Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరీగాథా-అట్ఠకథా • Therīgāthā-aṭṭhakathā

    ౧౦. పటాచారాథేరీగాథావణ్ణనా

    10. Paṭācārātherīgāthāvaṇṇanā

    నఙ్గలేహి కసం ఖేత్తన్తిఆదికా పటాచారాయ థేరియా గాథా. అయమ్పి పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హంసవతీనగరే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్వా, ఏకదివసం సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుణన్తీ సత్థారం ఏకం భిక్ఖునిం వినయధరానం అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా, అధికారకమ్మం కత్వా తం ఠానన్తరం పత్థేసి. సా యావజీవం కుసలం కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తీ కస్సపబుద్ధకాలే కికిస్స కాసిరఞ్ఞో గేహే పటిసన్ధిం గహేత్వా సత్తన్నం భగినీనం అబ్భన్తరా హుత్వా వీసతి వస్ససహస్సాని బ్రహ్మచరియం చరిత్వా భిక్ఖుసఙ్ఘస్స పరివేణం అకాసి. సా తతో చుతా దేవలోకే నిబ్బత్తా, ఏకం బుద్ధన్తరం దిబ్బసమ్పత్తిం అనుభవిత్వా ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం సేట్ఠిగేహే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తా అత్తనో గేహే ఏకేన కమ్మకారేన సద్ధిం కిలేససన్థవం అకాసి. తం మాతాపితరో సమజాతికస్స కుమారస్స దాతుం దివసం సణ్ఠపేసుం. తం ఞత్వా సా హత్థసారం గహేత్వా తేన కతసన్థవేన పురిసేన సద్ధిం అగ్గద్వారేన నిక్ఖమిత్వా ఏకస్మిం గామకే వసన్తీ గబ్భినీ అహోసి. సా పరిపక్కే గబ్భే ‘‘కిం ఇధ అనాథవాసేన, కులగేహం గచ్ఛామ, సామీ’’తి వత్వా తస్మిం ‘‘అజ్జ గచ్ఛామ, స్వే గచ్ఛామా’’తి కాలక్ఖేపం కరోన్తే ‘‘నాయం బాలో మం నేస్సతీ’’తి తస్మిం బహి గతే గేహే పటిసామేతబ్బం పటిసామేత్వా ‘‘కులఘరం గతాతి మయ్హం సామికస్స కథేథా’’తి పటివిస్సకఘరవాసీనం ఆచిక్ఖిత్వా ‘‘ఏకికావ కులఘరం గమిస్సామీ’’తి మగ్గం పటిపజ్జి . సో ఆగన్త్వా గేహే తం అపస్సన్తో పటివిస్సకే పుచ్ఛిత్వా ‘‘కులఘరం గతా’’తి సుత్వా ‘‘మం నిస్సాయ కులధీతా అనాథా జాతా’’తి పదానుపదం గన్త్వా సమ్పాపుణి. తస్సా అన్తరామగ్గే ఏవ గబ్భవుట్ఠానం అహోసి. సా పసుతకాలతో పట్ఠాయ పటిప్పస్సద్ధగమనుస్సుక్కా సామికం గహేత్వా నివత్తి. దుతియవారమ్పి గబ్భినీ అహోసీతిఆది సబ్బం పురిమనయేనేవ విత్థారేతబ్బం.

    Naṅgalehi kasaṃ khettantiādikā paṭācārāya theriyā gāthā. Ayampi padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā, ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ vinayadharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā, adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi. Sā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsarantī kassapabuddhakāle kikissa kāsirañño gehe paṭisandhiṃ gahetvā sattannaṃ bhaginīnaṃ abbhantarā hutvā vīsati vassasahassāni brahmacariyaṃ caritvā bhikkhusaṅghassa pariveṇaṃ akāsi. Sā tato cutā devaloke nibbattā, ekaṃ buddhantaraṃ dibbasampattiṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhigehe nibbattitvā vayappattā attano gehe ekena kammakārena saddhiṃ kilesasanthavaṃ akāsi. Taṃ mātāpitaro samajātikassa kumārassa dātuṃ divasaṃ saṇṭhapesuṃ. Taṃ ñatvā sā hatthasāraṃ gahetvā tena katasanthavena purisena saddhiṃ aggadvārena nikkhamitvā ekasmiṃ gāmake vasantī gabbhinī ahosi. Sā paripakke gabbhe ‘‘kiṃ idha anāthavāsena, kulagehaṃ gacchāma, sāmī’’ti vatvā tasmiṃ ‘‘ajja gacchāma, sve gacchāmā’’ti kālakkhepaṃ karonte ‘‘nāyaṃ bālo maṃ nessatī’’ti tasmiṃ bahi gate gehe paṭisāmetabbaṃ paṭisāmetvā ‘‘kulagharaṃ gatāti mayhaṃ sāmikassa kathethā’’ti paṭivissakagharavāsīnaṃ ācikkhitvā ‘‘ekikāva kulagharaṃ gamissāmī’’ti maggaṃ paṭipajji . So āgantvā gehe taṃ apassanto paṭivissake pucchitvā ‘‘kulagharaṃ gatā’’ti sutvā ‘‘maṃ nissāya kuladhītā anāthā jātā’’ti padānupadaṃ gantvā sampāpuṇi. Tassā antarāmagge eva gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Sā pasutakālato paṭṭhāya paṭippassaddhagamanussukkā sāmikaṃ gahetvā nivatti. Dutiyavārampi gabbhinī ahosītiādi sabbaṃ purimanayeneva vitthāretabbaṃ.

