| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
पसन्नाकारकथा
Pasannākārakathā
एवं देसनं थोमेत्वा इमाय देसनाय रतनत्तये पसन्नचित्तो पसन्नाकारं करोन्तो ‘‘एसाह’’न्तिआदिमाह। तत्थ एसाहन्ति एसो अहं। भवन्तं गोतमं सरणं गच्छामीति भवन्तं गोतमं सरणन्ति गच्छामि; भवं मे गोतमो सरणं, परायणं, अघस्स ताता, हितस्स च विधाताति इमिना अधिप्पायेन भवन्तं गोतमं गच्छामि भजामि सेवामि पयिरुपासामि , एवं वा जानामि बुज्झामीति। येसञ्हि धातूनं गतिअत्थो, बुद्धिपि तेसं अत्थो; तस्मा ‘‘गच्छामी’’ति इमस्स जानामि बुज्झामीति अयम्पि अत्थो वुत्तो। धम्मञ्च भिक्खुसङ्घञ्चाति एत्थ पन अधिगतमग्गे सच्छिकतनिरोधे यथानुसिट्ठं पटिपज्जमाने च चतूसु अपायेसु अपतमाने धारेतीति धम्मो; सो अत्थतो अरियमग्गो चेव निब्बानञ्च। वुत्तं हेतं – ‘‘यावता, भिक्खवे, धम्मा सङ्खता, अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो तेसं अग्गमक्खायती’’ति (अ॰ नि॰ ४.३४) वित्थारो। न केवलञ्च अरियमग्गो चेव निब्बानञ्च, अपि च खो अरियफलेहि सद्धिं परियत्तिधम्मोपि। वुत्तम्पि हेतं छत्तमाणवकविमाने –
Evaṃ desanaṃ thometvā imāya desanāya ratanattaye pasannacitto pasannākāraṃ karonto ‘‘esāha’’ntiādimāha. Tattha esāhanti eso ahaṃ. Bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmīti bhavantaṃ gotamaṃ saraṇanti gacchāmi; bhavaṃ me gotamo saraṇaṃ, parāyaṇaṃ, aghassa tātā, hitassa ca vidhātāti iminā adhippāyena bhavantaṃ gotamaṃ gacchāmi bhajāmi sevāmi payirupāsāmi , evaṃ vā jānāmi bujjhāmīti. Yesañhi dhātūnaṃ gatiattho, buddhipi tesaṃ attho; tasmā ‘‘gacchāmī’’ti imassa jānāmi bujjhāmīti ayampi attho vutto. Dhammañca bhikkhusaṅghañcāti ettha pana adhigatamagge sacchikatanirodhe yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne ca catūsu apāyesu apatamāne dhāretīti dhammo; so atthato ariyamaggo ceva nibbānañca. Vuttaṃ hetaṃ – ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34) vitthāro. Na kevalañca ariyamaggo ceva nibbānañca, api ca kho ariyaphalehi saddhiṃ pariyattidhammopi. Vuttampi hetaṃ chattamāṇavakavimāne –
‘‘रागविरागमनेजमसोकं, धम्ममसङ्खतमप्पटिकूलं।
‘‘Rāgavirāgamanejamasokaṃ, dhammamasaṅkhatamappaṭikūlaṃ;
मधुरमिमं पगुणं सुविभत्तं, धम्ममिमं सरणत्थमुपेही’’ति॥ (वि॰ व॰ ८८७)।
Madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattaṃ, dhammamimaṃ saraṇatthamupehī’’ti. (vi. va. 887);
एत्थ हि रागविरागोति मग्गो कथितो। अनेजमसोकन्ति फलं। धम्ममसङ्खतन्ति निब्बानं। अप्पटिकूलं मधुरमिमं पगुणं सुविभत्तन्ति पिटकत्तयेन विभत्ता सब्बधम्मक्खन्धाति। दिट्ठिसीलसङ्घातेन संहतोति सङ्घो, सो अत्थतो अट्ठअरियपुग्गलसमूहो। वुत्तञ्हेतं तस्मिंयेव विमाने –
Ettha hi rāgavirāgoti maggo kathito. Anejamasokanti phalaṃ. Dhammamasaṅkhatanti nibbānaṃ. Appaṭikūlaṃ madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattanti piṭakattayena vibhattā sabbadhammakkhandhāti. Diṭṭhisīlasaṅghātena saṃhatoti saṅgho, so atthato aṭṭhaariyapuggalasamūho. Vuttañhetaṃ tasmiṃyeva vimāne –
‘‘यत्थ च दिन्नमहप्फलमाहु, चतूसु सुचीसु पुरिसयुगेसु।
‘‘Yattha ca dinnamahapphalamāhu, catūsu sucīsu purisayugesu;
अट्ठ च पुग्गलधम्मदसा ते, सङ्घमिमं सरणत्थमुपेही’’ति॥ (वि॰ व॰ ८८८)।
Aṭṭha ca puggaladhammadasā te, saṅghamimaṃ saraṇatthamupehī’’ti. (vi. va. 888);
भिक्खूनं सङ्घो भिक्खुसङ्घो। एत्तावता च ब्राह्मणो तीणि सरणगमनानि पटिवेदेसि।
Bhikkhūnaṃ saṅgho bhikkhusaṅgho. Ettāvatā ca brāhmaṇo tīṇi saraṇagamanāni paṭivedesi.
पसन्नाकारकथा निट्ठिता।
Pasannākārakathā niṭṭhitā.
