| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
१३. पाटलियसुत्तवण्णना
13. Pāṭaliyasuttavaṇṇanā
३६५. ‘‘मायञ्चाहं पजानामी’’ति वचनं कामं तेसं मायावीभावदस्सनपरं, भगवतो पन मायासाठेय्यादिकस्स सब्बस्स पापधम्मस्स बोधिमूले एव सेतुघातो, तस्मा सब्बसो पहीनमायो, सब्बञ्ञुताय मायं अञ्ञे च ञेय्ये सब्बसो जानाति। तेन वुत्तं ‘‘मायञ्चाहं, गामणि, पजानामी’’तिआदि। मायञ्च पजानामीति न केवलमहं मायं एव जानामि, अथ खो अञ्ञम्पि इदञ्चिदञ्च जानामीति।
365. ‘‘Māyañcāhaṃ pajānāmī’’ti vacanaṃ kāmaṃ tesaṃ māyāvībhāvadassanaparaṃ, bhagavato pana māyāsāṭheyyādikassa sabbassa pāpadhammassa bodhimūle eva setughāto, tasmā sabbaso pahīnamāyo, sabbaññutāya māyaṃ aññe ca ñeyye sabbaso jānāti. Tena vuttaṃ ‘‘māyañcāhaṃ, gāmaṇi, pajānāmī’’tiādi. Māyañca pajānāmīti na kevalamahaṃ māyaṃ eva jānāmi, atha kho aññampi idañcidañca jānāmīti.
इत्थिकामेहीति इत्थीहि चेव तदञ्ञकामेहि च। एकस्मिं ठानेति एकस्मिं पदेसे। एकेकस्सेव आगन्तुकस्स गहट्ठस्स वा पब्बजितस्स वा। सत्तिअनुरूपेनाति विभवसत्तिअनुरूपेन। बलानुरूपेनाति परिवारबलानुरूपेन। सत्तिअनुरूपेनाति वा सद्धासत्तिअनुरूपेन। बलानुरूपेनाति विभवबलानुरूपेन। धम्मेसु समाधि दसकुसलधम्मेसु समाधानं। अग्गहितचित्तता परियुट्ठकारिता। तेन लोकियसीलविसुद्धि दिट्ठिविसुद्धि च वुत्ता। तथा चाह – ‘‘को चादि कुसलानं धम्मानं, सीलञ्च सुविसुद्धं दिट्ठि च उजुका’’ति (सं॰ नि॰ ५.३६९)। तत्थ पतिट्ठितस्स उपरि कत्तब्बं दस्सेतुं ‘‘धम्मसमाधिस्मिं ठितो’’तिआदि वुत्तं। अयं पटिपदाति तस्स कम्मफलवादिनो सत्थु वचनं सब्बेसञ्च अयं मय्हं सीलसंवरब्रह्मविहारभावनासङ्खातापटिपदा अनपराधकताय एव संवत्तति। जयग्गाहोति उभयथापि मय्हं काचि जानि नत्थि।
Itthikāmehīti itthīhi ceva tadaññakāmehi ca. Ekasmiṃ ṭhāneti ekasmiṃ padese. Ekekasseva āgantukassa gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā. Sattianurūpenāti vibhavasattianurūpena. Balānurūpenāti parivārabalānurūpena. Sattianurūpenāti vā saddhāsattianurūpena. Balānurūpenāti vibhavabalānurūpena. Dhammesu samādhi dasakusaladhammesu samādhānaṃ. Aggahitacittatā pariyuṭṭhakāritā. Tena lokiyasīlavisuddhi diṭṭhivisuddhi ca vuttā. Tathā cāha – ‘‘ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ, sīlañca suvisuddhaṃ diṭṭhi ca ujukā’’ti (saṃ. ni. 5.369). Tattha patiṭṭhitassa upari kattabbaṃ dassetuṃ ‘‘dhammasamādhismiṃ ṭhito’’tiādi vuttaṃ. Ayaṃ paṭipadāti tassa kammaphalavādino satthu vacanaṃ sabbesañca ayaṃ mayhaṃ sīlasaṃvarabrahmavihārabhāvanāsaṅkhātāpaṭipadā anaparādhakatāya eva saṃvattati. Jayaggāhoti ubhayathāpi mayhaṃ kāci jāni natthi.
पञ्च धम्मा धम्मसमाधि नाम, विपस्सनामग्गफलधम्ममत्तं वा। ततियविकप्पे सीलादिविसुद्धिया सद्धिं ब्रह्मविहारा यथावुत्ततिविधधम्मावहत्ता एव धम्मसमाधि नाम। पूरेन्तस्स उप्पन्ना चित्तेकग्गताति वुत्तखणिकचित्तेकग्गता। सापि चित्तस्स समाधानतो ‘‘चित्तसमाधी’’ति वुत्ता, तस्स पटिपक्खं विक्खम्भन्ती समुच्छिन्दन्ती च हुत्वा पवत्ता यथावुत्तसमाधि एव विसेसेन चित्तसमाधि नाम।
Pañca dhammā dhammasamādhi nāma, vipassanāmaggaphaladhammamattaṃ vā. Tatiyavikappe sīlādivisuddhiyā saddhiṃ brahmavihārā yathāvuttatividhadhammāvahattā eva dhammasamādhi nāma. Pūrentassa uppannā cittekaggatāti vuttakhaṇikacittekaggatā. Sāpi cittassa samādhānato ‘‘cittasamādhī’’ti vuttā, tassa paṭipakkhaṃ vikkhambhantī samucchindantī ca hutvā pavattā yathāvuttasamādhi eva visesena cittasamādhi nāma.
पाटलियसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Pāṭaliyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
गामणिसंयुत्तवण्णना निट्ठिता।
Gāmaṇisaṃyuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १३. पाटलियसुत्तं • 13. Pāṭaliyasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १३. पाटलियसुत्तवण्णना • 13. Pāṭaliyasuttavaṇṇanā
