| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
पाटलिगामवत्थुकथा
Pāṭaligāmavatthukathā
२८५. सब्बसन्थरिन्ति यथा सब्बं सन्थतं होति, एवं।
285.Sabbasantharinti yathā sabbaṃ santhataṃ hoti, evaṃ.
२८६. सुनिधवस्सकाराति सुनिधो च वस्सकारो च द्वे ब्राह्मणा मगधरञ्ञो महामत्ता महामच्चा। वज्जीनं पटिबाहायाति वज्जिराजकुलानं आयमुखपच्छिन्दनत्थं। वत्थूनीति घरवत्थूनि। चित्तानि नमन्ति निवेसनानि मापेतुन्ति ता किर देवता वत्थुविज्जापाठकानं सरीरे अधिमुच्चित्वा एवं चित्तानि नामेन्ति। कस्मा? अम्हाकं यथानुरूपं सक्कारं करिस्सन्तीति अत्थो। तावतिंसेहीति लोके किर सक्कं देवराजानं विस्सकम्मञ्च उपादाय तावतिंसा पण्डिताति सद्दो अब्भुग्गतो, तेनेवाह तावतिंसेहीति, तावतिंसेहि सद्धिं मन्तेत्वा विय मापेन्तीति अत्थो। यावता अरियं आयतनन्ति यत्तकं अरियमनुस्सानं ओसरणट्ठानं नाम अत्थि। यावता वणिप्पथोति यत्तकं वाणिजानं आभतभण्डस्स रासिवसेनेव कयविक्कयट्ठानं नाम अत्थि। इदं अग्गनगरन्ति तेसं अरियायतनवणिप्पथानं इदं अग्गनगरं भविस्सति। पुटभेदनन्ति पुटभेदनट्ठानं मोचनट्ठानन्ति वुत्तं होति। अग्गितो वातिआदीसु समुच्चयत्थो वा सद्दो। तत्र हि एकस्स कोट्ठासस्स अग्गितो, एकस्स उदकतो, एकस्स अब्भन्तरतो, अञ्ञमञ्ञभेदा अन्तरायो भविस्सति। उळुम्पन्ति पारगमनत्थाय आणियो आकोटेत्वा कतं। कुल्लन्ति वल्लिआदीहि बन्धित्वा कतं।
286.Sunidhavassakārāti sunidho ca vassakāro ca dve brāhmaṇā magadharañño mahāmattā mahāmaccā. Vajjīnaṃ paṭibāhāyāti vajjirājakulānaṃ āyamukhapacchindanatthaṃ. Vatthūnīti gharavatthūni. Cittāni namanti nivesanāni māpetunti tā kira devatā vatthuvijjāpāṭhakānaṃ sarīre adhimuccitvā evaṃ cittāni nāmenti. Kasmā? Amhākaṃ yathānurūpaṃ sakkāraṃ karissantīti attho. Tāvatiṃsehīti loke kira sakkaṃ devarājānaṃ vissakammañca upādāya tāvatiṃsā paṇḍitāti saddo abbhuggato, tenevāha tāvatiṃsehīti, tāvatiṃsehi saddhiṃ mantetvā viya māpentīti attho. Yāvatā ariyaṃ āyatananti yattakaṃ ariyamanussānaṃ osaraṇaṭṭhānaṃ nāma atthi. Yāvatā vaṇippathoti yattakaṃ vāṇijānaṃ ābhatabhaṇḍassa rāsivaseneva kayavikkayaṭṭhānaṃ nāma atthi. Idaṃ agganagaranti tesaṃ ariyāyatanavaṇippathānaṃ idaṃ agganagaraṃ bhavissati. Puṭabhedananti puṭabhedanaṭṭhānaṃ mocanaṭṭhānanti vuttaṃ hoti. Aggito vātiādīsu samuccayattho vā saddo. Tatra hi ekassa koṭṭhāsassa aggito, ekassa udakato, ekassa abbhantarato, aññamaññabhedā antarāyo bhavissati. Uḷumpanti pāragamanatthāya āṇiyo ākoṭetvā kataṃ. Kullanti valliādīhi bandhitvā kataṃ.
अण्णवन्ति सब्बन्तिमेन परिच्छेदेन योजनमत्तं गम्भीरस्स च पुथुल्लस्स च उदकट्ठानस्सेतं अधिवचनं। सरन्ति इध नदी अधिप्पेता। इदं वुत्तं होति – ये गम्भीरं वित्थतं तण्हासरं तरन्ति, ते अरियमग्गसङ्खातं सेतुं कत्वान विसज्ज पल्ललानि अनामसित्वाव उदकभरितानि निन्नट्ठानानि; अयं पन इदं अप्पमत्तकं उदकं उत्तरितुकामोपि कुल्लञ्हि परिजनो बन्धति, बुद्धा पन बुद्धसावका च विना एव कुल्लेन तिण्णा मेधाविनो जनाति।
Aṇṇavanti sabbantimena paricchedena yojanamattaṃ gambhīrassa ca puthullassa ca udakaṭṭhānassetaṃ adhivacanaṃ. Saranti idha nadī adhippetā. Idaṃ vuttaṃ hoti – ye gambhīraṃ vitthataṃ taṇhāsaraṃ taranti, te ariyamaggasaṅkhātaṃ setuṃ katvāna visajja pallalāni anāmasitvāva udakabharitāni ninnaṭṭhānāni; ayaṃ pana idaṃ appamattakaṃ udakaṃ uttaritukāmopi kullañhi parijano bandhati, buddhā pana buddhasāvakā ca vinā eva kullena tiṇṇā medhāvino janāti.
२८७. अननुबोधाति अबुज्झनेन। सन्धावितन्ति भवतो भवं गमनवसेन सन्धावितं। संसरितन्ति पुनप्पुनं गमनवसेन संसरितं। ममञ्चेव तुम्हाकञ्चाति मया च तुम्हेहि च। अथ वा सन्धावितं संसरितन्ति सन्धावनं संसरणं ममञ्चेव तुम्हाकञ्च अहोसीति एवमेत्थ अत्थो दट्ठब्बो। संसितन्ति संसरितं। भवनेत्ति समूहताति भवतो भवगमना सन्धावना तण्हारज्जु सुट्ठु हता छिन्ना अप्पवत्तिकता।
287.Ananubodhāti abujjhanena. Sandhāvitanti bhavato bhavaṃ gamanavasena sandhāvitaṃ. Saṃsaritanti punappunaṃ gamanavasena saṃsaritaṃ. Mamañceva tumhākañcāti mayā ca tumhehi ca. Atha vā sandhāvitaṃ saṃsaritanti sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ mamañceva tumhākañca ahosīti evamettha attho daṭṭhabbo. Saṃsitanti saṃsaritaṃ. Bhavanetti samūhatāti bhavato bhavagamanā sandhāvanā taṇhārajju suṭṭhu hatā chinnā appavattikatā.
२८९. नीलाति इदं सब्बसङ्गाहकं। नीलवण्णातिआदि तस्सेव विभागदस्सनत्थं। तत्थ न तेसं पकतिवण्णा नीला, नीलविलेपनानं विचित्ततावसेनेतं वुत्तं। पटिवट्टेसीति पहारेसि। साहारं दज्जेय्याथाति सजनपदं ददेय्याथ। अङ्गुलिं फोटेसुन्ति अङ्गुलिं चालेसुं। अम्बकायाति इत्थिकाय। ओलोकेथाति पस्सथ। अपलोकेथाति पुनप्पुनं पस्सथ। उपसंहरथाति उपनेथ। इमं लिच्छविपरिसं तुम्हाकं चित्तेन तावतिंसपरिसं हरथ, तावतिंसस्स समकं कत्वा पस्सथाति अत्थो।
289.Nīlāti idaṃ sabbasaṅgāhakaṃ. Nīlavaṇṇātiādi tasseva vibhāgadassanatthaṃ. Tattha na tesaṃ pakativaṇṇā nīlā, nīlavilepanānaṃ vicittatāvasenetaṃ vuttaṃ. Paṭivaṭṭesīti pahāresi. Sāhāraṃ dajjeyyāthāti sajanapadaṃ dadeyyātha. Aṅguliṃ phoṭesunti aṅguliṃ cālesuṃ. Ambakāyāti itthikāya. Olokethāti passatha. Apalokethāti punappunaṃ passatha. Upasaṃharathāti upanetha. Imaṃ licchaviparisaṃ tumhākaṃ cittena tāvatiṃsaparisaṃ haratha, tāvatiṃsassa samakaṃ katvā passathāti attho.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
१७३. पाटलिगामवत्थु • 173. Pāṭaligāmavatthu
१७४. सुनिधवस्सकारवत्थु • 174. Sunidhavassakāravatthu
१७५. कोटिगामे सच्चकथा • 175. Koṭigāme saccakathā
१७७. लिच्छवीवत्थु • 177. Licchavīvatthu
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
पाटलिगामवत्थुकथावण्णना • Pāṭaligāmavatthukathāvaṇṇanā
सुनिधवस्सकारवत्थुकथावण्णना • Sunidhavassakāravatthukathāvaṇṇanā
कोटिगामे सच्चकथावण्णना • Koṭigāme saccakathāvaṇṇanā
लिच्छवीवत्थुकथावण्णना • Licchavīvatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / यागुमधुगोळकादिकथावण्णना • Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā
पाटलिगामवत्थुकथावण्णना • Pāṭaligāmavatthukathāvaṇṇanā
कोटिगामेसच्चकथावण्णना • Koṭigāmesaccakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १७३. पाटलिगामवत्थुकथा • 173. Pāṭaligāmavatthukathā
