‘ਤਥਾਗਤੋ’’ਤਿ ਨਿਗਮਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਤਸ੍ਸ ਯੁਤ੍ਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ ਤਥਾਗਤਸਦ੍ਦવਿਤ੍ਥਾਰੇ વੁਤ੍ਤਾਯੇવ।
Yañhi , cunda, imesaṃ sattānaṃ diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ tattha tathāgatena adiṭṭhaṃ vā asutaṃ vā amutaṃ vā aviññātaṃ vā natthi. Imassa mahājanassa pariyesitvā pattampi atthi, pariyesitvā appattampi atthi. Apariyesitvā pattampi atthi, apariyesitvā appattampi atthi. Sabbampi taṃ tathāgatassa appattaṃ nāma natthi, ñāṇena asacchikataṃ nāma. ‘‘Tasmā tathāgatoti vuccatī’’ti. Yaṃ yathā lokena gataṃ tassa tatheva gatattā ‘‘tathāgato’’ti vuccati. Pāḷiyaṃ pana abhisambuddhanti vuttaṃ, taṃ gatasaddena ekatthaṃ. Iminā nayena sabbavāresu ‘‘tathāgato’’ti nigamanassa attho veditabbo, tassa yutti brahmajāle tathāgatasaddavitthāre vuttāyeva.
ਅਬ੍ਯਾਕਤਟ੍ਠਾਨવਣ੍ਣਨਾ
Abyākataṭṭhānavaṇṇanā
੧੮੯. ਏવਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਸਮਤਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰਤਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਧਮ੍ਮਰਾਜਭਾવਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ‘‘ਪੁਥੁਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਲਦ੍ਧੀਸੁ ਮਯਾ ਅਞ੍ਞਾਤਂ ਅਦਿਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਮਮ ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਯੇવ ਪਰਿવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਨ੍ਤੋ ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਚੁਨ੍ਦ, વਿਜ੍ਜਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਸਤ੍ਤੋ। ਨ ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਨ ਚ ਧਮ੍ਮਸਂਹਿਤਨ੍ਤਿ ਨવਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਨ ਆਦਿਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਕਨ੍ਤਿ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹਿਤਸ੍ਸ ਸਕਲਸਾਸਨਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਆਦਿਭੂਤਂ ਨ ਹੋਤਿ।
189. Evaṃ attano asamataṃ anuttarataṃ sabbaññutaṃ dhammarājabhāvaṃ kathetvā idāni ‘‘puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ laddhīsu mayā aññātaṃ adiṭṭhaṃ nāma natthi, sabbaṃ mama ñāṇassa antoyeva parivattatī’’ti sīhanādaṃ nadanto ṭhānaṃ kho panetaṃ, cunda, vijjatītiādimāha. Tattha tathāgatoti satto. Na hetaṃ, āvuso, atthasaṃhitanti idhalokaparalokaatthasaṃhitaṃ na hoti. Na ca dhammasaṃhitanti navalokuttaradhammanissitaṃ na hoti. Naādibrahmacariyakanti sikkhattayasaṅgahitassa sakalasāsanabrahmacariyassa ādibhūtaṃ na hoti.
੧੯੦. ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਖੋਤਿਆਦੀਸੁ ਤਣ੍ਹਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾ ਤੇਭੁਮ੍ਮਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਤਸ੍ਸੇવ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਭਾવਿਕਾ ਜਨਿਕਾ ਤਣ੍ਹਾ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋਤਿ ਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋਤਿ ਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਦੁਕ੍ਖਪਰਿਜਾਨਨੋ ਸਮੁਦਯਪਜਹਨੋ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਛਿਕਰਣੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਬ੍ਯਾਕਤਂ। ‘‘ਏਤਞ੍ਹਿ, ਆવੁਸੋ, ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਏਤਂ ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਅਤ੍ਥਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨવਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਸਕਲਸਾਸਨਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਆਦਿ ਪਧਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਨ੍ਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ।
190.Idaṃ dukkhanti khotiādīsu taṇhaṃ ṭhapetvā avasesā tebhummakā dhammā idaṃ dukkhanti byākataṃ. Tasseva dukkhassa pabhāvikā janikā taṇhā dukkhasamudayoti byākataṃ. Ubhinnaṃ appavatti dukkhanirodhoti byākataṃ. Dukkhaparijānano samudayapajahano nirodhasacchikaraṇo ariyamaggo dukkhanirodhagāminī paṭipadāti byākataṃ. ‘‘Etañhi, āvuso, atthasaṃhita’’ntiādīsu etaṃ idhalokaparalokaatthanissitaṃ navalokuttaradhammanissitaṃ sakalasāsanabrahmacariyassa ādi padhānaṃ pubbaṅgamanti ayamattho.
ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਸਹਗਤਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯવਣ੍ਣਨਾ
Pubbantasahagatadiṭṭhinissayavaṇṇanā
੧੯੧. ਇਦਾਨਿ ਯਂ ਤਂ ਮਯਾ ਨ ਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਤਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੇਨ ਨ ਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਮਾ ਏવਂ ਸਞ੍ਞਮਕਂਸੁ। ਜਾਨਨ੍ਤੋવ ਅਹਂ ਏવਂ ‘‘ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਬ੍ਯਾਕਤੇਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਨ ਬ੍ਯਾਕਰਿਂ। ਯਂ ਪਨ ਯਥਾ ਬ੍ਯਾਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਮਯਾ ਬ੍ਯਾਕਤਮੇવਾਤਿ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਨ੍ਤੋ ਪੁਨ ਯੇਪਿ ਤੇ, ਚੁਨ੍ਦਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋવ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਾ, ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਿਤਕਾ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਇਦਮੇવ ਦਸ੍ਸਨਂ ਸਚ੍ਚਂ। ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਚਨਂ ਮੋਘਂ। ਅਸਯਂਕਾਰੋਤਿ ਅਸਯਂ ਕਤੋ।
191. Idāni yaṃ taṃ mayā na byākataṃ, taṃ ajānantena na byākatanti mā evaṃ saññamakaṃsu. Jānantova ahaṃ evaṃ ‘‘etasmiṃ byākatepi attho natthī’’ti na byākariṃ. Yaṃ pana yathā byākātabbaṃ, taṃ mayā byākatamevāti sīhanādaṃ nadanto puna yepi te, cundātiādimāha. Tattha diṭṭhiyova diṭṭhinissayā, diṭṭhinissitakā diṭṭhigatikāti attho. Idameva saccanti idameva dassanaṃ saccaṃ. Moghamaññanti aññesaṃ vacanaṃ moghaṃ. Asayaṃkāroti asayaṃ kato.
੧੯੨. ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਸੁ। ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ ਇਦਂ ਆવੁਸੋ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ, ਆવੁਸੋ, ਯਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਇਦਮਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ ਉਦਾਹੁ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਏવਮਹਂ ਤੇ ਪੁਚ੍ਛਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਞ੍ਚ ਖੋ ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੂਤਿ ਯਂ ਪਨ ਤੇ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਨਾਨੁਜਾਨਾਮਿ। ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ। ਸਮਸਮਨ੍ਤਿ ਸਮੇਨ ਞਾਣੇਨ ਸਮਂ। ਯਦਿਦਂ ਅਧਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਯਾ ਅਯਂ ਅਧਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਏਤ੍ਥ ਅਹਮੇવ ਭਿਯ੍ਯੋ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ ਨ ਮਯਾ ਸਮੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਞ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਯਞ੍ਚ ਅਧਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਉਭਯਮੇਤਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਂ। ਭੇਦਤੋ ਹਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਧਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਦ੍વਯਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਦਿਟ੍ਠਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਅਧਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਧਾਤੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਆਯਤਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਸਚ੍ਚਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਾ ਛ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯੋ। ਇਧ ਪਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚੇવ ਅਧਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਅਧਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ। ਭਗવਾ ਹਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ, ਅਧਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਅਹਮੇવ ਤਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋ ਯਦਿਦਂ ਅਧਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀ’’ਤਿ।
192.Tatrāti tesu samaṇabrāhmaṇesu. Atthi nu kho idaṃ āvuso vuccatīti, āvuso, yaṃ tumhehi sassato attā ca loko cāti vuccati, idamatthi nu kho udāhu natthīti evamahaṃ te pucchāmīti attho. Yañca kho te evamāhaṃsūti yaṃ pana te ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti vadanti, taṃ tesaṃ nānujānāmi. Paññattiyāti diṭṭhipaññattiyā. Samasamanti samena ñāṇena samaṃ. Yadidaṃ adhipaññattīti yā ayaṃ adhipaññatti nāma. Ettha ahameva bhiyyo uttaritaro na mayā samo atthi. Tattha yañca vuttaṃ ‘‘paññattiyāti yañca adhipaññattī’’ti ubhayametaṃ atthato ekaṃ. Bhedato hi paññatti adhipaññattīti dvayaṃ hoti. Tattha paññatti nāma diṭṭhipaññatti. Adhipaññatti nāma khandhapaññatti dhātupaññatti āyatanapaññatti indriyapaññatti saccapaññatti puggalapaññattīti evaṃ vuttā cha paññattiyo. Idha pana paññattiyāti etthāpi paññatti ceva adhipaññatti ca adhippetā, adhipaññattīti etthāpi. Bhagavā hi paññattiyāpi anuttaro, adhipaññattiyāpi anuttaro. Tenāha – ‘‘ahameva tattha bhiyyo yadidaṃ adhipaññattī’’ti.
੧੯੬. ਪਹਾਨਾਯਾਤਿ ਪਜਹਨਤ੍ਥਂ। ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਦੇਸਿਤਾਤਿ ਕਥਿਤਾ। ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਤਿ ਠਪਿਤਾ। ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਾਯ ਹਿ ਘਨવਿਨਿਬ੍ਭੋਗਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ ਯਾਥਾવਤੋ ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ‘‘ਸੁਦ੍ਧਸਙ੍ਖਾਰਪੁਞ੍ਜੋਯਂ ਨਯਿਧ ਸਤ੍ਤੂਪਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਤੋ ਸਬ੍ਬਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤੀਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾਯ ਏવਂ ਮਯਾ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਦੇਸਿਤਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।
196.Pahānāyāti pajahanatthaṃ. Samatikkamāyāti tasseva vevacanaṃ. Desitāti kathitā. Paññattāti ṭhapitā. Satipaṭṭhānabhāvanāya hi ghanavinibbhogaṃ katvā sabbadhammesu yāthāvato diṭṭhesu ‘‘suddhasaṅkhārapuñjoyaṃ nayidha sattūpalabbhatī’’ti sanniṭṭhānato sabbadiṭṭhinissayānaṃ pahānaṃ hotīti. Tena vuttaṃ. Diṭṭhinissayānaṃ pahānāya samatikkamāya evaṃ mayā ime cattāro satipaṭṭhānā desitā paññattā’’ti. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ਸੁਮਙ੍ਗਲવਿਲਾਸਿਨਿਯਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
ਪਾਸਾਦਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pāsādikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ • Dīghanikāya / ੬. ਪਾਸਾਦਿਕਸੁਤ੍ਤਂ • 6. Pāsādikasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਦੀਘਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ੬. ਪਾਸਾਦਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 6. Pāsādikasuttavaṇṇanā
