| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
पस्सद्धादियुगलवण्णना
Passaddhādiyugalavaṇṇanā
दरथो सारम्भो, दुक्खदोमनस्सपच्चयानं उद्धच्चादिकानं किलेसानं चतुन्नं वा खन्धानं एतं अधिवचनं। उद्धच्चप्पधाना किलेसा उद्धच्चादिकिलेसा, उद्धच्चं वा आदिं कत्वा सब्बकिलेसे सङ्गण्हाति। सुवण्णविसुद्धि वियाति यथा सुवण्णविसुद्धि अलङ्कारविकतिविनियोगक्खमा, एवं अयम्पि हितकिरियाविनियोगक्खमा।
Daratho sārambho, dukkhadomanassapaccayānaṃ uddhaccādikānaṃ kilesānaṃ catunnaṃ vā khandhānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Uddhaccappadhānā kilesā uddhaccādikilesā, uddhaccaṃ vā ādiṃ katvā sabbakilese saṅgaṇhāti. Suvaṇṇavisuddhi viyāti yathā suvaṇṇavisuddhi alaṅkāravikativiniyogakkhamā, evaṃ ayampi hitakiriyāviniyogakkhamā.
समं , समन्ततो वा पकारेहि जाननं सम्पजञ्ञं। चेतियवन्दनादिअत्थं अभिक्कमादीसु अत्थानत्थपरिग्गण्हनं सात्थकसम्पजञ्ञं। सति च अत्थे सप्पायासप्पायरूपादिपरिग्गण्हनं सप्पायसम्पजञ्ञं। गोचरगामाभिक्कमनादीसु कम्मट्ठानाविजहनं गोचरसम्पजञ्ञं। अभिक्कमनादीनं धातुआदिवसेन पविचयो असम्मोहसम्पजञ्ञं। सब्बकम्मट्ठानभावनानुयुत्तानं सब्बयोगीनं सब्बदा उपकारका इमे द्वे धम्मा पारिपन्थकहरणतो भावनावड्ढनतो च। यथाह ‘‘द्वे धम्मा बहुकारा सति च सम्पजञ्ञञ्चा’’ति (दी॰ नि॰ ३.३५२)। युगे नद्धा वियाति युगनद्धा, अञ्ञमञ्ञं निमित्तभावेन समं पवत्ताति अत्थो। ‘‘पुन चपरं, आवुसो, भिक्खु समथविपस्सनं युगनद्धं भावेती’’ति (अ॰ नि॰ ४.१७०; पटि॰ म॰ २.१) हि सुत्ते एतेसं युगनद्धता वुत्ता। सब्बकुसलधम्मेसु लीनुद्धच्चाभावो एतेहि द्वीहि समं युत्तेहीति ‘‘वीरियसमाधियोजनत्थाया’’ति आह, योगवचनत्थायाति अत्थो।
Samaṃ , samantato vā pakārehi jānanaṃ sampajaññaṃ. Cetiyavandanādiatthaṃ abhikkamādīsu atthānatthapariggaṇhanaṃ sātthakasampajaññaṃ. Sati ca atthe sappāyāsappāyarūpādipariggaṇhanaṃ sappāyasampajaññaṃ. Gocaragāmābhikkamanādīsu kammaṭṭhānāvijahanaṃ gocarasampajaññaṃ. Abhikkamanādīnaṃ dhātuādivasena pavicayo asammohasampajaññaṃ. Sabbakammaṭṭhānabhāvanānuyuttānaṃ sabbayogīnaṃ sabbadā upakārakā ime dve dhammā pāripanthakaharaṇato bhāvanāvaḍḍhanato ca. Yathāha ‘‘dve dhammā bahukārā sati ca sampajaññañcā’’ti (dī. ni. 3.352). Yuge naddhā viyāti yuganaddhā, aññamaññaṃ nimittabhāvena samaṃ pavattāti attho. ‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti (a. ni. 4.170; paṭi. ma. 2.1) hi sutte etesaṃ yuganaddhatā vuttā. Sabbakusaladhammesu līnuddhaccābhāvo etehi dvīhi samaṃ yuttehīti ‘‘vīriyasamādhiyojanatthāyā’’ti āha, yogavacanatthāyāti attho.
Related texts:
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / पस्सद्धादियुगलवण्णना • Passaddhādiyugalavaṇṇanā