    అయం పన విసేసో – యదా తస్సా అన్తరామగ్గే కమ్మజవాతా చలింసు, తదా మహాఅకాలమేఘో ఉదపాది. సమన్తతో విజ్జులతాహి ఆదిత్తం వియ మేఘథనితేహి భిజ్జమానం వియ చ ఉదకధారానిపాతనిరన్తరం నభం అహోసి. సా తం దిస్వా, ‘‘సామి, మే అనోవస్సకం ఠానం జానాహీ’’తి ఆహ. సో ఇతో చితో చ ఓలోకేన్తో ఏకం తిణసఞ్ఛన్నం గుమ్బం దిస్వా తత్థ గన్త్వా హత్థగతాయ వాసియా తస్మిం గుమ్బే దణ్డకే ఛిన్దితుకామో తిణేహి సఞ్ఛాదితవమ్మికసీసన్తే ఉట్ఠితరుక్ఖదణ్డకం ఛిన్ది. తావదేవ చ నం తతో వమ్మికతో నిక్ఖమిత్వా ఘోరవిసో ఆసీవిసో డంసి. సో తత్థేవ పతిత్వా కాలమకాసి. సా మహాదుక్ఖం అనుభవన్తీ తస్స ఆగమనం ఓలోకేన్తీ ద్వేపి దారకే వాతవుట్ఠిం అసహమానే విరవన్తే ఉరన్తరే కత్వా, ద్వీహి జాణుకేహి ద్వీహి హత్థేహి చ భూమిం ఉప్పీళేత్వా యథాఠితావ రత్తిం వీతినామేత్వా విభాతాయ రత్తియా మంసపేసివణ్ణం ఏకం పుత్తం పిలోతికచుమ్బటకే నిపజ్జాపేత్వా హత్థేహి ఉరేహి చ పరిగ్గహేత్వా, ఇతరం ‘‘ఏహి, తాత, పితా తే ఇతో గతో’’తి వత్వా సామికేన గతమగ్గేన గచ్ఛన్తీ తం వమ్మికసమీపే కాలఙ్కతం నిసిన్నం దిస్వా ‘‘మం నిస్సాయ మమ సామికో మతో’’తి రోదన్తీ పరిదేవన్తీ సకలరత్తిం దేవేన వుట్ఠత్తా జణ్ణుకప్పమాణం థనప్పమాణం ఉదకం సవన్తిం అన్తరామగ్గే నదిం పత్వా, అత్తనో మన్దబుద్ధితాయ దుబ్బలతాయ చ ద్వీహి దారకేహి సద్ధిం ఉదకం ఓతరితుం అవిసహన్తీ జేట్ఠపుత్తం ఓరిమతీరే ఠపేత్వా ఇతరం ఆదాయ పరతీరం గన్త్వా సాఖాభఙ్గం అత్థరిత్వా తత్థ పిలోతికచుమ్బటకే నిపజ్జాపేత్వా ‘‘ఇతరస్స సన్తికం గమిస్సామీ’’తి బాలపుత్తకం పహాతుం అసక్కోన్తీ పునప్పునం నివత్తిత్వా ఓలోకయమానా నదిం ఓతరతి.

    Ayaṃ pana viseso – yadā tassā antarāmagge kammajavātā caliṃsu, tadā mahāakālamegho udapādi. Samantato vijjulatāhi ādittaṃ viya meghathanitehi bhijjamānaṃ viya ca udakadhārānipātanirantaraṃ nabhaṃ ahosi. Sā taṃ disvā, ‘‘sāmi, me anovassakaṃ ṭhānaṃ jānāhī’’ti āha. So ito cito ca olokento ekaṃ tiṇasañchannaṃ gumbaṃ disvā tattha gantvā hatthagatāya vāsiyā tasmiṃ gumbe daṇḍake chinditukāmo tiṇehi sañchāditavammikasīsante uṭṭhitarukkhadaṇḍakaṃ chindi. Tāvadeva ca naṃ tato vammikato nikkhamitvā ghoraviso āsīviso ḍaṃsi. So tattheva patitvā kālamakāsi. Sā mahādukkhaṃ anubhavantī tassa āgamanaṃ olokentī dvepi dārake vātavuṭṭhiṃ asahamāne viravante urantare katvā, dvīhi jāṇukehi dvīhi hatthehi ca bhūmiṃ uppīḷetvā yathāṭhitāva rattiṃ vītināmetvā vibhātāya rattiyā maṃsapesivaṇṇaṃ ekaṃ puttaṃ pilotikacumbaṭake nipajjāpetvā hatthehi urehi ca pariggahetvā, itaraṃ ‘‘ehi, tāta, pitā te ito gato’’ti vatvā sāmikena gatamaggena gacchantī taṃ vammikasamīpe kālaṅkataṃ nisinnaṃ disvā ‘‘maṃ nissāya mama sāmiko mato’’ti rodantī paridevantī sakalarattiṃ devena vuṭṭhattā jaṇṇukappamāṇaṃ thanappamāṇaṃ udakaṃ savantiṃ antarāmagge nadiṃ patvā, attano mandabuddhitāya dubbalatāya ca dvīhi dārakehi saddhiṃ udakaṃ otarituṃ avisahantī jeṭṭhaputtaṃ orimatīre ṭhapetvā itaraṃ ādāya paratīraṃ gantvā sākhābhaṅgaṃ attharitvā tattha pilotikacumbaṭake nipajjāpetvā ‘‘itarassa santikaṃ gamissāmī’’ti bālaputtakaṃ pahātuṃ asakkontī punappunaṃ nivattitvā olokayamānā nadiṃ otarati.

    అథస్సా నదీమజ్ఝం గతకాలే ఏకో సేనో తం దారకం దిస్వా ‘‘మంసపేసీ’’తి సఞ్ఞాయ ఆకాసతో భస్సి. సా తం దిస్వా ఉభో హత్థే ఉక్ఖిపిత్వా ‘‘సూసూ’’తి తిక్ఖత్తుం మహాసద్దం నిచ్ఛారేసి. సేనో దూరభావేన తం అనాదియన్తో కుమారం గహేత్వా వేహాసం ఉప్పతి. ఓరిమతీరే ఠితో పుత్తో ఉభో హత్థే ఉక్ఖిపిత్వా మహాసద్దం నిచ్ఛారయమానం దిస్వా ‘‘మం సన్ధాయ వదతీ’’తి సఞ్ఞాయ వేగేన ఉదకే పతి. ఇతి బాలపుత్తకో సేనేన, జేట్ఠపుత్తకో ఉదకేన హతో. సా ‘‘ఏకో మే పుత్తో సేనేన గహితో, ఏకో ఉదకేన వూళ్హో, పన్థే మే పతి మతో’’తి రోదన్తీ పరిదేవన్తీ గచ్ఛన్తీ సావత్థితో ఆగచ్ఛన్తం ఏకం పురిసం దిస్వా పుచ్ఛి – ‘‘కత్థ వాసికోసి, తాతా’’తి? ‘‘సావత్థివాసికోమ్హి, అమ్మా’’తి. ‘‘సావత్థియం అసుకవీథియం అసుకకులం నామ అత్థి, తం జానాసి, తాతా’’తి? ‘‘జానామి, అమ్మ, తం పన మా పుచ్ఛి, అఞ్ఞం పుచ్ఛా’’తి. ‘‘అఞ్ఞేన మే పయోజనం నత్థి, తదేవ పుచ్ఛామి, తాతా’’తి. ‘‘అమ్మ, త్వం అత్తనో అనాచిక్ఖితుం న దేసి, అజ్జ తే సబ్బరత్తిం దేవో వస్సన్తో దిట్ఠో’’తి? ‘‘దిట్ఠో మే, తాత, మయ్హమేవ సో సబ్బరత్తిం వుట్ఠో, తం కారణం పచ్ఛా కథేస్సామి, ఏతస్మిం తావ మే సేట్ఠిగేహే పవత్తిం కథేహీ’’తి. ‘‘అమ్మ, అజ్జ రత్తియం సేట్ఠి చ భరియా చ సేట్ఠిపుత్తో చాతి తయోపి జనే అవత్థరమానం గేహం పతి, తే ఏకచితకాయం ఝాయన్తి, స్వాయం ధూమో పఞ్ఞాయతి, అమ్మా’’తి. సా తస్మిం ఖణే నివత్థవత్థమ్పి పతమానం న సఞ్జాని. సోకుమ్మత్తత్తం పత్వా జాతరూపేనేవ –

