Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ၆. ပာသရာသိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

    6. Pāsarāsisuttavaṇṇanā

    ၂၇၂. ဧဝံ မေ သုတန္တိ ပာသရာသိသုတ္တံ။ တတ္ထ သာဓု မယံ, အာဝုသောတိ အာယာစန္တာ ဘဏန္တိ။ ဧတေ ကိရ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ဇနပဒဝာသိနော ‘‘ဒသဗလံ ပသ္သိသ္သာမာ’’တိ သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တာ။ သတ္ထုဒသ္သနံ ပန ဧတေဟိ လဒ္ဓံ, ဓမ္မိံ ကထံ န တာဝ သုဏန္တိ။ တေ သတ္ထုဂာရဝေန ‘‘အမ္ဟာကံ, ဘန္တေ , ဓမ္မကထံ ကထေထာ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကောန္တိ။ ဗုဒ္ဓာ ဟိ ဂရူ ဟောန္တိ, ဧကစာရိကော သီဟော မိဂရာဇာ ဝိယ, ပဘိန္နကုဉ္ဇရော ဝိယ, ဖဏကတအာသီဝိသော ဝိယ, မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ စ ဒုရာသဒာ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

    272.Evaṃme sutanti pāsarāsisuttaṃ. Tattha sādhu mayaṃ, āvusoti āyācantā bhaṇanti. Ete kira pañcasatā bhikkhū janapadavāsino ‘‘dasabalaṃ passissāmā’’ti sāvatthiṃ anuppattā. Satthudassanaṃ pana etehi laddhaṃ, dhammiṃ kathaṃ na tāva suṇanti. Te satthugāravena ‘‘amhākaṃ, bhante , dhammakathaṃ kathethā’’ti vattuṃ na sakkonti. Buddhā hi garū honti, ekacāriko sīho migarājā viya, pabhinnakuñjaro viya, phaṇakataāsīviso viya, mahāaggikkhandho viya ca durāsadā vuttampi cetaṃ –

    ‘‘အာသီဝိသော ယထာ ဃောရော၊ မိဂရာဇာဝ ကေသရီ။

    ‘‘Āsīviso yathā ghoro, migarājāva kesarī;

    နာဂောဝ ကုဉ္ဇရော ဒန္တီ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓာ ဒုရာသဒာ’’တိ။

    Nāgova kuñjaro dantī, evaṃ buddhā durāsadā’’ti.

    ဧဝံ ဒုရာသဒံ သတ္ထာရံ တေ ဘိက္ခူ သယံ ယာစိတုံ အသက္ကောန္တာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ယာစမာနာ ‘‘သာဓု မယံ, အာဝုသော’’တိ အာဟံသု။

    Evaṃ durāsadaṃ satthāraṃ te bhikkhū sayaṃ yācituṃ asakkontā āyasmantaṃ ānandaṃ yācamānā ‘‘sādhu mayaṃ, āvuso’’ti āhaṃsu.

    အပ္ပေဝ နာမာတိ အပိ နာမ လဘေယ္ယာထ။ ကသ္မာ ပန ထေရော တေ ဘိက္ခူ ‘‘ရမ္မကသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အသ္သမံ ဥပသင္ကမေယ္ယာထာ’’တိ အာဟ? ပာကဋကိရိယတာယ။ ဒသဗလသ္သ ဟိ ကိရိယာ ထေရသ္သ ပာကဋာ ဟောတိ; ဇာနာတိ ထေရော, ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝသိတ္ဝာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဒိဝာဝိဟာရံ ကရိသ္သတိ; အဇ္ဇ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝသိတ္ဝာ ဇေတဝနေ ဒိဝာဝိဟာရံ ကရိသ္သတိ; အဇ္ဇ ဧကကောဝ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိသ္သတိ; အဇ္ဇ ဘိက္ခုသင္ဃပရိဝုတော ဣမသ္မိံ ကာလေ ဇနပဒစာရိကံ နိက္ခမိသ္သတီ’’တိ။ ကိံ ပနသ္သ ဧဝံ ဇာနနတ္ထံ စေတောပရိယဉာဏံ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ အနုမာနဗုဒ္ဓိယာ ပန ကတကိရိယာယ နယဂ္ဂာဟေန ဇာနာတိ။ ယဉ္ဟိ ဒိဝသံ ဘဂဝာ ဇေတဝနေ ဝသိတ္ဝာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဒိဝာဝိဟာရံ ကာတုကာမော ဟောတိ, တဒာ သေနာသနပရိက္ခာရဘဏ္ဍာနံ ပဋိသာမနာကာရံ ဒသ္သေတိ, ထေရော သမ္မဇ္ဇနိသင္ကာရဆဍ္ဍနကာဒီနိ ပဋိသာမေတိ။ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝသိတ္ဝာ ဇေတဝနံ ဒိဝာဝိဟာရာယ အာဂမနကာလေပိ ဧသေဝ နယော။

    Appeva nāmāti api nāma labheyyātha. Kasmā pana thero te bhikkhū ‘‘rammakassa brāhmaṇassa assamaṃ upasaṅkameyyāthā’’ti āha? Pākaṭakiriyatāya. Dasabalassa hi kiriyā therassa pākaṭā hoti; jānāti thero, ‘‘ajja satthā jetavane vasitvā pubbārāme divāvihāraṃ karissati; ajja pubbārāme vasitvā jetavane divāvihāraṃ karissati; ajja ekakova piṇḍāya pavisissati; ajja bhikkhusaṅghaparivuto imasmiṃ kāle janapadacārikaṃ nikkhamissatī’’ti. Kiṃ panassa evaṃ jānanatthaṃ cetopariyañāṇaṃ atthīti? Natthi. Anumānabuddhiyā pana katakiriyāya nayaggāhena jānāti. Yañhi divasaṃ bhagavā jetavane vasitvā pubbārāme divāvihāraṃ kātukāmo hoti, tadā senāsanaparikkhārabhaṇḍānaṃ paṭisāmanākāraṃ dasseti, thero sammajjanisaṅkārachaḍḍanakādīni paṭisāmeti. Pubbārāme vasitvā jetavanaṃ divāvihārāya āgamanakālepi eseva nayo.

    ယဒာ ပန ဧကကော ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတုကာမော ဟောတိ, တဒာ ပာတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတ္ဝာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတ္ဝာ ဒ္ဝာရံ ပိဓာယ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတ္ဝာ နိသီဒတိ။ ထေရော ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝာ ဗောဓနေယ္ယဗန္ဓဝံ ဒိသ္ဝာ နိသိန္နော’’တိ တာယ သညာယ ဉတ္ဝာ ‘‘အဇ္ဇ, အာဝုသော, ဘဂဝာ ဧကကော ပဝိသိတုကာမော, တုမ္ဟေ ဘိက္ခာစာရသဇ္ဇာ ဟောထာ’’တိ ဘိက္ခူနံ သညံ ဒေတိ။ ယဒာ ပန ဘိက္ခုသင္ဃပရိဝာရော ပဝိသိတုကာမော ဟောတိ, တဒာ ဂန္ဓကုဋိဒ္ဝာရံ ဥပဍ္ဎပိဒဟိတံ ကတ္ဝာ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတ္ဝာ နိသီဒတိ, ထေရော တာယ သညာယ ဉတ္ဝာ ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဘိက္ခူနံ သညံ ဒေတိ။ ယဒာ ဇနပဒစာရိကံ နိက္ခမိတုကာမော ဟောတိ, တဒာ ဧကံ ဒ္ဝေ အာလောပေ အတိရေကံ ဘုဉ္ဇတိ, သဗ္ဗကာလံ စင္ကမနဉ္စာရုယ္ဟ အပရာပရံ စင္ကမတိ, ထေရော တာယ သညာယ ဉတ္ဝာ ‘‘ဘဂဝာ, အာဝုသော, ဇနပဒစာရိကံ စရိတုကာမော, တုမ္ဟာကံ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောထာ’’တိ ဘိက္ခူနံ သညံ ဒေတိ။

    Yadā pana ekako piṇḍāya pavisitukāmo hoti, tadā pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā gandhakuṭiṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya phalasamāpattiṃ appetvā nisīdati. Thero ‘‘ajja bhagavā bodhaneyyabandhavaṃ disvā nisinno’’ti tāya saññāya ñatvā ‘‘ajja, āvuso, bhagavā ekako pavisitukāmo, tumhe bhikkhācārasajjā hothā’’ti bhikkhūnaṃ saññaṃ deti. Yadā pana bhikkhusaṅghaparivāro pavisitukāmo hoti, tadā gandhakuṭidvāraṃ upaḍḍhapidahitaṃ katvā phalasamāpattiṃ appetvā nisīdati, thero tāya saññāya ñatvā pattacīvaraggahaṇatthāya bhikkhūnaṃ saññaṃ deti. Yadā janapadacārikaṃ nikkhamitukāmo hoti, tadā ekaṃ dve ālope atirekaṃ bhuñjati, sabbakālaṃ caṅkamanañcāruyha aparāparaṃ caṅkamati, thero tāya saññāya ñatvā ‘‘bhagavā, āvuso, janapadacārikaṃ caritukāmo, tumhākaṃ kattabbaṃ karothā’’ti bhikkhūnaṃ saññaṃ deti.

    ဘဂဝာ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိ ဝသ္သာနိ အနိဗဒ္ဓဝာသော အဟောသိ, ပစ္ဆာ ပဉ္စဝီသတိ ဝသ္သာနိ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ သာဝတ္ထိံယေဝ ဥပနိသ္သာယ ဝသန္တော ဧကဒိဝသေ ဒ္ဝေ ဌာနာနိ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ဇေတဝနေ ရတ္တိံ ဝသိတ္ဝာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခုသင္ဃပရိဝုတော ဒက္ခိဏဒ္ဝာရေန သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတ္ဝာ ပာစီနဒ္ဝာရေန နိက္ခမိတ္ဝာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဒိဝာဝိဟာရံ ကရောတိ။ ပုဗ္ဗာရာမေ ရတ္တိံ ဝသိတ္ဝာ ပုနဒိဝသေ ပာစီနဒ္ဝာရေန သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတ္ဝာ ဒက္ခိဏဒ္ဝာရေန နိက္ခမိတ္ဝာ ဇေတဝနေ ဒိဝာဝိဟာရံ ကရောတိ။ ကသ္မာ? ဒ္ဝိန္နံ ကုလာနံ အနုကမ္ပာယ။ မနုသ္သတ္တဘာဝေ ဌိတေန ဟိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ဝိယ အညေန ကေနစိ, မာတုဂာမတ္တဘာဝေ ဌိတာယ စ ဝိသာခာယ ဝိယ အညာယ ဣတ္ထိယာ တထာဂတံ ဥဒ္ဒိသ္သ ဓနပရိစ္စာဂော ကတော နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ ဘဂဝာ တေသံ အနုကမ္ပာယ ဧကဒိဝသေ ဣမာနိ ဒ္ဝေ ဌာနာနိ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ဇေတဝနေ ဝသိ, တသ္မာ ထေရော – ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ သာယန္ဟကာလေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စနတ္ထာယ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကံ ဂမိသ္သတိ; အထာဟံ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတ္ဝာ ဌိတံ ဘဂဝန္တံ ယာစိတ္ဝာ ရမ္မကသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အသ္သမံ ဂဟေတ္ဝာ ဂမိသ္သာမိ။ ဧဝမိမေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သမ္မုခာ လဘိသ္သန္တိ ဓမ္မကထံ သဝနာယာ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ တေ ဘိက္ခူ ဧဝမာဟ။

    Bhagavā paṭhamabodhiyaṃ vīsati vassāni anibaddhavāso ahosi, pacchā pañcavīsati vassāni abbokiṇṇaṃ sāvatthiṃyeva upanissāya vasanto ekadivase dve ṭhānāni paribhuñjati. Jetavane rattiṃ vasitvā punadivase bhikkhusaṅghaparivuto dakkhiṇadvārena sāvatthiṃ piṇḍāya pavisitvā pācīnadvārena nikkhamitvā pubbārāme divāvihāraṃ karoti. Pubbārāme rattiṃ vasitvā punadivase pācīnadvārena sāvatthiṃ piṇḍāya pavisitvā dakkhiṇadvārena nikkhamitvā jetavane divāvihāraṃ karoti. Kasmā? Dvinnaṃ kulānaṃ anukampāya. Manussattabhāve ṭhitena hi anāthapiṇḍikena viya aññena kenaci, mātugāmattabhāve ṭhitāya ca visākhāya viya aññāya itthiyā tathāgataṃ uddissa dhanapariccāgo kato nāma natthi, tasmā bhagavā tesaṃ anukampāya ekadivase imāni dve ṭhānāni paribhuñjati. Tasmiṃ pana divase jetavane vasi, tasmā thero – ‘‘ajja bhagavā sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā sāyanhakāle gattāni parisiñcanatthāya pubbakoṭṭhakaṃ gamissati; athāhaṃ gattāni parisiñcitvā ṭhitaṃ bhagavantaṃ yācitvā rammakassa brāhmaṇassa assamaṃ gahetvā gamissāmi. Evamime bhikkhū bhagavato sammukhā labhissanti dhammakathaṃ savanāyā’’ti cintetvā te bhikkhū evamāha.

    မိဂာရမာတုပာသာဒောတိ ဝိသာခာယ ပာသာဒော။ သာ ဟိ မိဂာရေန သေဋ္ဌိနာ မာတုဋ္ဌာနေ ဌပိတတ္တာ မိဂာရမာတာတိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ တသ္မိံ ကိရ ပာသာဒေ ဒ္ဝိန္နံ မဟာသာဝကာနံ သိရိဂဗ္ဘာနံ မဇ္ဈေ ဘဂဝတော သိရိဂဗ္ဘော အဟောသိ။ ထေရော ဒ္ဝာရံ ဝိဝရိတ္ဝာ အန္တောဂဗ္ဘံ သမ္မဇ္ဇိတ္ဝာ မာလာကစဝရံ နီဟရိတ္ဝာ မဉ္စပီဌံ ပညပေတ္ဝာ သတ္ထု သညံ အဒာသိ။ သတ္ထာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတ္ဝာ ဒက္ခိဏေန ပသ္သေန သတော သမ္ပဇာနော သီဟသေယ္ယံ ဥပဂမ္မ ဒရထံ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘေတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတ္ဝာ နိသီဒိတ္ဝာ သာယန္ဟသမယေ တတော ဝုဋ္ဌာသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော’’တိ။

    Migāramātupāsādoti visākhāya pāsādo. Sā hi migārena seṭṭhinā mātuṭṭhāne ṭhapitattā migāramātāti vuccati. Paṭisallānā vuṭṭhitoti tasmiṃ kira pāsāde dvinnaṃ mahāsāvakānaṃ sirigabbhānaṃ majjhe bhagavato sirigabbho ahosi. Thero dvāraṃ vivaritvā antogabbhaṃ sammajjitvā mālākacavaraṃ nīharitvā mañcapīṭhaṃ paññapetvā satthu saññaṃ adāsi. Satthā sirigabbhaṃ pavisitvā dakkhiṇena passena sato sampajāno sīhaseyyaṃ upagamma darathaṃ paṭippassambhetvā uṭṭhāya phalasamāpattiṃ appetvā nisīditvā sāyanhasamaye tato vuṭṭhāsi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘paṭisallānā vuṭṭhito’’ti.

    ပရိသိဉ္စိတုန္တိ ယော ဟိ စုဏ္ဏမတ္တိကာဒီဟိ ဂတ္တာနိ ဥဗ္ဗဋ္ဋေန္တော မလ္လကမုဋ္ဌာဒီဟိ ဝာ ဃံသန္တော န္ဟာယတိ, သော န္ဟာယတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယော တထာ အကတ္ဝာ ပကတိယာဝ န္ဟာယတိ, သော ပရိသိဉ္စတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဘဂဝတောပိ သရီရေ တထာ ဟရိတဗ္ဗံ ရဇောဇလ္လံ နာမ န ဥပလိမ္ပတိ, ဥတုဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပန ဘဂဝာ ကေဝလံ ဥဒကံ ဩတရတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတု’’န္တိ။ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကောတိ ပာစီနကောဋ္ဌကော။

    Parisiñcitunti yo hi cuṇṇamattikādīhi gattāni ubbaṭṭento mallakamuṭṭhādīhi vā ghaṃsanto nhāyati, so nhāyatīti vuccati. Yo tathā akatvā pakatiyāva nhāyati, so parisiñcatīti vuccati. Bhagavatopi sarīre tathā haritabbaṃ rajojallaṃ nāma na upalimpati, utuggahaṇatthaṃ pana bhagavā kevalaṃ udakaṃ otarati. Tenāha – ‘‘gattāni parisiñcitu’’nti. Pubbakoṭṭhakoti pācīnakoṭṭhako.

    သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဝိဟာရော ကဒာစိ မဟာ ဟောတိ ကဒာစိ ခုဒ္ဒကော။ တထာ ဟိ သော ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ယောဇနိကော အဟောသိ, သိခိသ္သ တိဂာဝုတော, ဝေသ္သဘုသ္သ အဍ္ဎယောဇနိကော, ကကုသန္ဓသ္သ ဂာဝုတပ္ပမာဏော, ကောဏာဂမနသ္သ အဍ္ဎဂာဝုတပ္ပမာဏော, ကသ္သပသ္သ ဝီသတိဥသဘပ္ပမာဏော, အမ္ဟာကံ ဘဂဝတော ကာလေ အဋ္ဌကရီသပ္ပမာဏော ဇာတော။ တမ္ပိ နဂရံ တသ္သ ဝိဟာရသ္သ ကဒာစိ ပာစီနတော ဟောတိ, ကဒာစိ ဒက္ခိဏတော, ကဒာစိ ပစ္ဆိမတော, ကဒာစိ ဥတ္တရတော။ ဇေတဝနေ ဂန္ဓကုဋိယံ ပန စတုန္နံ မဉ္စပာဒာနံ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ အစလမေဝ။

    Sāvatthiyaṃ kira vihāro kadāci mahā hoti kadāci khuddako. Tathā hi so vipassissa bhagavato kāle yojaniko ahosi, sikhissa tigāvuto, vessabhussa aḍḍhayojaniko, kakusandhassa gāvutappamāṇo, koṇāgamanassa aḍḍhagāvutappamāṇo, kassapassa vīsatiusabhappamāṇo, amhākaṃ bhagavato kāle aṭṭhakarīsappamāṇo jāto. Tampi nagaraṃ tassa vihārassa kadāci pācīnato hoti, kadāci dakkhiṇato, kadāci pacchimato, kadāci uttarato. Jetavane gandhakuṭiyaṃ pana catunnaṃ mañcapādānaṃ patiṭṭhitaṭṭhānaṃ acalameva.

    စတ္တာရိ ဟိ အစလစေတိယဋ္ဌာနာနိ နာမ မဟာဗောဓိပလ္လင္ကဋ္ဌာနံ ဣသိပတနေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနံ သင္ကသ္သနဂရဒ္ဝာရေ ဒေဝောရောဟဏကာလေ သောပာနသ္သ ပတိဋ္ဌဋ္ဌာနံ မဉ္စပာဒဋ္ဌာနန္တိ။ အယံ ပန ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော ကသ္သပဒသဗလသ္သ ဝီသတိဥသဘဝိဟာရကာလေ ပာစီနဒ္ဝာရေ ကောဋ္ဌကော အဟောသိ။ သော ဣဒာနိပိ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကောတ္ဝေဝ ပညာယတိ။ ကသ္သပဒသဗလသ္သ ကာလေ အစိရဝတီ နဂရံ ပရိက္ခိပိတ္ဝာ သန္ဒမာနာ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကံ ပတ္ဝာ ဥဒကေန ဘိန္ဒိတ္ဝာ မဟန္တံ ဥဒကရဟဒံ မာပေသိ သမတိတ္ထံ အနုပုဗ္ဗဂမ္ဘီရံ။ တတ္ထ ဧကံ ရညော န္ဟာနတိတ္ထံ, ဧကံ နာဂရာနံ, ဧကံ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ, ဧကံ ဗုဒ္ဓာနန္တိ ဧဝံ ပာဋိယေက္ကာနိ န္ဟာနတိတ္ထာနိ ဟောန္တိ ရမဏီယာနိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏရဇတပဋ္ဋသဒိသဝာလိကာနိ။ ဣတိ ဘဂဝာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ ယေန အယံ ဧဝရူပော ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော တေနုပသင္ကမိ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ ။ အထာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥဒကသာဋိကံ ဥပနေသိ။ ဘဂဝာ ရတ္တဒုပဋ္ဋံ အပနေတ္ဝာ ဥဒကသာဋိကံ နိဝာသေသိ။ ထေရော ဒုပဋ္ဋေန သဒ္ဓိံ မဟာစီဝရံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတမကာသိ။ ဘဂဝာ ဥဒကံ ဩတရိ။ သဟောတရဏေနေဝသ္သ ဥဒကေ မစ္ဆကစ္ဆပာ သဗ္ဗေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ အဟေသုံ။ ယန္တနာလိကာဟိ သုဝဏ္ဏရသဓာရာနိသိဉ္စမာနကာလော ဝိယ သုဝဏ္ဏပဋပသာရဏကာလော ဝိယ စ အဟောသိ။ အထ ဘဂဝတော န္ဟာနဝတ္တံ ဒသ္သေတ္ဝာ န္ဟတ္ဝာ ပစ္စုတ္တိဏ္ဏသ္သ ထေရော ရတ္တဒုပဋ္ဋံ ဥပနေသိ။ ဘဂဝာ တံ နိဝာသေတ္ဝာ ဝိဇ္ဇုလတာသဒိသံ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတ္ဝာ မဟာစီဝရံ အန္တန္တေန သံဟရိတ္ဝာ ပဒုမဂဗ္ဘသဒိသံ ကတ္ဝာ ဥပနီတံ ဒ္ဝီသု ကဏ္ဏေသု ဂဟေတ္ဝာ အဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတ္ဝာ ပစ္စုတ္တရိတ္ဝာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသီ’’တိ။

    Cattāri hi acalacetiyaṭṭhānāni nāma mahābodhipallaṅkaṭṭhānaṃ isipatane dhammacakkappavattanaṭṭhānaṃ saṅkassanagaradvāre devorohaṇakāle sopānassa patiṭṭhaṭṭhānaṃ mañcapādaṭṭhānanti. Ayaṃ pana pubbakoṭṭhako kassapadasabalassa vīsatiusabhavihārakāle pācīnadvāre koṭṭhako ahosi. So idānipi pubbakoṭṭhakotveva paññāyati. Kassapadasabalassa kāle aciravatī nagaraṃ parikkhipitvā sandamānā pubbakoṭṭhakaṃ patvā udakena bhinditvā mahantaṃ udakarahadaṃ māpesi samatitthaṃ anupubbagambhīraṃ. Tattha ekaṃ rañño nhānatitthaṃ, ekaṃ nāgarānaṃ, ekaṃ bhikkhusaṅghassa, ekaṃ buddhānanti evaṃ pāṭiyekkāni nhānatitthāni honti ramaṇīyāni vippakiṇṇarajatapaṭṭasadisavālikāni. Iti bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena ayaṃ evarūpo pubbakoṭṭhako tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṃ . Athāyasmā ānando udakasāṭikaṃ upanesi. Bhagavā rattadupaṭṭaṃ apanetvā udakasāṭikaṃ nivāsesi. Thero dupaṭṭena saddhiṃ mahācīvaraṃ attano hatthagatamakāsi. Bhagavā udakaṃ otari. Sahotaraṇenevassa udake macchakacchapā sabbe suvaṇṇavaṇṇā ahesuṃ. Yantanālikāhi suvaṇṇarasadhārānisiñcamānakālo viya suvaṇṇapaṭapasāraṇakālo viya ca ahosi. Atha bhagavato nhānavattaṃ dassetvā nhatvā paccuttiṇṇassa thero rattadupaṭṭaṃ upanesi. Bhagavā taṃ nivāsetvā vijjulatāsadisaṃ kāyabandhanaṃ bandhitvā mahācīvaraṃ antantena saṃharitvā padumagabbhasadisaṃ katvā upanītaṃ dvīsu kaṇṇesu gahetvā aṭṭhāsi. Tena vuttaṃ – ‘‘pubbakoṭṭhake gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsī’’ti.

    ဧဝံ ဌိတသ္သ ပန ဘဂဝတော သရီရံ ဝိကသိတကမလုပ္ပလသရံ သဗ္ဗပာလိဖုလ္လံ ပာရိစ္ဆတ္တကံ တာရာမရီစိဝိကသိတံ စ ဂဂနတလံ သိရိယာ အဝဟသမာနံ ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ ဗ္ယာမပ္ပဘာပရိက္ခေပဝိလာသိနီ စသ္သ ဒ္ဝတ္တိံသဝရလက္ခဏမာလာ ဂန္ထေတ္ဝာ ဌပိတာ ဒ္ဝတ္တိံသစန္ဒမာလာ ဝိယ, ဒ္ဝတ္တိံသသူရိယမာလာ ဝိယ, ပဋိပာဋိယာ ဌပိတာ ဒ္ဝတ္တိံသစက္ကဝတ္တိ ဒ္ဝတ္တိံသဒေဝရာဇာ ဒ္ဝတ္တိံသမဟာဗ္ရဟ္မာနော ဝိယ စ အတိဝိယ ဝိရောစိတ္ထ, ဝဏ္ဏဘူမိနာမေသာ။ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ဗုဒ္ဓာနံ သရီရဝဏ္ဏံ ဝာ ဂုဏဝဏ္ဏံ ဝာ စုဏ္ဏိယပဒေဟိ ဝာ ဂာထာဟိ ဝာ အတ္ထဉ္စ ဥပမာယော စ ကာရဏာနိ စ အာဟရိတ္ဝာ ပဋိဗလေန ဓမ္မကထိကေန ပူရေတ္ဝာ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ဓမ္မကထိကသ္သ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Evaṃ ṭhitassa pana bhagavato sarīraṃ vikasitakamaluppalasaraṃ sabbapāliphullaṃ pāricchattakaṃ tārāmarīcivikasitaṃ ca gaganatalaṃ siriyā avahasamānaṃ viya virocittha. Byāmappabhāparikkhepavilāsinī cassa dvattiṃsavaralakkhaṇamālā ganthetvā ṭhapitā dvattiṃsacandamālā viya, dvattiṃsasūriyamālā viya, paṭipāṭiyā ṭhapitā dvattiṃsacakkavatti dvattiṃsadevarājā dvattiṃsamahābrahmāno viya ca ativiya virocittha, vaṇṇabhūmināmesā. Evarūpesu ṭhānesu buddhānaṃ sarīravaṇṇaṃ vā guṇavaṇṇaṃ vā cuṇṇiyapadehi vā gāthāhi vā atthañca upamāyo ca kāraṇāni ca āharitvā paṭibalena dhammakathikena pūretvā kathetuṃ vaṭṭatīti evarūpesu ṭhānesu dhammakathikassa thāmo veditabbo.

    ၂၇၃. ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနောတိ ပကတိဘာဝံ ဂမယမာနော နိရုဒကာနိ ကုရုမာနော, သုက္ခာပယမာနောတိ အတ္ထော။ သောဒကေန ဂတ္တေန စီဝရံ ပာရုပန္တသ္သ ဟိ စီဝရေ ကဏ္ဏိကာ ဥဋ္ဌဟန္တိ, ပရိက္ခာရဘဏ္ဍံ ဒုသ္သတိ။ ဗုဒ္ဓာနံ ပန သရီရေ ရဇောဇလ္လံ န ဥပလိမ္ပတိ; ပဒုမပတ္တေ ပက္ခိတ္တဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဥဒကံ ဝိနိဝတ္တေတ္ဝာ ဂစ္ဆတိ, ဧဝံ သန္တေပိ သိက္ခာဂာရဝတာယ ဘဂဝာ, ‘‘ပဗ္ဗဇိတဝတ္တံ နာမေတ’’န္တိ မဟာစီဝရံ ဥဘောသု ကဏ္ဏေသု ဂဟေတ္ဝာ ပုရတော ကာယံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝာ မဟာစီဝရံ ပာရုပိတ္ဝာ မိဂာရမာတုပာသာဒံ အာရဗ္ဘ ဂမနာဘိဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဒုန္နိဝတ္တိယော ဘဝိသ္သတိ; ဗုဒ္ဓာနဉ္ဟိ အဓိပ္ပာယကောပနံ နာမ ဧကစာရိကသီဟသ္သ ဂဟဏတ္ထံ ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယ; ပဘိန္နဝရဝာရဏသ္သ သောဏ္ဍာယ ပရာမသနံ ဝိယ; ဥဂ္ဂတေဇသ္သ အာသီဝိသသ္သ ဂီဝာယ ဂဟဏံ ဝိယ စ ဘာရိယံ ဟောတိ။ ဣဓေဝ ရမ္မကသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အသ္သမသ္သ ဝဏ္ဏံ ကထေတ္ဝာ တတ္ထ ဂမနတ္ထာယ ဘဂဝန္တံ ယာစိသ္သာမီ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော။ပေ.။ အနုကမ္ပံ ဥပာဒာယာ’’တိ။

    273.Gattāni pubbāpayamānoti pakatibhāvaṃ gamayamāno nirudakāni kurumāno, sukkhāpayamānoti attho. Sodakena gattena cīvaraṃ pārupantassa hi cīvare kaṇṇikā uṭṭhahanti, parikkhārabhaṇḍaṃ dussati. Buddhānaṃ pana sarīre rajojallaṃ na upalimpati; padumapatte pakkhittaudakabindu viya udakaṃ vinivattetvā gacchati, evaṃ santepi sikkhāgāravatāya bhagavā, ‘‘pabbajitavattaṃ nāmeta’’nti mahācīvaraṃ ubhosu kaṇṇesu gahetvā purato kāyaṃ paṭicchādetvā aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe thero cintesi – ‘‘bhagavā mahācīvaraṃ pārupitvā migāramātupāsādaṃ ārabbha gamanābhihārato paṭṭhāya dunnivattiyo bhavissati; buddhānañhi adhippāyakopanaṃ nāma ekacārikasīhassa gahaṇatthaṃ hatthappasāraṇaṃ viya; pabhinnavaravāraṇassa soṇḍāya parāmasanaṃ viya; uggatejassa āsīvisassa gīvāya gahaṇaṃ viya ca bhāriyaṃ hoti. Idheva rammakassa brāhmaṇassa assamassa vaṇṇaṃ kathetvā tattha gamanatthāya bhagavantaṃ yācissāmī’’ti. So tathā akāsi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho āyasmā ānando…pe… anukampaṃ upādāyā’’ti.

    တတ္ထ အနုကမ္ပံ ဥပာဒာယာတိ ဘဂဝတော သမ္မုခာ ဓမ္မိံ ကထံ သောသ္သာမာတိ တံ အသ္သမံ ဂတာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ, တေသု ကာရုညံ ကတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ဒသသု ပာရမိတာသု အညတရာယ ပာရမိယာ စေဝ မဟာဘိနိက္ခမနသ္သ စ ဝဏ္ဏံ ကထယမာနာ သန္နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ အာဂမယမာနောတိ ဩလောကယမာနော။ အဟံ ဗုဒ္ဓောတိ သဟသာ အပ္ပဝိသိတ္ဝာ ယာဝ သာ ကထာ နိဋ္ဌာတိ, တာဝ အဋ္ဌာသီတိ အတ္ထော။ အဂ္ဂဠံ အာကောဋေသီတိ အဂ္ဂနခေန ကဝာဋေ သညံ အဒာသိ။ ဝိဝရိံသူတိ သောတံ ဩဒဟိတ္ဝာဝ နိသိန္နတ္တာ တင္ခဏံယေဝ အာဂန္တ္ဝာ ဝိဝရိံသု။

    Tattha anukampaṃ upādāyāti bhagavato sammukhā dhammiṃ kathaṃ sossāmāti taṃ assamaṃ gatānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ anukampaṃ paṭicca, tesu kāruññaṃ katvāti attho. Dhammiyā kathāyāti dasasu pāramitāsu aññatarāya pāramiyā ceva mahābhinikkhamanassa ca vaṇṇaṃ kathayamānā sannisinnā honti. Āgamayamānoti olokayamāno. Ahaṃ buddhoti sahasā appavisitvā yāva sā kathā niṭṭhāti, tāva aṭṭhāsīti attho. Aggaḷaṃ ākoṭesīti agganakhena kavāṭe saññaṃ adāsi. Vivariṃsūti sotaṃ odahitvāva nisinnattā taṅkhaṇaṃyeva āgantvā vivariṃsu.

    ပညတ္တေ အာသနေတိ ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရ ယတ္ထ ယတ္ထ ဧကောပိ ဘိက္ခု ဝိဟရတိ, သဗ္ဗတ္ထ ဗုဒ္ဓာသနံ ပညတ္တမေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဘဂဝာ ကိရ အတ္တနော သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝိဟရန္တေ မနသိ ကရောတိ ‘‘အသုကော မယ္ဟံ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ ဂတော, သက္ခိသ္သတိ နု ခော ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နော ဝာ’’တိ။ အထ နံ ပသ္သတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ အကုသလဝိတက္ကေ ဝိတက္ကယမာနံ, တတော ‘‘ကထဉ္ဟိ နာမ မာဒိသသ္သ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ ဝိဟရန္တံ ဣမံ ကုလပုတ္တံ အကုသလဝိတက္ကာ အဘိဘဝိတ္ဝာ အနမတဂ္ဂေ ဝဋ္ဋဒုက္ခေ သံသာရေသ္သန္တီ’’တိ တသ္သ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ တတ္ထေဝ အတ္တာနံ ဒသ္သေတ္ဝာ တံ ကုလပုတ္တံ ဩဝဒိတ္ဝာ အာကာသံ ဥပ္ပတိတ္ဝာ ပုန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ အထေဝံ ဩဝဒိယမာနာ တေ ဘိက္ခူ စိန္တယိံသု – ‘‘သတ္ထာ အမ္ဟာကံ မနံ ဇာနိတ္ဝာ အာဂန္တ္ဝာ အမ္ဟာကံ သမီပေ ဌိတံယေဝ အတ္တာနံ ဒသ္သေတိ; တသ္မိံ ခဏေ, ‘ဘန္တေ, ဣဓ နိသီဒထ, ဣဓ နိသီဒထာ’တိ အာသနပရိယေသနံ နာမ ဘာရော’’တိ။ တေ အာသနံ ပညပေတ္ဝာဝ ဝိဟရန္တိ။ ယသ္သ ပီဌံ အတ္ထိ, သော တံ ပညပေတိ။ ယသ္သ နတ္ထိ, သော မဉ္စံ ဝာ ဖလကံ ဝာ ကဋ္ဌံ ဝာ ပာသာဏံ ဝာ ဝာလိကပုဉ္ဇံ ဝာ ပညပေတိ။ တံ အလဘမာနာ ပုရာဏပဏ္ဏာနိပိ သင္ကဍ္ဎိတ္ဝာ တတ္ထ ပံသုကူလံ ပတ္ထရိတ္ဝာ ဌပေန္တိ။ ဣဓ ပန ပကတိပညတ္တမေဝ အာသနံ အဟောသိ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒီ’’တိ။

    Paññatte āsaneti buddhakāle kira yattha yattha ekopi bhikkhu viharati, sabbattha buddhāsanaṃ paññattameva hoti. Kasmā? Bhagavā kira attano santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā phāsukaṭṭhāne viharante manasi karoti ‘‘asuko mayhaṃ santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā gato, sakkhissati nu kho visesaṃ nibbattetuṃ no vā’’ti. Atha naṃ passati kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā akusalavitakke vitakkayamānaṃ, tato ‘‘kathañhi nāma mādisassa satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā viharantaṃ imaṃ kulaputtaṃ akusalavitakkā abhibhavitvā anamatagge vaṭṭadukkhe saṃsāressantī’’ti tassa anuggahatthaṃ tattheva attānaṃ dassetvā taṃ kulaputtaṃ ovaditvā ākāsaṃ uppatitvā puna attano vasanaṭṭhānameva gacchati. Athevaṃ ovadiyamānā te bhikkhū cintayiṃsu – ‘‘satthā amhākaṃ manaṃ jānitvā āgantvā amhākaṃ samīpe ṭhitaṃyeva attānaṃ dasseti; tasmiṃ khaṇe, ‘bhante, idha nisīdatha, idha nisīdathā’ti āsanapariyesanaṃ nāma bhāro’’ti. Te āsanaṃ paññapetvāva viharanti. Yassa pīṭhaṃ atthi, so taṃ paññapeti. Yassa natthi, so mañcaṃ vā phalakaṃ vā kaṭṭhaṃ vā pāsāṇaṃ vā vālikapuñjaṃ vā paññapeti. Taṃ alabhamānā purāṇapaṇṇānipi saṅkaḍḍhitvā tattha paṃsukūlaṃ pattharitvā ṭhapenti. Idha pana pakatipaññattameva āsanaṃ ahosi, taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘paññatte āsane nisīdī’’ti.

    ကာယ နုတ္ထာတိ ကတမာယ နု ကထာယ သန္နိသိန္နာ ဘဝထာတိ အတ္ထော။ ‘‘ကာယ နေတ္ထာ’’တိပိ ပာဠိ, တသ္သာ ကတမာယ နု ဧတ္ထာတိ အတ္ထော။ ‘‘ကာယ နောတ္ထာ’’တိပိ ပာဠိ, တသ္သာပိ ပုရိမောယေဝ အတ္ထော။ အန္တရာ ကထာတိ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ အန္တရာ အညာ ဧကာ ကထာ။ ဝိပ္ပကတာတိ မမ အာဂမနပစ္စယာ အပရိနိဋ္ဌိတာ သိခံ အပ္ပတ္တာ။ အထ ဘဂဝာ အနုပ္ပတ္တောတိ အထ ဧတသ္မိံ ကာလေ ဘဂဝာ အာဂတော။ ဓမ္မီ ဝာ ကထာတိ ဒသကထာဝတ္ထုနိသ္သိတာ ဝာ ဓမ္မီ ကထာ။ အရိယော ဝာ တုဏ္ဟီဘာဝောတိ ဧတ္ထ ပန ဒုတိယဇ္ဈာနမ္ပိ အရိယော တုဏ္ဟီဘာဝော မူလကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ။ တသ္မာ တံ ဈာနံ အပ္ပေတ္ဝာ နိသိန္နောပိ, မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ နိသိန္နောပိ ဘိက္ခု အရိယေန တုဏ္ဟီဘာဝေန နိသိန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Kāyanutthāti katamāya nu kathāya sannisinnā bhavathāti attho. ‘‘Kāya netthā’’tipi pāḷi, tassā katamāya nu etthāti attho. ‘‘Kāya notthā’’tipi pāḷi, tassāpi purimoyeva attho. Antarā kathāti kammaṭṭhānamanasikārauddesaparipucchādīnaṃ antarā aññā ekā kathā. Vippakatāti mama āgamanapaccayā apariniṭṭhitā sikhaṃ appattā. Atha bhagavā anuppattoti atha etasmiṃ kāle bhagavā āgato. Dhammī vā kathāti dasakathāvatthunissitā vā dhammī kathā. Ariyo vā tuṇhībhāvoti ettha pana dutiyajjhānampi ariyo tuṇhībhāvo mūlakammaṭṭhānampi. Tasmā taṃ jhānaṃ appetvā nisinnopi, mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā nisinnopi bhikkhu ariyena tuṇhībhāvena nisinnoti veditabbo.

    ၂၇၄. ဒ္ဝေမာ, ဘိက္ခဝေ, ပရိယေသနာတိ ကော အနုသန္ဓိ? တေ ဘိက္ခူ သမ္မုခာ ဓမ္မိံ ကထံ သောသ္သာမာတိ ထေရသ္သ ဘာရံ အကံသု, ထေရော တေသံ အသ္သမဂမနမကာသိ။ တေ တတ္ထ နိသီဒိတ္ဝာ အတိရစ္ဆာနကထိကာ ဟုတ္ဝာ ဓမ္မိယာ ကထာယ နိသီဒိံသု။ အထ ဘဂဝာ ‘‘အယံ တုမ္ဟာကံ ပရိယေသနာ အရိယပရိယေသနာ နာမာ’’တိ ဒသ္သေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, အနရိယပရိယေသနာတိ ဧတ္ထ ယထာ မဂ္ဂကုသလော ပုရိသော ပဌမံ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ အပာယမဂ္ဂံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဝာမံ မုဉ္စိတ္ဝာ ဒက္ခိဏံ ဂဏ္ဟာ’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ ဘဂဝာ ဒေသနာကုသလတာယ ပဌမံ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ အနရိယပရိယေသနံ အာစိက္ခိတ္ဝာ ပစ္ဆာ ဣတရံ အာစိက္ခိသ္သာမီတိ ဥဒ္ဒေသာနုက္ကမံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဧဝမာဟ။ ဇာတိဓမ္မောတိ ဇာယနသဘာဝော။ ဇရာဓမ္မောတိ ဇီရဏသဘာဝော။ ဗ္ယာဓိဓမ္မောတိ ဗ္ယာဓိသဘာဝော။ မရဏဓမ္မောတိ မရဏသဘာဝော။ သောကဓမ္မောတိ သောစနကသဘာဝော။ သံကိလေသဓမ္မောတိ သံကိလိသ္သနသဘာဝော။

    274.Dvemā, bhikkhave, pariyesanāti ko anusandhi? Te bhikkhū sammukhā dhammiṃ kathaṃ sossāmāti therassa bhāraṃ akaṃsu, thero tesaṃ assamagamanamakāsi. Te tattha nisīditvā atiracchānakathikā hutvā dhammiyā kathāya nisīdiṃsu. Atha bhagavā ‘‘ayaṃ tumhākaṃ pariyesanā ariyapariyesanā nāmā’’ti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha katamā ca, bhikkhave, anariyapariyesanāti ettha yathā maggakusalo puriso paṭhamaṃ vajjetabbaṃ apāyamaggaṃ dassento ‘‘vāmaṃ muñcitvā dakkhiṇaṃ gaṇhā’’ti vadati. Evaṃ bhagavā desanākusalatāya paṭhamaṃ vajjetabbaṃ anariyapariyesanaṃ ācikkhitvā pacchā itaraṃ ācikkhissāmīti uddesānukkamaṃ bhinditvā evamāha. Jātidhammoti jāyanasabhāvo. Jarādhammoti jīraṇasabhāvo. Byādhidhammoti byādhisabhāvo. Maraṇadhammoti maraṇasabhāvo. Sokadhammoti socanakasabhāvo. Saṃkilesadhammoti saṃkilissanasabhāvo.

    ပုတ္တဘရိယန္တိ ပုတ္တာ စ ဘရိယာ စ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဇာတရူပရဇတန္တိ ဧတ္ထ ပန ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ ရဇတန္တိ ယံကိဉ္စိ ဝောဟာရူပဂံ လောဟမာသကာဒိ။ ဇာတိဓမ္မာ ဟေတေ, ဘိက္ခဝေ, ဥပဓယောတိ ဧတေ ပဉ္စကာမဂုဏူပဓယော နာမ ဟောန္တိ, တေ သဗ္ဗေပိ ဇာတိဓမ္မာတိ ဒသ္သေတိ။ ဗ္ယာဓိဓမ္မဝာရာဒီသု ဇာတရူပရဇတံ န ဂဟိတံ, န ဟေတသ္သ သီသရောဂာဒယော ဗ္ယာဓယော နာမ ဟောန္တိ, န သတ္တာနံ ဝိယ စုတိသင္ခာတံ မရဏံ, န သောကော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယာဒီဟိ ပန သံကိလေသေဟိ သံကိလိသ္သတီတိ သံကိလေသဓမ္မဝာရေ ဂဟိတံ။ တထာ ဥတုသမုဋ္ဌာနတ္တာ ဇာတိဓမ္မဝာရေ။ မလံ ဂဟေတ္ဝာ ဇီရဏတော ဇရာဓမ္မဝာရေ စ။

    Puttabhariyanti puttā ca bhariyā ca. Esa nayo sabbattha. Jātarūparajatanti ettha pana jātarūpanti suvaṇṇaṃ. Rajatanti yaṃkiñci vohārūpagaṃ lohamāsakādi. Jātidhammā hete, bhikkhave, upadhayoti ete pañcakāmaguṇūpadhayo nāma honti, te sabbepi jātidhammāti dasseti. Byādhidhammavārādīsu jātarūparajataṃ na gahitaṃ, na hetassa sīsarogādayo byādhayo nāma honti, na sattānaṃ viya cutisaṅkhātaṃ maraṇaṃ, na soko uppajjati. Ayādīhi pana saṃkilesehi saṃkilissatīti saṃkilesadhammavāre gahitaṃ. Tathā utusamuṭṭhānattā jātidhammavāre. Malaṃ gahetvā jīraṇato jarādhammavāre ca.

    ၂၇၅. အယံ , ဘိက္ခဝေ, အရိယာ ပရိယေသနာတိ, ဘိက္ခဝေ, အယံ နိဒ္ဒောသတာယပိ အရိယေဟိ ပရိယေသိတဗ္ဗတာယပိ အရိယပရိယေသနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    275.Ayaṃ, bhikkhave, ariyā pariyesanāti, bhikkhave, ayaṃ niddosatāyapi ariyehi pariyesitabbatāyapi ariyapariyesanāti veditabbā.

    ၂၇၆. အဟမ္ပိ သုဒံ, ဘိက္ခဝေတိ ကသ္မာ အာရဘိ? မူလတော ပဋ္ဌာယ မဟာဘိနိက္ခမနံ ဒသ္သေတုံ။ ဧဝံ ကိရသ္သ အဟောသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေ, အဟမ္ပိ ပုဗ္ဗေ အနရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိံ။ သ္ဝာဟံ တံ ပဟာယ အရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိတ္ဝာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာပိ အနရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိံသု။ တေ တံ ပဟာယ အရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိတ္ဝာ ခီဏာသဝဘူမိံ ပတ္တာ။ တုမ္ဟေပိ မမ စေဝ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနဉ္စ မဂ္ဂံ အာရုဠ္ဟာ။ အရိယပရိယေသနာ တုမ္ဟာကံ ပရိယေသနာ’’တိ မူလတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော မဟာဘိနိက္ခမနံ ဒသ္သေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

    276.Ahampi sudaṃ, bhikkhaveti kasmā ārabhi? Mūlato paṭṭhāya mahābhinikkhamanaṃ dassetuṃ. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘bhikkhave, ahampi pubbe anariyapariyesanaṃ pariyesiṃ. Svāhaṃ taṃ pahāya ariyapariyesanaṃ pariyesitvā sabbaññutaṃ patto. Pañcavaggiyāpi anariyapariyesanaṃ pariyesiṃsu. Te taṃ pahāya ariyapariyesanaṃ pariyesitvā khīṇāsavabhūmiṃ pattā. Tumhepi mama ceva pañcavaggiyānañca maggaṃ āruḷhā. Ariyapariyesanā tumhākaṃ pariyesanā’’ti mūlato paṭṭhāya attano mahābhinikkhamanaṃ dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.

    ၂၇၇. တတ္ထ ဒဟရောဝ သမာနောတိ တရုဏောဝ သမာနော။ သုသုကာဠကေသောတိ သုဋ္ဌု ကာဠကေသော, အဉ္ဇနဝဏ္ဏကေသောဝ ဟုတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဘဒ္ရေနာတိ ဘဒ္ဒကေန။ ပဌမေန ဝယသာတိ တိဏ္ဏံ ဝယာနံ ပဌမဝယေန။ အကာမကာနန္တိ အနိစ္ဆမာနာနံ, အနာဒရတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အသ္သူနိ မုခေ ဧတေသန္တိ အသ္သုမုခာ; တေသံ အသ္သုမုခာနံ, အသ္သုကိလိန္နမုခာနန္တိ အတ္ထော။ ရုဒန္တာနန္တိ ကန္ဒိတ္ဝာ ရောဒမာနာနံ။ ကိံ ကုသလဂဝေသီတိ ကိံ ကုသလန္တိ ဂဝေသမာနော။ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒန္တိ ဥတ္တမံ သန္တိသင္ခာတံ ဝရပဒံ, နိဗ္ဗာနံ ပရိယေသမာနောတိ အတ္ထော။ ယေန အာဠာရော ကာလာမောတိ ဧတ္ထ အာဠာရောတိ တသ္သ နာမံ, ဒီဃပိင္ဂလော ကိရေသော။ တေနသ္သ အာဠာရောတိ နာမံ အဟောသိ။ ကာလာမောတိ ဂောတ္တံ။ ဝိဟရတာယသ္မာတိ ဝိဟရတု အာယသ္မာ။ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသောတိ ယသ္မိံ ဓမ္မေ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော။ သကံ အာစရိယကန္တိ အတ္တနော အာစရိယသမယံ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယ္ယာတိ ပဋိလဘိတ္ဝာ ဝိဟရေယ္ယ။ ဧတ္တာဝတာ တေန ဩကာသော ကတော ဟောတိ။ တံ ဓမ္မန္တိ တံ တေသံ သမယံ တန္တိံ။ ပရိယာပုဏိန္တိ သုတ္ဝာဝ ဥဂ္ဂဏ္ဟိံ။

    277. Tattha daharova samānoti taruṇova samāno. Susukāḷakesoti suṭṭhu kāḷakeso, añjanavaṇṇakesova hutvāti attho. Bhadrenāti bhaddakena. Paṭhamena vayasāti tiṇṇaṃ vayānaṃ paṭhamavayena. Akāmakānanti anicchamānānaṃ, anādaratthe sāmivacanaṃ. Assūni mukhe etesanti assumukhā; tesaṃ assumukhānaṃ, assukilinnamukhānanti attho. Rudantānanti kanditvā rodamānānaṃ. Kiṃkusalagavesīti kiṃ kusalanti gavesamāno. Anuttaraṃ santivarapadanti uttamaṃ santisaṅkhātaṃ varapadaṃ, nibbānaṃ pariyesamānoti attho. Yena āḷāro kālāmoti ettha āḷāroti tassa nāmaṃ, dīghapiṅgalo kireso. Tenassa āḷāroti nāmaṃ ahosi. Kālāmoti gottaṃ. Viharatāyasmāti viharatu āyasmā. Yattha viññū purisoti yasmiṃ dhamme paṇḍito puriso. Sakaṃ ācariyakanti attano ācariyasamayaṃ. Upasampajja vihareyyāti paṭilabhitvā vihareyya. Ettāvatā tena okāso kato hoti. Taṃ dhammanti taṃ tesaṃ samayaṃ tantiṃ. Pariyāpuṇinti sutvāva uggaṇhiṃ.

