Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
൩. പഠമഅഗ്ഗിസുത്തവണ്ണനാ
3. Paṭhamaaggisuttavaṇṇanā
൪൬. തതിയേ അനുഡഹനട്ഠേനാതി കാമം ആഹുനേയ്യഗ്ഗിആദയോ തയോ അഗ്ഗീ ബ്രാഹ്മണേഹിപി ഇച്ഛിതാ സന്തി. തേ പന തേഹി ഇച്ഛിതമത്താവ, ന സത്താനം താദിസാ അത്ഥസാധകാ. യേ പന സത്താനം അത്ഥസാധകാ, തേ ദസ്സേതും ‘‘ആഹുനം വുച്ചതീ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ ആനേത്വാ ഹുനനം പൂജനം ‘‘ആഹുന’’ന്തി വുത്തം, തം ആഹുനം അരഹന്തീ മാതാപിതരോ. തേനാഹ ഭഗവാ – ‘‘ആഹുനേയ്യാതി, ഭിക്ഖവേ, മാതാപിതൂനം ഏതം അധിവചന’’ന്തി (ഇതിവു॰ ൧൦൬). യദഗ്ഗേന ച തേ പുത്താനം ബഹൂപകാരതായ ആഹുനേയ്യാതി, തേസു സമ്മാപടിപത്തി നേസം ഹിതസുഖാവഹാ, തദഗ്ഗേന തേസു മിച്ഛാപടിപത്തി അഹിതദുക്ഖാവഹാതി ആഹ ‘‘തേസു…പേ॰… നിബ്ബത്തന്തീ’’തി.
46. Tatiye anuḍahanaṭṭhenāti kāmaṃ āhuneyyaggiādayo tayo aggī brāhmaṇehipi icchitā santi. Te pana tehi icchitamattāva, na sattānaṃ tādisā atthasādhakā. Ye pana sattānaṃ atthasādhakā, te dassetuṃ ‘‘āhunaṃ vuccatī’’tiādi vuttaṃ. Tattha ānetvā hunanaṃ pūjanaṃ ‘‘āhuna’’nti vuttaṃ, taṃ āhunaṃ arahantī mātāpitaro. Tenāha bhagavā – ‘‘āhuneyyāti, bhikkhave, mātāpitūnaṃ etaṃ adhivacana’’nti (itivu. 106). Yadaggena ca te puttānaṃ bahūpakāratāya āhuneyyāti, tesu sammāpaṭipatti nesaṃ hitasukhāvahā, tadaggena tesu micchāpaṭipatti ahitadukkhāvahāti āha ‘‘tesu…pe… nibbattantī’’ti.
സ്വായമത്ഥോ (ദീ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൩.൩൦൫) മിത്തവിന്ദകവത്ഥുനാ വേദിതബ്ബോ. മിത്തവിന്ദകോ ഹി മാതരാ, ‘‘താത, അജ്ജ ഉപോസഥികോ ഹുത്വാ വിഹാരേ സബ്ബരത്തിം ധമ്മസ്സവനം സുണോഹി, സഹസ്സം തേ ദസ്സാമീ’’തി വുത്തോ ധനലോഭേന ഉപോസഥം സമാദായ വിഹാരം ഗന്ത്വാ ‘‘ഇദം ഠാനം അകുതോഭയ’’ന്തി സല്ലക്ഖേത്വാ ധമ്മാസനസ്സ ഹേട്ഠാ നിപന്നോ സബ്ബരത്തിം നിദ്ദായിത്വാ ഘരം അഗമാസി. മാതാ പാതോവ യാഗും പചിത്വാ ഉപനാമേസി. സോ സഹസ്സം ഗഹേത്വാവ പിവി. അഥസ്സ ഏതദഹോസി ‘‘ധനം സംഹരിസ്സാമീ’’തി. സോ നാവായ സമുദ്ദം പക്ഖന്ദിതുകാമോ അഹോസി. അഥ നം മാതാ, ‘‘താത, ഇമസ്മിം കുലേ ചത്താലീസകോടിധനം അത്ഥി, അലം ഗമനേനാ’’തി നിവാരേതി. സോ തസ്സാ വചനം അനാദിയിത്വാ ഗച്ഛതി ഏവ. സാ പുരതോ അട്ഠാസി. അഥ നം കുജ്ഝിത്വാ ‘‘അയം മയ്ഹം പുരതോ തിട്ഠതീ’’തി പാദേന പഹരിത്വാ പതിതം അന്തരം കത്വാ അഗമാസി.
Svāyamattho (dī. ni. aṭṭha. 3.305) mittavindakavatthunā veditabbo. Mittavindako hi mātarā, ‘‘tāta, ajja uposathiko hutvā vihāre sabbarattiṃ dhammassavanaṃ suṇohi, sahassaṃ te dassāmī’’ti vutto dhanalobhena uposathaṃ samādāya vihāraṃ gantvā ‘‘idaṃ ṭhānaṃ akutobhaya’’nti sallakkhetvā dhammāsanassa heṭṭhā nipanno sabbarattiṃ niddāyitvā gharaṃ agamāsi. Mātā pātova yāguṃ pacitvā upanāmesi. So sahassaṃ gahetvāva pivi. Athassa etadahosi ‘‘dhanaṃ saṃharissāmī’’ti. So nāvāya samuddaṃ pakkhanditukāmo ahosi. Atha naṃ mātā, ‘‘tāta, imasmiṃ kule cattālīsakoṭidhanaṃ atthi, alaṃ gamanenā’’ti nivāreti. So tassā vacanaṃ anādiyitvā gacchati eva. Sā purato aṭṭhāsi. Atha naṃ kujjhitvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ purato tiṭṭhatī’’ti pādena paharitvā patitaṃ antaraṃ katvā agamāsi.
മാതാ ഉട്ഠഹിത്വാ ‘‘മാദിസായ മാതരി ഏവരൂപം കമ്മം കത്വാ ഗതസ്സ തേ ഗതട്ഠാനേ സുഖം ഭവിസ്സതീതി ഏവംസഞ്ഞീ നാമ ത്വം പുത്താ’’തി ആഹ. തസ്സ നാവം ആരുയ്ഹ ഗച്ഛതോ സത്തമേ ദിവസേ നാവാ അട്ഠാസി. അഥ തേ മനുസ്സാ ‘‘അദ്ധാ ഏത്ഥ പാപപുഗ്ഗലോ അത്ഥി, സലാകം ദേഥാ’’തി ആഹംസു. സലാകാ ദീയമാനാ തസ്സേവ തിക്ഖത്തും പാപുണി. തേ തസ്സ ഉളുമ്പം ദത്വാ തം സമുദ്ദേ പക്ഖിപിംസു. സോ ഏകം ദീപം ഗന്ത്വാ വിമാനപേതീഹി സദ്ധിം സമ്പത്തിം അനുഭവന്തോ താഹി ‘‘പുരതോ പുരതോ മാ അഗമാസീ’’തി വുച്ചമാനോപി തദ്ദിഗുണം തദ്ദിഗുണം സമ്പത്തിം പസ്സന്തോ അനുപുബ്ബേന ഖുരചക്കധരം ഏകം അദ്ദസ. തം ചക്കം പദുമപുപ്ഫം വിയ ഉപട്ഠാസി. സോ തം ആഹ, ‘‘അമ്ഭോ, ഇദം തയാ പിളന്ധിതം പദുമം മയ്ഹം ദേഹീ’’തി. ന ഇദം, സാമി, പദുമം, ഖുരചക്കം ഏതന്തി. സോ ‘‘വഞ്ചേസി മം ത്വം, കിം മയാ പദുമം ന ദിട്ഠപുബ്ബ’’ന്തി വത്വാ ‘‘ത്വം ലോഹിതചന്ദനം വിലിമ്പിത്വാ പിളന്ധനം പദുമപുപ്ഫം മയ്ഹം ന ദാതുകാമോ’’തി ആഹ. സോ ചിന്തേസി ‘‘അയമ്പി മയാ കതസദിസം കമ്മം കത്വാ തസ്സ ഫലം അനുഭവിതുകാമോ’’തി. അഥ നം ‘‘ഗണ്ഹ, രേ’’തി വത്വാ തസ്സ മത്ഥകേ ചക്കം ഖിപി. തേന വുത്തം –
Mātā uṭṭhahitvā ‘‘mādisāya mātari evarūpaṃ kammaṃ katvā gatassa te gataṭṭhāne sukhaṃ bhavissatīti evaṃsaññī nāma tvaṃ puttā’’ti āha. Tassa nāvaṃ āruyha gacchato sattame divase nāvā aṭṭhāsi. Atha te manussā ‘‘addhā ettha pāpapuggalo atthi, salākaṃ dethā’’ti āhaṃsu. Salākā dīyamānā tasseva tikkhattuṃ pāpuṇi. Te tassa uḷumpaṃ datvā taṃ samudde pakkhipiṃsu. So ekaṃ dīpaṃ gantvā vimānapetīhi saddhiṃ sampattiṃ anubhavanto tāhi ‘‘purato purato mā agamāsī’’ti vuccamānopi taddiguṇaṃ taddiguṇaṃ sampattiṃ passanto anupubbena khuracakkadharaṃ ekaṃ addasa. Taṃ cakkaṃ padumapupphaṃ viya upaṭṭhāsi. So taṃ āha, ‘‘ambho, idaṃ tayā piḷandhitaṃ padumaṃ mayhaṃ dehī’’ti. Na idaṃ, sāmi, padumaṃ, khuracakkaṃ etanti. So ‘‘vañcesi maṃ tvaṃ, kiṃ mayā padumaṃ na diṭṭhapubba’’nti vatvā ‘‘tvaṃ lohitacandanaṃ vilimpitvā piḷandhanaṃ padumapupphaṃ mayhaṃ na dātukāmo’’ti āha. So cintesi ‘‘ayampi mayā katasadisaṃ kammaṃ katvā tassa phalaṃ anubhavitukāmo’’ti. Atha naṃ ‘‘gaṇha, re’’ti vatvā tassa matthake cakkaṃ khipi. Tena vuttaṃ –
‘‘ചതുബ്ഭി അട്ഠജ്ഝഗമാ, അട്ഠാഹി പിച സോളസ;
‘‘Catubbhi aṭṭhajjhagamā, aṭṭhāhi pica soḷasa;
സോളസാഹി ച ബാത്തിംസ, അത്രിച്ഛം ചക്കമാസദോ;
Soḷasāhi ca bāttiṃsa, atricchaṃ cakkamāsado;
ഇച്ഛാഹതസ്സ പോസസ്സ, ചക്കം ഭമതി മത്ഥകേ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧.൧൦൪; ൧.൫.൧൦൩);
Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’ti. (jā. 1.1.104; 1.5.103);
സോതി ഗേഹസാമികോ ഭത്താ. പുരിമനയേനേവാതി അനുഡഹനസ്സ പച്ചയതായ. തത്രിദം വത്ഥു – കസ്സപബുദ്ധകാലേ സോതാപന്നസ്സ ഉപാസകസ്സ ഭരിയാ അതിചാരം ചരതി. സോ തം പച്ചക്ഖതോ ദിസ്വാ ‘‘കസ്മാ ഏവം കരോസീ’’തി ആഹ. സാ ‘‘സചാഹം ഏവരൂപം കരോമി, അയം മേ സുനഖോ വിലുപ്പമാനോ ഖാദതൂ’’തി വത്വാ കാലകതാ കണ്ണമുണ്ഡകദഹേ വേമാനികപേതീ ഹുത്വാ നിബ്ബത്താ ദിവാ സമ്പത്തിം അനുഭവതി, രത്തിം ദുക്ഖം. തദാ ബാരാണസിരാജാ മിഗവം ചരന്തോ അരഞ്ഞം പവിസിത്വാ അനുപുബ്ബേന കണ്ണമുണ്ഡകദഹം സമ്പത്തോ തായ സദ്ധിം സമ്പത്തിം അനുഭവതി. സാ തം വഞ്ചേത്വാ രത്തിം ദുക്ഖം അനുഭവതി. സോ ഞത്വാ ‘‘കത്ഥ നു ഖോ ഗച്ഛതീ’’തി പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ ഗന്ത്വാ അവിദൂരേ ഠിതോ കണ്ണമുണ്ഡകദഹതോ നിക്ഖമിത്വാ തം ‘‘പടപട’’ന്തി ഖാദമാനം ഏകം സുനഖം ദിസ്വാ അസിനാ ദ്വിധാ ഛിന്ദി, ദ്വേ അഹേസും. പുന ഛിന്നേ ചത്താരോ, പുന ഛിന്നേ അട്ഠ, പുന ഛിന്നേ സോളസ അഹേസും. സാ ‘‘കിം കരോസി, സാമീ’’തി ആഹ. സോ ‘‘കിം ഇദ’’ന്തി ആഹ. സാ ‘‘ഏവം അകത്വാ ഖേളപിണ്ഡം ഭൂമിയം നിട്ഠുഭിത്വാ പാദേന ഘംസാഹീ’’തി ആഹ. സോ തഥാ അകാസി. സുനഖാ അന്തരധായിംസു. മുട്ഠിയോഗോ കിരായം തസ്സ സുനഖന്തരധാനസ്സ, യദിദം ഖേളപിണ്ഡം ഭൂമിയം നിട്ഠുഭിത്വാ പാദേന ഘംസനം, തം ദിവസം തസ്സാ കമ്മം ഖീണം. രാജാ വിപ്പടിസാരീ ഹുത്വാ ഗന്തും ആരദ്ധോ. സാ ‘‘മയ്ഹം, സാമി, കമ്മം ഖീണം, മാ അഗമാസീ’’തി ആഹ. രാജാ അസ്സുത്വാവ ഗതോ.
Soti gehasāmiko bhattā. Purimanayenevāti anuḍahanassa paccayatāya. Tatridaṃ vatthu – kassapabuddhakāle sotāpannassa upāsakassa bhariyā aticāraṃ carati. So taṃ paccakkhato disvā ‘‘kasmā evaṃ karosī’’ti āha. Sā ‘‘sacāhaṃ evarūpaṃ karomi, ayaṃ me sunakho viluppamāno khādatū’’ti vatvā kālakatā kaṇṇamuṇḍakadahe vemānikapetī hutvā nibbattā divā sampattiṃ anubhavati, rattiṃ dukkhaṃ. Tadā bārāṇasirājā migavaṃ caranto araññaṃ pavisitvā anupubbena kaṇṇamuṇḍakadahaṃ sampatto tāya saddhiṃ sampattiṃ anubhavati. Sā taṃ vañcetvā rattiṃ dukkhaṃ anubhavati. So ñatvā ‘‘kattha nu kho gacchatī’’ti piṭṭhito piṭṭhito gantvā avidūre ṭhito kaṇṇamuṇḍakadahato nikkhamitvā taṃ ‘‘paṭapaṭa’’nti khādamānaṃ ekaṃ sunakhaṃ disvā asinā dvidhā chindi, dve ahesuṃ. Puna chinne cattāro, puna chinne aṭṭha, puna chinne soḷasa ahesuṃ. Sā ‘‘kiṃ karosi, sāmī’’ti āha. So ‘‘kiṃ ida’’nti āha. Sā ‘‘evaṃ akatvā kheḷapiṇḍaṃ bhūmiyaṃ niṭṭhubhitvā pādena ghaṃsāhī’’ti āha. So tathā akāsi. Sunakhā antaradhāyiṃsu. Muṭṭhiyogo kirāyaṃ tassa sunakhantaradhānassa, yadidaṃ kheḷapiṇḍaṃ bhūmiyaṃ niṭṭhubhitvā pādena ghaṃsanaṃ, taṃ divasaṃ tassā kammaṃ khīṇaṃ. Rājā vippaṭisārī hutvā gantuṃ āraddho. Sā ‘‘mayhaṃ, sāmi, kammaṃ khīṇaṃ, mā agamāsī’’ti āha. Rājā assutvāva gato.
ദക്ഖിണാതി ചത്താരോ പച്ചയാ ദീയമാനാ ദക്ഖന്തി ഏതേഹി ഹിതസുഖാനീതി, തം ദക്ഖിണം അരഹതീതി ദക്ഖിണേയ്യോ, ഭിക്ഖുസങ്ഘോ.
Dakkhiṇāti cattāro paccayā dīyamānā dakkhanti etehi hitasukhānīti, taṃ dakkhiṇaṃ arahatīti dakkhiṇeyyo, bhikkhusaṅgho.
പഠമഅഗ്ഗിസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Paṭhamaaggisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൩. പഠമഅഗ്ഗിസുത്തം • 3. Paṭhamaaggisuttaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ൩. പഠമഅഗ്ഗിസുത്തവണ്ണനാ • 3. Paṭhamaaggisuttavaṇṇanā