Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(๑๒) ๒. ปโจฺจโรหณิวโคฺค
(12) 2. Paccorohaṇivaggo
๑-๔. ปฐมอธมฺมสุตฺตาทิวณฺณนา
1-4. Paṭhamaadhammasuttādivaṇṇanā
๑๑๓-๖. ทุติยสฺส ปฐมทุติยานิ อุตฺตานตฺถานิฯ ตติเย ชานํ ชานาตีติ สพฺพญฺญุตญฺญาเณน ชานิตพฺพํ สพฺพํ ชานาติ เอวฯ น หิ ปเทสญาเณ ฐิโต ชานิตพฺพํ สพฺพํ ชานาติฯ อุกฺกฎฺฐนิเทฺทเสน หิ อวิเสสคฺคหเณน จ ‘‘ชาน’’นฺติ อิมินา นิรวเสสํ เญยฺยชาตํ ปริคฺคยฺหตีติ ตพฺพิสยาย ชานนกิริยาย สพฺพญฺญุตญฺญาณเมว กรณํ ภวิตุํ ยุตฺตํ, ปกรณวเสน ‘‘ภควา’’ติ สทฺทนฺตรสนฺนิธาเนน จ อยมโตฺถ วิภาเวตโพฺพฯ ปสฺสิตพฺพเมว ปสฺสตีติ ทิพฺพจกฺขุปญฺญาจกฺขุธมฺมจกฺขุพุทฺธจกฺขุสมนฺตจกฺขุสงฺขาเตหิ ญาณจกฺขูหิ ปสฺสิตพฺพํ ปสฺสติ เอวฯ อถ วา ชานํ ชานาตีติ ยถา อเญฺญ สวิปลฺลาสา กามรูปปริญฺญาวาทิโน ชานนฺตาปิ วิปลฺลาสวเสน ชานนฺติ, น เอวํ ภควาฯ ภควา ปน ปหีนวิปลฺลาสตฺตา ชานโนฺต ชานาติ เอว, ทิฎฺฐิทสฺสนสฺส อภาวา ปสฺสโนฺต ปสฺสติเยวาติ อโตฺถฯ จกฺขุ วิย ภูโตติ ทสฺสนปริณายกเฎฺฐน จกฺขุ วิย ภูโตฯ ยถา หิ จกฺขุ สตฺตานํ ทสฺสนตฺถํ ปริเณติ สาเธติ, เอวํ โลกสฺส ยาถาวทสฺสนสาธนโตปิ ทสฺสนกิจฺจปริณายกเฎฺฐน จกฺขุ วิย ภูโต, ปญฺญาจกฺขุมยตฺตา วา สยมฺภุญาเณน ปญฺญาจกฺขุํ ภูโต ปโตฺตติ วา จกฺขุภูโตฯ
113-6. Dutiyassa paṭhamadutiyāni uttānatthāni. Tatiye jānaṃ jānātīti sabbaññutaññāṇena jānitabbaṃ sabbaṃ jānāti eva. Na hi padesañāṇe ṭhito jānitabbaṃ sabbaṃ jānāti. Ukkaṭṭhaniddesena hi avisesaggahaṇena ca ‘‘jāna’’nti iminā niravasesaṃ ñeyyajātaṃ pariggayhatīti tabbisayāya jānanakiriyāya sabbaññutaññāṇameva karaṇaṃ bhavituṃ yuttaṃ, pakaraṇavasena ‘‘bhagavā’’ti saddantarasannidhānena ca ayamattho vibhāvetabbo. Passitabbameva passatīti dibbacakkhupaññācakkhudhammacakkhubuddhacakkhusamantacakkhusaṅkhātehi ñāṇacakkhūhi passitabbaṃ passati eva. Atha vā jānaṃ jānātīti yathā aññe savipallāsā kāmarūpapariññāvādino jānantāpi vipallāsavasena jānanti, na evaṃ bhagavā. Bhagavā pana pahīnavipallāsattā jānanto jānāti eva, diṭṭhidassanassa abhāvā passanto passatiyevāti attho. Cakkhu viya bhūtoti dassanapariṇāyakaṭṭhena cakkhu viya bhūto. Yathā hi cakkhu sattānaṃ dassanatthaṃ pariṇeti sādheti, evaṃ lokassa yāthāvadassanasādhanatopi dassanakiccapariṇāyakaṭṭhena cakkhu viya bhūto, paññācakkhumayattā vā sayambhuñāṇena paññācakkhuṃ bhūto pattoti vā cakkhubhūto.
ญาณสภาโวติ วิทิตกรณเฎฺฐน ญาณสภาโวฯ อวิปรีตสภาวเฎฺฐน ปริยตฺติธมฺมปฺปวตฺตนโต วา หทเยน จิเนฺตตฺวา วาจาย นิจฺฉาริตธมฺมมโยติ ธมฺมภูโตฯ เตนาห ‘‘ธมฺมสภาโว’’ติฯ ธมฺมา วา โพธิปกฺขิยา เตหิ อุปฺปนฺนตฺตา โลกสฺส จ ตทุปฺปาทนโต, อนญฺญสาธารณํ วา ธมฺมํ ปโตฺต อธิคโตติ ธมฺมภูโตฯ เสฎฺฐเฎฺฐน พฺรหฺมภูโตติ อาห ‘‘เสฎฺฐสภาโว’’ติฯ อถ วา พฺรหฺมา วุจฺจติ มโคฺค, เตน อุปฺปนฺนตฺตา โลกสฺส จ ตทุปฺปาทนโต, ตญฺจ สยมฺภุญาเณน ปโตฺตติ พฺรหฺมภูโตฯ จตุสจฺจธมฺมํ วทตีติ วตฺตาฯ จิรํ สจฺจปฺปฎิเวธํ ปวเตฺตโนฺต วทตีติ ปวตฺตาฯ อตฺถํ นีหริตฺวาติ ทุกฺขาทิอตฺถํ ตตฺถาปิ ปีฬนาทิอตฺถํ อุทฺธริตฺวาฯ ปรมตฺถํ วา นิพฺพานํ ปาปยิตา นิเนฺนตาฯ อมตาธิคมปฎิปตฺติเทสนาย อมตสจฺฉิกิริยํ สเตฺตสุ อุปฺปาเทโนฺต อมตํ ททาตีติ อมตสฺส ทาตาฯ โพธิปกฺขิยธมฺมานํ ตทายตฺตภาวโต ธมฺมสามีฯ จตุเตฺถ นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ
Ñāṇasabhāvoti viditakaraṇaṭṭhena ñāṇasabhāvo. Aviparītasabhāvaṭṭhena pariyattidhammappavattanato vā hadayena cintetvā vācāya nicchāritadhammamayoti dhammabhūto. Tenāha ‘‘dhammasabhāvo’’ti. Dhammā vā bodhipakkhiyā tehi uppannattā lokassa ca taduppādanato, anaññasādhāraṇaṃ vā dhammaṃ patto adhigatoti dhammabhūto. Seṭṭhaṭṭhena brahmabhūtoti āha ‘‘seṭṭhasabhāvo’’ti. Atha vā brahmā vuccati maggo, tena uppannattā lokassa ca taduppādanato, tañca sayambhuñāṇena pattoti brahmabhūto. Catusaccadhammaṃ vadatīti vattā. Ciraṃ saccappaṭivedhaṃ pavattento vadatīti pavattā. Atthaṃ nīharitvāti dukkhādiatthaṃ tatthāpi pīḷanādiatthaṃ uddharitvā. Paramatthaṃ vā nibbānaṃ pāpayitā ninnetā. Amatādhigamapaṭipattidesanāya amatasacchikiriyaṃ sattesu uppādento amataṃ dadātīti amatassa dātā. Bodhipakkhiyadhammānaṃ tadāyattabhāvato dhammasāmī. Catutthe natthi vattabbaṃ.
ปฐมอธมฺมสุตฺตาทิวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paṭhamaadhammasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya
๑. ปฐมอธมฺมสุตฺตํ • 1. Paṭhamaadhammasuttaṃ
๒. ทุติยอธมฺมสุตฺตํ • 2. Dutiyaadhammasuttaṃ
๓. ตติยอธมฺมสุตฺตํ • 3. Tatiyaadhammasuttaṃ
๔. อชิตสุตฺตํ • 4. Ajitasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
๑-๒. อธมฺมสุตฺตทฺวยวณฺณนา • 1-2. Adhammasuttadvayavaṇṇanā
๓. ตติยอธมฺมสุตฺตวณฺณนา • 3. Tatiyaadhammasuttavaṇṇanā
๔. อชิตสุตฺตวณฺณนา • 4. Ajitasuttavaṇṇanā