    ဩဋ္ဌပဟတမတ္တေနာတိ တေန ဝုတ္တသ္သ ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဩဋ္ဌပဟရဏမတ္တေန; အပရာပရံ ကတ္ဝာ ဩဋ္ဌသဉ္စရဏမတ္တကေနာတိ အတ္ထော။ လပိတလာပနမတ္တေနာတိ တေန လပိတသ္သ ပဋိလာပနမတ္တကေန။ ဉာဏဝာဒန္တိ ဇာနာမီတိ ဝာဒံ ။ ထေရဝာဒန္တိ ထိရဘာဝဝာဒံ, ထေရော အဟမေတ္ထာတိ ဧတံ ဝစနံ။ အဟဉ္စေဝ အညေ စာတိ န ကေဝလံ အဟံ, အညေပိ ဗဟူ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ ကေဝလံ သဒ္ဓာမတ္တကေနာတိ ပညာယ အသစ္ဆိကတ္ဝာ သုဒ္ဓေန သဒ္ဓာမတ္တကေနေဝ။ ဗောဓိသတ္တော ကိရ ဝာစာယ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဏ္ဟန္တောယေဝ, ‘‘န ကာလာမသ္သ ဝာစာယ ပရိယတ္တိမတ္တမေဝ အသ္မိံ ဓမ္မေ, အဒ္ဓာ ဧသ သတ္တန္နံ သမာပတ္တီနံ လာဘီ’’တိ အညာသိ, တေနသ္သ ဧတဒဟောသိ။

    Oṭṭhapahatamattenāti tena vuttassa paṭiggahaṇatthaṃ oṭṭhapaharaṇamattena; aparāparaṃ katvā oṭṭhasañcaraṇamattakenāti attho. Lapitalāpanamattenāti tena lapitassa paṭilāpanamattakena. Ñāṇavādanti jānāmīti vādaṃ . Theravādanti thirabhāvavādaṃ, thero ahametthāti etaṃ vacanaṃ. Ahañceva aññe cāti na kevalaṃ ahaṃ, aññepi bahū evaṃ vadanti. Kevalaṃ saddhāmattakenāti paññāya asacchikatvā suddhena saddhāmattakeneva. Bodhisatto kira vācāya dhammaṃ uggaṇhantoyeva, ‘‘na kālāmassa vācāya pariyattimattameva asmiṃ dhamme, addhā esa sattannaṃ samāpattīnaṃ lābhī’’ti aññāsi, tenassa etadahosi.

    အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝေဒေသီတိ အာကိဉ္စညာယတနပရိယောသာနာ သတ္တ သမာပတ္တိယော မံ ဇာနာပေသိ။ သဒ္ဓာတိ ဣမာသံ သတ္တန္နံ သမာပတ္တီနံ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ သဒ္ဓာ။ ဝီရိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဒဟေယ္ယန္တိ ပယောဂံ ကရေယ္ယံ။ နစိရသ္သေဝ တံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိန္တိ ဗောဓိသတ္တော ကိရ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဟေတ္ဝာ ကတိပာဟညေဝ သတ္တ သုဝဏ္ဏနိသ္သေဏိယော ပသာရေန္တော ဝိယ သတ္တ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသိ; တသ္မာ ဧဝမာဟ။

    Ākiñcaññāyatanaṃ pavedesīti ākiñcaññāyatanapariyosānā satta samāpattiyo maṃ jānāpesi. Saddhāti imāsaṃ sattannaṃ samāpattīnaṃ nibbattanatthāya saddhā. Vīriyādīsupi eseva nayo. Padaheyyanti payogaṃ kareyyaṃ. Nacirasseva taṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsinti bodhisatto kira vīriyaṃ paggahetvā katipāhaññeva satta suvaṇṇanisseṇiyo pasārento viya satta samāpattiyo nibbattesi; tasmā evamāha.

    လာဘာ နော, အာဝုသောတိ အနုသူယကော ကိရေသ ကာလာမော။ တသ္မာ ‘‘အယံ အဓုနာဂတော, ကိန္တိ ကတ္ဝာ ဣမံ ဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသီ’’တိ ဥသူယံ အကတ္ဝာ ပသန္နော ပသာဒံ ပဝေဒေန္တော ဧဝမာဟ။ ဥဘောဝ သန္တာ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရာမာတိ ‘‘မဟာ အယံ ဂဏော, ဒ္ဝေပိ ဇနာ ပရိဟရာမာ’’တိ ဝတ္ဝာ ဂဏသ္သ သညံ အဒာသိ, ‘‘အဟမ္ပိ သတ္တန္နံ သမာပတ္တီနံ လာဘီ, မဟာပုရိသောပိ သတ္တန္နမေဝ , ဧတ္တကာ ဇနာ မဟာပုရိသသ္သ သန္တိကေ ပရိကမ္မံ ဥဂ္ဂဏ္ဟထ, ဧတ္တကာ မယ္ဟ’’န္တိ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတ္ဝာ အဒာသိ။ ဥဠာရာယာတိ ဥတ္တမာယ။ ပူဇာယာတိ ကာလာမသ္သ ကိရ ဥပဋ္ဌာကာ ဣတ္ထိယောပိ ပုရိသာပိ ဂန္ဓမာလာဒီနိ ဂဟေတ္ဝာ အာဂစ္ဆန္တိ။ ကာလာမော – ‘‘ဂစ္ဆထ, မဟာပုရိသံ ပူဇေထာ’’တိ ဝဒတိ။ တေ တံ ပူဇေတ္ဝာ ယံ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ, တေန ကာလာမံ ပူဇေန္တိ။ မဟဂ္ဃာနိ မဉ္စပီဌာနိ အာဟရန္တိ; တာနိပိ မဟာပုရိသသ္သ ဒာပေတ္ဝာ ယဒိ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ, အတ္တနာ ဂဏ္ဟာတိ။ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဝရသေနာသနံ ဗောဓိသတ္တသ္သ ဇဂ္ဂာပေတ္ဝာ သေသကံ အတ္တနာ ဂဏ္ဟာတိ။ ဧဝံ ဥဠာရာယ ပူဇာယ ပူဇေသိ။ နာယံ ဓမ္မော နိဗ္ဗိဒာယာတိအာဒီသု အယံ သတ္တသမာပတ္တိဓမ္မော နေဝ ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ, န ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ, န ရာဂာဒိနိရောဓတ္ထာယ, န ဥပသမတ္ထာယ, န အဘိညေယ္ယဓမ္မံ အဘိဇာနနတ္ထာယ, န စတုမဂ္ဂသမ္ဗောဓာယ, န နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တတီတိ အတ္ထော။

    Lābhā no, āvusoti anusūyako kiresa kālāmo. Tasmā ‘‘ayaṃ adhunāgato, kinti katvā imaṃ dhammaṃ nibbattesī’’ti usūyaṃ akatvā pasanno pasādaṃ pavedento evamāha. Ubhova santā imaṃ gaṇaṃ pariharāmāti ‘‘mahā ayaṃ gaṇo, dvepi janā pariharāmā’’ti vatvā gaṇassa saññaṃ adāsi, ‘‘ahampi sattannaṃ samāpattīnaṃ lābhī, mahāpurisopi sattannameva , ettakā janā mahāpurisassa santike parikammaṃ uggaṇhatha, ettakā mayha’’nti majjhe bhinditvā adāsi. Uḷārāyāti uttamāya. Pūjāyāti kālāmassa kira upaṭṭhākā itthiyopi purisāpi gandhamālādīni gahetvā āgacchanti. Kālāmo – ‘‘gacchatha, mahāpurisaṃ pūjethā’’ti vadati. Te taṃ pūjetvā yaṃ avasiṭṭhaṃ hoti, tena kālāmaṃ pūjenti. Mahagghāni mañcapīṭhāni āharanti; tānipi mahāpurisassa dāpetvā yadi avasiṭṭhaṃ hoti, attanā gaṇhāti. Gatagataṭṭhāne varasenāsanaṃ bodhisattassa jaggāpetvā sesakaṃ attanā gaṇhāti. Evaṃ uḷārāya pūjāya pūjesi. Nāyaṃ dhammo nibbidāyātiādīsu ayaṃ sattasamāpattidhammo neva vaṭṭe nibbindanatthāya, na virajjanatthāya, na rāgādinirodhatthāya, na upasamatthāya, na abhiññeyyadhammaṃ abhijānanatthāya, na catumaggasambodhāya, na nibbānasacchikiriyāya saṃvattatīti attho.

    ယာဝဒေဝ အာကိဉ္စညာယတနူပပတ္တိယာတိ ယာဝ သဋ္ဌိကပ္ပသဟသ္သာယုပရိမာဏေ အာကိဉ္စညာယတနဘဝေ ဥပပတ္တိ, တာဝဒေဝ သံဝတ္တတိ, န တတော ဥဒ္ဓံ။ ဧဝမယံ ပုနရာဝတ္တနဓမ္မောယေဝ; ယဉ္စ ဌာနံ ပာပေတိ, တံ ဇာတိဇရာမရဏေဟိ အပရိမုတ္တမေဝ မစ္စုပာသပရိက္ခိတ္တမေဝာတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စ ပန မဟာသတ္တော ယထာ နာမ ဆာတဇ္ဈတ္တပုရိသော မနုညဘောဇနံ လဘိတ္ဝာ သမ္ပိယာယမာနောပိ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ပိတ္တဝသေန ဝာ သေမ္ဟဝသေန ဝာ မက္ခိကာဝသေန ဝာ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ပုန ဧကံ ပိဏ္ဍမ္ပိ ဘုဉ္ဇိသ္သာမီတိ မနံ န ဥပ္ပာဒေတိ; ဧဝမေဝ ဣမာ သတ္တ သမာပတ္တိယော မဟန္တေန ဥသ္သာဟေန နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာပိ, တာသု ဣမံ ပုနရာဝတ္တိကာဒိဘေဒံ အာဒီနဝံ ဒိသ္ဝာ, ပုန ဣမံ ဓမ္မံ အာဝဇ္ဇိသ္သာမိ ဝာ သမာပဇ္ဇိသ္သာမိ ဝာ အဓိဋ္ဌဟိသ္သာမိ ဝာ ဝုဋ္ဌဟိသ္သာမိ ဝာ ပစ္စဝေက္ခိသ္သာမိ ဝာတိ စိတ္တမေဝ န ဥပ္ပာဒေသိ။ အနလင္ကရိတ္ဝာတိ အလံ ဣမိနာ, အလံ ဣမိနာတိ ပုနပ္ပုနံ အလင္ကရိတ္ဝာ။ နိဗ္ဗိဇ္ဇာတိ နိဗ္ဗိန္ဒိတ္ဝာ။ အပက္ကမိန္တိ အဂမာသိံ။

    Yāvadeva ākiñcaññāyatanūpapattiyāti yāva saṭṭhikappasahassāyuparimāṇe ākiñcaññāyatanabhave upapatti, tāvadeva saṃvattati, na tato uddhaṃ. Evamayaṃ punarāvattanadhammoyeva; yañca ṭhānaṃ pāpeti, taṃ jātijarāmaraṇehi aparimuttameva maccupāsaparikkhittamevāti. Tato paṭṭhāya ca pana mahāsatto yathā nāma chātajjhattapuriso manuññabhojanaṃ labhitvā sampiyāyamānopi bhuñjitvā pittavasena vā semhavasena vā makkhikāvasena vā chaḍḍetvā puna ekaṃ piṇḍampi bhuñjissāmīti manaṃ na uppādeti; evameva imā satta samāpattiyo mahantena ussāhena nibbattetvāpi, tāsu imaṃ punarāvattikādibhedaṃ ādīnavaṃ disvā, puna imaṃ dhammaṃ āvajjissāmi vā samāpajjissāmi vā adhiṭṭhahissāmi vā vuṭṭhahissāmi vā paccavekkhissāmi vāti cittameva na uppādesi. Analaṅkaritvāti alaṃ iminā, alaṃ imināti punappunaṃ alaṅkaritvā. Nibbijjāti nibbinditvā. Apakkaminti agamāsiṃ.

    ၂၇၈. န ခော ရာမော ဣမံ ဓမ္မန္တိ ဣဓာပိ ဗောဓိသတ္တော တံ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဏ္ဟန္တောယေဝ အညာသိ – ‘‘နာယံ အဋ္ဌသမာပတ္တိဓမ္မော ဥဒကသ္သ ဝာစာယ ဥဂ္ဂဟိတမတ္တောဝ, အဒ္ဓာ ပနေသ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ’’တိ။ တေနသ္သ ဧတဒဟောသိ – ‘‘န ခော ရာမော။ပေ.။ ဇာနံ ပသ္သံ ဝိဟာသီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ပုရိမဝာရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    278.Na kho rāmo imaṃ dhammanti idhāpi bodhisatto taṃ dhammaṃ uggaṇhantoyeva aññāsi – ‘‘nāyaṃ aṭṭhasamāpattidhammo udakassa vācāya uggahitamattova, addhā panesa aṭṭhasamāpattilābhī’’ti. Tenassa etadahosi – ‘‘na kho rāmo…pe… jānaṃ passaṃ vihāsī’’ti. Sesamettha purimavāre vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ၂၇၉. ယေန ဥရုဝေလာ သေနာနိဂမောတိ ဧတ္ထ ဥရုဝေလာတိ မဟာဝေလာ, မဟာဝာလိကရာသီတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ ဥရူတိ ဝာလိကာ ဝုစ္စတိ; ဝေလာတိ မရိယာဒာ, ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတီတေ ကိရ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဒသသဟသ္သာ ကုလပုတ္တာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ တသ္မိံ ပဒေသေ ဝိဟရန္တာ ဧကဒိဝသံ သန္နိပတိတ္ဝာ ကတိကဝတ္တံ အကံသု – ‘‘ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ နာမ ပရေသမ္ပိ ပာကဋာနိ ဟောန္တိ, မနောကမ္မံ ပန အပာကဋံ။ တသ္မာ ယော ကာမဝိတက္ကံ ဝာ ဗ္ယာပာဒဝိတက္ကံ ဝာ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝာ ဝိတက္ကေတိ, တသ္သ အညော စောဒကော နာမ နတ္ထိ; သော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ စောဒေတ္ဝာ ပတ္တပုဋေန ဝာလိကံ အာဟရိတ္ဝာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာကိရတု, ဣဒမသ္သ ဒဏ္ဍကမ္မ’’န္တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယော တာဒိသံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ, သော တတ္ထ ပတ္တပုဋေန ဝာလိကံ အာကိရတိ, ဧဝံ တတ္ထ အနုက္ကမေန မဟာဝာလိကရာသိ ဇာတော။ တတော တံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ပရိက္ခိပိတ္ဝာ စေတိယဋ္ဌာနမကာသိ; တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥရုဝေလာတိ မဟာဝေလာ, မဟာဝာလိကရာသီတိ အတ္ထော’’တိ။ တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ဝာ ဥရူတိ ဝာလိကာ ဝုစ္စတိ, ဝေလာတိ မရိယာဒာ။ ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

    279.Yena uruvelā senānigamoti ettha uruvelāti mahāvelā, mahāvālikarāsīti attho. Atha vā urūti vālikā vuccati; velāti mariyādā, velātikkamanahetu āhaṭā uru uruvelāti evamettha attho daṭṭhabbo. Atīte kira anuppanne buddhe dasasahassā kulaputtā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tasmiṃ padese viharantā ekadivasaṃ sannipatitvā katikavattaṃ akaṃsu – ‘‘kāyakammavacīkammāni nāma paresampi pākaṭāni honti, manokammaṃ pana apākaṭaṃ. Tasmā yo kāmavitakkaṃ vā byāpādavitakkaṃ vā vihiṃsāvitakkaṃ vā vitakketi, tassa añño codako nāma natthi; so attanāva attānaṃ codetvā pattapuṭena vālikaṃ āharitvā imasmiṃ ṭhāne ākiratu, idamassa daṇḍakamma’’nti. Tato paṭṭhāya yo tādisaṃ vitakkaṃ vitakketi, so tattha pattapuṭena vālikaṃ ākirati, evaṃ tattha anukkamena mahāvālikarāsi jāto. Tato taṃ pacchimā janatā parikkhipitvā cetiyaṭṭhānamakāsi; taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘uruvelāti mahāvelā, mahāvālikarāsīti attho’’ti. Tameva sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha vā urūti vālikā vuccati, velāti mariyādā. Velātikkamanahetu āhaṭā uru uruvelāti evamettha attho daṭṭhabbo’’ti.

    သေနာနိဂမောတိ သေနာယ နိဂမော။ ပဌမကပ္ပိကာနံ ကိရ တသ္မိံ ဌာနေ သေနာနိဝေသော အဟောသိ; တသ္မာ သော ပဒေသော သေနာနိဂမောတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သေနာနိ-ဂာမော’’တိပိ ပာဌော။ သေနာနီ နာမ သုဇာတာယ ပိတာ, တသ္သ ဂာမောတိ အတ္ထော။ တဒဝသရိန္တိ တတ္ထ ဩသရိံ။ ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂန္တိ သုပုပ္ဖိတနာနပ္ပကာရဇလဇထလဇပုပ္ဖဝိစိတ္တံ မနောရမ္မံ ဘူမိဘာဂံ။ ပာသာဒိကဉ္စ ဝနသဏ္ဍန္တိ မောရပိဉ္ဆကလာပသဒိသံ ပသာဒဇနနဝနသဏ္ဍဉ္စ အဒ္ဒသံ။ နဒိဉ္စ သန္ဒန္တိန္တိ သန္ဒမာနဉ္စ မဏိက္ခန္ဓသဒိသံ ဝိမလနီလသီတလသလိလံ နေရဉ္ဇရံ နဒိံ အဒ္ဒသံ။ သေတကန္တိ ပရိသုဒ္ဓံ နိက္ကဒ္ဒမံ။ သုပတိတ္ထန္တိ အနုပုဗ္ဗဂမ္ဘီရေဟိ သုန္ဒရေဟိ တိတ္ထေဟိ ဥပေတံ။ ရမဏီယန္တိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝာလိကံ ပဟူတမစ္ဆကစ္ဆပံ အဘိရာမဒသ္သနံ။ သမန္တာ စ ဂောစရဂာမန္တိ တသ္သ ပဒေသသ္သ သမန္တာ အဝိဒူရေ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ သမ္ပတ္တပဗ္ဗဇိတာနံ သုလဘပိဏ္ဍံ ဂောစရဂာမဉ္စ အဒ္ဒသံ။ အလံ ဝတာတိ သမတ္ထံ ဝတ။ တတ္ထေဝ နိသီဒိန္တိ ဗောဓိပလ္လင္ကေ နိသဇ္ဇံ သန္ဓာယာဟ။ ဥပရိသုတ္တသ္မိဉ္ဟိ တတ္ထေဝာတိ ဒုက္ကရကာရိကဋ္ဌာနံ အဓိပ္ပေတံ, ဣဓ ပန ဗောဓိပလ္လင္ကော။ တေနာဟ – ‘‘တတ္ထေဝ နိသီဒိ’’န္တိ။ အလမိဒံ ပဓာနာယာတိ ဣဒံ ဌာနံ ပဓာနတ္ထာယ သမတ္ထန္တိ ဧဝံ စိန္တေတ္ဝာ နိသီဒိန္တိ အတ္ထော။

    Senānigamoti senāya nigamo. Paṭhamakappikānaṃ kira tasmiṃ ṭhāne senāniveso ahosi; tasmā so padeso senānigamoti vuccati. ‘‘Senāni-gāmo’’tipi pāṭho. Senānī nāma sujātāya pitā, tassa gāmoti attho. Tadavasarinti tattha osariṃ. Ramaṇīyaṃ bhūmibhāganti supupphitanānappakārajalajathalajapupphavicittaṃ manorammaṃ bhūmibhāgaṃ. Pāsādikañca vanasaṇḍanti morapiñchakalāpasadisaṃ pasādajananavanasaṇḍañca addasaṃ. Nadiñca sandantinti sandamānañca maṇikkhandhasadisaṃ vimalanīlasītalasalilaṃ nerañjaraṃ nadiṃ addasaṃ. Setakanti parisuddhaṃ nikkaddamaṃ. Supatitthanti anupubbagambhīrehi sundarehi titthehi upetaṃ. Ramaṇīyanti rajatapaṭṭasadisaṃ vippakiṇṇavālikaṃ pahūtamacchakacchapaṃ abhirāmadassanaṃ. Samantā ca gocaragāmanti tassa padesassa samantā avidūre gamanāgamanasampannaṃ sampattapabbajitānaṃ sulabhapiṇḍaṃ gocaragāmañca addasaṃ. Alaṃ vatāti samatthaṃ vata. Tattheva nisīdinti bodhipallaṅke nisajjaṃ sandhāyāha. Uparisuttasmiñhi tatthevāti dukkarakārikaṭṭhānaṃ adhippetaṃ, idha pana bodhipallaṅko. Tenāha – ‘‘tattheva nisīdi’’nti. Alamidaṃ padhānāyāti idaṃ ṭhānaṃ padhānatthāya samatthanti evaṃ cintetvā nisīdinti attho.

    ၂၈၀. အဇ္ဈဂမန္တိ အဓိဂစ္ဆိံ ပဋိလဘိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒသ္သနန္တိ သဗ္ဗဓမ္မဒသ္သနသမတ္ထဉ္စ မေ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥဒပာဒိ။ အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တီတိ မယ္ဟံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ အကုပ္ပတာယ စ အကုပ္ပာရမ္မဏတာယ စ အကုပ္ပာ, သာ ဟိ ရာဂာဒီဟိ န ကုပ္ပတီတိ အကုပ္ပတာယပိ အကုပ္ပာ, အကုပ္ပံ နိဗ္ဗာနမသ္သာရမ္မဏန္တိပိ အကုပ္ပာ။ အယမန္တိမာ ဇာတီတိ အယံ သဗ္ဗပစ္ဆိမာ ဇာတိ။ နတ္ထိ ဒာနိ ပုနဗ္ဘဝောတိ ဣဒာနိ မေ ပုန ပဋိသန္ဓိ နာမ နတ္ထီတိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမ္ပိ မေ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒသ္သေတိ။

    280.Ajjhagamanti adhigacchiṃ paṭilabhiṃ. Ñāṇañca pana me dassananti sabbadhammadassanasamatthañca me sabbaññutaññāṇaṃ udapādi. Akuppā me vimuttīti mayhaṃ arahattaphalavimutti akuppatāya ca akuppārammaṇatāya ca akuppā, sā hi rāgādīhi na kuppatīti akuppatāyapi akuppā, akuppaṃ nibbānamassārammaṇantipi akuppā. Ayamantimā jātīti ayaṃ sabbapacchimā jāti. Natthidāni punabbhavoti idāni me puna paṭisandhi nāma natthīti evaṃ paccavekkhaṇañāṇampi me uppannanti dasseti.

    ၂၈၁. အဓိဂတောတိ ပဋိဝိဒ္ဓော။ ဓမ္မောတိ စတုသစ္စဓမ္မော။ ဂမ္ဘီရောတိ ဥတ္တာနဘာဝပဋိက္ခေပဝစနမေတံ။ ဒုဒ္ဒသောတိ ဂမ္ဘီရတ္တာဝ ဒုဒ္ဒသော ဒုက္ခေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော, န သက္ကာ သုခေန ဒဋ္ဌုံ။ ဒုဒ္ဒသတ္တာဝ ဒုရနုဗောဓော, ဒုက္ခေန အဝဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော, န သက္ကာ သုခေန အဝဗုဇ္ဈိတုံ။ သန္တောတိ နိဗ္ဗုတော။ ပဏီတောတိ အတပ္ပကော။ ဣဒံ ဒ္ဝယံ လောကုတ္တရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတက္ကာဝစရောတိ တက္ကေန အဝစရိတဗ္ဗော ဩဂာဟိတဗ္ဗော န ဟောတိ, ဉာဏေနေဝ အဝစရိတဗ္ဗော။ နိပုဏောတိ သဏ္ဟော။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယောတိ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာလယရာမာတိ သတ္တာ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အလ္လီယန္တိ။ တသ္မာ တေ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ အဋ္ဌသတတဏ္ဟာဝိစရိတာနိ အာလယန္တိ, တသ္မာ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေဟိ အာလယေဟိ ရမန္တီတိ အာလယရာမာ။ အာလယေသု ရတာတိ အာလယရတာ။ အာလယေသု သုဋ္ဌု မုဒိတာတိ အာလယသမ္မုဒိတာ။ ယထေဝ ဟိ သုသဇ္ဇိတံ ပုပ္ဖဖလဘရိတရုက္ခာဒိသမ္ပန္နံ ဥယ္ယာနံ ပဝိဋ္ဌော ရာဇာ တာယ တာယ သမ္ပတ္တိယာ ရမတိ, သမ္မုဒိတော အာမောဒိတပမောဒိတော ဟောတိ, န ဥက္ကဏ္ဌတိ, သာယမ္ပိ နိက္ခမိတုံ န ဣစ္ဆတိ; ဧဝမိမေဟိပိ ကာမာလယတဏ္ဟာလယေဟိ သတ္တာ ရမန္တိ, သံသာရဝဋ္ဋေ သမ္မုဒိတာ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဝသန္တိ။ တေန နေသံ ဘဂဝာ ဒုဝိဓမ္ပိ အာလယံ ဥယ္ယာနဘူမိံ ဝိယ ဒသ္သေန္တော ‘‘အာလယရာမာ’’တိအာဒိမာဟ။

    281.Adhigatoti paṭividdho. Dhammoti catusaccadhammo. Gambhīroti uttānabhāvapaṭikkhepavacanametaṃ. Duddasoti gambhīrattāva duddaso dukkhena daṭṭhabbo, na sakkā sukhena daṭṭhuṃ. Duddasattāva duranubodho, dukkhena avabujjhitabbo, na sakkā sukhena avabujjhituṃ. Santoti nibbuto. Paṇītoti atappako. Idaṃ dvayaṃ lokuttarameva sandhāya vuttaṃ. Atakkāvacaroti takkena avacaritabbo ogāhitabbo na hoti, ñāṇeneva avacaritabbo. Nipuṇoti saṇho. Paṇḍitavedanīyoti sammāpaṭipadaṃ paṭipannehi paṇḍitehi veditabbo. Ālayarāmāti sattā pañcasu kāmaguṇesu allīyanti. Tasmā te ālayāti vuccanti. Aṭṭhasatataṇhāvicaritāni ālayanti, tasmā ālayāti vuccanti. Tehi ālayehi ramantīti ālayarāmā. Ālayesu ratāti ālayaratā. Ālayesu suṭṭhu muditāti ālayasammuditā. Yatheva hi susajjitaṃ pupphaphalabharitarukkhādisampannaṃ uyyānaṃ paviṭṭho rājā tāya tāya sampattiyā ramati, sammudito āmoditapamodito hoti, na ukkaṇṭhati, sāyampi nikkhamituṃ na icchati; evamimehipi kāmālayataṇhālayehi sattā ramanti, saṃsāravaṭṭe sammuditā anukkaṇṭhitā vasanti. Tena nesaṃ bhagavā duvidhampi ālayaṃ uyyānabhūmiṃ viya dassento ‘‘ālayarāmā’’tiādimāha.

