Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
౩. అనియతకణ్డం
3. Aniyatakaṇḍaṃ
౧. పఠమఅనియతసిక్ఖాపదవణ్ణనా
1. Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
౪౪౩. పుత్తసద్దేన సామఞ్ఞనిద్దేసతో ఏకసేసనయేన వా పుత్తీపి గహితాతి ఆహ ‘‘బహూ ధీతరో చా’’తి. దానప్పదానేసూతి ఖుద్దకేసు చేవ మహన్తేసు చ దానేసు. ఛణం నామ అత్తనో గేహే కత్తబ్బమఙ్గలన్తి ఆహ ‘‘ఆవాహవివాహమఙ్గలాదీసూ’’తి. ఏత్థ ఆది-సద్దేన ఫగ్గుణమాసాదీసు ఉత్తరఫగ్గుణాదిఅభిలక్ఖితదివసేసు సపరిజనానం మనుస్సానం మఙ్గలకరణమ్పి సఙ్గణ్హాతి. అన్తరుస్సవేసూతి మహుస్సవస్స అన్తరన్తరా పవత్తితఉస్సవేసు. ఆసాళ్హీపవారణనక్ఖత్తాదీసూతి ఏత్థ నక్ఖత్తసద్దో పచ్చేకం యోజేతబ్బో. తత్థ ఆసాళ్హీనక్ఖత్తన్తి వస్సూపగమనపూజాదివసం సన్ధాయ వుత్తం, పవారణనక్ఖత్తన్తి పవారణపూజాదివసం సన్ధాయ. ఆది-సద్దేన యస్మిం నక్ఖత్తే గామనిగమవాసినో తయో సత్త వా దివసే నక్ఖత్తఘోసనం కత్వా యథావిభవం అలఙ్కతపటియత్తా భోగే పరిభుఞ్జన్తా నక్ఖత్తకీళం కీళన్తి, తమ్పి సఙ్గణ్హాతి. ఇమేపి దారకాతి అత్తనో దారకే సన్ధాయ వదన్తి. తదనన్తరన్తి భిక్ఖూనం భోజనానన్తరం.
443. Puttasaddena sāmaññaniddesato ekasesanayena vā puttīpi gahitāti āha ‘‘bahū dhītaro cā’’ti. Dānappadānesūti khuddakesu ceva mahantesu ca dānesu. Chaṇaṃ nāma attano gehe kattabbamaṅgalanti āha ‘‘āvāhavivāhamaṅgalādīsū’’ti. Ettha ādi-saddena phagguṇamāsādīsu uttaraphagguṇādiabhilakkhitadivasesu saparijanānaṃ manussānaṃ maṅgalakaraṇampi saṅgaṇhāti. Antarussavesūti mahussavassa antarantarā pavattitaussavesu. Āsāḷhīpavāraṇanakkhattādīsūti ettha nakkhattasaddo paccekaṃ yojetabbo. Tattha āsāḷhīnakkhattanti vassūpagamanapūjādivasaṃ sandhāya vuttaṃ, pavāraṇanakkhattanti pavāraṇapūjādivasaṃ sandhāya. Ādi-saddena yasmiṃ nakkhatte gāmanigamavāsino tayo satta vā divase nakkhattaghosanaṃ katvā yathāvibhavaṃ alaṅkatapaṭiyattā bhoge paribhuñjantā nakkhattakīḷaṃ kīḷanti, tampi saṅgaṇhāti. Imepi dārakāti attano dārake sandhāya vadanti. Tadanantaranti bhikkhūnaṃ bhojanānantaraṃ.
