| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
३. अनियतकण्डो
3. Aniyatakaṇḍo
१. पठमअनियतसिक्खापदवण्णना
1. Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
४४४-५. उद्देसन्ति उद्दिसनं, आसाळ्हिनक्खत्तं नाम वस्सूपगमपूजा। सोतस्स रहोति एत्थ रहो-वचनसामञ्ञतो वुत्तं दुट्ठुल्लसामञ्ञतो दुट्ठुल्लारोचनप्पटिच्छादनसिक्खापदेसु पाराजिकवचनं विय। तस्मा ‘‘चक्खुस्स रहेनेव पन परिच्छेदो कातब्बो’’ति वुत्तं। कथं पञ्ञायतीति चे? ‘‘मातुगामो नाम तदहुजातापि दारिका’’ति वचनतो, ‘‘अलंकम्मनियेति सक्का होति मेथुनं धम्मं पटिसेवितु’’न्ति वचनतो च रहोनिसज्जस्सादो चेत्थ मेथुनसन्निस्सितकिलेसो, न दुतिये विय दुट्ठुल्लवाचस्सादकिलेसो, तस्मा च पञ्ञायति ‘‘सोतस्स रहो नाधिप्पेतो’’ति। केचि पन ‘‘तञ्च लब्भतीति वचनस्स दस्सनत्थं वुत्तं, तेन दुतिये वुत्ता विञ्ञू पटिबला गहिता होती’’ति वदन्ति। येन वा साति एत्थ वा-सद्दो ‘‘तेन सो भिक्खु कारेतब्बो वा’’ति योजेतब्बो, सो च विकप्पत्थो, तस्मा कारेतब्बो वा पटिजानमानो, न वा कारेतब्बो अप्पटिजानमानोति अत्थो। तेन वुत्तं अट्ठकथायं ‘‘पटिजानमानोव तेन सो भिक्खु कारेतब्बो…पे॰… न कारेतब्बो’’ति। तस्मा एव पाळियं तदत्थद्वयदस्सनत्थं ‘‘सा चे एवं वदेय्या’’तिआदि वुत्तं। ‘‘सद्धेय्यवचसा’’ति इमिना सोतापन्ना अत्थभञ्जनकं न भणन्ति, सेसं भणन्तीति वादीनं वादो पटिसेधितो होति। ‘‘दिट्ठ’’न्ति वुत्तत्ता ‘‘ओलोकेसी’’ति सुन्दरं। रक्खेय्यासीति मम विसेसं कस्सचि नारोचेय्यासीति अधिप्पायो।
444-5.Uddesanti uddisanaṃ, āsāḷhinakkhattaṃ nāma vassūpagamapūjā. Sotassa rahoti ettha raho-vacanasāmaññato vuttaṃ duṭṭhullasāmaññato duṭṭhullārocanappaṭicchādanasikkhāpadesu pārājikavacanaṃ viya. Tasmā ‘‘cakkhussa raheneva pana paricchedo kātabbo’’ti vuttaṃ. Kathaṃ paññāyatīti ce? ‘‘Mātugāmo nāma tadahujātāpi dārikā’’ti vacanato, ‘‘alaṃkammaniyeti sakkā hoti methunaṃ dhammaṃ paṭisevitu’’nti vacanato ca rahonisajjassādo cettha methunasannissitakileso, na dutiye viya duṭṭhullavācassādakileso, tasmā ca paññāyati ‘‘sotassa raho nādhippeto’’ti. Keci pana ‘‘tañca labbhatīti vacanassa dassanatthaṃ vuttaṃ, tena dutiye vuttā viññū paṭibalā gahitā hotī’’ti vadanti. Yena vā sāti ettha vā-saddo ‘‘tena so bhikkhu kāretabbo vā’’ti yojetabbo, so ca vikappattho, tasmā kāretabbo vā paṭijānamāno, na vā kāretabbo appaṭijānamānoti attho. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘paṭijānamānova tena so bhikkhu kāretabbo…pe… na kāretabbo’’ti. Tasmā eva pāḷiyaṃ tadatthadvayadassanatthaṃ ‘‘sā ce evaṃ vadeyyā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Saddheyyavacasā’’ti iminā sotāpannā atthabhañjanakaṃ na bhaṇanti, sesaṃ bhaṇantīti vādīnaṃ vādo paṭisedhito hoti. ‘‘Diṭṭha’’nti vuttattā ‘‘olokesī’’ti sundaraṃ. Rakkheyyāsīti mama visesaṃ kassaci nāroceyyāsīti adhippāyo.
४४६. ‘‘सा चे एवं वदेय्य ‘अय्यस्स मया सुतं निसिन्नस्स मातुगामं दुट्ठुल्लाहि वाचाहि ओभासेन्तस्सा’’’ति, इदं किमत्थमेत्थ वुत्तं, न अधिप्पेतञ्हेतं इध सोतस्स रहो नाधिप्पेतोति कत्वाति चे? अलंकम्मनियट्ठाने दुट्ठुल्लवाचापि लब्भति, न पन नालंकम्मनियट्ठाने मेथुनन्ति दस्सनत्थं वुत्तन्ति वेदितब्बन्ति। यथा एतं, तथा ‘‘सा चे एवं वदेय्य ‘अय्यस्स मया सुतं मातुगामस्स सन्तिके अत्तकामपारिचरियाय वण्णं भासन्तस्सा’’’ति एतम्पि इध लब्भति, न दुतिये नालंकम्मनियट्ठानत्ताति एके। कङ्खावितरणियं (कङ्खा॰ अट्ठ॰ दुतियानियतसिक्खापदवण्णना) इधापि दुतियानियताधिकारे पाराजिकापत्तिञ्च परिहापेत्वा दुट्ठुल्लवाचापत्तिया वुत्तत्ता पठमानियते दुट्ठुल्लवाचापत्ति न वुत्ताति चे? ‘‘सा चे’’ति तस्सा पाळिया पोत्थका सोधेतब्बा। गण्ठिपदे च ‘‘इध सिक्खापदे मेथुनकायसंसग्गरहोनिसज्जानमेवागतत्ता चक्खुस्सरहोव पमाण’’न्ति लिखितं, दुतियानियताधिकारे च ‘‘अनन्धो कायसंसग्गं पस्सति, अबधिरो दुट्ठुल्लं सुणाति, कायचित्ततो कायसंसग्गो, वाचाचित्ततो दुट्ठुल्लं, उभयेहि उभय’’न्ति च लिखितं। अट्ठकथायं ‘‘समुट्ठानादीनि पठमपाराजिकसदिसानेवा’’ति वुत्तत्तापि दुट्ठुल्लवादो न सुन्दरो ‘‘तदहुजाता’’ति वुत्तत्ताति।
446. ‘‘Sā ce evaṃ vadeyya ‘ayyassa mayā sutaṃ nisinnassa mātugāmaṃ duṭṭhullāhi vācāhi obhāsentassā’’’ti, idaṃ kimatthamettha vuttaṃ, na adhippetañhetaṃ idha sotassa raho nādhippetoti katvāti ce? Alaṃkammaniyaṭṭhāne duṭṭhullavācāpi labbhati, na pana nālaṃkammaniyaṭṭhāne methunanti dassanatthaṃ vuttanti veditabbanti. Yathā etaṃ, tathā ‘‘sā ce evaṃ vadeyya ‘ayyassa mayā sutaṃ mātugāmassa santike attakāmapāricariyāya vaṇṇaṃ bhāsantassā’’’ti etampi idha labbhati, na dutiye nālaṃkammaniyaṭṭhānattāti eke. Kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. dutiyāniyatasikkhāpadavaṇṇanā) idhāpi dutiyāniyatādhikāre pārājikāpattiñca parihāpetvā duṭṭhullavācāpattiyā vuttattā paṭhamāniyate duṭṭhullavācāpatti na vuttāti ce? ‘‘Sā ce’’ti tassā pāḷiyā potthakā sodhetabbā. Gaṇṭhipade ca ‘‘idha sikkhāpade methunakāyasaṃsaggarahonisajjānamevāgatattā cakkhussarahova pamāṇa’’nti likhitaṃ, dutiyāniyatādhikāre ca ‘‘anandho kāyasaṃsaggaṃ passati, abadhiro duṭṭhullaṃ suṇāti, kāyacittato kāyasaṃsaggo, vācācittato duṭṭhullaṃ, ubhayehi ubhaya’’nti ca likhitaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘samuṭṭhānādīni paṭhamapārājikasadisānevā’’ti vuttattāpi duṭṭhullavādo na sundaro ‘‘tadahujātā’’ti vuttattāti.
पठमअनियतसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १. पठमअनियतसिक्खापदं • 1. Paṭhamaaniyatasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / १. पठमअनियतसिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १. पठमअनियतसिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १. पठमअनियतसिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