    Athassā nadīmajjhaṃ gatakāle eko seno taṃ dārakaṃ disvā ‘‘maṃsapesī’’ti saññāya ākāsato bhassi. Sā taṃ disvā ubho hatthe ukkhipitvā ‘‘sūsū’’ti tikkhattuṃ mahāsaddaṃ nicchāresi. Seno dūrabhāvena taṃ anādiyanto kumāraṃ gahetvā vehāsaṃ uppati. Orimatīre ṭhito putto ubho hatthe ukkhipitvā mahāsaddaṃ nicchārayamānaṃ disvā ‘‘maṃ sandhāya vadatī’’ti saññāya vegena udake pati. Iti bālaputtako senena, jeṭṭhaputtako udakena hato. Sā ‘‘eko me putto senena gahito, eko udakena vūḷho, panthe me pati mato’’ti rodantī paridevantī gacchantī sāvatthito āgacchantaṃ ekaṃ purisaṃ disvā pucchi – ‘‘kattha vāsikosi, tātā’’ti? ‘‘Sāvatthivāsikomhi, ammā’’ti. ‘‘Sāvatthiyaṃ asukavīthiyaṃ asukakulaṃ nāma atthi, taṃ jānāsi, tātā’’ti? ‘‘Jānāmi, amma, taṃ pana mā pucchi, aññaṃ pucchā’’ti. ‘‘Aññena me payojanaṃ natthi, tadeva pucchāmi, tātā’’ti. ‘‘Amma, tvaṃ attano anācikkhituṃ na desi, ajja te sabbarattiṃ devo vassanto diṭṭho’’ti? ‘‘Diṭṭho me, tāta, mayhameva so sabbarattiṃ vuṭṭho, taṃ kāraṇaṃ pacchā kathessāmi, etasmiṃ tāva me seṭṭhigehe pavattiṃ kathehī’’ti. ‘‘Amma, ajja rattiyaṃ seṭṭhi ca bhariyā ca seṭṭhiputto cāti tayopi jane avattharamānaṃ gehaṃ pati, te ekacitakāyaṃ jhāyanti, svāyaṃ dhūmo paññāyati, ammā’’ti. Sā tasmiṃ khaṇe nivatthavatthampi patamānaṃ na sañjāni. Sokummattattaṃ patvā jātarūpeneva –

    ‘‘ఉభో పుత్తా కాలఙ్కతా, పన్థే మయ్హం పతీ మతో;

    ‘‘Ubho puttā kālaṅkatā, panthe mayhaṃ patī mato;

    మాతా పితా చ భాతా చ, ఏకచితమ్హి డయ్హరే’’తి. (అప॰ థేరీ ౨.౨.౪౯౮) –

    Mātā pitā ca bhātā ca, ekacitamhi ḍayhare’’ti. (apa. therī 2.2.498) –

    విలపన్తీ పరిబ్భమతి.

    Vilapantī paribbhamati.

    తతో పట్ఠాయ తస్సా నివాసనమత్తేనపి పటేన అచరణతో పతితాచారత్తా పటాచారాత్వేవ సమఞ్ఞా అహోసి. తం దిస్వా మనుస్సా ‘‘గచ్ఛ, ఉమ్మత్తికే’’తి కేచి కచవరం మత్థకే ఖిపన్తి, అఞ్ఞే పంసుం ఓకిరన్తి, అపరే లేడ్డుం ఖిపన్తి. సత్థా జేతవనే మహాపరిసామజ్ఝే నిసీదిత్వా ధమ్మం దేసేన్తో తం తథా పరిబ్భమన్తిం దిస్వా ఞాణపరిపాకఞ్చ ఓలోకేత్వా యథా విహారాభిముఖీ ఆగచ్ఛతి, తథా అకాసి. పరిసా తం దిస్వా ‘‘ఇమిస్సా ఉమ్మత్తికాయ ఇతో ఆగన్తుం మాదత్థా’’తి ఆహ. ‘‘భగవా మా నం వారయిత్థా’’తి వత్వా అవిదూరట్ఠానం ఆగతకాలే ‘‘సతిం పటిలభ భగినీ’’తి ఆహ. సా తావదేవ బుద్ధానుభావేన సతిం పటిలభిత్వా నివత్థవత్థస్స పతితభావం సల్లక్ఖేత్వా హిరోత్తప్పం పచ్చుపట్ఠపేత్వా ఉక్కుటికం ఉపనిసజ్జాయ నిసీది. ఏకో పురిసో ఉత్తరసాటకం ఖిపి. సా తం నివాసేత్వా సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్చపతిట్ఠితేన వన్దిత్వా, ‘‘భన్తే, అవస్సయో మే హోథ, ఏకం మే పుత్తం సేనో గణ్హి, ఏకో ఉదకేన వూళ్హో, పన్థే పతి మతో, మాతాపితరో భాతా చ గేహేన అవత్థటా మతా ఏకచితకస్మిం ఝాయన్తీ’’తి సా సోకకారణం ఆచిక్ఖి. సత్థా ‘‘పటాచారే, మా చిన్తయి, తవ అవస్సయో భవితుం సమత్థస్సేవ సన్తికం ఆగతాసి. యథా హి త్వం ఇదాని పుత్తాదీనం మరణనిమిత్తం అస్సూని పవత్తేసి, ఏవం అనమతగ్గే సంసారే పుత్తాదీనం మరణహేతు పవత్తితం అస్సు చతున్నం మహాసముద్దానం ఉదకతో బహుతర’’న్తి దస్సేన్తో –

    Tato paṭṭhāya tassā nivāsanamattenapi paṭena acaraṇato patitācārattā paṭācārātveva samaññā ahosi. Taṃ disvā manussā ‘‘gaccha, ummattike’’ti keci kacavaraṃ matthake khipanti, aññe paṃsuṃ okiranti, apare leḍḍuṃ khipanti. Satthā jetavane mahāparisāmajjhe nisīditvā dhammaṃ desento taṃ tathā paribbhamantiṃ disvā ñāṇaparipākañca oloketvā yathā vihārābhimukhī āgacchati, tathā akāsi. Parisā taṃ disvā ‘‘imissā ummattikāya ito āgantuṃ mādatthā’’ti āha. ‘‘Bhagavā mā naṃ vārayitthā’’ti vatvā avidūraṭṭhānaṃ āgatakāle ‘‘satiṃ paṭilabha bhaginī’’ti āha. Sā tāvadeva buddhānubhāvena satiṃ paṭilabhitvā nivatthavatthassa patitabhāvaṃ sallakkhetvā hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā ukkuṭikaṃ upanisajjāya nisīdi. Eko puriso uttarasāṭakaṃ khipi. Sā taṃ nivāsetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā, ‘‘bhante, avassayo me hotha, ekaṃ me puttaṃ seno gaṇhi, eko udakena vūḷho, panthe pati mato, mātāpitaro bhātā ca gehena avatthaṭā matā ekacitakasmiṃ jhāyantī’’ti sā sokakāraṇaṃ ācikkhi. Satthā ‘‘paṭācāre, mā cintayi, tava avassayo bhavituṃ samatthasseva santikaṃ āgatāsi. Yathā hi tvaṃ idāni puttādīnaṃ maraṇanimittaṃ assūni pavattesi, evaṃ anamatagge saṃsāre puttādīnaṃ maraṇahetu pavattitaṃ assu catunnaṃ mahāsamuddānaṃ udakato bahutara’’nti dassento –