    ယဒိဒန္တိ နိပာတော, တသ္သ ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘ယံ ဣဒ’’န္တိ, ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ ‘‘ယော အယ’’န္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒောတိ ဣမေသံ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ; ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ; ဣဒပ္ပစ္စယတာ စ သာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော စာတိ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော။ သင္ခာရာဒိပစ္စယာနမေတံ အဓိဝစနံ။ သဗ္ဗသင္ခာရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ ဟိ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသင္ခာရဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ သမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ, တသ္မာ သဗ္ဗသင္ခာရသမထောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗေ ဥပဓယော ပဋိနိသ္သဋ္ဌာ ဟောန္တိ, သဗ္ဗာ တဏ္ဟာ ခီယန္တိ, သဗ္ဗေ ကိလေသရာဂာ ဝိရဇ္ဇန္တိ, သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ; တသ္မာ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိသ္သဂ္ဂော တဏ္ဟာက္ခယော ဝိရာဂော နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ သာ ပနေသာ တဏ္ဟာ ဘဝေန ဘဝံ, ဖလေန ဝာ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ကတ္ဝာ ဝာနန္တိ ဝုစ္စတိ, တတော နိက္ခန္တံ ဝာနတောတိ နိဗ္ဗာနံ။ သော မမသ္သ ကိလမထောတိ ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမ, သော မမ ကိလမထော အသ္သ, သာ မမ ဝိဟေသာ အသ္သာတိ အတ္ထော။ ကာယကိလမထော စေဝ ကာယဝိဟေသာ စ အသ္သာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိတ္တေ ပန ဥဘယမ္ပေတံ ဗုဒ္ဓာနံ နတ္ထိ။ အပိသ္သူတိ အနုဗ္ရူဟနတ္ထေ နိပာတော, သော ‘‘န ကေဝလံ ဧတဒဟောသိ, ဣမာပိ ဂာထာ ပဋိဘံသူ’’တိ ဒီပေတိ။ မန္တိ မမ။ အနစ္ဆရိယာတိ အနုအစ္ဆရိယာ။ ပဋိဘံသူတိ ပဋိဘာနသင္ခာတသ္သ ဉာဏသ္သ ဂောစရာ အဟေသုံ; ပရိဝိတက္ကယိတဗ္ဗတံ ပာပုဏိံသု။

    Yadidanti nipāto, tassa ṭhānaṃ sandhāya ‘‘yaṃ ida’’nti, paṭiccasamuppādaṃ sandhāya ‘‘yo aya’’nti evamattho daṭṭhabbo. Idappaccayatāpaṭiccasamuppādoti imesaṃ paccayā idappaccayā; idappaccayā eva idappaccayatā; idappaccayatā ca sā paṭiccasamuppādo cāti idappaccayatāpaṭiccasamuppādo. Saṅkhārādipaccayānametaṃ adhivacanaṃ. Sabbasaṅkhārasamathotiādi sabbaṃ nibbānameva. Yasmā hi taṃ āgamma sabbasaṅkhāravipphanditāni sammanti vūpasammanti, tasmā sabbasaṅkhārasamathoti vuccati. Yasmā ca taṃ āgamma sabbe upadhayo paṭinissaṭṭhā honti, sabbā taṇhā khīyanti, sabbe kilesarāgā virajjanti, sabbaṃ dukkhaṃ nirujjhati; tasmā sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodhoti vuccati. Sā panesā taṇhā bhavena bhavaṃ, phalena vā saddhiṃ kammaṃ vinati saṃsibbatīti katvā vānanti vuccati, tato nikkhantaṃ vānatoti nibbānaṃ. So mamassa kilamathoti yā ajānantānaṃ desanā nāma, so mama kilamatho assa, sā mama vihesā assāti attho. Kāyakilamatho ceva kāyavihesā ca assāti vuttaṃ hoti. Citte pana ubhayampetaṃ buddhānaṃ natthi. Apissūti anubrūhanatthe nipāto, so ‘‘na kevalaṃ etadahosi, imāpi gāthā paṭibhaṃsū’’ti dīpeti. Manti mama. Anacchariyāti anuacchariyā. Paṭibhaṃsūti paṭibhānasaṅkhātassa ñāṇassa gocarā ahesuṃ; parivitakkayitabbataṃ pāpuṇiṃsu.

    ကိစ္ဆေနာတိ ဒုက္ခေန, န ဒုက္ခာယ ပဋိပဒာယ။ ဗုဒ္ဓာနဉ္ဟိ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂာ သုခပ္ပဋိပဒာဝ ဟောန္တိ။ ပာရမီပူရဏကာလေ ပန သရာဂသဒောသသမောဟသ္သေဝ သတော အာဂတာဂတာနံ ယာစကာနံ , အလင္ကတပ္ပဋိယတ္တံ သီသံ ကန္တိတ္ဝာ, ဂလလောဟိတံ နီဟရိတ္ဝာ, သုအဉ္ဇိတာနိ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတ္ဝာ, ကုလဝံသပ္ပဒီပံ ပုတ္တံ မနာပစာရိနိံ ဘရိယန္တိ ဧဝမာဒီနိ ဒေန္တသ္သ, အညာနိ စ ခန္တိဝာဒိသဒိသေသု အတ္တဘာဝေသု ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇာဒီနိ ပာပုဏန္တသ္သ အာဂမနိယပဋိပဒံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ။ ဟလန္တိ ဧတ္ထ ဟ-ကာရော နိပာတမတ္တော, အလန္တိ အတ္ထော။ ပကာသိတုန္တိ ဒေသိတုံ, ဧဝံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတသ္သ ဓမ္မသ္သ အလံ ဒေသိတုံ, ပရိယတ္တံ ဒေသိတုံ, ကော အတ္ထော ဒေသိတေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရာဂဒောသပရေတေဟီတိ ရာဂဒောသပရိဖုဋ္ဌေဟိ ရာဂဒောသာနုဂတေဟိ ဝာ။

    Kicchenāti dukkhena, na dukkhāya paṭipadāya. Buddhānañhi cattāropi maggā sukhappaṭipadāva honti. Pāramīpūraṇakāle pana sarāgasadosasamohasseva sato āgatāgatānaṃ yācakānaṃ , alaṅkatappaṭiyattaṃ sīsaṃ kantitvā, galalohitaṃ nīharitvā, suañjitāni akkhīni uppāṭetvā, kulavaṃsappadīpaṃ puttaṃ manāpacāriniṃ bhariyanti evamādīni dentassa, aññāni ca khantivādisadisesu attabhāvesu chejjabhejjādīni pāpuṇantassa āgamaniyapaṭipadaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ . Halanti ettha ha-kāro nipātamatto, alanti attho. Pakāsitunti desituṃ, evaṃ kicchena adhigatassa dhammassa alaṃ desituṃ, pariyattaṃ desituṃ, ko attho desitenāti vuttaṃ hoti. Rāgadosaparetehīti rāgadosapariphuṭṭhehi rāgadosānugatehi vā.

    ပဋိသောတဂာမိန္တိ နိစ္စာဒီနံ ပဋိသောတံ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဧဝံ ဂတံ စတုသစ္စဓမ္မံ။ ရာဂရတ္တာတိ ကာမရာဂေန ဘဝရာဂေန ဒိဋ္ဌိရာဂေန စ ရတ္တာ။ န ဒက္ခန္တီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဣမိနာ သဘာဝေန န ပသ္သိသ္သန္တိ, တေ အပသ္သန္တေ ကော သက္ခိသ္သတိ ဧဝံ ဂာဟာပေတုံ။ တမောခန္ဓေန အာဝုဋာတိ အဝိဇ္ဇာရာသိနာ အဇ္ဈောတ္ထတာ။

    Paṭisotagāminti niccādīnaṃ paṭisotaṃ aniccaṃ dukkhamanattā asubhanti evaṃ gataṃ catusaccadhammaṃ. Rāgarattāti kāmarāgena bhavarāgena diṭṭhirāgena ca rattā. Na dakkhantīti aniccaṃ dukkhamanattā asubhanti iminā sabhāvena na passissanti, te apassante ko sakkhissati evaṃ gāhāpetuṃ. Tamokhandhena āvuṭāti avijjārāsinā ajjhotthatā.

    ၂၈၂. အပ္ပောသ္သုက္ကတာယာတိ နိရုသ္သုက္ကဘာဝေန, အဒေသေတုကာမတာယာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပနသ္သ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ, နနု ဧသ မုတ္တော မောစေသ္သာမိ, တိဏ္ဏော တာရေသ္သာမိ။

    282.Appossukkatāyāti nirussukkabhāvena, adesetukāmatāyāti attho. Kasmā panassa evaṃ cittaṃ nami, nanu esa mutto mocessāmi, tiṇṇo tāressāmi.

    ‘‘ကိံ မေ အညာတဝေသေန၊ ဓမ္မံ သစ္ဆိကတေနိဓ။

    ‘‘Kiṃ me aññātavesena, dhammaṃ sacchikatenidha;

    သဗ္ဗညုတံ ပာပုဏိတ္ဝာ၊ တာရယိသ္သံ သဒေဝက’’န္တိ။ (ဗု. ဝံ. ၂.၅၆) –

    Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, tārayissaṃ sadevaka’’nti. (bu. vaṃ. 2.56) –

    ပတ္ထနံ ကတ္ဝာ ပာရမိယော ပူရေတ္ဝာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တောတိ။ သစ္စမေတံ, တဒေဝံ ပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေန ပနသ္သ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ တသ္သ ဟိ သဗ္ဗညုတံ ပတ္ဝာ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတံ, ဓမ္မသ္သ စ ဂမ္ဘီရတံ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတာ စ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာ စ သဗ္ဗာကာရေန ပာကဋာ ဇာတာ။ အထသ္သ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ကဉ္ဇိကပုဏ္ဏာ လာဗု ဝိယ, တက္ကဘရိတာ စာဋိ ဝိယ, ဝသာတေလပီတပိလောတိကာ ဝိယ, အဉ္ဇနမက္ခိတဟတ္ထော ဝိယ စ ကိလေသဘရိတာ အတိသံကိလိဋ္ဌာ ရာဂရတ္တာ ဒောသဒုဋ္ဌာ မောဟမူဠ္ဟာ, တေ ကိံ နာမ ပဋိဝိဇ္ဈိသ္သန္တီ’’တိ စိန္တယတော ကိလေသဂဟနပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနာပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။

    Patthanaṃ katvā pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ pattoti. Saccametaṃ, tadevaṃ paccavekkhaṇānubhāvena panassa evaṃ cittaṃ nami. Tassa hi sabbaññutaṃ patvā sattānaṃ kilesagahanataṃ, dhammassa ca gambhīrataṃ paccavekkhantassa sattānaṃ kilesagahanatā ca dhammagambhīratā ca sabbākārena pākaṭā jātā. Athassa ‘‘ime sattā kañjikapuṇṇā lābu viya, takkabharitā cāṭi viya, vasātelapītapilotikā viya, añjanamakkhitahattho viya ca kilesabharitā atisaṃkiliṭṭhā rāgarattā dosaduṭṭhā mohamūḷhā, te kiṃ nāma paṭivijjhissantī’’ti cintayato kilesagahanapaccavekkhaṇānubhāvenāpi evaṃ cittaṃ nami.

    ‘‘အယဉ္စ ဓမ္မော ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကက္ခန္ဓော ဝိယ ဂမ္ဘီရော, ပဗ္ဗတေန ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ဌပိတော သာသပော ဝိယ ဒုဒ္ဒသော, သတဓာ ဘိန္နသ္သ ဝာလသ္သ ကောဋိယာ ကောဋိပဋိပာဒနံ ဝိယ ဒုရနုဗောဓော။ နနု မယာ ဟိ ဣမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ ဝာယမန္တေန အဒိန္နံ ဒာနံ နာမ နတ္ထိ, အရက္ခိတံ သီလံ နာမ နတ္ထိ, အပရိပူရိတာ ကာစိ ပာရမီ နာမ နတ္ထိ? တသ္သ မေ နိရုသ္သာဟံ ဝိယ မာရဗလံ ဝိဓမန္တသ္သာပိ ပထဝီ န ကမ္ပိတ္ထ, ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အနုသ္သရန္တသ္သာပိ န ကမ္ပိတ္ထ, မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ သောဓေန္တသ္သာပိ န ကမ္ပိတ္ထ, ပစ္ဆိမယာမေ ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တသ္သေဝ မေ ဒသသဟသ္သိလောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ။ ဣတိ မာဒိသေနာပိ တိက္ခဉာဏေန ကိစ္ဆေနေဝာယံ ဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓော, တံ လောကိယမဟာဇနာ ကထံ ပဋိဝိဇ္ဈိသ္သန္တီ’’တိ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနာပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    ‘‘Ayañca dhammo pathavīsandhārakaudakakkhandho viya gambhīro, pabbatena paṭicchādetvā ṭhapito sāsapo viya duddaso, satadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭipaṭipādanaṃ viya duranubodho. Nanu mayā hi imaṃ dhammaṃ paṭivijjhituṃ vāyamantena adinnaṃ dānaṃ nāma natthi, arakkhitaṃ sīlaṃ nāma natthi, aparipūritā kāci pāramī nāma natthi? Tassa me nirussāhaṃ viya mārabalaṃ vidhamantassāpi pathavī na kampittha, paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussarantassāpi na kampittha, majjhimayāme dibbacakkhuṃ sodhentassāpi na kampittha, pacchimayāme pana paṭiccasamuppādaṃ paṭivijjhantasseva me dasasahassilokadhātu kampittha. Iti mādisenāpi tikkhañāṇena kicchenevāyaṃ dhammo paṭividdho, taṃ lokiyamahājanā kathaṃ paṭivijjhissantī’’ti dhammagambhīratāpaccavekkhaṇānubhāvenāpi evaṃ cittaṃ namīti veditabbaṃ.

    အပိစ ဗ္ရဟ္မုနာ ယာစိတေ ဒေသေတုကာမတာယပိသ္သ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ ဇာနာတိ ဟိ ဘဂဝာ – ‘‘မမ အပ္ပောသ္သုက္ကတာယ စိတ္တေ နမမာနေ မံ မဟာဗ္ရဟ္မာ ဓမ္မဒေသနံ ယာစိသ္သတိ, ဣမေ စ သတ္တာ ဗ္ရဟ္မဂရုကာ, တေ ‘သတ္ထာ ကိရ ဓမ္မံ န ဒေသေတုကာမော အဟောသိ, အထ နံ မဟာဗ္ရဟ္မာ ယာစိတ္ဝာ ဒေသာပေသိ, သန္တော ဝတ, ဘော, ဓမ္မော ပဏီတော ဝတ, ဘော, ဓမ္မော’တိ မညမာနာ သုသ္သူသိသ္သန္တီ’’တိ။ ဣဒမ္ပိသ္သ ကာရဏံ ပဋိစ္စ အပ္ပောသ္သုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ, နော ဓမ္မဒေသနာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Apica brahmunā yācite desetukāmatāyapissa evaṃ cittaṃ nami. Jānāti hi bhagavā – ‘‘mama appossukkatāya citte namamāne maṃ mahābrahmā dhammadesanaṃ yācissati, ime ca sattā brahmagarukā, te ‘satthā kira dhammaṃ na desetukāmo ahosi, atha naṃ mahābrahmā yācitvā desāpesi, santo vata, bho, dhammo paṇīto vata, bho, dhammo’ti maññamānā sussūsissantī’’ti. Idampissa kāraṇaṃ paṭicca appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāyāti veditabbaṃ.

    သဟမ္ပတိသ္သာတိ သော ကိရ ကသ္သပသ္သ ဘဂဝတော သာသနေ သဟကော နာမ ထေရော ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ကပ္ပာယုကဗ္ရဟ္မာ ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တော။ တတ္ရ နံ သဟမ္ပတိဗ္ရဟ္မာတိ ပဋိသဉ္ဇာနန္တိ, တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဗ္ရဟ္မုနော သဟမ္ပတိသ္သာ’’တိ။ နသ္သတိ ဝတ, ဘောတိ သော ကိရ ဣမံ သဒ္ဒံ တထာ နိစ္ဆာရေသိ, ယထာ ဒသသဟသ္သိလောကဓာတုဗ္ရဟ္မာနော သုတ္ဝာ သဗ္ဗေ သန္နိပတိံသု။ ယတ္ရ ဟိ နာမာတိ ယသ္မိံ နာမ လောကေ။ ပုရတော ပာတုရဟောသီတိ တေဟိ ဒသဟိ ဗ္ရဟ္မသဟသ္သေဟိ သဒ္ဓိံ ပာတုရဟောသိ။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ပညာမယေ အက္ခိမ္ဟိ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ရာဂဒောသမောဟရဇံ ဧတေသံ, ဧဝံသဘာဝာတိ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ။ အသ္သဝနတာတိ အသ္သဝနတာယ။ ဘဝိသ္သန္တီတိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ဒသပုညကိရိယဝသေန ကတာဓိကာရာ ပရိပာကဂတပဒုမာနိ ဝိယ သူရိယရသ္မိသမ္ဖသ္သံ, ဓမ္မဒေသနံယေဝ အာကင္ခမာနာ စတုပ္ပဒိကဂာထာဝသာနေ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမနာရဟာ န ဧကော, န ဒ္ဝေ, အနေကသတသဟသ္သာ ဓမ္မသ္သ အညာတာရော ဘဝိသ္သန္တီတိ ဒသ္သေတိ။

    Sahampatissāti so kira kassapassa bhagavato sāsane sahako nāma thero paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā paṭhamajjhānabhūmiyaṃ kappāyukabrahmā hutvā nibbatto. Tatra naṃ sahampatibrahmāti paṭisañjānanti, taṃ sandhāyāha – ‘‘brahmuno sahampatissā’’ti. Nassati vata, bhoti so kira imaṃ saddaṃ tathā nicchāresi, yathā dasasahassilokadhātubrahmāno sutvā sabbe sannipatiṃsu. Yatra hi nāmāti yasmiṃ nāma loke. Purato pāturahosīti tehi dasahi brahmasahassehi saddhiṃ pāturahosi. Apparajakkhajātikāti paññāmaye akkhimhi appaṃ parittaṃ rāgadosamoharajaṃ etesaṃ, evaṃsabhāvāti apparajakkhajātikā. Assavanatāti assavanatāya. Bhavissantīti purimabuddhesu dasapuññakiriyavasena katādhikārā paripākagatapadumāni viya sūriyarasmisamphassaṃ, dhammadesanaṃyeva ākaṅkhamānā catuppadikagāthāvasāne ariyabhūmiṃ okkamanārahā na eko, na dve, anekasatasahassā dhammassa aññātāro bhavissantīti dasseti.

    ပာတုရဟောသီတိ ပာတုဘဝိ။ သမလေဟိ စိန္တိတောတိ သမလေဟိ ဆဟိ သတ္ထာရေဟိ စိန္တိတော။ တေ ဟိ ပုရေတရံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ကဏ္ဋကေ ပတ္ထရမာနာ ဝိယ, ဝိသံ သိဉ္စမာနာ ဝိယ စ သမလံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မံ ဒေသယိံသု။ အပာပုရေတန္တိ ဝိဝရ ဧတံ။ အမတသ္သ ဒ္ဝာရန္တိ အမတသ္သ နိဗ္ဗာနသ္သ ဒ္ဝာရဘူတံ အရိယမဂ္ဂံ။ သုဏန္တု ဓမ္မံ ဝိမလေနာနုဗုဒ္ဓန္တိ ဣမေ သတ္တာ ရာဂာဒိမလာနံ အဘာဝတော ဝိမလေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အနုဗုဒ္ဓံ စတုသစ္စဓမ္မံ သုဏန္တု တာဝ ဘဂဝာတိ ယာစတိ။

    Pāturahosīti pātubhavi. Samalehi cintitoti samalehi chahi satthārehi cintito. Te hi puretaraṃ uppajjitvā sakalajambudīpe kaṇṭake pattharamānā viya, visaṃ siñcamānā viya ca samalaṃ micchādiṭṭhidhammaṃ desayiṃsu. Apāpuretanti vivara etaṃ. Amatassa dvāranti amatassa nibbānassa dvārabhūtaṃ ariyamaggaṃ. Suṇantu dhammaṃ vimalenānubuddhanti ime sattā rāgādimalānaṃ abhāvato vimalena sammāsambuddhena anubuddhaṃ catusaccadhammaṃ suṇantu tāva bhagavāti yācati.

    သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတောတိ သေလမယေ ဧကဂ္ဃနေ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ယထာ ဌိတောဝ။ န ဟိ တသ္သ ဌိတသ္သ ဒသ္သနတ္ထံ ဂီဝုက္ခိပနပသာရဏာဒိကိစ္စံ အတ္ထိ။ တထူပမန္တိ တပ္ပဋိဘာဂံ သေလပဗ္ဗတူပမံ။ အယံ ပနေတ္ထ သင္ခေပတ္ထော – ယထာ သေလပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ဌိတောဝ စက္ခုမာ ပုရိသော သမန္တတော ဇနတံ ပသ္သေယ္ယ, တထာ တ္ဝမ္ပိ, သုမေဓ, သုန္ဒရပည-သဗ္ဗညုတညာဏေန သမန္တစက္ခု ဘဂဝာ ဓမ္မမယံ ပာသာဒမာရုယ္ဟ သယံ အပေတသောကော သောကာဝတိဏ္ဏံ ဇာတိဇရာဘိဘူတံ ဇနတံ အဝေက္ခသ္သု ဥပဓာရယ ဥပပရိက္ခ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာ ဟိ ပဗ္ဗတပာဒေ သမန္တာ မဟန္တံ ခေတ္တံ ကတ္ဝာ တတ္ထ ကေဒာရပာဠီသု ကုဋိကာယော ကတ္ဝာ ရတ္တိံ အဂ္ဂိံ ဇာလေယ္ယုံ။ စတုရင္ဂသမန္နာဂတဉ္စ အန္ဓကာရံ အသ္သ, အထ တသ္သ ပဗ္ဗတသ္သ မတ္ထကေ ဌတ္ဝာ စက္ခုမတော ပုရိသသ္သ ဘူမိံ ဩလောကယတော နေဝ ခေတ္တံ, န ကေဒာရပာဠိယော, န ကုဋိယော, န တတ္ထ သယိတမနုသ္သာ ပညာယေယ္ယုံ။ ကုဋိကာသု ပန အဂ္ဂိဇာလာမတ္တကမေဝ ပညာယေယ္ယ။ ဧဝံ ဓမ္မပာသာဒံ အာရုယ္ဟ သတ္တနိကာယံ ဩလောကယတော တထာဂတသ္သ, ယေ တေ အကတကလ္ယာဏာ သတ္တာ, တေ ဧကဝိဟာရေ ဒက္ခိဏဇာဏုပသ္သေ နိသိန္နာပိ ဗုဒ္ဓစက္ခုသ္သ အာပာထံ နာဂစ္ဆန္တိ, ရတ္တိံ ခိတ္တာ သရာ ဝိယ ဟောန္တိ။ ယေ ပန ကတကလ္ယာဏာ ဝေနေယ္ယပုဂ္ဂလာ, တေ ဧဝသ္သ ဒူရေပိ ဌိတာ အာပာထံ အာဂစ္ဆန္တိ, သော အဂ္ဂိ ဝိယ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတော ဝိယ စ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

    Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhitoti selamaye ekagghane pabbatamuddhani yathā ṭhitova. Na hi tassa ṭhitassa dassanatthaṃ gīvukkhipanapasāraṇādikiccaṃ atthi. Tathūpamanti tappaṭibhāgaṃ selapabbatūpamaṃ. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – yathā selapabbatamuddhani ṭhitova cakkhumā puriso samantato janataṃ passeyya, tathā tvampi, sumedha, sundarapañña-sabbaññutaññāṇena samantacakkhu bhagavā dhammamayaṃ pāsādamāruyha sayaṃ apetasoko sokāvatiṇṇaṃ jātijarābhibhūtaṃ janataṃ avekkhassu upadhāraya upaparikkha. Ayaṃ panettha adhippāyo – yathā hi pabbatapāde samantā mahantaṃ khettaṃ katvā tattha kedārapāḷīsu kuṭikāyo katvā rattiṃ aggiṃ jāleyyuṃ. Caturaṅgasamannāgatañca andhakāraṃ assa, atha tassa pabbatassa matthake ṭhatvā cakkhumato purisassa bhūmiṃ olokayato neva khettaṃ, na kedārapāḷiyo, na kuṭiyo, na tattha sayitamanussā paññāyeyyuṃ. Kuṭikāsu pana aggijālāmattakameva paññāyeyya. Evaṃ dhammapāsādaṃ āruyha sattanikāyaṃ olokayato tathāgatassa, ye te akatakalyāṇā sattā, te ekavihāre dakkhiṇajāṇupasse nisinnāpi buddhacakkhussa āpāthaṃ nāgacchanti, rattiṃ khittā sarā viya honti. Ye pana katakalyāṇā veneyyapuggalā, te evassa dūrepi ṭhitā āpāthaṃ āgacchanti, so aggi viya himavantapabbato viya ca. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသေန္တိ၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော။

    ‘‘Dūre santo pakāsenti, himavantova pabbato;

    အသန္တေတ္ထ န ဒိသ္သန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ’’တိ။ (ဓ. ပ. ၃၀၄)။

    Asantettha na dissanti, rattiṃ khittā yathā sarā’’ti. (dha. pa. 304);

    ဥဋ္ဌေဟီတိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနတ္ထံ စာရိကစရဏံ ယာစန္တော ဘဏတိ။ ဝီရာတိအာဒီသု ဘဂဝာ ဝီရိယဝန္တတာယ ဝီရော။ ဒေဝပုတ္တမစ္စုကိလေသမာရာနံ ဝိဇိတတ္တာ ဝိဇိတသင္ဂာမော။ ဇာတိကန္တာရာဒိနိတ္ထရဏတ္ထာယ ဝေနေယ္ယသတ္ထဝာဟနသမတ္ထတာယ သတ္ထဝာဟော။ ကာမစ္ဆန္ဒဣဏသ္သ အဘာဝတော အဏဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Uṭṭhehīti bhagavato dhammadesanatthaṃ cārikacaraṇaṃ yācanto bhaṇati. Vīrātiādīsu bhagavā vīriyavantatāya vīro. Devaputtamaccukilesamārānaṃ vijitattā vijitasaṅgāmo. Jātikantārādinittharaṇatthāya veneyyasatthavāhanasamatthatāya satthavāho. Kāmacchandaiṇassa abhāvato aṇaṇoti veditabbo.

    ၂၈၃. အဇ္ဈေသနန္တိ ယာစနံ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ဣန္ဒ္ရိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန စ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသဉ္ဟိ ဒ္ဝိန္နံ ဉာဏာနံ ဗုဒ္ဓစက္ခူတိ နာမံ, သဗ္ဗညုတညာဏသ္သ သမန္တစက္ခူတိ, တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနံ ဓမ္မစက္ခူတိ။ အပ္ပရဇက္ခေတိအာဒီသု ယေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပညာစက္ခုမ္ဟိ ရာဂာဒိရဇံ အပ္ပံ, တေ အပ္ပရဇက္ခာ။ ယေသံ တံ မဟန္တံ, တေ မဟာရဇက္ခာ။ ယေသံ သဒ္ဓာဒီနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ တိက္ခာနိ, တေ တိက္ခိန္ဒ္ရိယာ။ ယေသံ တာနိ မုဒူနိ, တေ မုဒိန္ဒ္ရိယာ။ ယေသံ တေယေဝ သဒ္ဓာဒယော အာကာရာ သုန္ဒရာ, တေ သ္ဝာကာရာ။ ယေ ကထိတကာရဏံ သလ္လက္ခေန္တိ, သုခေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဝိညာပေတုံ, တေ သုဝိညာပယာ။ ယေ ပရလောကဉ္စေဝ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ပသ္သန္တိ, တေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒသ္သာဝိနော နာမ။

    283.Ajjhesananti yācanaṃ. Buddhacakkhunāti indriyaparopariyattañāṇena ca āsayānusayañāṇena ca. Imesañhi dvinnaṃ ñāṇānaṃ buddhacakkhūti nāmaṃ, sabbaññutaññāṇassa samantacakkhūti, tiṇṇaṃ maggañāṇānaṃ dhammacakkhūti. Apparajakkhetiādīsu yesaṃ vuttanayeneva paññācakkhumhi rāgādirajaṃ appaṃ, te apparajakkhā. Yesaṃ taṃ mahantaṃ, te mahārajakkhā. Yesaṃ saddhādīni indriyāni tikkhāni, te tikkhindriyā. Yesaṃ tāni mudūni, te mudindriyā. Yesaṃ teyeva saddhādayo ākārā sundarā, te svākārā. Ye kathitakāraṇaṃ sallakkhenti, sukhena sakkā honti viññāpetuṃ, te suviññāpayā. Ye paralokañceva vajjañca bhayato passanti, te paralokavajjabhayadassāvino nāma.

    အယံ ပနေတ္ထ ပာဠိ – ‘‘သဒ္ဓော ပုဂ္ဂလော အပ္ပရဇက္ခော, အသ္သဒ္ဓော ပုဂ္ဂလော မဟာရဇက္ခော။ အာရဒ္ဓဝီရိယော။, ကုသိတော။, ဥပဋ္ဌိတသ္သတိ။, မုဋ္ဌသ္သတိ။, သမာဟိတော။, အသမာဟိတော။, ပညဝာ။, ဒုပ္ပညော ပုဂ္ဂလော မဟာရဇက္ခော။ တထာ သဒ္ဓော ပုဂ္ဂလော တိက္ခိန္ဒ္ရိယော။ပေ.။ ပညဝာ ပုဂ္ဂလော ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒသ္သာဝီ, ဒုပ္ပညော ပုဂ္ဂလော န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒသ္သာဝီ။ လောကောတိ ခန္ဓလောကော, အာယတနလောကော, ဓာတုလောကော, သမ္ပတ္တိဘဝလောကော, သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝလောကော, ဝိပတ္တိဘဝလောကော, ဝိပတ္တိသမ္ဘဝလောကော, ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ ဒ္ဝေ လောကာ – နာမဉ္စ ရူပဉ္စ။ တယော လောကာ – တိသ္သော ဝေဒနာ။ စတ္တာရော လောကာ – စတ္တာရော အာဟာရာ။ ပဉ္စ လောကာ – ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ။ ဆ လောကာ – ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ။ သတ္တ လောကာ – သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ အဋ္ဌ လောကာ – အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ နဝ လောကာ – နဝ သတ္တာဝာသာ။ ဒသ လောကာ – ဒသာယတနာနိ။ ဒ္ဝာဒသ လောကာ – ဒ္ဝာဒသာယတနာနိ။ အဋ္ဌာရသ လောကာ – အဋ္ဌာရသ္သ ဓာတုယော။ ဝဇ္ဇန္တိ သဗ္ဗေ ကိလေသာ ဝဇ္ဇာ, သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတာ ဝဇ္ဇာ, သဗ္ဗေ အဘိသင္ခာရာ ဝဇ္ဇာ, သဗ္ဗေ ဘဝဂာမိကမ္မာ ဝဇ္ဇာ။ ဣတိ ဣမသ္မိဉ္စ လောကေ ဣမသ္မိဉ္စ ဝဇ္ဇေ တိဗ္ဗာ ဘယသညာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောတိ, သေယ္ယထာပိ ဥက္ခိတ္တာသိကေ ဝဓကေ။ ဣမေဟိ ပညာသာယ အာကာရေဟိ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဇာနာတိ ပသ္သတိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဣဒံ တထာဂတသ္သ ဣန္ဒ္ရိယပရောပရိယတ္တေ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ. မ. ၁.၁၁၂)။

    Ayaṃ panettha pāḷi – ‘‘saddho puggalo apparajakkho, assaddho puggalo mahārajakkho. Āraddhavīriyo…, kusito…, upaṭṭhitassati…, muṭṭhassati…, samāhito…, asamāhito…, paññavā…, duppañño puggalo mahārajakkho. Tathā saddho puggalo tikkhindriyo…pe… paññavā puggalo paralokavajjabhayadassāvī, duppañño puggalo na paralokavajjabhayadassāvī. Lokoti khandhaloko, āyatanaloko, dhātuloko, sampattibhavaloko, sampattisambhavaloko, vipattibhavaloko, vipattisambhavaloko, eko loko sabbe sattā āhāraṭṭhitikā. Dve lokā – nāmañca rūpañca. Tayo lokā – tisso vedanā. Cattāro lokā – cattāro āhārā. Pañca lokā – pañcupādānakkhandhā. Cha lokā – cha ajjhattikāni āyatanāni. Satta lokā – satta viññāṇaṭṭhitiyo. Aṭṭha lokā – aṭṭha lokadhammā. Nava lokā – nava sattāvāsā. Dasa lokā – dasāyatanāni. Dvādasa lokā – dvādasāyatanāni. Aṭṭhārasa lokā – aṭṭhārassa dhātuyo. Vajjanti sabbe kilesā vajjā, sabbe duccaritā vajjā, sabbe abhisaṅkhārā vajjā, sabbe bhavagāmikammā vajjā. Iti imasmiñca loke imasmiñca vajje tibbā bhayasaññā paccupaṭṭhitā hoti, seyyathāpi ukkhittāsike vadhake. Imehi paññāsāya ākārehi imāni pañcindriyāni jānāti passati aññāsi paṭivijjhi. Idaṃ tathāgatassa indriyaparopariyatte ñāṇa’’nti (paṭi. ma. 1.112).

    ဥပ္ပလိနိယန္တိ ဥပ္ပလဝနေ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တောနိမုဂ္ဂပောသီနီတိ ယာနိ အန္တော နိမုဂ္ဂာနေဝ ပောသိယန္တိ။ ဥဒကံ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနီတိ ဥဒကံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဌိတာနိ။ တတ္ထ ယာနိ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ, တာနိ သူရိယရသ္မိသမ္ဖသ္သံ အာဂမယမာနာနိ ဌိတာနိ အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ, တာနိ သ္ဝေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပောသီနိ, တာနိ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ဥဒကာ ပန အနုဂ္ဂတာနိ အညာနိပိ သရောဂဥပ္ပလာဒီနိ နာမ အတ္ထိ, ယာနိ နေဝ ပုပ္ဖိသ္သန္တိ, မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနေဝ ဘဝိသ္သန္တိ။ တာနိ ပာဠိံ နာရုဠ္ဟာနိ။ အာဟရိတ္ဝာ ပန ဒီပေတဗ္ဗာနီတိ ဒီပိတာနိ။

    Uppaliniyanti uppalavane. Itaresupi eseva nayo. Antonimuggaposīnīti yāni anto nimuggāneva posiyanti. Udakaṃ accuggamma ṭhitānīti udakaṃ atikkamitvā ṭhitāni. Tattha yāni accuggamma ṭhitāni, tāni sūriyarasmisamphassaṃ āgamayamānāni ṭhitāni ajja pupphanakāni. Yāni samodakaṃ ṭhitāni, tāni sve pupphanakāni. Yāni udakānuggatāni antonimuggaposīni, tāni tatiyadivase pupphanakāni. Udakā pana anuggatāni aññānipi sarogauppalādīni nāma atthi, yāni neva pupphissanti, macchakacchapabhakkhāneva bhavissanti. Tāni pāḷiṃ nāruḷhāni. Āharitvā pana dīpetabbānīti dīpitāni.

    ယထေဝ ဟိ တာနိ စတုဗ္ဗိဓာနိ ပုပ္ဖာနိ, ဧဝမေဝ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယ္ယော ပဒပရမောတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ။ တတ္ထ ‘‘ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ သဟ ဥဒာဟဋဝေလာယ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ သံခိတ္တေန ဘာသိတသ္သ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇိယမာနေ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဥဒ္ဒေသတော ပရိပုစ္ဆတော ယောနိသော မနသိကရောတော ကလ္ယာဏမိတ္တေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပာသတော အနုပုဗ္ဗေန ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော နေယ္ယော။ ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဗဟုမ္ပိ သုဏတော ဗဟုမ္ပိ ဘဏတော ဗဟုမ္ပိ ဓာရယတော ဗဟုမ္ပိ ဝာစယတော န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမော’’ (ပု. ပ. ၁၅၁)။ တတ္ထ ဘဂဝာ ဥပ္ပလဝနာဒိသဒိသံ ဒသသဟသ္သိလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော ‘‘အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဥဂ္ဃဋိတညူ, သ္ဝေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဝိပဉ္စိတညူ, တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ နေယ္ယော, မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိယ ပဒပရမော’’တိ အဒ္ဒသ။ ပသ္သန္တော စ ‘‘ဧတ္တကာ အပ္ပရဇက္ခာ, ဧတ္တကာ မဟာရဇက္ခာ, တတ္ရာပိ ဧတ္တကာ ဥဂ္ဃဋိတညူ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရတောဝ အဒ္ဒသ။

    Yatheva hi tāni catubbidhāni pupphāni, evameva ugghaṭitaññū vipañcitaññū neyyo padaparamoti cattāro puggalā. Tattha ‘‘yassa puggalassa saha udāhaṭavelāya dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo ugghaṭitaññū. Yassa puggalassa saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthe vibhajiyamāne dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo vipañcitaññū. Yassa puggalassa uddesato paripucchato yoniso manasikaroto kalyāṇamitte sevato bhajato payirupāsato anupubbena dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo neyyo. Yassa puggalassa bahumpi suṇato bahumpi bhaṇato bahumpi dhārayato bahumpi vācayato na tāya jātiyā dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo padaparamo’’ (pu. pa. 151). Tattha bhagavā uppalavanādisadisaṃ dasasahassilokadhātuṃ olokento ‘‘ajja pupphanakāni viya ugghaṭitaññū, sve pupphanakāni viya vipañcitaññū, tatiyadivase pupphanakāni viya neyyo, macchakacchapabhakkhāni pupphāni viya padaparamo’’ti addasa. Passanto ca ‘‘ettakā apparajakkhā, ettakā mahārajakkhā, tatrāpi ettakā ugghaṭitaññū’’ti evaṃ sabbākāratova addasa.

    တတ္ထ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ အတ္ထံ သာဓေတိ။ ပဒပရမာနံ အနာဂတေ ဝာသနတ္ထာယ ဟောတိ။ အထ ဘဂဝာ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထာဝဟံ ဓမ္မဒေသနံ ဝိဒိတ္ဝာ ဒေသေတုကမ္ယတံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ ပုန သဗ္ဗေပိ တီသု ဘဝေသု သတ္တေ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗဝသေန ဒ္ဝေ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ကတမေ တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ, ယေ တေ သတ္တာ ကမ္မာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ကိလေသာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ဝိပာကာဝရဏေန သမန္နာဂတာ အသ္သဒ္ဓာ အစ္ဆန္ဒိကာ ဒုပ္ပညာ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ, ဣမေ တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ။ ကတမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ? ယေ တေ သတ္တာ န ကမ္မာဝရဏေန။ပေ.။ ဣမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ’’တိ (ဝိဘ. ၈၂၇; ပဋိ. မ. ၁.၁၁၅)။ တတ္ထ သဗ္ဗေပိ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ပဟာယ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေယေဝ ဉာဏေန ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ‘‘ဧတ္တကာ ရာဂစရိတာ, ဧတ္တကာ ဒောသမောဟစရိတာ ဝိတက္ကသဒ္ဓာဗုဒ္ဓိစရိတာ’’တိ ဆ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ; ဧဝံ ကတ္ဝာ ဓမ္မံ ဒေသိသ္သာမီတိ စိန္တေသိ။

    Tattha tiṇṇaṃ puggalānaṃ imasmiṃyeva attabhāve bhagavato dhammadesanā atthaṃ sādheti. Padaparamānaṃ anāgate vāsanatthāya hoti. Atha bhagavā imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ atthāvahaṃ dhammadesanaṃ viditvā desetukamyataṃ uppādetvā puna sabbepi tīsu bhavesu satte bhabbābhabbavasena dve koṭṭhāse akāsi. Ye sandhāya vuttaṃ – ‘‘katame te sattā abhabbā, ye te sattā kammāvaraṇena samannāgatā kilesāvaraṇena samannāgatā vipākāvaraṇena samannāgatā assaddhā acchandikā duppaññā abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ, ime te sattā abhabbā. Katame te sattā bhabbā? Ye te sattā na kammāvaraṇena…pe… ime te sattā bhabbā’’ti (vibha. 827; paṭi. ma. 1.115). Tattha sabbepi abhabbapuggale pahāya bhabbapuggaleyeva ñāṇena pariggahetvā ‘‘ettakā rāgacaritā, ettakā dosamohacaritā vitakkasaddhābuddhicaritā’’ti cha koṭṭhāse akāsi; evaṃ katvā dhammaṃ desissāmīti cintesi.

    ပစ္စဘာသိန္တိ ပတိအဘာသိံ။ အပာရုတာတိ ဝိဝဋာ။ အမတသ္သ ဒ္ဝာရာတိ အရိယမဂ္ဂော။ သော ဟိ အမတသင္ခာတသ္သ နိဗ္ဗာနသ္သ ဒ္ဝာရံ, သော မယာ ဝိဝရိတ္ဝာ ဌပိတောတိ ဒသ္သေတိ။ ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓန္တိ သဗ္ဗေ အတ္တနော သဒ္ဓံ ပမုဉ္စန္တု, ဝိသ္သဇ္ဇေန္တု။ ပစ္ဆိမပဒဒ္ဝယေ အယမတ္ထော, အဟဉ္ဟိ အတ္တနော ပဂုဏံ သုပ္ပဝတ္တိတမ္ပိ ဣမံ ပဏီတံ ဥတ္တမံ ဓမ္မံ ကာယဝာစာကိလမထသညီ ဟုတ္ဝာ န ဘာသိံ ။ ဣဒာနိ ပန သဗ္ဗော ဇနော သဒ္ဓာဘာဇနံ ဥပနေတု, ပူရေသ္သာမိ နေသံ သင္ကပ္ပန္တိ။

    Paccabhāsinti patiabhāsiṃ. Apārutāti vivaṭā. Amatassa dvārāti ariyamaggo. So hi amatasaṅkhātassa nibbānassa dvāraṃ, so mayā vivaritvā ṭhapitoti dasseti. Pamuñcantu saddhanti sabbe attano saddhaṃ pamuñcantu, vissajjentu. Pacchimapadadvaye ayamattho, ahañhi attano paguṇaṃ suppavattitampi imaṃ paṇītaṃ uttamaṃ dhammaṃ kāyavācākilamathasaññī hutvā na bhāsiṃ . Idāni pana sabbo jano saddhābhājanaṃ upanetu, pūressāmi nesaṃ saṅkappanti.

    ၂၈၄. တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဧတဒဟောသီတိ ဧတံ အဟောသိ – ကသ္သ နု ခော အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယန္တိ အယံ ဓမ္မဒေသနာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ဥဒပာဒီတိ အတ္ထော။ ကဒာ ပနေသ ဥဒပာဒီတိ? ဗုဒ္ဓဘူတသ္သ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ။

    284.Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosīti etaṃ ahosi – kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyanti ayaṃ dhammadesanāpaṭisaṃyutto vitakko udapādīti attho. Kadā panesa udapādīti? Buddhabhūtassa aṭṭhame sattāhe.

    တတ္ရာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဗောဓိသတ္တော ကိရ မဟာဘိနိက္ခမနဒိဝသေ ဝိဝဋံ ဣတ္ထာဂာရံ ဒိသ္ဝာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော, ‘‘ကဏ္ဍကံ အာဟရာ’’တိ ဆန္နံ အာမန္တေတ္ဝာ ဆန္နသဟာယော အသ္သရာဇပိဋ္ဌိဂတော နဂရတော နိက္ခမိတ္ဝာ ကဏ္ဍကနိဝတ္တနစေတိယဋ္ဌာနံ နာမ ဒသ္သေတ္ဝာ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမ္မ အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတေ နိသိန္နော မဂဓိသ္သရေန ရညာ နာမဂောတ္တံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ, ‘‘ဣမံ ရဇ္ဇံ သမ္ပဋိစ္ဆာဟီ’’တိ ဝုတ္တော, ‘‘အလံ မဟာရာဇ, န မယ္ဟံ ရဇ္ဇေန အတ္ထော, အဟံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ လောကဟိတတ္ထာယ ပဓာနံ အနုယုဉ္ဇိတ္ဝာ လောကေ ဝိဝဋစ္ဆဒော ဘဝိသ္သာမီတိ နိက္ခန္တော’’တိ ဝတ္ဝာ, ‘‘တေန ဟိ ဗုဒ္ဓော ဟုတ္ဝာ ပဌမံ မယ္ဟံ ဝိဇိတံ ဩသရေယ္ယာသီ’’တိ ပဋိညံ ဂဟိတော ကာလာမဉ္စ ဥဒကဉ္စ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ တေသံ ဓမ္မဒေသနာယ သာရံ အဝိန္ဒန္တော တတော ပက္ကမိတ္ဝာ ဥရုဝေဠာယ ဆဗ္ဗသ္သာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တောပိ အမတံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသက္ကောန္တော ဩဠာရိကာဟာရပဋိသေဝနေန ကာယံ သန္တပ္ပေသိ။

    Tatrāyaṃ anupubbikathā – bodhisatto kira mahābhinikkhamanadivase vivaṭaṃ itthāgāraṃ disvā saṃviggahadayo, ‘‘kaṇḍakaṃ āharā’’ti channaṃ āmantetvā channasahāyo assarājapiṭṭhigato nagarato nikkhamitvā kaṇḍakanivattanacetiyaṭṭhānaṃ nāma dassetvā tīṇi rajjāni atikkamma anomānadītīre pabbajitvā anupubbena cārikaṃ caramāno rājagahe piṇḍāya caritvā paṇḍavapabbate nisinno magadhissarena raññā nāmagottaṃ pucchitvā, ‘‘imaṃ rajjaṃ sampaṭicchāhī’’ti vutto, ‘‘alaṃ mahārāja, na mayhaṃ rajjena attho, ahaṃ rajjaṃ pahāya lokahitatthāya padhānaṃ anuyuñjitvā loke vivaṭacchado bhavissāmīti nikkhanto’’ti vatvā, ‘‘tena hi buddho hutvā paṭhamaṃ mayhaṃ vijitaṃ osareyyāsī’’ti paṭiññaṃ gahito kālāmañca udakañca upasaṅkamitvā tesaṃ dhammadesanāya sāraṃ avindanto tato pakkamitvā uruveḷāya chabbassāni dukkarakārikaṃ karontopi amataṃ paṭivijjhituṃ asakkonto oḷārikāhārapaṭisevanena kāyaṃ santappesi.

    တဒာ စ ဥရုဝေလဂာမေ သုဇာတာ နာမ ကုဋုမ္ဗိယဓီတာ ဧကသ္မိံ နိဂ္ရောဓရုက္ခေ ပတ္ထနမကာသိ – ‘‘သစာဟံ သမာနဇာတိကံ ကုလဃရံ ဂန္တ္ဝာ ပဌမဂဗ္ဘေ ပုတ္တံ လဘိသ္သာမိ, ဗလိကမ္မံ ကရိသ္သာမီ’’တိ။ တသ္သာ သာ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိ။ သာ ဝိသာခပုဏ္ဏမဒိဝသေ ပာတောဝ ဗလိကမ္မံ ကရိသ္သာမီတိ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယေ ဧဝ ပာယသံ ပဋိယာဒေသိ။ တသ္မိံ ပာယသေ ပစ္စမာနေ မဟန္တမဟန္တာ ပုပ္ဖုဠာ ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋာ ဟုတ္ဝာ သဉ္စရန္တိ။ ဧကဖုသိတမ္ပိ ဗဟိ န ဂစ္ဆတိ။ မဟာဗ္ရဟ္မာ ဆတ္တံ ဓာရေသိ။ စတ္တာရော လောကပာလာ ခဂ္ဂဟတ္ထာ အာရက္ခံ ဂဏ္ဟိံသု။ သက္ကော အလာတာနိ သမာနေန္တော အဂ္ဂိံ ဇာလေသိ။ ဒေဝတာ စတူသု ဒီပေသု ဩဇံ သံဟရိတ္ဝာ တတ္ထ ပက္ခိပိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ဘိက္ခာစာရကာလံ အာဂမယမာနော ပာတောဝ ဂန္တ္ဝာ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ ရုက္ခမူလေ သောဓနတ္ထာယ ဂတာ ဓာတီ အာဂန္တ္ဝာ သုဇာတာယ အာရောစေသိ – ‘‘ဒေဝတာ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နာ’’တိ။ သုဇာတာ, သဗ္ဗံ ပသာဓနံ ပသာဓေတ္ဝာ သတသဟသ္သဂ္ဃနိကေ သုဝဏ္ဏထာလေ ပာယသံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အပရာယ သုဝဏ္ဏပာတိယာ ပိဒဟိတ္ဝာ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဂတာ မဟာပုရိသံ ဒိသ္ဝာ သဟေဝ ပာတိယာ ဟတ္ထေ ဌပေတ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ ‘‘ယထာ မယ္ဟံ မနောရထော နိပ္ဖန္နော, ဧဝံ တုမ္ဟာကမ္ပိ နိပ္ဖဇ္ဇတူ’’တိ ဝတ္ဝာ ပက္ကာမိ။

    Tadā ca uruvelagāme sujātā nāma kuṭumbiyadhītā ekasmiṃ nigrodharukkhe patthanamakāsi – ‘‘sacāhaṃ samānajātikaṃ kulagharaṃ gantvā paṭhamagabbhe puttaṃ labhissāmi, balikammaṃ karissāmī’’ti. Tassā sā patthanā samijjhi. Sā visākhapuṇṇamadivase pātova balikammaṃ karissāmīti rattiyā paccūsasamaye eva pāyasaṃ paṭiyādesi. Tasmiṃ pāyase paccamāne mahantamahantā pupphuḷā uṭṭhahitvā dakkhiṇāvaṭṭā hutvā sañcaranti. Ekaphusitampi bahi na gacchati. Mahābrahmā chattaṃ dhāresi. Cattāro lokapālā khaggahatthā ārakkhaṃ gaṇhiṃsu. Sakko alātāni samānento aggiṃ jālesi. Devatā catūsu dīpesu ojaṃ saṃharitvā tattha pakkhipiṃsu. Bodhisatto bhikkhācārakālaṃ āgamayamāno pātova gantvā rukkhamūle nisīdi. Rukkhamūle sodhanatthāya gatā dhātī āgantvā sujātāya ārocesi – ‘‘devatā rukkhamūle nisinnā’’ti. Sujātā, sabbaṃ pasādhanaṃ pasādhetvā satasahassagghanike suvaṇṇathāle pāyasaṃ vaḍḍhetvā aparāya suvaṇṇapātiyā pidahitvā ukkhipitvā gatā mahāpurisaṃ disvā saheva pātiyā hatthe ṭhapetvā vanditvā ‘‘yathā mayhaṃ manoratho nipphanno, evaṃ tumhākampi nipphajjatū’’ti vatvā pakkāmi.

    ဗောဓိသတ္တော နေရဉ္ဇရာယ တီရံ ဂန္တ္ဝာ သုဝဏ္ဏထာလံ တီရေ ဌပေတ္ဝာ န္ဟတ္ဝာ ပစ္စုတ္တရိတ္ဝာ ဧကူနပဏ္ဏာသပိဏ္ဍေ ကရောန္တော ပာယသံ ပရိဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ‘‘သစာဟံ အဇ္ဇ ဗုဒ္ဓော ဘဝာမိ, ထာလံ ပဋိသောတံ ဂစ္ဆတူ’’တိ ခိပိ။ ထာလံ ပဋိသောတံ ဂန္တ္ဝာ ထောကံ ဌတ္ဝာ ကာလနာဂရာဇသ္သ ဘဝနံ ပဝိသိတ္ဝာ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓာနံ ထာလာနိ ဥက္ခိပိတ္ဝာ အဋ္ဌာသိ။

    Bodhisatto nerañjarāya tīraṃ gantvā suvaṇṇathālaṃ tīre ṭhapetvā nhatvā paccuttaritvā ekūnapaṇṇāsapiṇḍe karonto pāyasaṃ paribhuñjitvā ‘‘sacāhaṃ ajja buddho bhavāmi, thālaṃ paṭisotaṃ gacchatū’’ti khipi. Thālaṃ paṭisotaṃ gantvā thokaṃ ṭhatvā kālanāgarājassa bhavanaṃ pavisitvā tiṇṇaṃ buddhānaṃ thālāni ukkhipitvā aṭṭhāsi.

    မဟာသတ္တော ဝနသဏ္ဍေ ဒိဝာဝိဟာရံ ကတ္ဝာ သာယန္ဟသမယေ သောတ္တိယေန ဒိန္နာ အဋ္ဌ တိဏမုဋ္ဌိယော ဂဟေတ္ဝာ ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယ္ဟ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ အဋ္ဌာသိ။ သော ပဒေသော ပဒုမိနိပတ္တေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ အကမ္ပိတ္ထ။ မဟာသတ္တော, ‘‘အယံ မမ ဂုဏံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတီ’’တိ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂံ အဂမာသိ, သောပိ တထေဝ အကမ္ပိတ္ထ။ ဥတ္တရဒိသာဘာဂံ အဂမာသိ, သောပိ တထေဝ အကမ္ပိတ္ထ။ ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂံ အဂမာသိ, တတ္ထ ပလ္လင္ကပ္ပမာဏံ ဌာနံ သုနိခာတဣန္ဒခိလော ဝိယ နိစ္စလမဟောသိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ဣဒံ ဌာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓာနံ ကိလေသဘဉ္ဇနဝိဒ္ဓံသနဋ္ဌာန’’န္တိ တာနိ တိဏာနိ အဂ္ဂေ ဂဟေတ္ဝာ စာလေသိ။ တာနိ စိတ္တကာရေန တူလိကဂ္ဂေန ပရိစ္ဆိန္နာနိ ဝိယ အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော , ‘‘ဗောဓိံ အပ္ပတ္ဝာ ဣမံ ပလ္လင္ကံ န ဘိန္ဒိသ္သာမီ’’တိ စတုရင္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာ ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ နိသီဒိ။

    Mahāsatto vanasaṇḍe divāvihāraṃ katvā sāyanhasamaye sottiyena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā bodhimaṇḍaṃ āruyha dakkhiṇadisābhāge aṭṭhāsi. So padeso paduminipatte udakabindu viya akampittha. Mahāsatto, ‘‘ayaṃ mama guṇaṃ dhāretuṃ na sakkotī’’ti pacchimadisābhāgaṃ agamāsi, sopi tatheva akampittha. Uttaradisābhāgaṃ agamāsi, sopi tatheva akampittha. Puratthimadisābhāgaṃ agamāsi, tattha pallaṅkappamāṇaṃ ṭhānaṃ sunikhātaindakhilo viya niccalamahosi. Mahāsatto ‘‘idaṃ ṭhānaṃ sabbabuddhānaṃ kilesabhañjanaviddhaṃsanaṭṭhāna’’nti tāni tiṇāni agge gahetvā cālesi. Tāni cittakārena tūlikaggena paricchinnāni viya ahesuṃ. Bodhisatto , ‘‘bodhiṃ appatvā imaṃ pallaṅkaṃ na bhindissāmī’’ti caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhahitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi.

    တင္ခဏညေဝ မာရော ဗာဟုသဟသ္သံ မာပေတ္ဝာ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကံ ဂိရိမေခလံ နာမ ဟတ္ထိံ အာရုယ္ဟ နဝယောဇနံ မာရဗလံ ဂဟေတ္ဝာ အဒ္ဓက္ခိကေန ဩလောကယမာနော ပဗ္ဗတော ဝိယ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော ဥပသင္ကမိ။ မဟာသတ္တော, ‘‘မယ္ဟံ ဒသ ပာရမိယော ပူရေန္တသ္သ အညော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ဒေဝော ဝာ မာရော ဝာ ဗ္ရဟ္မာ ဝာ သက္ခိ နတ္ထိ, ဝေသ္သန္တရတ္တဘာဝေ ပန မယ္ဟံ သတ္တသု ဝာရေသု မဟာပထဝီ သက္ခိ အဟောသိ; ဣဒာနိပိ မေ အယမေဝ အစေတနာ ကဋ္ဌကလိင္ဂရူပမာ မဟာပထဝီ သက္ခီ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေတိ။ မဟာပထဝီ တာဝဒေဝ အယဒဏ္ဍေန ပဟတံ ကံသထာလံ ဝိယ ရဝသတံ ရဝသဟသ္သံ မုဉ္စမာနာ ဝိရဝိတ္ဝာ ပရိဝတ္တမာနာ မာရဗလံ စက္ကဝာဠမုခဝဋ္ဋိယံ မုဉ္စနမကာသိ။ မဟာသတ္တော သူရိယေ ဓရမာနေယေဝ မာရဗလံ ဝိဓမိတ္ဝာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝာသဉာဏံ, မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတ္ဝာ ပစ္ဆိမယာမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဉာဏံ ဩတာရေတ္ဝာ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ သမ္မသိတ္ဝာ အရုဏောဒယေ ဗုဒ္ဓော ဟုတ္ဝာ , ‘‘မယာ အနေကကပ္ပကောဋိသတသဟသ္သံ အဒ္ဓာနံ ဣမသ္သ ပလ္လင္ကသ္သ အတ္ထာယ ဝာယာမော ကတော’’တိ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင္ကေန နိသီဒိ။ အထေကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ, ‘‘ကိံ နု ခော အညေပိ ဗုဒ္ဓတ္တကရာ ဓမ္မာ အတ္ထီ’’တိ ကင္ခာ ဥဒပာဒိ။

    Taṅkhaṇaññeva māro bāhusahassaṃ māpetvā diyaḍḍhayojanasatikaṃ girimekhalaṃ nāma hatthiṃ āruyha navayojanaṃ mārabalaṃ gahetvā addhakkhikena olokayamāno pabbato viya ajjhottharanto upasaṅkami. Mahāsatto, ‘‘mayhaṃ dasa pāramiyo pūrentassa añño samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā sakkhi natthi, vessantarattabhāve pana mayhaṃ sattasu vāresu mahāpathavī sakkhi ahosi; idānipi me ayameva acetanā kaṭṭhakaliṅgarūpamā mahāpathavī sakkhī’’ti hatthaṃ pasāreti. Mahāpathavī tāvadeva ayadaṇḍena pahataṃ kaṃsathālaṃ viya ravasataṃ ravasahassaṃ muñcamānā viravitvā parivattamānā mārabalaṃ cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ muñcanamakāsi. Mahāsatto sūriye dharamāneyeva mārabalaṃ vidhamitvā paṭhamayāme pubbenivāsañāṇaṃ, majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā pacchimayāme paṭiccasamuppāde ñāṇaṃ otāretvā vaṭṭavivaṭṭaṃ sammasitvā aruṇodaye buddho hutvā , ‘‘mayā anekakappakoṭisatasahassaṃ addhānaṃ imassa pallaṅkassa atthāya vāyāmo kato’’ti sattāhaṃ ekapallaṅkena nisīdi. Athekaccānaṃ devatānaṃ, ‘‘kiṃ nu kho aññepi buddhattakarā dhammā atthī’’ti kaṅkhā udapādi.

    အထ ဘဂဝာ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဒေဝတာနံ ကင္ခံ ဉတ္ဝာ ကင္ခာဝိဓမနတ္ထံ အာကာသေ ဥပ္ပတိတ္ဝာ ယမကပာဋိဟာရိယံ ဒသ္သေတ္ဝာ တာသံ ကင္ခံ ဝိဓမိတ္ဝာ ပလ္လင္ကတော ဤသကံ ပာစီနနိသ္သိတေ ဥတ္တရဒိသာဘာဂေ ဌတ္ဝာ စတ္တာရိ အသင္ခ္ယေယ္ယာနိ ကပ္ပသတသဟသ္သဉ္စ ပူရိတာနံ ပာရမီနံ ဖလာဓိဂမဋ္ဌာနံ ပလ္လင္ကဉ္စေဝ ဗောဓိရုက္ခဉ္စ အနိမိသေဟိ အက္ခီဟိ ဩလောကယမာနော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ, တံ ဌာနံ အနိမိသစေတိယံ နာမ ဇာတံ။

    Atha bhagavā aṭṭhame divase samāpattito vuṭṭhāya devatānaṃ kaṅkhaṃ ñatvā kaṅkhāvidhamanatthaṃ ākāse uppatitvā yamakapāṭihāriyaṃ dassetvā tāsaṃ kaṅkhaṃ vidhamitvā pallaṅkato īsakaṃ pācīnanissite uttaradisābhāge ṭhatvā cattāri asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca pūritānaṃ pāramīnaṃ phalādhigamaṭṭhānaṃ pallaṅkañceva bodhirukkhañca animisehi akkhīhi olokayamāno sattāhaṃ vītināmesi, taṃ ṭhānaṃ animisacetiyaṃ nāma jātaṃ.

    အထ ပလ္လင္ကသ္သ စ ဌိတဋ္ဌာနသ္သ စ အန္တရာ ပုရတ္ထိမပစ္ဆိမတော အာယတေ ရတနစင္ကမေ စင္ကမန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ, တံ ဌာနံ ရတနစင္ကမစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ တတော ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဒေဝတာ ရတနဃရံ မာပယိံသု, တတ္ထ ပလ္လင္ကေန နိသီဒိတ္ဝာ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိသေသတော စေတ္ထ အနန္တနယသမန္တပဋ္ဌာနံ ဝိစိနန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ, တံ ဌာနံ ရတနဃရစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ ဧဝံ ဗောဓိသမီပေယေဝ စတ္တာရိ သတ္တာဟာနိ ဝီတိနာမေတ္ဝာ ပဉ္စမေ သတ္တာဟေ ဗောဓိရုက္ခမူလာ ယေန အဇပာလနိဂ္ရောဓော တေနုပသင္ကမိ, တတ္ရာပိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တောယေဝ ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော နိသီဒိ, ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော စေတ္ထ ဧဝံ အဘိဓမ္မေ နယမဂ္ဂံ သမ္မသိ – ပဌမံ ဓမ္မသင္ဂဏီပကရဏံ နာမ, တတော ဝိဘင္ဂပကရဏံ, ဓာတုကထာပကရဏံ, ပုဂ္ဂလပညတ္တိပကရဏံ, ကထာဝတ္ထု နာမ ပကရဏံ, ယမကံ နာမ ပကရဏံ, တတော မဟာပကရဏံ ပဋ္ဌာနံ နာမာတိ။

    Atha pallaṅkassa ca ṭhitaṭṭhānassa ca antarā puratthimapacchimato āyate ratanacaṅkame caṅkamanto sattāhaṃ vītināmesi, taṃ ṭhānaṃ ratanacaṅkamacetiyaṃ nāma jātaṃ. Tato pacchimadisābhāge devatā ratanagharaṃ māpayiṃsu, tattha pallaṅkena nisīditvā abhidhammapiṭakaṃ visesato cettha anantanayasamantapaṭṭhānaṃ vicinanto sattāhaṃ vītināmesi, taṃ ṭhānaṃ ratanagharacetiyaṃ nāma jātaṃ. Evaṃ bodhisamīpeyeva cattāri sattāhāni vītināmetvā pañcame sattāhe bodhirukkhamūlā yena ajapālanigrodho tenupasaṅkami, tatrāpi dhammaṃ vicinantoyeva vimuttisukhañca paṭisaṃvedento nisīdi, dhammaṃ vicinanto cettha evaṃ abhidhamme nayamaggaṃ sammasi – paṭhamaṃ dhammasaṅgaṇīpakaraṇaṃ nāma, tato vibhaṅgapakaraṇaṃ, dhātukathāpakaraṇaṃ, puggalapaññattipakaraṇaṃ, kathāvatthu nāma pakaraṇaṃ, yamakaṃ nāma pakaraṇaṃ, tato mahāpakaraṇaṃ paṭṭhānaṃ nāmāti.

    တတ္ထသ္သ သဏ္ဟသုခုမပဋ္ဌာနမ္ဟိ စိတ္တေ ဩတိဏ္ဏေ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ; ပီတိယာ ဥပ္ပန္နာယ လောဟိတံ ပသီဒိ, လောဟိတေ ပသန္နေ ဆဝိ ပသီဒိ။ ဆဝိယာ ပသန္နာယ ပုရတ္ထိမကာယတော ကူဋာဂာရာဒိပ္ပမာဏာ ရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ အာကာသေ ပက္ခန္ဒဆဒ္ဒန္တနာဂကုလံ ဝိယ ပာစီနဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝာဠာနိ ပက္ခန္ဒာ, ပစ္ဆိမကာယတော ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ပစ္ဆိမဒိသာယ, ဒက္ခိဏံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ဒက္ခိဏဒိသာယ, ဝာမံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ဥတ္တရဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝာဠာနိ ပက္ခန္ဒာ, ပာဒတလေဟိ ပဝာဠင္ကုရဝဏ္ဏာ ရသ္မိယော နိက္ခမိတ္ဝာ မဟာပထဝိံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဥဒကံ ဒ္ဝိဓာ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဝာတက္ခန္ဓံ ပဒာလေတ္ဝာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ, သီသတော သမ္ပရိဝတ္တိယမာနံ မဏိဒာမံ ဝိယ နီလဝဏ္ဏာ ရသ္မိဝဋ္ဋိ ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ဆ ဒေဝလောကေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ နဝ ဗ္ရဟ္မလောကေ ဝေဟပ္ဖလေ ပဉ္စ သုဒ္ဓာဝာသေ စ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ စတ္တာရော အာရုပ္ပေ အတိက္ကမ္မ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ။ တသ္မိံ ဒိဝသေ အပရိမာဏေသု စက္ကဝာဠေသု အပရိမာဏာ သတ္တာ သဗ္ဗေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ အဟေသုံ။ တံ ဒိဝသဉ္စ ပန ဘဂဝတော သရီရာ နိက္ခန္တာ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာပိ တာ ရသ္မိယော အနန္တာ လောကဓာတုယော ဂစ္ဆန္တိယေဝ။

    Tatthassa saṇhasukhumapaṭṭhānamhi citte otiṇṇe pīti uppajji; pītiyā uppannāya lohitaṃ pasīdi, lohite pasanne chavi pasīdi. Chaviyā pasannāya puratthimakāyato kūṭāgārādippamāṇā rasmiyo uṭṭhahitvā ākāse pakkhandachaddantanāgakulaṃ viya pācīnadisāya anantāni cakkavāḷāni pakkhandā, pacchimakāyato uṭṭhahitvā pacchimadisāya, dakkhiṇaṃsakūṭato uṭṭhahitvā dakkhiṇadisāya, vāmaṃsakūṭato uṭṭhahitvā uttaradisāya anantāni cakkavāḷāni pakkhandā, pādatalehi pavāḷaṅkuravaṇṇā rasmiyo nikkhamitvā mahāpathaviṃ vinivijjhitvā udakaṃ dvidhā bhinditvā vātakkhandhaṃ padāletvā ajaṭākāsaṃ pakkhandā, sīsato samparivattiyamānaṃ maṇidāmaṃ viya nīlavaṇṇā rasmivaṭṭi uṭṭhahitvā cha devaloke vinivijjhitvā nava brahmaloke vehapphale pañca suddhāvāse ca vinivijjhitvā cattāro āruppe atikkamma ajaṭākāsaṃ pakkhandā. Tasmiṃ divase aparimāṇesu cakkavāḷesu aparimāṇā sattā sabbe suvaṇṇavaṇṇāva ahesuṃ. Taṃ divasañca pana bhagavato sarīrā nikkhantā yāvajjadivasāpi tā rasmiyo anantā lokadhātuyo gacchantiyeva.

    ဧဝံ ဘဂဝာ အဇပာလနိဂ္ရောဓေ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတ္ဝာ တတော အပရံ သတ္တာဟံ မုစလိန္ဒေ နိသီဒိ, နိသိန္နမတ္တသ္သေဝ စသ္သ သကလံ စက္ကဝာဠဂဗ္ဘံ ပူရေန္တော မဟာအကာလမေဃော ဥဒပာဒိ။ ဧဝရူပော ကိရ မဟာမေဃော ဒ္ဝီသုယေဝ ကာလေသု ဝသ္သတိ စက္ကဝတ္တိမ္ဟိ ဝာ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဝာ။ ဣဓ ဗုဒ္ဓကာလေ ဥဒပာဒိ။ တသ္မိံ ပန ဥပ္ပန္နေ မုစလိန္ဒော နာဂရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ မေဃော သတ္ထရိ မယ္ဟံ ဘဝနံ ပဝိဋ္ဌမတ္တေဝ ဥပ္ပန္နော, ဝာသာဂာရမသ္သ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော သတ္တရတနမယံ ပာသာဒံ နိမ္မိနိတုံ သက္ကောန္တောပိ ဧဝံ ကတေ မယ္ဟံ မဟပ္ဖလံ န ဘဝိသ္သတိ, ဒသဗလသ္သ ကာယဝေယ္ယာဝစ္စံ ကရိသ္သာမီတိ မဟန္တံ အတ္တဘာဝံ ကတ္ဝာ သတ္ထာရံ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတ္ဝာ ဥပရိ ဖဏံ ဓာရေသိ။ ပရိက္ခေပသ္သ အန္တော ဩကာသော ဟေဋ္ဌာ လောဟပာသာဒပ္ပမာဏော အဟောသိ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတေန ဣရိယာပထေန သတ္ထာ ဝိဟရိသ္သတီတိ နာဂရာဇသ္သ အဇ္ဈာသယော အဟောသိ။ တသ္မာ ဧဝံ မဟန္တံ ဩကာသံ ပရိက္ခိပိ။ မဇ္ဈေ ရတနပလ္လင္ကော ပညတ္တော ဟောတိ, ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကဝိစိတ္တံ သမောသရိတဂန္ဓဒာမကုသုမဒာမစေလဝိတာနံ အဟောသိ။ စတူသု ကောဏေသု ဂန္ဓတေလေန ဒီပာ ဇလိတာ, စတူသု ဒိသာသု ဝိဝရိတ္ဝာ စန္ဒနကရဏ္ဍကာ ဌပိတာ။ ဧဝံ ဘဂဝာ တံ သတ္တာဟံ တတ္ထ ဝီတိနာမေတ္ဝာ တတော အပရံ သတ္တာဟံ ရာဇာယတနေ နိသီဒိ။

    Evaṃ bhagavā ajapālanigrodhe sattāhaṃ vītināmetvā tato aparaṃ sattāhaṃ mucalinde nisīdi, nisinnamattasseva cassa sakalaṃ cakkavāḷagabbhaṃ pūrento mahāakālamegho udapādi. Evarūpo kira mahāmegho dvīsuyeva kālesu vassati cakkavattimhi vā uppanne buddhe vā. Idha buddhakāle udapādi. Tasmiṃ pana uppanne mucalindo nāgarājā cintesi – ‘‘ayaṃ megho satthari mayhaṃ bhavanaṃ paviṭṭhamatteva uppanno, vāsāgāramassa laddhuṃ vaṭṭatī’’ti. So sattaratanamayaṃ pāsādaṃ nimminituṃ sakkontopi evaṃ kate mayhaṃ mahapphalaṃ na bhavissati, dasabalassa kāyaveyyāvaccaṃ karissāmīti mahantaṃ attabhāvaṃ katvā satthāraṃ sattakkhattuṃ bhogehi parikkhipitvā upari phaṇaṃ dhāresi. Parikkhepassa anto okāso heṭṭhā lohapāsādappamāṇo ahosi. Icchiticchitena iriyāpathena satthā viharissatīti nāgarājassa ajjhāsayo ahosi. Tasmā evaṃ mahantaṃ okāsaṃ parikkhipi. Majjhe ratanapallaṅko paññatto hoti, upari suvaṇṇatārakavicittaṃ samosaritagandhadāmakusumadāmacelavitānaṃ ahosi. Catūsu koṇesu gandhatelena dīpā jalitā, catūsu disāsu vivaritvā candanakaraṇḍakā ṭhapitā. Evaṃ bhagavā taṃ sattāhaṃ tattha vītināmetvā tato aparaṃ sattāhaṃ rājāyatane nisīdi.

    အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ သက္ကေန ဒေဝာနမိန္ဒေန အာဘတံ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စ ဩသဓဟရီတကဉ္စ ခာဒိတ္ဝာ မုခံ ဓောဝိတ္ဝာ စတူဟိ လောကပာလေဟိ ဥပနီတေ ပစ္စဂ္ဃေ သေလမယေ ပတ္တေ တပုသ္သဘလ္လိကာနံ ပိဏ္ဍပာတံ ပရိဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ပုန ပစ္စာဂန္တ္ဝာ အဇပာလနိဂ္ရောဓေ နိသိန္နသ္သ သဗ္ဗဗုဒ္ဓာနံ အာစိဏ္ဏော အယံ ဝိတက္ကော ဥဒပာဒိ။

    Aṭṭhame sattāhe sakkena devānamindena ābhataṃ dantakaṭṭhañca osadhaharītakañca khāditvā mukhaṃ dhovitvā catūhi lokapālehi upanīte paccagghe selamaye patte tapussabhallikānaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā puna paccāgantvā ajapālanigrodhe nisinnassa sabbabuddhānaṃ āciṇṇo ayaṃ vitakko udapādi.

    တတ္ထ ပဏ္ဍိတောတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော။ ဝိယတ္တောတိ ဝေယ္ယတ္တိယေန သမန္နာဂတော။ မေဓာဝီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကောတိ သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ နိက္ကိလေသဇာတိကော ဝိသုဒ္ဓသတ္တော။ အာဇာနိသ္သတီတိ သလ္လက္ခေသ္သတိ ပဋိဝိဇ္ဈိသ္သတိ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေတိ မယ္ဟမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဘဂဝာ ကိရ ဒေဝတာယ ကထိတေနေဝ နိဋ္ဌံ အဂန္တ္ဝာ သယမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တော ဣတော သတ္တမဒိဝသမတ္ထကေ ကာလံ ကတ္ဝာ အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ အဒ္ဒသ။ တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒသ္သနံ ဥဒပာဒီ’’တိ။ မဟာဇာနိယောတိ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ ပတ္တဗ္ဗမဂ္ဂဖလတော ပရိဟီနတ္တာ မဟတီ ဇာနိ အသ္သာတိ မဟာဇာနိယော။ အက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဂန္တ္ဝာ ဒေသိယမာနံ ဓမ္မမ္ပိသ္သ သောတုံ သောတပ္ပသာဒော နတ္ထိ, ဣဓ ဓမ္မဒေသနဋ္ဌာနံ အာဂမနပာဒာပိ နတ္ထိ, ဧဝံ မဟာဇာနိယော ဇာတောတိ ဒသ္သေတိ။ အဘိဒောသကာလင္ကတောတိ အဍ္ဎရတ္တေ ကာလင္ကတော။ ဉာဏဉ္စ ပန မေတိ မယ္ဟမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥဒပာဒိ။ ဣဓာပိ ကိရ ဘဂဝာ ဒေဝတာယ ဝစနေန သန္နိဋ္ဌာနံ အကတ္ဝာ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တော ‘‘ဟိယ္ယော အဍ္ဎရတ္တေ ကာလင္ကတ္ဝာ ဥဒကော ရာမပုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ အဒ္ဒသ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ သေသံ ပုရိမနယသဒိသမေဝ။ ဗဟုကာရာတိ ဗဟူပကာရာ။ ပဓာနပဟိတတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိံသူတိ ပဓာနတ္ထာယ ပေသိတတ္တဘာဝံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနေန ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတ္ဝာ အနုဗန္ဓနေန မုခောဒကဒန္တကဋ္ဌဒာနာဒိနာ စ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ကေ ပန တေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ နာမ? ယေတေ –

    Tattha paṇḍitoti paṇḍiccena samannāgato. Viyattoti veyyattiyena samannāgato. Medhāvīti ṭhānuppattiyā paññāya samannāgato. Apparajakkhajātikoti samāpattiyā vikkhambhitattā nikkilesajātiko visuddhasatto. Ājānissatīti sallakkhessati paṭivijjhissati. Ñāṇañca pana meti mayhampi sabbaññutaññāṇaṃ uppajji. Bhagavā kira devatāya kathiteneva niṭṭhaṃ agantvā sayampi sabbaññutaññāṇena olokento ito sattamadivasamatthake kālaṃ katvā ākiñcaññāyatane nibbattoti addasa. Taṃ sandhāyāha – ‘‘ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādī’’ti. Mahājāniyoti sattadivasabbhantare pattabbamaggaphalato parihīnattā mahatī jāni assāti mahājāniyo. Akkhaṇe nibbattattā gantvā desiyamānaṃ dhammampissa sotuṃ sotappasādo natthi, idha dhammadesanaṭṭhānaṃ āgamanapādāpi natthi, evaṃ mahājāniyo jātoti dasseti. Abhidosakālaṅkatoti aḍḍharatte kālaṅkato. Ñāṇañca pana meti mayhampi sabbaññutaññāṇaṃ udapādi. Idhāpi kira bhagavā devatāya vacanena sanniṭṭhānaṃ akatvā sabbaññutaññāṇena olokento ‘‘hiyyo aḍḍharatte kālaṅkatvā udako rāmaputto nevasaññānāsaññāyatane nibbatto’’ti addasa. Tasmā evamāha. Sesaṃ purimanayasadisameva. Bahukārāti bahūpakārā. Padhānapahitattaṃ upaṭṭhahiṃsūti padhānatthāya pesitattabhāvaṃ vasanaṭṭhāne pariveṇasammajjanena pattacīvaraṃ gahetvā anubandhanena mukhodakadantakaṭṭhadānādinā ca upaṭṭhahiṃsu. Ke pana te pañcavaggiyā nāma? Yete –

    ရာမော ဓဇော လက္ခဏော ဇောတိမန္တိ၊

    Rāmo dhajo lakkhaṇo jotimanti,

    ယညော သုဘောဇော သုယာမော သုဒတ္တော။

    Yañño subhojo suyāmo sudatto;

    ဧတေ တဒာ အဋ္ဌ အဟေသုံ ဗ္ရာဟ္မဏာ၊

    Ete tadā aṭṭha ahesuṃ brāhmaṇā,

    ဆဠင္ဂဝာ မန္တံ ဝိယာကရိံသူတိ။

    Chaḷaṅgavā mantaṃ viyākariṃsūti.

    ဗောဓိသတ္တသ္သ ဇာတကာလေ သုပိနပဋိဂ္ဂာဟကာ စေဝ လက္ခဏပဋိဂ္ဂာဟကာ စ အဋ္ဌ ဗ္ရာဟ္မဏာ။ တေသု တယော ဒ္ဝေဓာ ဗ္ယာကရိံသု – ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂာရံ အဇ္ဈာဝသမာနော ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ, ပဗ္ဗဇမာနော ဗုဒ္ဓော’’တိ။ ပဉ္စ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဧကံသဗ္ယာကရဏာ အဟေသုံ – ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂာရေ န တိဋ္ဌတိ, ဗုဒ္ဓောဝ ဟောတီ’’တိ။ တေသု ပုရိမာ တယော ယထာမန္တပဒံ ဂတာ, ဣမေ ပန ပဉ္စ မန္တပဒံ အတိက္ကန္တာ။ တေ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ပုဏ္ဏပတ္တံ ဉာတကာနံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ ‘‘အယံ မဟာပုရိသော အဂာရံ န အဇ္ဈာဝသိသ္သတိ, ဧကန္တေန ဗုဒ္ဓော ဘဝိသ္သတီ’’တိ နိဗ္ဗိတက္ကာ ဗောဓိသတ္တံ ဥဒ္ဒိသ္သ သမဏပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာ။ တေသံ ပုတ္တာတိပိ ဝဒန္တိ။ တံ အဋ္ဌကထာယ ပဋိက္ခိတ္တံ။

    Bodhisattassa jātakāle supinapaṭiggāhakā ceva lakkhaṇapaṭiggāhakā ca aṭṭha brāhmaṇā. Tesu tayo dvedhā byākariṃsu – ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgato agāraṃ ajjhāvasamāno rājā hoti cakkavattī, pabbajamāno buddho’’ti. Pañca brāhmaṇā ekaṃsabyākaraṇā ahesuṃ – ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgato agāre na tiṭṭhati, buddhova hotī’’ti. Tesu purimā tayo yathāmantapadaṃ gatā, ime pana pañca mantapadaṃ atikkantā. Te attanā laddhaṃ puṇṇapattaṃ ñātakānaṃ vissajjetvā ‘‘ayaṃ mahāpuriso agāraṃ na ajjhāvasissati, ekantena buddho bhavissatī’’ti nibbitakkā bodhisattaṃ uddissa samaṇapabbajjaṃ pabbajitā. Tesaṃ puttātipi vadanti. Taṃ aṭṭhakathāya paṭikkhittaṃ.

    ဧတေ ကိရ ဒဟရကာလေယေဝ ဗဟူ မန္တေ ဇာနိံသု, တသ္မာ တေ ဗ္ရာဟ္မဏာ အာစရိယဋ္ဌာနေ ဌပယိံသု။ တေ ပစ္ဆာ အမ္ဟေဟိ ပုတ္တဒာရဇဋံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ န သက္ကာ ဘဝိသ္သတိ ပဗ္ဗဇိတုန္တိ ဒဟရကာလေယေဝ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ရမဏီယာနိ သေနာသနာနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဝိစရိံသု။ ကာလေန ကာလံ ပန ‘‘ကိံ, ဘော, မဟာပုရိသော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ မနုသ္သာ, ‘‘ကုဟိံ တုမ္ဟေ မဟာပုရိသံ ပသ္သိသ္သထ, တီသု ပာသာဒေသု တိဝိဓနာဋကမဇ္ဈေ ဒေဝော ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေ သုတ္ဝာ, ‘‘န တာဝ မဟာပုရိသသ္သ ဉာဏံ ပရိပာကံ ဂစ္ဆတီ’’တိ အပ္ပောသ္သုက္ကာ ဝိဟရိံသုယေဝ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝာ, ‘‘ဗဟုကာရာ ခော ဣမေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ အာဟ? ကိံ ဥပကာရကာနံယေဝ ဧသ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, အနုပကာရကာနံ န ဒေသေတီတိ? နော န ဒေသေတိ။ ပရိစယဝသေန ဟေသ အာဠာရဉ္စေဝ ကာလာမံ ဥဒကဉ္စ ရာမပုတ္တံ ဩလောကေသိ။ ဧတသ္မိံ ပန ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တေ ဌပေတ္ဝာ အညာသိကောဏ္ဍညံ ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? တထာဝိဓဥပနိသ္သယတ္တာ။

    Ete kira daharakāleyeva bahū mante jāniṃsu, tasmā te brāhmaṇā ācariyaṭṭhāne ṭhapayiṃsu. Te pacchā amhehi puttadārajaṭaṃ chaḍḍetvā na sakkā bhavissati pabbajitunti daharakāleyeva pabbajitvā ramaṇīyāni senāsanāni paribhuñjantā vicariṃsu. Kālena kālaṃ pana ‘‘kiṃ, bho, mahāpuriso mahābhinikkhamanaṃ nikkhanto’’ti pucchanti. Manussā, ‘‘kuhiṃ tumhe mahāpurisaṃ passissatha, tīsu pāsādesu tividhanāṭakamajjhe devo viya sampattiṃ anubhotī’’ti vadanti. Te sutvā, ‘‘na tāva mahāpurisassa ñāṇaṃ paripākaṃ gacchatī’’ti appossukkā vihariṃsuyeva. Kasmā panettha bhagavā, ‘‘bahukārā kho ime pañcavaggiyā’’ti āha? Kiṃ upakārakānaṃyeva esa dhammaṃ deseti, anupakārakānaṃ na desetīti? No na deseti. Paricayavasena hesa āḷārañceva kālāmaṃ udakañca rāmaputtaṃ olokesi. Etasmiṃ pana buddhakkhette ṭhapetvā aññāsikoṇḍaññaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ sacchikātuṃ samattho nāma natthi. Kasmā? Tathāvidhaupanissayattā.

    ပုဗ္ဗေ ကိရ ပုညကရဏကာလေ ဒ္ဝေ ဘာတရော အဟေသုံ။ တေ ဧကတောဝ သသ္သံ အကံသု။ တတ္ထ ဇေဋ္ဌကသ္သ ‘‘ဧကသ္မိံ သသ္သေ နဝဝာရေ အဂ္ဂသသ္သဒာနံ မယာ ဒာတဗ္ဗ’’န္တိ အဟောသိ။ သော ဝပ္ပကာလေ ဗီဇဂ္ဂံ နာမ ဒတ္ဝာ ဂဗ္ဘကာလေ ကနိဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ မန္တေသိ – ‘‘ဂဗ္ဘကာလေ ဂဗ္ဘံ ဖာလေတ္ဝာ ဒသ္သာမာ’’တိ။ ကနိဋ္ဌော ‘‘တရုဏသသ္သံ နာသေတုကာမောသီ’’တိ အာဟ။ ဇေဋ္ဌော ကနိဋ္ဌသ္သ အနနုဝတ္တနဘာဝံ ဉတ္ဝာ ခေတ္တံ ဝိဘဇိတ္ဝာ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသတော ဂဗ္ဘံ ဖာလေတ္ဝာ ခီရံ နီဟရိတ္ဝာ သပ္ပိဖာဏိတေဟိ ယောဇေတ္ဝာ အဒာသိ, ပုထုကကာလေ ပုထုကံ ကာရေတ္ဝာ အဒာသိ, လာယနေ လာယနဂ္ဂံ ဝေဏိကရဏေ ဝေဏဂ္ဂံ ကလာပာဒီသု ကလာပဂ္ဂံ ခဠဂ္ဂံ ဘဏ္ဍဂ္ဂံ ကောဋ္ဌဂ္ဂန္တိ ဧဝံ ဧကသသ္သေ နဝဝာရေ အဂ္ဂဒာနံ အဒာသိ။ ကနိဋ္ဌော ပနသ္သ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ အဒာသိ, တေသု ဇေဋ္ဌော အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော ဇာတော, ကနိဋ္ဌော သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကော။ ဣတိ ဧကသ္မိံ သသ္သေ နဝန္နံ အဂ္ဂဒာနာနံ ဒိန္နတ္တာ ဌပေတ္ဝာ ထေရံ အညော ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘ဗဟုကာရာ ခော ဣမေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ ဣဒံ ပန ဥပကာရာနုသ္သရဏမတ္တကေနေဝ ဝုတ္တံ။

    Pubbe kira puññakaraṇakāle dve bhātaro ahesuṃ. Te ekatova sassaṃ akaṃsu. Tattha jeṭṭhakassa ‘‘ekasmiṃ sasse navavāre aggasassadānaṃ mayā dātabba’’nti ahosi. So vappakāle bījaggaṃ nāma datvā gabbhakāle kaniṭṭhena saddhiṃ mantesi – ‘‘gabbhakāle gabbhaṃ phāletvā dassāmā’’ti. Kaniṭṭho ‘‘taruṇasassaṃ nāsetukāmosī’’ti āha. Jeṭṭho kaniṭṭhassa ananuvattanabhāvaṃ ñatvā khettaṃ vibhajitvā attano koṭṭhāsato gabbhaṃ phāletvā khīraṃ nīharitvā sappiphāṇitehi yojetvā adāsi, puthukakāle puthukaṃ kāretvā adāsi, lāyane lāyanaggaṃ veṇikaraṇe veṇaggaṃ kalāpādīsu kalāpaggaṃ khaḷaggaṃ bhaṇḍaggaṃ koṭṭhagganti evaṃ ekasasse navavāre aggadānaṃ adāsi. Kaniṭṭho panassa uddharitvā adāsi, tesu jeṭṭho aññāsikoṇḍaññatthero jāto, kaniṭṭho subhaddaparibbājako. Iti ekasmiṃ sasse navannaṃ aggadānānaṃ dinnattā ṭhapetvā theraṃ añño paṭhamaṃ dhammaṃ sacchikātuṃ samattho nāma natthi. ‘‘Bahukārā kho ime pañcavaggiyā’’ti idaṃ pana upakārānussaraṇamattakeneva vuttaṃ.

    ဣသိပတနေ မိဂဒာယေတိ တသ္မိံ ကိရ ပဒေသေ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓာ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ သတ္တာဟံ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေတ္ဝာ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ ခာဒိတ္ဝာ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ အာကာသေန အာဂန္တ္ဝာ နိပတန္တိ။ တတ္ထ စီဝရံ ပာရုပိတ္ဝာ နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ကတဘတ္တကိစ္စာ ဂမနကာလေပိ တတောယေဝ ဥပ္ပတိတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣတိ ဣသယော ဧတ္ထ နိပတန္တိ ဥပ္ပတန္တိ စာတိ တံ ဌာနံ ဣသိပတနန္တိ သင္ခံ ဂတံ။ မိဂာနံ ပန အဘယတ္ထာယ ဒိန္နတ္တာ မိဂဒာယောတိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣသိပတနေ မိဂဒာယေ’’တိ။

    Isipatane migadāyeti tasmiṃ kira padese anuppanne buddhe paccekasambuddhā gandhamādanapabbate sattāhaṃ nirodhasamāpattiyā vītināmetvā nirodhā vuṭṭhāya nāgalatādantakaṭṭhaṃ khāditvā anotattadahe mukhaṃ dhovitvā pattacīvaramādāya ākāsena āgantvā nipatanti. Tattha cīvaraṃ pārupitvā nagare piṇḍāya caritvā katabhattakiccā gamanakālepi tatoyeva uppatitvā gacchanti. Iti isayo ettha nipatanti uppatanti cāti taṃ ṭhānaṃ isipatananti saṅkhaṃ gataṃ. Migānaṃ pana abhayatthāya dinnattā migadāyoti vuccati. Tena vuttaṃ ‘‘isipatane migadāye’’ti.

    ၂၈၅. အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဂယာယ စ ဗောဓိသ္သ စ ဝိဝရေ တိဂာဝုတန္တရေ ဌာနေ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ဟိ ဂယာ တီဏိ ဂာဝုတာနိ။ ဗာရာဏသီ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ။ ဥပကော ဗောဓိမဏ္ဍသ္သ စ ဂယာယ စ အန္တရေ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ အန္တရာသဒ္ဒေန ပန ယုတ္တတ္တာ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ဤဒိသေသု စ ဌာနေသု အက္ခရစိန္တကာ ‘‘အန္တရာ ဂာမဉ္စ နဒိဉ္စ ယာတီ’’တိ ဧဝံ ဧကမေဝ အန္တရာသဒ္ဒံ ပယုဇ္ဇန္တိ။ သော ဒုတိယပဒေနပိ ယောဇေတဗ္ဗော ဟောတိ ။ အယောဇိယမာနေ ဥပယောဂဝစနံ န ပာပုဏာတိ။ ဣဓ ပန ယောဇေတ္ဝာ ဧဝ ဝုတ္တောတိ။ အဒ္ဓာနမဂ္ဂပဋိပန္နန္တိ အဒ္ဓာနသင္ခာတံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နံ, ဒီဃမဂ္ဂပဋိပန္နန္တိ အတ္ထော။ အဒ္ဓာနမဂ္ဂဂမနသမယသ္သ ဟိ ဝိဘင္ဂေ ‘‘အဒ္ဓယောဇနံ ဂစ္ဆိသ္သာမီတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (ပာစိ. ၂၁၈) အဒ္ဓယောဇနမ္ပိ အဒ္ဓာနမဂ္ဂော ဟောတိ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ပန ဂယာ တိဂာဝုတံ။

    285.Antarā ca gayaṃ antarā ca bodhinti gayāya ca bodhissa ca vivare tigāvutantare ṭhāne. Bodhimaṇḍato hi gayā tīṇi gāvutāni. Bārāṇasī aṭṭhārasa yojanāni. Upako bodhimaṇḍassa ca gayāya ca antare bhagavantaṃ addasa. Antarāsaddena pana yuttattā upayogavacanaṃ kataṃ. Īdisesu ca ṭhānesu akkharacintakā ‘‘antarā gāmañca nadiñca yātī’’ti evaṃ ekameva antarāsaddaṃ payujjanti. So dutiyapadenapi yojetabbo hoti . Ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇāti. Idha pana yojetvā eva vuttoti. Addhānamaggapaṭipannanti addhānasaṅkhātaṃ maggaṃ paṭipannaṃ, dīghamaggapaṭipannanti attho. Addhānamaggagamanasamayassa hi vibhaṅge ‘‘addhayojanaṃ gacchissāmīti bhuñjitabba’’ntiādivacanato (pāci. 218) addhayojanampi addhānamaggo hoti. Bodhimaṇḍato pana gayā tigāvutaṃ.

    သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ အဘိဘဝိတ္ဝာ ဌိတော။ သဗ္ဗဝိဒူတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အဝေဒိံ အညာသိံ။ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနုပလိတ္တောတိ သဗ္ဗေသု တေဘူမကဓမ္မေသု ကိလေသလေပနေန အနုပလိတ္တော။ သဗ္ဗံ ဇဟောတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ ဇဟိတ္ဝာ ဌိတော။ တဏ္ဟာက္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ တဏ္ဟာက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏတော ဝိမုတ္တော။ သယံ အဘိညာယာတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အတ္တနာဝ ဇာနိတ္ဝာ။ ကမုဒ္ဒိသေယ္ယန္တိ ကံ အညံ ‘‘အယံ မေ အာစရိယော’’တိ ဥဒ္ဒိသေယ္ယံ။

    Sabbābhibhūti sabbaṃ tebhūmakadhammaṃ abhibhavitvā ṭhito. Sabbavidūti sabbaṃ catubhūmakadhammaṃ avediṃ aññāsiṃ. Sabbesu dhammesu anupalittoti sabbesu tebhūmakadhammesu kilesalepanena anupalitto. Sabbaṃ jahoti sabbaṃ tebhūmakadhammaṃ jahitvā ṭhito. Taṇhākkhaye vimuttoti taṇhākkhaye nibbāne ārammaṇato vimutto. Sayaṃ abhiññāyāti sabbaṃ catubhūmakadhammaṃ attanāva jānitvā. Kamuddiseyyanti kaṃ aññaṃ ‘‘ayaṃ me ācariyo’’ti uddiseyyaṃ.

    န မေ အာစရိယော အတ္ထီတိ လောကုတ္တရဓမ္မေ မယ္ဟံ အာစရိယော နာမ နတ္ထိ။ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ မယ္ဟံ ပဋိဘာဂပုဂ္ဂလော နာမ နတ္ထိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓောတိ သဟေတုနာ နယေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ သယံ ဗုဒ္ဓော။ သီတိဘူတောတိ သဗ္ဗကိလေသဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနေန သီတိဘူတော။ ကိလေသာနံယေဝ နိဗ္ဗုတတ္တာ နိဗ္ဗုတော။ ကာသိနံ ပုရန္တိ ကာသိရဋ္ဌေ နဂရံ။ အာဟဉ္ဆံ အမတဒုန္ဒုဘိန္တိ ဓမ္မစက္ကပဋိလာဘာယ အမတဘေရိံ ပဟရိသ္သာမီတိ ဂစ္ဆာမိ။ အရဟသိ အနန္တဇိနောတိ အနန္တဇိနောတိ ဘဝိတုံ ယုတ္တော။ ဟုပေယ္ယ ပာဝုသောတိ, အာဝုသော, ဧဝမ္ပိ နာမ ဘဝေယ္ယ။ ပက္ကာမီတိ ဝင္ကဟာရဇနပဒံ နာမ အဂမာသိ။

    Na me ācariyo atthīti lokuttaradhamme mayhaṃ ācariyo nāma natthi. Natthi me paṭipuggaloti mayhaṃ paṭibhāgapuggalo nāma natthi. Sammāsambuddhoti sahetunā nayena cattāri saccāni sayaṃ buddho. Sītibhūtoti sabbakilesagginibbāpanena sītibhūto. Kilesānaṃyeva nibbutattā nibbuto. Kāsinaṃ puranti kāsiraṭṭhe nagaraṃ. Āhañchaṃ amatadundubhinti dhammacakkapaṭilābhāya amatabheriṃ paharissāmīti gacchāmi. Arahasi anantajinoti anantajinoti bhavituṃ yutto. Hupeyya pāvusoti, āvuso, evampi nāma bhaveyya. Pakkāmīti vaṅkahārajanapadaṃ nāma agamāsi.

    တတ္ထေကံ မိဂလုဒ္ဒကဂာမကံ နိသ္သာယ ဝာသံ ကပ္ပေသိ။ ဇေဋ္ဌကလုဒ္ဒကော တံ ဥပဋ္ဌာသိ။ တသ္မိဉ္စ ဇနပဒေ စဏ္ဍာ မက္ခိကာ ဟောန္တိ။ အထ နံ ဧကာယ စာဋိယာ ဝသာပေသုံ, မိဂလုဒ္ဒကော ဒူရေ မိဂဝံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘အမ္ဟာကံ အရဟန္တေ မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ ဆာဝံ နာမ ဓီတရံ အာဏာပေတ္ဝာ အဂမာသိ သဒ္ဓိံ ပုတ္တဘာတုကေဟိ။ သာ စသ္သ ဓီတာ ဒသ္သနီယာ ဟောတိ ကောဋ္ဌာသသမ္ပန္နာ။ ဒုတိယဒိဝသေ ဥပကော ဃရံ အာဂတော တံ ဒာရိကံ သဗ္ဗံ ဥပစာရံ ကတ္ဝာ ပရိဝိသိတုံ ဥပဂတံ ဒိသ္ဝာ ရာဂေန အဘိဘူတော ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ အသက္ကောန္တော ဘာဇနေန ဘတ္တံ အာဒာယ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ ဘတ္တံ ဧကမန္တေ နိက္ခိပိတ္ဝာ သစေ ဆာဝံ လဘာမိ, ဇီဝာမိ, နော စေ, မရာမီတိ နိရာဟာရော သယိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ မာဂဝိကော အာဂန္တ္ဝာ ဓီတရံ ဥပကသ္သ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘ဧကဒိဝသမေဝ အာဂန္တ္ဝာ ပုန နာဂတပုဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ မာဂဝိကော အာဂတဝေသေနေဝ နံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပုစ္ဆိသ္သာမီတိ တံခဏံယေဝ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, အပ္ဖာသုက’’န္တိ ပာဒေ ပရာမသန္တော ပုစ္ဆိ။ ဥပကော နိတ္ထုနန္တော ပရိဝတ္တတိယေဝ။ သော ‘‘ဝဒထ ဘန္တေ, ယံ မယာ သက္ကာ ကာတုံ, တံ သဗ္ဗံ ကရိသ္သာမီ’’တိ အာဟ။ ဥပကော, ‘‘သစေ ဆာဝံ လဘာမိ, ဇီဝာမိ, နော စေ, ဣဓေဝ မရဏံ သေယ္ယော’’တိ အာဟ။ ဇာနာသိ ပန, ဘန္တေ, ကိဉ္စိ သိပ္ပန္တိ။ န ဇာနာမီတိ။ န, ဘန္တေ, ကိဉ္စိ သိပ္ပံ အဇာနန္တေန သက္ကာ ဃရာဝာသံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ။

    Tatthekaṃ migaluddakagāmakaṃ nissāya vāsaṃ kappesi. Jeṭṭhakaluddako taṃ upaṭṭhāsi. Tasmiñca janapade caṇḍā makkhikā honti. Atha naṃ ekāya cāṭiyā vasāpesuṃ, migaluddako dūre migavaṃ gacchanto ‘‘amhākaṃ arahante mā pamajjī’’ti chāvaṃ nāma dhītaraṃ āṇāpetvā agamāsi saddhiṃ puttabhātukehi. Sā cassa dhītā dassanīyā hoti koṭṭhāsasampannā. Dutiyadivase upako gharaṃ āgato taṃ dārikaṃ sabbaṃ upacāraṃ katvā parivisituṃ upagataṃ disvā rāgena abhibhūto bhuñjitumpi asakkonto bhājanena bhattaṃ ādāya vasanaṭṭhānaṃ gantvā bhattaṃ ekamante nikkhipitvā sace chāvaṃ labhāmi, jīvāmi, no ce, marāmīti nirāhāro sayi. Sattame divase māgaviko āgantvā dhītaraṃ upakassa pavattiṃ pucchi. Sā ‘‘ekadivasameva āgantvā puna nāgatapubbo’’ti āha. Māgaviko āgataveseneva naṃ upasaṅkamitvā pucchissāmīti taṃkhaṇaṃyeva gantvā ‘‘kiṃ, bhante, apphāsuka’’nti pāde parāmasanto pucchi. Upako nitthunanto parivattatiyeva. So ‘‘vadatha bhante, yaṃ mayā sakkā kātuṃ, taṃ sabbaṃ karissāmī’’ti āha. Upako, ‘‘sace chāvaṃ labhāmi, jīvāmi, no ce, idheva maraṇaṃ seyyo’’ti āha. Jānāsi pana, bhante, kiñci sippanti. Na jānāmīti. Na, bhante, kiñci sippaṃ ajānantena sakkā gharāvāsaṃ adhiṭṭhātunti.

    သော အာဟ – ‘‘နာဟံ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဇာနာမိ, အပိစ တုမ္ဟာကံ မံသဟာရကော ဘဝိသ္သာမိ, မံသဉ္စ ဝိက္ကီဏိသ္သာမီ’’တိ။ မာဂဝိကော, ‘‘အမ္ဟာကမ္ပိ ဧတဒေဝ ရုစ္စတီ’’တိ ဥတ္တရသာဋကံ ဒတ္ဝာ ဃရံ အာနေတ္ဝာ ဓီတရံ အဒာသိ။ တေသံ သံဝာသမန္ဝာယ ပုတ္တော ဝိဇာယိ။ သုဘဒ္ဒောတိသ္သ နာမံ အကံသု။ ဆာဝာ တသ္သ ရောဒနကာလေ ‘‘မံသဟာရကသ္သ ပုတ္တ, မိဂလုဒ္ဒကသ္သ ပုတ္တ မာ ရောဒီ’’တိအာဒီနိ ဝဒမာနာ ပုတ္တတောသနဂီတေန ဥပကံ ဥပ္ပဏ္ဍေသိ။ ဘဒ္ဒေ တ္ဝံ မံ အနာထောတိ မညသိ။ အတ္ထိ မေ အနန္တဇိနော နာမ သဟာယော။ တသ္သာဟံ သန္တိကေ ဂမိသ္သာမီတိ အာဟ။ ဆာဝာ ဧဝမယံ အဋ္ဋီယတီတိ ဉတ္ဝာ ပုနပ္ပုနံ ကထေတိ။ သော ဧကဒိဝသံ အနာရောစေတ္ဝာဝ မဇ္ဈိမဒေသာဘိမုခော ပက္ကာမိ။

    So āha – ‘‘nāhaṃ kiñci sippaṃ jānāmi, apica tumhākaṃ maṃsahārako bhavissāmi, maṃsañca vikkīṇissāmī’’ti. Māgaviko, ‘‘amhākampi etadeva ruccatī’’ti uttarasāṭakaṃ datvā gharaṃ ānetvā dhītaraṃ adāsi. Tesaṃ saṃvāsamanvāya putto vijāyi. Subhaddotissa nāmaṃ akaṃsu. Chāvā tassa rodanakāle ‘‘maṃsahārakassa putta, migaluddakassa putta mā rodī’’tiādīni vadamānā puttatosanagītena upakaṃ uppaṇḍesi. Bhadde tvaṃ maṃ anāthoti maññasi. Atthi me anantajino nāma sahāyo. Tassāhaṃ santike gamissāmīti āha. Chāvā evamayaṃ aṭṭīyatīti ñatvā punappunaṃ katheti. So ekadivasaṃ anārocetvāva majjhimadesābhimukho pakkāmi.

    ဘဂဝာ စ တေန သမယေန သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ မဟာဝိဟာရေ။ အထ ခော ဘဂဝာ ပဋိကစ္စေဝ ဘိက္ခူ အာဏာပေသိ – ‘‘ယော, ဘိက္ခဝေ, ‘အနန္တဇိနော’တိ ပုစ္ဆမာနော အာဂစ္ဆတိ, တသ္သ မံ ဒသ္သေယ္ယာထာ’’တိ။ ဥပကောပိ ခော ‘‘ကုဟိံ အနန္တဇိနော ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အာဂန္တ္ဝာ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဌတ္ဝာ ကုဟိံ အနန္တဇိနောတိ ပုစ္ဆိ။ တံ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကံ နယိံသု။ သော ဘဂဝန္တံ ဒိသ္ဝာ – ‘‘သဉ္ဇာနာထ မံ ဘဂဝာ’’တိ အာဟ။ အာမ, ဥပက, သဉ္ဇာနာမိ, ကုဟိံ ပန တ္ဝံ ဝသိတ္ထာတိ။ ဝင္ကဟာရဇနပဒေ, ဘန္တေတိ။ ဥပက, မဟလ္လကောသိ ဇာတော ပဗ္ဗဇိတုံ သက္ခိသ္သသီတိ။ ပဗ္ဗဇိသ္သာမိ, ဘန္တေတိ။ ဘဂဝာ ပဗ္ဗာဇေတ္ဝာ တသ္သ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဒာသိ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကရောန္တော အနာဂာမိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ကာလံ ကတ္ဝာ အဝိဟေသု နိဗ္ဗတ္တော။ နိဗ္ဗတ္တက္ခဏေယေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏီတိ။ အဝိဟေသု နိဗ္ဗတ္တမတ္တာ ဟိ သတ္တ ဇနာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိံသု, တေသံ သော အညတရော။

    Bhagavā ca tena samayena sāvatthiyaṃ viharati jetavane mahāvihāre. Atha kho bhagavā paṭikacceva bhikkhū āṇāpesi – ‘‘yo, bhikkhave, ‘anantajino’ti pucchamāno āgacchati, tassa maṃ dasseyyāthā’’ti. Upakopi kho ‘‘kuhiṃ anantajino vasatī’’ti pucchanto anupubbena sāvatthiṃ āgantvā vihāramajjhe ṭhatvā kuhiṃ anantajinoti pucchi. Taṃ bhikkhū bhagavato santikaṃ nayiṃsu. So bhagavantaṃ disvā – ‘‘sañjānātha maṃ bhagavā’’ti āha. Āma, upaka, sañjānāmi, kuhiṃ pana tvaṃ vasitthāti. Vaṅkahārajanapade, bhanteti. Upaka, mahallakosi jāto pabbajituṃ sakkhissasīti. Pabbajissāmi, bhanteti. Bhagavā pabbājetvā tassa kammaṭṭhānaṃ adāsi. So kammaṭṭhāne kammaṃ karonto anāgāmiphale patiṭṭhāya kālaṃ katvā avihesu nibbatto. Nibbattakkhaṇeyeva arahattaṃ pāpuṇīti. Avihesu nibbattamattā hi satta janā arahattaṃ pāpuṇiṃsu, tesaṃ so aññataro.

    ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –

    Vuttañhetaṃ –

    ‘‘အဝိဟံ ဥပပန္နာသေ၊ ဝိမုတ္တာ သတ္တ ဘိက္ခဝော။

    ‘‘Avihaṃ upapannāse, vimuttā satta bhikkhavo;

    ရာဂဒောသပရိက္ခီဏာ၊ တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။

    Rāgadosaparikkhīṇā, tiṇṇā loke visattikaṃ.

    ဥပကော ပလဂဏ္ဍော စ၊ ပုက္ကုသာတိ စ တေ တယော။

    Upako palagaṇḍo ca, pukkusāti ca te tayo;

    ဘဒ္ဒိယော ခဏ္ဍဒေဝော စ၊ ဗဟုရဂ္ဂိ စ သင္ဂိယော။

    Bhaddiyo khaṇḍadevo ca, bahuraggi ca saṅgiyo;

    တေ ဟိတ္ဝာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒိဗ္ဗယောဂံ ဥပဇ္ဈဂု’’န္တိ။ (သံ. နိ. ၁.၁၀၅)။

    Te hitvā mānusaṃ dehaṃ, dibbayogaṃ upajjhagu’’nti. (saṃ. ni. 1.105);

    ၂၈၆. သဏ္ဌပေသုန္တိ ကတိကံ အကံသု။ ဗာဟုလ္လိကောတိ စီဝရဗာဟုလ္လာဒီနံ အတ္ထာယ ပဋိပန္နော။ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တောတိ ပဓာနတော ဝိဗ္ဘန္တော ဘဋ္ဌော ပရိဟီနော။ အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာတိ စီဝရာဒီနံ ဗဟုလဘာဝတ္ထာယ အာဝတ္တော။ အပိစ ခော အာသနံ ဌပေတဗ္ဗန္တိ အပိစ ခော ပနသ္သ ဥစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တသ္သ အာသနမတ္တံ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဝဒိံသု။ နာသက္ခိံသူတိ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝေန ဗုဒ္ဓတေဇသာ အဘိဘူတာ အတ္တနော ကတိကာယ ဌာတုံ နာသက္ခိံသု။ နာမေန စ အာဝုသောဝာဒေန စ သမုဒာစရန္တီတိ ဂောတမာတိ, အာဝုသောတိ စ ဝဒန္တိ။ အာဝုသော ဂောတမ, မယံ ဥရုဝေလာယံ ပဓာနကာလေ တုယ္ဟံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတ္ဝာ ဝိစရိမ္ဟာ, မုခောဒကံ ဒန္တကဋ္ဌံ အဒမ္ဟာ, ဝုတ္ထပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိမ္ဟာ, ပစ္ဆာ ကော တေ ဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိမကာသိ, ကစ္စိ အမ္ဟေသု ပက္ကန္တေသု န စိန္တယိတ္ထာတိ ဧဝရူပိံ ကထံ ကထေန္တီတိ အတ္ထော။ ဣရိယာယာတိ ဒုက္ကရဣရိယာယ။ ပဋိပဒာယာတိ ဒုက္ကရပဋိပတ္တိယာ။ ဒုက္ကရကာရိကာယာတိ ပသတပသတ-မုဂ္ဂယူသာဒိအာဟရကရဏာဒိနာ ဒုက္ကရကရဏေန။ အဘိဇာနာထ မေ နောတိ အဘိဇာနာထ နု မမ။ ဧဝရူပံ ပဘာဝိတမေတန္တိ ဧတံ ဧဝရူပံ ဝာက္ယဘေဒန္တိ အတ္ထော။ အပိ နု အဟံ ဥရုဝေလာယ ပဓာနေ တုမ္ဟာကံ သင္ဂဏ္ဟနတ္ထံ အနုက္ကဏ္ဌနတ္ထံ ရတ္တိံ ဝာ ဒိဝာ ဝာ အာဂန္တ္ဝာ, – ‘‘အာဝုသော, မာ ဝိတက္ကယိတ္ထ, မယ္ဟံ ဩဘာသော ဝာ နိမိတ္တံ ဝာ ပညာယတီ’’တိ ဧဝရူပံ ကဉ္စိ ဝစနဘေဒံ အကာသိန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေ ဧကပဒေနေဝ သတိံ လဘိတ္ဝာ ဥပ္ပန္နဂာရဝာ, ‘‘ဟန္ဒ အဒ္ဓာ ဧသ ဗုဒ္ဓော ဇာတော’’တိ သဒ္ဒဟိတ္ဝာ နော ဟေတံ, ဘန္တေတိ အာဟံသု။ အသက္ခိံ ခော အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ သညာပေတုန္တိ အဟံ , ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဗုဒ္ဓော အဟန္တိ ဇာနာပေတုံ အသက္ခိံ။ တဒာ ပန ဘဂဝာ ဥပောသထဒိဝသေယေဝ အာဂစ္ဆိ။ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဇာနာပေတ္ဝာ ကောဏ္ဍညတ္ထေရံ ကာယသက္ခိံ ကတ္ဝာ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တံ ကထေသိ။ သုတ္တပရိယောသာနေ ထေရော အဋ္ဌာရသဟိ ဗ္ရဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သူရိယေ ဓရမာနေယေဝ ဒေသနာ နိဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝာ တတ္ထေဝ ဝသ္သံ ဥပဂစ္ဆိ။

    286.Saṇṭhapesunti katikaṃ akaṃsu. Bāhullikoti cīvarabāhullādīnaṃ atthāya paṭipanno. Padhānavibbhantoti padhānato vibbhanto bhaṭṭho parihīno. Āvatto bāhullāyāti cīvarādīnaṃ bahulabhāvatthāya āvatto. Apica kho āsanaṃ ṭhapetabbanti apica kho panassa uccakule nibbattassa āsanamattaṃ ṭhapetabbanti vadiṃsu. Nāsakkhiṃsūti buddhānubhāvena buddhatejasā abhibhūtā attano katikāya ṭhātuṃ nāsakkhiṃsu. Nāmena ca āvusovādena ca samudācarantīti gotamāti, āvusoti ca vadanti. Āvuso gotama, mayaṃ uruvelāyaṃ padhānakāle tuyhaṃ pattacīvaraṃ gahetvā vicarimhā, mukhodakaṃ dantakaṭṭhaṃ adamhā, vutthapariveṇaṃ sammajjimhā, pacchā ko te vattappaṭipattimakāsi, kacci amhesu pakkantesu na cintayitthāti evarūpiṃ kathaṃ kathentīti attho. Iriyāyāti dukkarairiyāya. Paṭipadāyāti dukkarapaṭipattiyā. Dukkarakārikāyāti pasatapasata-muggayūsādiāharakaraṇādinā dukkarakaraṇena. Abhijānātha me noti abhijānātha nu mama. Evarūpaṃ pabhāvitametanti etaṃ evarūpaṃ vākyabhedanti attho. Api nu ahaṃ uruvelāya padhāne tumhākaṃ saṅgaṇhanatthaṃ anukkaṇṭhanatthaṃ rattiṃ vā divā vā āgantvā, – ‘‘āvuso, mā vitakkayittha, mayhaṃ obhāso vā nimittaṃ vā paññāyatī’’ti evarūpaṃ kañci vacanabhedaṃ akāsinti adhippāyo. Te ekapadeneva satiṃ labhitvā uppannagāravā, ‘‘handa addhā esa buddho jāto’’ti saddahitvā no hetaṃ, bhanteti āhaṃsu. Asakkhiṃ kho ahaṃ, bhikkhave, pañcavaggiye bhikkhū saññāpetunti ahaṃ , bhikkhave, pañcavaggiye bhikkhū buddho ahanti jānāpetuṃ asakkhiṃ. Tadā pana bhagavā uposathadivaseyeva āgacchi. Attano buddhabhāvaṃ jānāpetvā koṇḍaññattheraṃ kāyasakkhiṃ katvā dhammacakkappavattanasuttaṃ kathesi. Suttapariyosāne thero aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Sūriye dharamāneyeva desanā niṭṭhāsi. Bhagavā tattheva vassaṃ upagacchi.

    ဒ္ဝေပိ သုဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဩဝဒာမီတိအာဒိ ပာဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပိဏ္ဍပာတတ္ထာယပိ ဂာမံ အပ္ပဝိသနဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေသဉ္ဟိ ဘိက္ခူနံ ကမ္မဋ္ဌာနေသု ဥပ္ပန္နမလဝိသောဓနတ္ထံ ဘဂဝာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ အဟောသိ။ ဥပ္ပန္နေ ဥပ္ပန္နေ ကမ္မဋ္ဌာနမလေ တေပိ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ပုစ္ဆန္တိ။ ဘဂဝာပိ တေသံ နိသိန္နဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ မလံ ဝိနောဒေတိ။ အထ နေသံ ဘဂဝတာ ဧဝံ နီဟဋဘတ္တေန ဩဝဒိယမာနာနံ ဝပ္ပတ္ထေရော ပာဋိပဒဒိဝသေ သောတာပန္နော အဟောသိ။ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော ဒုတိယာယံ, မဟာနာမတ္ထေရော တတိယာယံ, အသ္သဇိတ္ထေရော စတုတ္ထိယံ။ ပက္ခသ္သ ပန ပဉ္စမိယံ သဗ္ဗေဝ တေ ဧကတော သန္နိပာတေတ္ဝာ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တံ ကထေသိ, သုတ္တပရိယောသာနေ သဗ္ဗေပိ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တေနာဟ – ‘‘အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မယာ ဧဝံ ဩဝဒိယမာနာ။ပေ.။ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ နိဗ္ဗာနံ အဇ္ဈဂမံသု။ပေ.။ နတ္ထိ ဒာနိ ပုနဗ္ဘဝော’’တိ။ ဧတ္တကံ ကထာမဂ္ဂံ ဘဂဝာ ယံ ပုဗ္ဗေ အဝစ – ‘‘တုမ္ဟေပိ မမဉ္စေဝ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနဉ္စ မဂ္ဂံ အာရုဠ္ဟာ, အရိယပရိယေသနာ တုမ္ဟာကံ ပရိယေသနာ’’တိ ဣမံ ဧကမေဝ အနုသန္ဓိံ ဒသ္သေန္တော အာဟရိ။

    Dvepi sudaṃ, bhikkhave, bhikkhū ovadāmītiādi pāṭipadadivasato paṭṭhāya piṇḍapātatthāyapi gāmaṃ appavisanadīpanatthaṃ vuttaṃ. Tesañhi bhikkhūnaṃ kammaṭṭhānesu uppannamalavisodhanatthaṃ bhagavā antovihāreyeva ahosi. Uppanne uppanne kammaṭṭhānamale tepi bhikkhū bhagavato santikaṃ gantvā pucchanti. Bhagavāpi tesaṃ nisinnaṭṭhānaṃ gantvā malaṃ vinodeti. Atha nesaṃ bhagavatā evaṃ nīhaṭabhattena ovadiyamānānaṃ vappatthero pāṭipadadivase sotāpanno ahosi. Bhaddiyatthero dutiyāyaṃ, mahānāmatthero tatiyāyaṃ, assajitthero catutthiyaṃ. Pakkhassa pana pañcamiyaṃ sabbeva te ekato sannipātetvā anattalakkhaṇasuttaṃ kathesi, suttapariyosāne sabbepi arahattaphale patiṭṭhahiṃsu. Tenāha – ‘‘atha kho, bhikkhave, pañcavaggiyā bhikkhū mayā evaṃ ovadiyamānā…pe… anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ ajjhagamaṃsu…pe… natthi dāni punabbhavo’’ti. Ettakaṃ kathāmaggaṃ bhagavā yaṃ pubbe avaca – ‘‘tumhepi mamañceva pañcavaggiyānañca maggaṃ āruḷhā, ariyapariyesanā tumhākaṃ pariyesanā’’ti imaṃ ekameva anusandhiṃ dassento āhari.

    ၂၈၇. ဣဒာနိ ယသ္မာ န အဂာရိယာနံယေဝ ပဉ္စကာမဂုဏပရိယေသနာ ဟောတိ, အနဂာရိယာနမ္ပိ စတ္တာရော ပစ္စယေ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနံ ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန အနရိယပရိယေသနာ ဟောတိ, တသ္မာ တံ ဒသ္သေတုံ ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဂုဏာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နဝရတ္တေသု ပတ္တစီဝရာဒီသု စက္ခုဝိညေယ္ယာ ရူပာတိအာဒယော စတ္တာရော ကာမဂုဏာ လဗ္ဘန္တိ။ ရသော ပနေတ္ထ ပရိဘောဂရသော ဟောတိ။ မနုညေ ပိဏ္ဍပာတေ ဘေသဇ္ဇေ စ ပဉ္စပိ လဗ္ဘန္တိ။ သေနာသနမ္ဟိ စီဝရေ ဝိယ စတ္တာရော။ ရသော ပန ဧတ္ထာပိ ပရိဘောဂရသောဝ။ ယေ ဟိ ကေစိ, ဘိက္ခဝေတိ ကသ္မာ အာရဘိ? ဧဝံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ယေ ဧဝံ ဝဒေယ္ယုံ, ‘‘ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အနရိယပရိယေသနာ နာမ ကုတော, အရိယပရိယေသနာဝ ပဗ္ဗဇိတာန’’န္တိ, တေသံ ပဋိသေဓနတ္ထာယ ‘‘ပဗ္ဗဇိတာနမ္ပိ စတူသု ပစ္စယေသု အပ္ပစ္စဝေက္ခဏပရိဘောဂော အနရိယပရိယေသနာ ဧဝာ’’တိ ဒသ္သေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဂဓိတာတိ တဏ္ဟာဂေဓေန ဂဓိတာ။ မုစ္ဆိတာတိ တဏ္ဟာမုစ္ဆာယ မုစ္ဆိတာ ။ အဇ္ဈောပန္နာတိ တဏ္ဟာယ အဇ္ဈောဂာဠ္ဟာ။ အနာဒီနဝဒသ္သာဝိနောတိ အာဒီနဝံ အပသ္သန္တာ။ အနိသ္သရဏပညာတိ နိသ္သရဏံ ဝုစ္စတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ တေ တေန ဝိရဟိတာ။

    287. Idāni yasmā na agāriyānaṃyeva pañcakāmaguṇapariyesanā hoti, anagāriyānampi cattāro paccaye appaccavekkhitvā paribhuñjantānaṃ pañcakāmaguṇavasena anariyapariyesanā hoti, tasmā taṃ dassetuṃ pañcime, bhikkhave, kāmaguṇātiādimāha. Tattha navarattesu pattacīvarādīsu cakkhuviññeyyā rūpātiādayo cattāro kāmaguṇā labbhanti. Raso panettha paribhogaraso hoti. Manuññe piṇḍapāte bhesajje ca pañcapi labbhanti. Senāsanamhi cīvare viya cattāro. Raso pana etthāpi paribhogarasova. Ye hi keci, bhikkhaveti kasmā ārabhi? Evaṃ pañca kāmaguṇe dassetvā idāni ye evaṃ vadeyyuṃ, ‘‘pabbajitakālato paṭṭhāya anariyapariyesanā nāma kuto, ariyapariyesanāva pabbajitāna’’nti, tesaṃ paṭisedhanatthāya ‘‘pabbajitānampi catūsu paccayesu appaccavekkhaṇaparibhogo anariyapariyesanā evā’’ti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha gadhitāti taṇhāgedhena gadhitā. Mucchitāti taṇhāmucchāya mucchitā . Ajjhopannāti taṇhāya ajjhogāḷhā. Anādīnavadassāvinoti ādīnavaṃ apassantā. Anissaraṇapaññāti nissaraṇaṃ vuccati paccavekkhaṇañāṇaṃ. Te tena virahitā.

    ဣဒာနိ တသ္သတ္ထသ္သ သာဓကံ ဥပမံ ဒသ္သေန္တော သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ရေဝံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အာရညကမဂော ဝိယ ဟိ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ, လုဒ္ဒကေန အရညေ ဌပိတပာသော ဝိယ စတ္တာရော ပစ္စယာ, တသ္သ လုဒ္ဒသ္သ ပာသရာသိံ အဇ္ဈောတ္ထရိတ္ဝာ သယနကာလော ဝိယ တေသံ စတ္တာရော ပစ္စယေ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ပရိဘောဂကာလော။ လုဒ္ဒကေ အာဂစ္ဆန္တေ မဂသ္သ ယေန ကာမံ အဂမနကာလော ဝိယ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ မာရသ္သ ယထာကာမကရဏီယကာလော, မာရဝသံ ဥပဂတဘာဝောတိ အတ္ထော။ မဂသ္သ ပန အဗဒ္ဓသ္သ ပာသရာသိံ အဓိသယိတကာလော ဝိယ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ စတူသု ပစ္စယေသု ပစ္စဝေက္ခဏပရိဘောဂော, လုဒ္ဒကေ အာဂစ္ဆန္တေ မဂသ္သ ယေန ကာမံ ဂမနံ ဝိယ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ မာရဝသံ အနုပဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသ္သတ္ထောတိ နိဗ္ဘယော နိရာသင္ကော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝာတိ။

    Idāni tassatthassa sādhakaṃ upamaṃ dassento seyyathāpi, bhikkhavetiādimāha. Tatrevaṃ opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ – āraññakamago viya hi samaṇabrāhmaṇā, luddakena araññe ṭhapitapāso viya cattāro paccayā, tassa luddassa pāsarāsiṃ ajjhottharitvā sayanakālo viya tesaṃ cattāro paccaye appaccavekkhitvā paribhogakālo. Luddake āgacchante magassa yena kāmaṃ agamanakālo viya samaṇabrāhmaṇānaṃ mārassa yathākāmakaraṇīyakālo, māravasaṃ upagatabhāvoti attho. Magassa pana abaddhassa pāsarāsiṃ adhisayitakālo viya samaṇabrāhmaṇānaṃ catūsu paccayesu paccavekkhaṇaparibhogo, luddake āgacchante magassa yena kāmaṃ gamanaṃ viya samaṇabrāhmaṇānaṃ māravasaṃ anupagamanaṃ veditabbaṃ. Vissatthoti nibbhayo nirāsaṅko. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ပာသရာသိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Pāsarāsisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

    အရိယပရိယေသနာတိပိ ဧတသ္သေဝ နာမံ။

    Ariyapariyesanātipi etasseva nāmaṃ.




    Next: ၇. စူဠဟတ္ထိပဒောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 7. Cūḷahatthipadopamasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၆. ပာသရာသိသုတ္တံ • 6. Pāsarāsisuttaṃ

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၆. ပာသရာသိသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 6. Pāsarāsisuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact