| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๑๓. ปาฎลิยสุตฺตวณฺณนา
13. Pāṭaliyasuttavaṇṇanā
๓๖๕. ‘‘มายญฺจาหํ ปชานามี’’ติ วจนํ กามํ เตสํ มายาวีภาวทสฺสนปรํ, ภควโต ปน มายาสาเฐยฺยาทิกสฺส สพฺพสฺส ปาปธมฺมสฺส โพธิมูเล เอว เสตุฆาโต, ตสฺมา สพฺพโส ปหีนมาโย, สพฺพญฺญุตาย มายํ อเญฺญ จ เญเยฺย สพฺพโส ชานาติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘มายญฺจาหํ, คามณิ, ปชานามี’’ติอาทิฯ มายญฺจ ปชานามีติ น เกวลมหํ มายํ เอว ชานามิ, อถ โข อญฺญมฺปิ อิทญฺจิทญฺจ ชานามีติฯ
365. ‘‘Māyañcāhaṃ pajānāmī’’ti vacanaṃ kāmaṃ tesaṃ māyāvībhāvadassanaparaṃ, bhagavato pana māyāsāṭheyyādikassa sabbassa pāpadhammassa bodhimūle eva setughāto, tasmā sabbaso pahīnamāyo, sabbaññutāya māyaṃ aññe ca ñeyye sabbaso jānāti. Tena vuttaṃ ‘‘māyañcāhaṃ, gāmaṇi, pajānāmī’’tiādi. Māyañca pajānāmīti na kevalamahaṃ māyaṃ eva jānāmi, atha kho aññampi idañcidañca jānāmīti.
อิตฺถิกาเมหีติ อิตฺถีหิ เจว ตทญฺญกาเมหิ จฯ เอกสฺมิํ ฐาเนติ เอกสฺมิํ ปเทเสฯ เอเกกเสฺสว อาคนฺตุกสฺส คหฎฺฐสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วาฯ สตฺติอนุรูเปนาติ วิภวสตฺติอนุรูเปนฯ พลานุรูเปนาติ ปริวารพลานุรูเปนฯ สตฺติอนุรูเปนาติ วา สทฺธาสตฺติอนุรูเปนฯ พลานุรูเปนาติ วิภวพลานุรูเปนฯ ธเมฺมสุ สมาธิ ทสกุสลธเมฺมสุ สมาธานํฯ อคฺคหิตจิตฺตตา ปริยุฎฺฐการิตาฯ เตน โลกิยสีลวิสุทฺธิ ทิฎฺฐิวิสุทฺธิ จ วุตฺตาฯ ตถา จาห – ‘‘โก จาทิ กุสลานํ ธมฺมานํ, สีลญฺจ สุวิสุทฺธํ ทิฎฺฐิ จ อุชุกา’’ติ (สํ. นิ. ๕.๓๖๙)ฯ ตตฺถ ปติฎฺฐิตสฺส อุปริ กตฺตพฺพํ ทเสฺสตุํ ‘‘ธมฺมสมาธิสฺมิํ ฐิโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อยํ ปฎิปทาติ ตสฺส กมฺมผลวาทิโน สตฺถุ วจนํ สเพฺพสญฺจ อยํ มยฺหํ สีลสํวรพฺรหฺมวิหารภาวนาสงฺขาตาปฎิปทา อนปราธกตาย เอว สํวตฺตติฯ ชยคฺคาโหติ อุภยถาปิ มยฺหํ กาจิ ชานิ นตฺถิฯ
Itthikāmehīti itthīhi ceva tadaññakāmehi ca. Ekasmiṃ ṭhāneti ekasmiṃ padese. Ekekasseva āgantukassa gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā. Sattianurūpenāti vibhavasattianurūpena. Balānurūpenāti parivārabalānurūpena. Sattianurūpenāti vā saddhāsattianurūpena. Balānurūpenāti vibhavabalānurūpena. Dhammesu samādhi dasakusaladhammesu samādhānaṃ. Aggahitacittatā pariyuṭṭhakāritā. Tena lokiyasīlavisuddhi diṭṭhivisuddhi ca vuttā. Tathā cāha – ‘‘ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ, sīlañca suvisuddhaṃ diṭṭhi ca ujukā’’ti (saṃ. ni. 5.369). Tattha patiṭṭhitassa upari kattabbaṃ dassetuṃ ‘‘dhammasamādhismiṃ ṭhito’’tiādi vuttaṃ. Ayaṃ paṭipadāti tassa kammaphalavādino satthu vacanaṃ sabbesañca ayaṃ mayhaṃ sīlasaṃvarabrahmavihārabhāvanāsaṅkhātāpaṭipadā anaparādhakatāya eva saṃvattati. Jayaggāhoti ubhayathāpi mayhaṃ kāci jāni natthi.
ปญฺจ ธมฺมา ธมฺมสมาธิ นาม, วิปสฺสนามคฺคผลธมฺมมตฺตํ วาฯ ตติยวิกเปฺป สีลาทิวิสุทฺธิยา สทฺธิํ พฺรหฺมวิหารา ยถาวุตฺตติวิธธมฺมาวหตฺตา เอว ธมฺมสมาธิ นามฯ ปูเรนฺตสฺส อุปฺปนฺนา จิเตฺตกคฺคตาติ วุตฺตขณิกจิเตฺตกคฺคตาฯ สาปิ จิตฺตสฺส สมาธานโต ‘‘จิตฺตสมาธี’’ติ วุตฺตา, ตสฺส ปฎิปกฺขํ วิกฺขมฺภนฺตี สมุจฺฉินฺทนฺตี จ หุตฺวา ปวตฺตา ยถาวุตฺตสมาธิ เอว วิเสเสน จิตฺตสมาธิ นามฯ
Pañca dhammā dhammasamādhi nāma, vipassanāmaggaphaladhammamattaṃ vā. Tatiyavikappe sīlādivisuddhiyā saddhiṃ brahmavihārā yathāvuttatividhadhammāvahattā eva dhammasamādhi nāma. Pūrentassa uppannā cittekaggatāti vuttakhaṇikacittekaggatā. Sāpi cittassa samādhānato ‘‘cittasamādhī’’ti vuttā, tassa paṭipakkhaṃ vikkhambhantī samucchindantī ca hutvā pavattā yathāvuttasamādhi eva visesena cittasamādhi nāma.
ปาฎลิยสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pāṭaliyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
คามณิสํยุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Gāmaṇisaṃyuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑๓. ปาฎลิยสุตฺตํ • 13. Pāṭaliyasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๑๓. ปาฎลิยสุตฺตวณฺณนา • 13. Pāṭaliyasuttavaṇṇanā