    ‘‘చతూసు సముద్దేసు జలం పరిత్తకం, తతో బహుం అస్సుజలం అనప్పకం;

    ‘‘Catūsu samuddesu jalaṃ parittakaṃ, tato bahuṃ assujalaṃ anappakaṃ;

    దుక్ఖేన ఫుట్ఠస్స నరస్స సోచనా, కిం కారణా అమ్మ తువం పమజ్జసీ’’తి. (ధ॰ ప॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౧౨ పటాచారాథేరీవత్థు) –

    Dukkhena phuṭṭhassa narassa socanā, kiṃ kāraṇā amma tuvaṃ pamajjasī’’ti. (dha. pa. aṭṭha. 1.112 paṭācārātherīvatthu) –

    గాథం అభాసి.

    Gāthaṃ abhāsi.

    ఏవం సత్థరి అనమతగ్గపరియాయకథం (సం॰ ని॰ ౨.౧౨౫-౧౨౬) కథేన్తే తస్సా సోకో తనుతరభావం అగమాసి. అథ నం తనుభూతసోకం ఞత్వా ‘‘పటాచారే, పుత్తాదయో నామ పరలోకం గచ్ఛన్తస్స తాణం వా లేణం వా సరణం వా భవితుం న సక్కోన్తీ’’తి విజ్జమానాపి తే న సన్తి ఏవ, తస్మా పణ్డితేన అత్తనో సీలం విసోధేత్వా నిబ్బానగామిమగ్గోయేవ సాధేతబ్బోతి దస్సేన్తో –

    Evaṃ satthari anamataggapariyāyakathaṃ (saṃ. ni. 2.125-126) kathente tassā soko tanutarabhāvaṃ agamāsi. Atha naṃ tanubhūtasokaṃ ñatvā ‘‘paṭācāre, puttādayo nāma paralokaṃ gacchantassa tāṇaṃ vā leṇaṃ vā saraṇaṃ vā bhavituṃ na sakkontī’’ti vijjamānāpi te na santi eva, tasmā paṇḍitena attano sīlaṃ visodhetvā nibbānagāmimaggoyeva sādhetabboti dassento –

    ‘‘న సన్తి పుత్తా తాణాయ, న పితా నాపి బన్ధవా;

    ‘‘Na santi puttā tāṇāya, na pitā nāpi bandhavā;

    అన్తకేనాధిపన్నస్స, నత్థి ఞాతీసు తాణతా.

    Antakenādhipannassa, natthi ñātīsu tāṇatā.

    ‘‘ఏతమత్థవసం ఞత్వా, పణ్డితో సీలసంవుతో;

    ‘‘Etamatthavasaṃ ñatvā, paṇḍito sīlasaṃvuto;

    నిబ్బానగమనం మగ్గం, ఖిప్పమేవ విసోధయే’’తి. (ధ॰ ప॰ ౨౮౮-౨౮౯) –

    Nibbānagamanaṃ maggaṃ, khippameva visodhaye’’ti. (dha. pa. 288-289) –

    ఇమాహి గాథాహి ధమ్మం దేసేసి. దేసనావసానే పటాచారా సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహిత్వా సత్థారం పబ్బజ్జం యాచి. సత్థా తం భిక్ఖునీనం సన్తికం నేత్వా పబ్బాజేసి. సా లద్ధూపసమ్పదా ఉపరిమగ్గత్థాయ విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తీ ఏకదివసం ఘటేన ఉదకం ఆదాయ పాదే ధోవన్తీ ఉదకం ఆసిఞ్చి. తం థోకం ఠానం గన్త్వా పచ్ఛిజ్జి, దుతియవారం ఆసిత్తం తతో దూరం అగమాసి, తతియవారం ఆసిత్తం తతోపి దూరతరం అగమాసి. సా తదేవ ఆరమ్మణం గహేత్వా తయో వయే పరిచ్ఛిన్దిత్వా ‘‘మయా పఠమం ఆసిత్తఉదకం వియ ఇమే సత్తా పఠమవయేపి మరన్తి, తతో దూరం గతం దుతియవారం ఆసిత్తం ఉదకం వియ మజ్ఝిమవయేపి, తతో దూరతరం గతం తతియవారం ఆసిత్తం ఉదకం వియ పచ్ఛిమవయేపి మరన్తియేవా’’తి చిన్తేసి. సత్థా గన్ధకుటియం నిసిన్నోవ ఓభాసం ఫరిత్వా తస్సా సమ్ముఖే ఠత్వా కథేన్తో వియ ‘‘ఏవమేతం, పటాచారే, సబ్బేపిమే సత్తా మరణధమ్మా, తస్మా పఞ్చన్నం ఖన్ధానం ఉదయబ్బయం అపస్సన్తస్స వస్ససతం జీవతో తం పస్సన్తస్స ఏకాహమ్పి ఏకక్ఖణమ్పి జీవితం సేయ్యో’’తి ఇమమత్థం దస్సేన్తో –

    Imāhi gāthāhi dhammaṃ desesi. Desanāvasāne paṭācārā sotāpattiphale patiṭṭhahitvā satthāraṃ pabbajjaṃ yāci. Satthā taṃ bhikkhunīnaṃ santikaṃ netvā pabbājesi. Sā laddhūpasampadā uparimaggatthāya vipassanāya kammaṃ karontī ekadivasaṃ ghaṭena udakaṃ ādāya pāde dhovantī udakaṃ āsiñci. Taṃ thokaṃ ṭhānaṃ gantvā pacchijji, dutiyavāraṃ āsittaṃ tato dūraṃ agamāsi, tatiyavāraṃ āsittaṃ tatopi dūrataraṃ agamāsi. Sā tadeva ārammaṇaṃ gahetvā tayo vaye paricchinditvā ‘‘mayā paṭhamaṃ āsittaudakaṃ viya ime sattā paṭhamavayepi maranti, tato dūraṃ gataṃ dutiyavāraṃ āsittaṃ udakaṃ viya majjhimavayepi, tato dūrataraṃ gataṃ tatiyavāraṃ āsittaṃ udakaṃ viya pacchimavayepi marantiyevā’’ti cintesi. Satthā gandhakuṭiyaṃ nisinnova obhāsaṃ pharitvā tassā sammukhe ṭhatvā kathento viya ‘‘evametaṃ, paṭācāre, sabbepime sattā maraṇadhammā, tasmā pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ apassantassa vassasataṃ jīvato taṃ passantassa ekāhampi ekakkhaṇampi jīvitaṃ seyyo’’ti imamatthaṃ dassento –

    ‘‘యో చ వస్ససతం జీవే, అపస్సం ఉదయబ్బయం;

    ‘‘Yo ca vassasataṃ jīve, apassaṃ udayabbayaṃ;

    ఏకాహం జీవితం సేయ్యో, పస్సతో ఉదయబ్బయ’’న్తి. (ధ॰ ప॰ ౧౧౩) –

    Ekāhaṃ jīvitaṃ seyyo, passato udayabbaya’’nti. (dha. pa. 113) –

    గాథమాహ. గాథాపరియోసానే పటాచారా సహ పటిసమ్భిదాహి అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేరీ ౨.౨.౪౬౮-౫౧౧) –

    Gāthamāha. Gāthāpariyosāne paṭācārā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.2.468-511) –

    ‘‘పదుముత్తరో నామ జినో, సబ్బధమ్మాన పారగూ;

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammāna pāragū;

    ఇతో సతసహస్సమ్హి, కప్పే ఉప్పజ్జి నాయకో.

    Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako.

    ‘‘తదాహం హంసవతియం, జాతా సేట్ఠికులే అహుం;

    ‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, jātā seṭṭhikule ahuṃ;

    నానారతనపజ్జోతే, మహాసుఖసమప్పితా.

    Nānāratanapajjote, mahāsukhasamappitā.

    ‘‘ఉపేత్వా తం మహావీరం, అస్సోసిం ధమ్మదేసనం;

    ‘‘Upetvā taṃ mahāvīraṃ, assosiṃ dhammadesanaṃ;

    తతో జాతపసాదాహం, ఉపేసిం సరణం జినం.

    Tato jātapasādāhaṃ, upesiṃ saraṇaṃ jinaṃ.

    ‘‘తతో వినయధారీనం, అగ్గం వణ్ణేసి నాయకో;

    ‘‘Tato vinayadhārīnaṃ, aggaṃ vaṇṇesi nāyako;

    భిక్ఖునిం లజ్జినిం తాదిం, కప్పాకప్పవిసారదం.

    Bhikkhuniṃ lajjiniṃ tādiṃ, kappākappavisāradaṃ.

    ‘‘తదా ముదితచిత్తాహం, తం ఠానమభికఙ్ఖినీ;

    ‘‘Tadā muditacittāhaṃ, taṃ ṭhānamabhikaṅkhinī;

    నిమన్తేత్వా దసబలం, ససఙ్ఘం లోకనాయకం.

    Nimantetvā dasabalaṃ, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘భోజయిత్వాన సత్తాహం, దదిత్వావ తిచీవరం;

    ‘‘Bhojayitvāna sattāhaṃ, daditvāva ticīvaraṃ;

    నిపచ్చ సిరసా పాదే, ఇదం వచనమబ్రవిం.

    Nipacca sirasā pāde, idaṃ vacanamabraviṃ.

    ‘‘యా తయా వణ్ణితా వీర, ఇతో అట్ఠమకే ముని;

    ‘‘Yā tayā vaṇṇitā vīra, ito aṭṭhamake muni;

    తాదిసాహం భవిస్సామి, యది సిజ్ఝతి నాయక.

    Tādisāhaṃ bhavissāmi, yadi sijjhati nāyaka.

    ‘‘తదా అవోచ మం సత్థా, భద్దే మా భాయి అస్సస;

    ‘‘Tadā avoca maṃ satthā, bhadde mā bhāyi assasa;

    అనాగతమ్హి అద్ధానే, లచ్ఛసే తం మనోరథం.

    Anāgatamhi addhāne, lacchase taṃ manorathaṃ.

    ‘‘సతసహస్సితో కప్పే, ఓక్కాకకులసమ్భవో;

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    గోతమో నామ గోత్తేన, సత్థా లోకే భవిస్సతి.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘తస్స ధమ్మేసు దాయాదా, ఓరసా ధమ్మనిమ్మితా;

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādā, orasā dhammanimmitā;

    పటాచారాతి నామేన, హేస్సతి సత్థు సావికా.

    Paṭācārāti nāmena, hessati satthu sāvikā.

    ‘‘తదాహం ముదితా హుత్వా, యావజీవం తదా జినం;

    ‘‘Tadāhaṃ muditā hutvā, yāvajīvaṃ tadā jinaṃ;

    మేత్తచిత్తా పరిచరిం, ససఙ్ఘం లోకనాయకం.

    Mettacittā paricariṃ, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘తేన కమ్మేన సుకతేన, చేతనాపణిధీహి చ;

    ‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘ఇమమ్హి భద్దకే కప్పే, బ్రహ్మబన్ధు మహాయసో;

    ‘‘Imamhi bhaddake kappe, brahmabandhu mahāyaso;

    కస్సపో నామ గోత్తేన, ఉప్పజ్జి వదతం వరో.

    Kassapo nāma gottena, uppajji vadataṃ varo.

    ‘‘ఉపట్ఠాకో మహేసిస్స, తదా ఆసి నరిస్సరో;

    ‘‘Upaṭṭhāko mahesissa, tadā āsi narissaro;

    కాసిరాజా కికీ నామ, బారాణసిపురుత్తమే.

    Kāsirājā kikī nāma, bārāṇasipuruttame.

    ‘‘తస్సాసిం తతియా ధీతా, భిక్ఖునీ ఇతి విస్సుతా;

    ‘‘Tassāsiṃ tatiyā dhītā, bhikkhunī iti vissutā;

    ధమ్మం సుత్వా జినగ్గస్స, పబ్బజ్జం సమరోచయిం.

    Dhammaṃ sutvā jinaggassa, pabbajjaṃ samarocayiṃ.

    ‘‘అనుజాని న నో తాతో, అగారేవ తదా మయం;

    ‘‘Anujāni na no tāto, agāreva tadā mayaṃ;

    వీసవస్ససహస్సాని, విచరిమ్హ అతన్దితా.

    Vīsavassasahassāni, vicarimha atanditā.

    ‘‘కోమారిబ్రహ్మచరియం, రాజకఞ్ఞా సుఖేధితా;

    ‘‘Komāribrahmacariyaṃ, rājakaññā sukhedhitā;

    బుద్ధోపట్ఠాననిరతా, ముదితా సత్తధీతరో.

    Buddhopaṭṭhānaniratā, muditā sattadhītaro.

    ‘‘సమణీ సమణగుత్తా చ, భిక్ఖునీ భిక్ఖుదాయికా;

    ‘‘Samaṇī samaṇaguttā ca, bhikkhunī bhikkhudāyikā;

    ధమ్మా చేవ సుధమ్మా చ, సత్తమీ సఙ్ఘదాయికా.

    Dhammā ceva sudhammā ca, sattamī saṅghadāyikā.

    ‘‘అహం ఉప్పలవణ్ణా చ, ఖేమా భద్దా చ భిక్ఖునీ;

    ‘‘Ahaṃ uppalavaṇṇā ca, khemā bhaddā ca bhikkhunī;

    కిసాగోతమీ ధమ్మదిన్నా, విసాఖా హోతి సత్తమీ.

    Kisāgotamī dhammadinnā, visākhā hoti sattamī.

    ‘‘తేహి కమ్మేహి సుకతేహి, చేతనాపణిధీహి చ;

    ‘‘Tehi kammehi sukatehi, cetanāpaṇidhīhi ca;

    జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘పచ్ఛిమే చ భవే దాని, జాతా సేట్ఠికులే అహం;

    ‘‘Pacchime ca bhave dāni, jātā seṭṭhikule ahaṃ;

    సావత్థియం పురవరే, ఇద్ధే ఫీతే మహద్ధనే.

    Sāvatthiyaṃ puravare, iddhe phīte mahaddhane.

    ‘‘యదా చ యోబ్బనూపేతా, వితక్కవసగా అహం;

    ‘‘Yadā ca yobbanūpetā, vitakkavasagā ahaṃ;

    నరం జారపతిం దిస్వా, తేన సద్ధిం అగచ్ఛహం.

    Naraṃ jārapatiṃ disvā, tena saddhiṃ agacchahaṃ.

    ‘‘ఏకపుత్తపసూతాహం, దుతియో కుచ్ఛియా మమ;

    ‘‘Ekaputtapasūtāhaṃ, dutiyo kucchiyā mama;

    తదాహం మాతాపితరో, ఓక్ఖామీతి సునిచ్ఛితా.

    Tadāhaṃ mātāpitaro, okkhāmīti sunicchitā.

    ‘‘నారోచేసిం పతిం మయ్హం, తదా తమ్హి పవాసితే;

    ‘‘Nārocesiṃ patiṃ mayhaṃ, tadā tamhi pavāsite;

    ఏకికా నిగ్గతా గేహా, గన్తుం సావత్థిముత్తమం.

    Ekikā niggatā gehā, gantuṃ sāvatthimuttamaṃ.

    ‘‘తతో మే సామి ఆగన్త్వా, సమ్భావేసి పథే మమం;

    ‘‘Tato me sāmi āgantvā, sambhāvesi pathe mamaṃ;

    తదా మే కమ్మజా వాతా, ఉప్పన్నా అతిదారుణా.

    Tadā me kammajā vātā, uppannā atidāruṇā.

    ‘‘ఉట్ఠితో చ మహామేఘో, పసూతిసమయే మమ;

    ‘‘Uṭṭhito ca mahāmegho, pasūtisamaye mama;

    దబ్బత్థాయ తదా గన్త్వా, సామి సప్పేన మారితో.

    Dabbatthāya tadā gantvā, sāmi sappena mārito.

    ‘‘తదా విజాతదుక్ఖేన, అనాథా కపణా అహం;

    ‘‘Tadā vijātadukkhena, anāthā kapaṇā ahaṃ;

    కున్నదిం పూరితం దిస్వా, గచ్ఛన్తీ సకులాలయం.

    Kunnadiṃ pūritaṃ disvā, gacchantī sakulālayaṃ.

    ‘‘బాలం ఆదాయ అతరిం, పారకూలే చ ఏకకం;

    ‘‘Bālaṃ ādāya atariṃ, pārakūle ca ekakaṃ;

    సాయేత్వా బాలకం పుత్తం, ఇతరం తరణాయహం.

    Sāyetvā bālakaṃ puttaṃ, itaraṃ taraṇāyahaṃ.

    ‘‘నివత్తా ఉక్కుసో హాసి, తరుణం విలపన్తకం;

    ‘‘Nivattā ukkuso hāsi, taruṇaṃ vilapantakaṃ;

    ఇతరఞ్చ వహీ సోతో, సాహం సోకసమప్పితా.

    Itarañca vahī soto, sāhaṃ sokasamappitā.

    ‘‘సావత్థినగరం గన్త్వా, అస్సోసిం సజనే మతే;

    ‘‘Sāvatthinagaraṃ gantvā, assosiṃ sajane mate;

    తదా అవోచం సోకట్టా, మహాసోకసమప్పితా.

    Tadā avocaṃ sokaṭṭā, mahāsokasamappitā.

    ‘‘ఉభో పుత్తా కాలఙ్కతా, పన్థే మయ్హం పతీ మతో;

    ‘‘Ubho puttā kālaṅkatā, panthe mayhaṃ patī mato;

    మాతా పితా చ భాతా చ, ఏకచితమ్హి డయ్హరే.

    Mātā pitā ca bhātā ca, ekacitamhi ḍayhare.

    ‘‘తదా కిసా చ పణ్డు చ, అనాథా దీనమానసా;

    ‘‘Tadā kisā ca paṇḍu ca, anāthā dīnamānasā;

    ఇతో తతో భమన్తీహం, అద్దసం నరసారథిం.

    Ito tato bhamantīhaṃ, addasaṃ narasārathiṃ.

    ‘‘తతో అవోచ మం సత్థా, పుత్తే మా సోచి అస్సస;

    ‘‘Tato avoca maṃ satthā, putte mā soci assasa;

    అత్తానం తే గవేసస్సు, కిం నిరత్థం విహఞ్ఞసి.

    Attānaṃ te gavesassu, kiṃ niratthaṃ vihaññasi.

    ‘‘న సన్తి పుత్తా తాణాయ, న ఞాతీ నాపి బన్ధవా;

    ‘‘Na santi puttā tāṇāya, na ñātī nāpi bandhavā;

    అన్తకేనాధిపన్నస్స, నత్థి ఞాతీసు తాణతా.

    Antakenādhipannassa, natthi ñātīsu tāṇatā.

    ‘‘తం సుత్వా మునినో వాక్యం, పఠమం ఫలమజ్ఝగం;

    ‘‘Taṃ sutvā munino vākyaṃ, paṭhamaṃ phalamajjhagaṃ;

    పబ్బజిత్వాన నచిరం, అరహత్తమపాపుణిం.

    Pabbajitvāna naciraṃ, arahattamapāpuṇiṃ.

    ‘‘ఇద్ధీసు చ వసీ హోమి, దిబ్బాయ సోతధాతుయా;

    ‘‘Iddhīsu ca vasī homi, dibbāya sotadhātuyā;

    పరచిత్తాని జానామి, సత్థుసాసనకారికా.