౪౪౪-౪౪౫. తం కమ్మన్తి తం అజ్ఝాచారకమ్మం. భిక్ఖు నిసిన్నేతి ఏత్థ భిక్ఖూతి భుమ్మత్థే పచ్చత్తవచనం, భుమ్మవచనస్స వా లోపం కత్వా నిద్దేసోతి ఆహ ‘‘భిక్ఖుమ్హి నిసిన్నే’’తి. పాళియం ‘‘సోతస్స రహో’’తి ఇదం అత్థుద్ధారవసేన వుత్తం, ‘‘పటిచ్ఛన్నే ఆసనే’’తి పన వచనతో ‘‘సక్కా హోతి మేథునం ధమ్మం పటిసేవితు’’న్తి చ వుత్తత్తా చక్ఖుస్స రహో ఇధాధిప్పేతోతి దస్సేతుం ‘‘కిఞ్చాపీ’’తిఆది వుత్తం. పరిచ్ఛేదో వేదితబ్బోతి రహో నిసజ్జాపత్తియా పరిచ్ఛేదో వవత్థానం వేదితబ్బం. ఇదాని చక్ఖుస్స రహేనేవ ఆపత్తిం పరిచ్ఛిన్దిత్వా దస్సేన్తో ‘‘సచేపి హీ’’తిఆదిమాహ. పిహితకవాటస్సాతి ఇమినా పటిచ్ఛన్నభావతో చక్ఖుస్స రహోసబ్భావం దస్సేతి. అపిహితకవాటస్సాతి ఇమినా అప్పటిచ్ఛన్నభావం దస్సేతి. అప్పటిచ్ఛన్నే చ దుతియసిక్ఖాపదే ఆగతనయేన సోతస్స రహవసేనపి పరిచ్ఛేదో వేదితబ్బోతి ఆహ ‘‘అన్తోద్వాదసహత్థేపి ఓకాసే’’తి . ‘‘అన్తోద్వాదసహత్థే’’తి హి ఇదం సోతస్స రహాభావం సన్ధాయ వుత్తం. యది హి చక్ఖుస్సేవ రహాభావం సన్ధాయ వదేయ్య , ‘‘అన్తోద్వాదసహత్థే’’తి న వదేయ్య అప్పటిచ్ఛన్నే తతో దూరతరే నిసిన్నేపి చక్ఖుస్స రహాసమ్భవతో. యస్మా నిసీదిత్వా నిద్దాయన్తో కపిమిద్ధపరేతో కఞ్చి కాలం చక్ఖూని ఉమ్మీలేతి, కఞ్చి కాలం నిమీలేతి, న చ మహానిద్దం ఓక్కమతి, తస్మా ‘‘నిద్దాయన్తోపి అనాపత్తిం కరోతీ’’తి వుత్తం. నిపజ్జిత్వా నిద్దాయన్తో పన తాదిసో న హోతీతి ఆహ ‘‘నిపజ్జిత్వా నిద్దాయన్తో న కరోతీ’’తి, అనాపత్తిం న కరోతీతి అత్థో.
444-445.Taṃ kammanti taṃ ajjhācārakammaṃ. Bhikkhu nisinneti ettha bhikkhūti bhummatthe paccattavacanaṃ, bhummavacanassa vā lopaṃ katvā niddesoti āha ‘‘bhikkhumhi nisinne’’ti. Pāḷiyaṃ ‘‘sotassa raho’’ti idaṃ atthuddhāravasena vuttaṃ, ‘‘paṭicchanne āsane’’ti pana vacanato ‘‘sakkā hoti methunaṃ dhammaṃ paṭisevitu’’nti ca vuttattā cakkhussa raho idhādhippetoti dassetuṃ ‘‘kiñcāpī’’tiādi vuttaṃ. Paricchedo veditabboti raho nisajjāpattiyā paricchedo vavatthānaṃ veditabbaṃ. Idāni cakkhussa raheneva āpattiṃ paricchinditvā dassento ‘‘sacepi hī’’tiādimāha. Pihitakavāṭassāti iminā paṭicchannabhāvato cakkhussa rahosabbhāvaṃ dasseti. Apihitakavāṭassāti iminā appaṭicchannabhāvaṃ dasseti. Appaṭicchanne ca dutiyasikkhāpade āgatanayena sotassa rahavasenapi paricchedo veditabboti āha ‘‘antodvādasahatthepi okāse’’ti . ‘‘Antodvādasahatthe’’ti hi idaṃ sotassa rahābhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Yadi hi cakkhusseva rahābhāvaṃ sandhāya vadeyya , ‘‘antodvādasahatthe’’ti na vadeyya appaṭicchanne tato dūratare nisinnepi cakkhussa rahāsambhavato. Yasmā nisīditvā niddāyanto kapimiddhapareto kañci kālaṃ cakkhūni ummīleti, kañci kālaṃ nimīleti, na ca mahāniddaṃ okkamati, tasmā ‘‘niddāyantopi anāpattiṃ karotī’’ti vuttaṃ. Nipajjitvā niddāyanto pana tādiso na hotīti āha ‘‘nipajjitvā niddāyanto na karotī’’ti, anāpattiṃ na karotīti attho.
పటిలద్ధసోతాపత్తిఫలాతి అన్తిమపరిచ్ఛేదతో అరియసావికం దస్సేతి. పటివిద్ధచతుసచ్చాతి సోతాపత్తిమగ్గేన పటివిద్ధచతుసచ్చా. తిణ్ణం ధమ్మానం అఞ్ఞతరేన కారేతబ్బోతి నిసజ్జం పటిజానమానస్స తిణ్ణం ధమ్మానం అఞ్ఞతరసమాయోగో హోతియేవాతి వుత్తం. పారాజికేన పన సఙ్ఘాదిసేసేన చ పాచిత్తియేన చ తేనాకారేన నిసజ్జం పటిజానమానోవ కారేతబ్బో. న అప్పటిజానమానోతి అలజ్జీపి అప్పటిజానమానో ఆపత్తియా న కారేతబ్బోతి అవిసేసేన వుత్తం. సో హి యావ న పటిజానాతి, తావ నేవ సుద్ధో, న అసుద్ధోతి వా వత్తబ్బో, వత్తానుసన్ధినా పన కారేతబ్బో. వుత్తఞ్హేతం –
Paṭiladdhasotāpattiphalāti antimaparicchedato ariyasāvikaṃ dasseti. Paṭividdhacatusaccāti sotāpattimaggena paṭividdhacatusaccā. Tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarena kāretabboti nisajjaṃ paṭijānamānassa tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarasamāyogo hotiyevāti vuttaṃ. Pārājikena pana saṅghādisesena ca pācittiyena ca tenākārena nisajjaṃ paṭijānamānova kāretabbo. Na appaṭijānamānoti alajjīpi appaṭijānamāno āpattiyā na kāretabboti avisesena vuttaṃ. So hi yāva na paṭijānāti, tāva neva suddho, na asuddhoti vā vattabbo, vattānusandhinā pana kāretabbo. Vuttañhetaṃ –
‘‘పటిఞ్ఞా లజ్జీసు కతా, అలజ్జీసు ఏవం న విజ్జతి;
‘‘Paṭiññā lajjīsu katā, alajjīsu evaṃ na vijjati;
బహుమ్పి అలజ్జీ భాసేయ్య, వత్తానుసన్ధితేన కారయే’’తి. (పరి॰ ౩౫౯);
Bahumpi alajjī bhāseyya, vattānusandhitena kāraye’’ti. (pari. 359);
యేన వా సా సద్ధేయ్యవచసా ఉపాసికా వదేయ్య, తేన సో భిక్ఖు కారేతబ్బోతి ఏత్థ ‘‘పటిజానమానో’’తి అవుత్తేపి అధికారత్తా ‘‘పటిజానమానోవ తేన సో భిక్ఖు కారేతబ్బో’’తి వుత్తం. తథారూపాయ ఉపాసికాయ వచనేన అఞ్ఞథత్తాభావతో దిట్ఠం నామ తథాపి హోతి, అఞ్ఞథాపి హోతీతి దస్సనేన అఞ్ఞథత్తసమ్భవం దస్సేతి. ఏవం మహిద్ధికా నామ…పే॰… వదాపేథాతి ఇదం ‘‘ఏవం మహిద్ధికాపి తుమ్హే ఏవరూపే ఆసఙ్కనీయే ఠానే కస్మా అనుపపరిక్ఖిత్వా నిసిన్నత్థ, తుమ్హాదిసేహి నామ అన్తరఘరే నిసీదన్తేహి ఉపపరిక్ఖిత్వా పతిరూపే ఠానే నిసీదితబ్బ’’న్తి థేరం ఓవదన్తో ఆహ, న పన అసద్దహన్తో. థేరో అత్తనో అనుపపరిక్ఖిత్వా అనిసిన్నభావం దస్సేన్తో ‘‘అన్తరఘరస్సేవేసో ఆవుసో దోసో’’తి ఆహ. ఏవమకాసిన్తి అత్తనో నిగూహితబ్బమ్పి గుణం పకాసేన్తో ఏవం వియ ఇద్ధిపాటిహారియం అకాసిం. రక్ఖేయ్యాసి మన్తి ‘‘మా మం అఞ్ఞేపి ఏవం జానన్తూ’’తి అత్తనో గుణం అజానాపేతుకామో వదతి.
Yena vā sā saddheyyavacasā upāsikā vadeyya, tena so bhikkhu kāretabboti ettha ‘‘paṭijānamāno’’ti avuttepi adhikārattā ‘‘paṭijānamānova tena so bhikkhu kāretabbo’’ti vuttaṃ. Tathārūpāya upāsikāya vacanena aññathattābhāvato diṭṭhaṃ nāma tathāpi hoti, aññathāpi hotīti dassanena aññathattasambhavaṃ dasseti. Evaṃ mahiddhikā nāma…pe… vadāpethāti idaṃ ‘‘evaṃ mahiddhikāpi tumhe evarūpe āsaṅkanīye ṭhāne kasmā anupaparikkhitvā nisinnattha, tumhādisehi nāma antaraghare nisīdantehi upaparikkhitvā patirūpe ṭhāne nisīditabba’’nti theraṃ ovadanto āha, na pana asaddahanto. Thero attano anupaparikkhitvā anisinnabhāvaṃ dassento ‘‘antaragharasseveso āvuso doso’’ti āha. Evamakāsinti attano nigūhitabbampi guṇaṃ pakāsento evaṃ viya iddhipāṭihāriyaṃ akāsiṃ. Rakkheyyāsi manti ‘‘mā maṃ aññepi evaṃ jānantū’’ti attano guṇaṃ ajānāpetukāmo vadati.
౪౪౬-౪౫౧. మాతుగామస్స మేథునం ధమ్మం పటిసేవన్తోతి ఏత్థ ‘‘మగ్గే’’తి పాఠసేసో దట్ఠబ్బోతి ఆహ ‘‘మాతుగామస్స మగ్గే’’తి. రహో నిసజ్జస్సాదస్స అసతిపి మేథునరాగభావే తప్పటిబద్ధకిలేసత్తా వుత్తం ‘‘మేథునధమ్మసన్నిస్సితకిలేసో వుచ్చతీ’’తి, తేనేవ సన్నిస్సితగ్గహణం కతం. తం సన్ధాయ అగతేపి అసుద్ధచిత్తేన గతత్తా ‘‘అస్సాదే ఉప్పన్నే పాచిత్తియ’’న్తి వుత్తం. రహస్సాదో ఉప్పజ్జతి అనాపత్తీతి సుద్ధచిత్తేన గన్త్వా నిసిన్నత్తా చిత్తుప్పాదమత్తేనేత్థ ఆపత్తి న హోతీతి వుత్తం. అయం ధమ్మో అనియతోతి ఏత్థ తిణ్ణం ఆపత్తీనం యం ఆపత్తిం వా వత్థుం వా పటిజానాతి, తస్స వసేన కారేతబ్బతాయ అనియతోతి అయమత్థో పాకటోయేవాతి న వుత్తో. యం ఆపత్తిం పటిజానాతి, తస్సా వసేనేత్థ అఙ్గభేదో వేదితబ్బో.
446-451.Mātugāmassa methunaṃ dhammaṃ paṭisevantoti ettha ‘‘magge’’ti pāṭhaseso daṭṭhabboti āha ‘‘mātugāmassa magge’’ti. Raho nisajjassādassa asatipi methunarāgabhāve tappaṭibaddhakilesattā vuttaṃ ‘‘methunadhammasannissitakileso vuccatī’’ti, teneva sannissitaggahaṇaṃ kataṃ. Taṃ sandhāya agatepi asuddhacittena gatattā ‘‘assāde uppanne pācittiya’’nti vuttaṃ. Rahassādo uppajjati anāpattīti suddhacittena gantvā nisinnattā cittuppādamattenettha āpatti na hotīti vuttaṃ. Ayaṃ dhammo aniyatoti ettha tiṇṇaṃ āpattīnaṃ yaṃ āpattiṃ vā vatthuṃ vā paṭijānāti, tassa vasena kāretabbatāya aniyatoti ayamattho pākaṭoyevāti na vutto. Yaṃ āpattiṃ paṭijānāti, tassā vasenettha aṅgabhedo veditabbo.
పఠమఅనియతసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౧. పఠమఅనియతసిక్ఖాపదం • 1. Paṭhamaaniyatasikkhāpadaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౧. పఠమఅనియతసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 1. Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ౧. పఠమఅనియతసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 1. Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ౧. పఠమఅనియతసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 1. Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā