| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ธมฺมสงฺคณี-อนุฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ปสฺสทฺธาทิยุคลวณฺณนา
Passaddhādiyugalavaṇṇanā
สมนฺติ สมฺมาฯ เจติยวนฺทนาทิอตฺถนฺติ เจติยวนฺทนาทิเหตุฯ สมถจตุสจฺจกมฺมฎฺฐานวเสน ตเพฺภทวเสน จ สพฺพกมฺมฎฺฐานภาวนาภิยุตฺตานํ มุทุมชฺฌิมติกฺขินฺทฺริยตาทิเภทวเสน สพฺพโยคีนํ จิตฺตสฺส ลีนุทฺธจฺจาทิกาลวเสน สพฺพทา หิตาหิตธมฺมูปลกฺขณภาวโต ยถาสภาวํ ปฎิเวธภาวโต จ สติสมฺปชญฺญานํ ปาริพนฺธกหรณภาวนาวฑฺฒนานิ อวิเสสโต ทฎฺฐพฺพานิฯ ยถา อปฺปนาโกสเลฺลน วินา สมโถ สมถมนฺตเรน ยถาภูตาวโพโธ จ นตฺถีติ นานากฺขณิกา สมาธิปญฺญา อญฺญมญฺญสฺส วิเสสการณํ, เอวํ ปฎิเวเธ เอกกฺขณิกาปีติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อญฺญมญฺญํ นิมิตฺตภาเวนา’’ติฯ ปญฺญาย หิ สาติสยํ อวภาสิยมาเน วิสเย สมาธิ เอกตฺตวเสน อเปฺปตุํ สโกฺกติ, สมาธิมฺหิ จ มชฺฌิมํ สมถนิมิตฺตํ ปฎิปเนฺน ปญฺญา อารมฺมเณสุ วิสทา วหตีติฯ สมํ ปวตฺตาติ อญฺญมญฺญานติวตฺตเนน สมํ อวิสมํ เอกรสภาเวน ปวตฺตาฯ อญฺญมญฺญสหายภาวูปคมเนน โยคิโน มโนรถธุรากฑฺฒเน รถธุรากฑฺฒเน วิย อาชาเนยฺยยุโค ยุคลโก หุตฺวา อญฺญมญฺญานติวตฺตมาเนน นทฺธา พทฺธา วิยาติ วา ยุคนทฺธาฯ อธิจิตฺตมนุยุเตฺตหิ วีริยสมาธโย สมํ โยเชตพฺพาติ อิมสฺส วิเสสสฺส ทสฺสนตฺถํ ปุเพฺพ คหิตาปิ เต ปุน คหิตาติ ทเสฺสตุํ วีริยสมาธิโยชนตฺถายาติ อฎฺฐกถายํ วุตฺตํฯ ตํ ปน สมาธิวีริยโยคสฺส วิภาวนํ โหตีติ ‘‘โยควจนตฺถายาติ อโตฺถ’’ติ อาหฯ
Samanti sammā. Cetiyavandanādiatthanti cetiyavandanādihetu. Samathacatusaccakammaṭṭhānavasena tabbhedavasena ca sabbakammaṭṭhānabhāvanābhiyuttānaṃ mudumajjhimatikkhindriyatādibhedavasena sabbayogīnaṃ cittassa līnuddhaccādikālavasena sabbadā hitāhitadhammūpalakkhaṇabhāvato yathāsabhāvaṃ paṭivedhabhāvato ca satisampajaññānaṃ pāribandhakaharaṇabhāvanāvaḍḍhanāni avisesato daṭṭhabbāni. Yathā appanākosallena vinā samatho samathamantarena yathābhūtāvabodho ca natthīti nānākkhaṇikā samādhipaññā aññamaññassa visesakāraṇaṃ, evaṃ paṭivedhe ekakkhaṇikāpīti dassento āha ‘‘aññamaññaṃ nimittabhāvenā’’ti. Paññāya hi sātisayaṃ avabhāsiyamāne visaye samādhi ekattavasena appetuṃ sakkoti, samādhimhi ca majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipanne paññā ārammaṇesu visadā vahatīti. Samaṃ pavattāti aññamaññānativattanena samaṃ avisamaṃ ekarasabhāvena pavattā. Aññamaññasahāyabhāvūpagamanena yogino manorathadhurākaḍḍhane rathadhurākaḍḍhane viya ājāneyyayugo yugalako hutvā aññamaññānativattamānena naddhā baddhā viyāti vā yuganaddhā. Adhicittamanuyuttehi vīriyasamādhayo samaṃ yojetabbāti imassa visesassa dassanatthaṃ pubbe gahitāpi te puna gahitāti dassetuṃ vīriyasamādhiyojanatthāyāti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Taṃ pana samādhivīriyayogassa vibhāvanaṃ hotīti ‘‘yogavacanatthāyāti attho’’ti āha.
Related texts:
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-มูลฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ปสฺสทฺธาทิยุคลวณฺณนา • Passaddhādiyugalavaṇṇanā