    Paracittāni jānāmi, satthusāsanakārikā.

    ‘‘పుబ్బేనివాసం జానామి, దిబ్బచక్ఖు విసోధితం;

    ‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;

    ఖేపేత్వా ఆసవే సబ్బే, విసుద్ధాసిం సునిమ్మలా.

    Khepetvā āsave sabbe, visuddhāsiṃ sunimmalā.

    ‘‘తతోహం వినయం సబ్బం, సన్తికే సబ్బదస్సినో;

    ‘‘Tatohaṃ vinayaṃ sabbaṃ, santike sabbadassino;

    ఉగ్గహిం సబ్బవిత్థారం, బ్యాహరిఞ్చ యథాతథం.

    Uggahiṃ sabbavitthāraṃ, byāhariñca yathātathaṃ.

    ‘‘జినో తస్మిం గుణే తుట్ఠో, ఏతదగ్గే ఠపేసి మం;

    ‘‘Jino tasmiṃ guṇe tuṭṭho, etadagge ṭhapesi maṃ;

    అగ్గా వినయధారీనం, పటాచారావ ఏకికా.

    Aggā vinayadhārīnaṃ, paṭācārāva ekikā.

    ‘‘పరిచిణ్ణో మయా సత్థా, కతం బుద్ధస్స సాసనం;

    ‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;

    ఓహితో గరుకో భారో, భవనేత్తి సమూహతా.

    Ohito garuko bhāro, bhavanetti samūhatā.

    ‘‘యస్సత్థాయ పబ్బజితా, అగారస్మానగారియం;

    ‘‘Yassatthāya pabbajitā, agārasmānagāriyaṃ;

    సో మే అత్థో అనుప్పత్తో, సబ్బసంయోజనక్ఖయో.

    So me attho anuppatto, sabbasaṃyojanakkhayo.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా సేక్ఖకాలే అత్తనో పటిపత్తిం పచ్చవేక్ఖిత్వా ఉపరివిసేసస్స నిబ్బత్తితాకారం విభావేన్తీ ఉదానవసేన –

    Arahattaṃ pana patvā sekkhakāle attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā uparivisesassa nibbattitākāraṃ vibhāventī udānavasena –

    ౧౧౨.

    112.

    ‘‘నఙ్గలేహి కసం ఖేత్తం, బీజాని పవపం ఛమా;

    ‘‘Naṅgalehi kasaṃ khettaṃ, bījāni pavapaṃ chamā;

    పుత్తదారాని పోసేన్తా, ధనం విన్దన్తి మాణవా.

    Puttadārāni posentā, dhanaṃ vindanti māṇavā.

    ౧౧౩.

    113.

    ‘‘కిమహం సీలసమ్పన్నా, సత్థుసాసనకారికా;

    ‘‘Kimahaṃ sīlasampannā, satthusāsanakārikā;

    నిబ్బానం నాధిగచ్ఛామి, అకుసీతా అనుద్ధతా.

    Nibbānaṃ nādhigacchāmi, akusītā anuddhatā.

    ౧౧౪.

    114.

    ‘‘పాదే పక్ఖాలయిత్వాన, ఉదకేసు కరోమహం;

    ‘‘Pāde pakkhālayitvāna, udakesu karomahaṃ;

    పాదోదకఞ్చ దిస్వాన, థలతో నిన్నమాగతం.

    Pādodakañca disvāna, thalato ninnamāgataṃ.

    ౧౧౫.

    115.

    ‘‘తతో చిత్తం సమాధేసిం, అస్సం భద్రంవజానియం;

    ‘‘Tato cittaṃ samādhesiṃ, assaṃ bhadraṃvajāniyaṃ;

    తతో దీపం గహేత్వాన, విహారం పావిసిం అహం;

    Tato dīpaṃ gahetvāna, vihāraṃ pāvisiṃ ahaṃ;

    సేయ్యం ఓలోకయిత్వాన, మఞ్చకమ్హి ఉపావిసిం.

    Seyyaṃ olokayitvāna, mañcakamhi upāvisiṃ.

    ౧౧౬.

    116.

    ‘‘తతో సూచిం గహేత్వాన, వట్టిం ఓకస్సయామహం;

    ‘‘Tato sūciṃ gahetvāna, vaṭṭiṃ okassayāmahaṃ;

    పదీపస్సేవ నిబ్బానం, విమోక్ఖో అహు చేతసో’’తి. – ఇమా గాథా అభాసి;

    Padīpasseva nibbānaṃ, vimokkho ahu cetaso’’ti. – imā gāthā abhāsi;

    తత్థ కసన్తి కసన్తా కసికమ్మం కరోన్తా. బహుత్థే హి ఇదం ఏకవచనం. పవపన్తి బీజాని వపన్తా. ఛమాతి ఛమాయం. భుమ్మత్థే హి ఇదం పచ్చత్తవచనం. అయఞ్హేత్థ సఙ్ఖేపత్థో – ఇమే మాణవా సత్తా నఙ్గలేహి ఫాలేహి ఖేత్తం కసన్తా యథాధిప్పాయం ఖేత్తభూమియం పుబ్బణ్ణాపరణ్ణభేదాని బీజాని వపన్తా తంహేతు తంనిమిత్తం అత్తానం పుత్తదారాదీని పోసేన్తా హుత్వా ధనం పటిలభన్తి. ఏవం ఇమస్మిం లోకే యోనిసో పయుత్తో పచ్చత్తపురిసకారో నామ సఫలో సఉదయో.

    Tattha kasanti kasantā kasikammaṃ karontā. Bahutthe hi idaṃ ekavacanaṃ. Pavapanti bījāni vapantā. Chamāti chamāyaṃ. Bhummatthe hi idaṃ paccattavacanaṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – ime māṇavā sattā naṅgalehi phālehi khettaṃ kasantā yathādhippāyaṃ khettabhūmiyaṃ pubbaṇṇāparaṇṇabhedāni bījāni vapantā taṃhetu taṃnimittaṃ attānaṃ puttadārādīni posentā hutvā dhanaṃ paṭilabhanti. Evaṃ imasmiṃ loke yoniso payutto paccattapurisakāro nāma saphalo saudayo.

    తత్థ కిమహం సీలసమ్పన్నా, సత్థుసాసనకారికా. నిబ్బానం నాధిగచ్ఛామి, అకుసీతా అనుద్ధతాతి అహం సువిసుద్ధసీలా ఆరద్ధవీరియతాయ అకుసీతా అజ్ఝత్తం సుసమాహితచిత్తతాయ అనుద్ధతా చ హుత్వా చతుసచ్చకమ్మట్ఠానభావనాసఙ్ఖాతం సత్థు సాసనం కరోన్తీ కస్మా నిబ్బానం నాధిగచ్ఛామి, అధిగమిస్సామి ఏవాతి.

    Tattha kimahaṃ sīlasampannā, satthusāsanakārikā. Nibbānaṃ nādhigacchāmi, akusītā anuddhatāti ahaṃ suvisuddhasīlā āraddhavīriyatāya akusītā ajjhattaṃ susamāhitacittatāya anuddhatā ca hutvā catusaccakammaṭṭhānabhāvanāsaṅkhātaṃ satthu sāsanaṃ karontī kasmā nibbānaṃ nādhigacchāmi, adhigamissāmi evāti.

    ఏవం పన చిన్తేత్వా విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తీ ఏకదివసం పాదధోవనఉదకే నిమిత్తం గణ్హి. తేనాహ ‘‘పాదే పక్ఖాలయిత్వానా’’తిఆది . తస్సత్థో – అహం పాదే ధోవన్తీ పాదపక్ఖాలనహేతు తిక్ఖత్తుం ఆసిత్తేసు ఉదకేసు థలతో నిన్నమాగతం పాదోదకం దిస్వా నిమిత్తం కరోమి.

    Evaṃ pana cintetvā vipassanāya kammaṃ karontī ekadivasaṃ pādadhovanaudake nimittaṃ gaṇhi. Tenāha ‘‘pāde pakkhālayitvānā’’tiādi . Tassattho – ahaṃ pāde dhovantī pādapakkhālanahetu tikkhattuṃ āsittesu udakesu thalato ninnamāgataṃ pādodakaṃ disvā nimittaṃ karomi.

    ‘‘యథా ఇదం ఉదకం ఖయధమ్మం వయధమ్మం, ఏవం సత్తానం ఆయుసఙ్ఖారా’’తి ఏవం అనిచ్చలక్ఖణం, తదనుసారేన దుక్ఖలక్ఖణం, అనత్తలక్ఖణఞ్చ ఉపధారేత్వా విపస్సనం వడ్ఢేన్తీ తతో చిత్తం సమాధేసిం, అస్సం భద్రంవజానియన్తి యథా అస్సం భద్రం ఆజానియం కుసలో సారథి సుఖేన సారేతి, ఏవం మయ్హం చిత్తం సుఖేనేవ సమాధేసిం, విపస్సనాసమాధినా సమాహితం అకాసిం. ఏవం పన విపస్సనం వడ్ఢేన్తీ ఉతుసప్పాయనిజిగిసాయ ఓవరకం పవిసన్తీ అన్ధకారవిధమనత్థం దీపం గహేత్వా గబ్భం పవిసిత్వా దీపం ఠపేత్వా మఞ్చకే నిసిన్నమత్తావ దీపం విజ్ఝాపేతుం అగ్గళసూచియా దీపవట్టిం ఆకడ్ఢిం, తావదేవ ఉతుసప్పాయలాభేన తస్సా చిత్తం సమాహితం అహోసి, విపస్సనావీథిం ఓతరి, మగ్గేన ఘట్టేసి. తతో మగ్గపటిపాటియా సబ్బసో ఆసవానం ఖయో అహోసి. తేన వుత్తం – ‘‘తతో దీపం గహేత్వాన…పే॰… విమోక్ఖో అహు చేతసో’’తి. తత్థ సేయ్యం ఓలోకయిత్వానాతి దీపాలోకేన సేయ్యం పస్సిత్వా.

    ‘‘Yathā idaṃ udakaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ, evaṃ sattānaṃ āyusaṅkhārā’’ti evaṃ aniccalakkhaṇaṃ, tadanusārena dukkhalakkhaṇaṃ, anattalakkhaṇañca upadhāretvā vipassanaṃ vaḍḍhentī tato cittaṃ samādhesiṃ, assaṃ bhadraṃvajāniyanti yathā assaṃ bhadraṃ ājāniyaṃ kusalo sārathi sukhena sāreti, evaṃ mayhaṃ cittaṃ sukheneva samādhesiṃ, vipassanāsamādhinā samāhitaṃ akāsiṃ. Evaṃ pana vipassanaṃ vaḍḍhentī utusappāyanijigisāya ovarakaṃ pavisantī andhakāravidhamanatthaṃ dīpaṃ gahetvā gabbhaṃ pavisitvā dīpaṃ ṭhapetvā mañcake nisinnamattāva dīpaṃ vijjhāpetuṃ aggaḷasūciyā dīpavaṭṭiṃ ākaḍḍhiṃ, tāvadeva utusappāyalābhena tassā cittaṃ samāhitaṃ ahosi, vipassanāvīthiṃ otari, maggena ghaṭṭesi. Tato maggapaṭipāṭiyā sabbaso āsavānaṃ khayo ahosi. Tena vuttaṃ – ‘‘tato dīpaṃ gahetvāna…pe… vimokkho ahu cetaso’’ti. Tattha seyyaṃ olokayitvānāti dīpālokena seyyaṃ passitvā.

    సూచిన్తి అగ్గళసూచిం. వట్టిం ఓకస్సయామీతి దీపం విజ్ఝాపేతుం తేలాభిముఖం దీపవట్టిం ఆకడ్ఢేమి. విమోక్ఖోతి కిలేసేహి విమోక్ఖో. సో పన యస్మా పరమత్థతో చిత్తస్స సన్తతి, తస్మా వుత్తం ‘‘చేతసో’’తి. యథా పన వట్టితేలాదికే పచ్చయే సతి ఉప్పజ్జనారహో పదీపో తదభావే అనుప్పజ్జనతో నిబ్బుతోతి వుచ్చతి, ఏవం కిలేసాదిపచ్చయే సతి ఉప్పజ్జనారహం చిత్తం తదభావే అనుప్పజ్జనతో విముత్తన్తి వుచ్చతీతి ఆహ – ‘‘పదీపస్సేవ నిబ్బానం, విమోక్ఖో అహు చేతసో’’తి.

    Sūcinti aggaḷasūciṃ. Vaṭṭiṃ okassayāmīti dīpaṃ vijjhāpetuṃ telābhimukhaṃ dīpavaṭṭiṃ ākaḍḍhemi. Vimokkhoti kilesehi vimokkho. So pana yasmā paramatthato cittassa santati, tasmā vuttaṃ ‘‘cetaso’’ti. Yathā pana vaṭṭitelādike paccaye sati uppajjanāraho padīpo tadabhāve anuppajjanato nibbutoti vuccati, evaṃ kilesādipaccaye sati uppajjanārahaṃ cittaṃ tadabhāve anuppajjanato vimuttanti vuccatīti āha – ‘‘padīpasseva nibbānaṃ, vimokkho ahu cetaso’’ti.

    పటాచారాథేరీగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Paṭācārātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరీగాథాపాళి • Therīgāthāpāḷi / ౧౦. పటాచారాథేరీగాథా • 10. Paṭācārātherīgāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact