Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්තනිකාය • Saṃyuttanikāya |
9. පඨමඅපුත්තකසුත්තං
9. Paṭhamaaputtakasuttaṃ
130. සාවත්ථිනිදානං. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො දිවා දිවස්ස යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො රාජානං පසෙනදිං කොසලං භගවා එතදවොච – ‘‘හන්ද, කුතො නු ත්වං, මහාරාජ, ආගච්ඡසි දිවා දිවස්සා’’ති?
130. Sāvatthinidānaṃ. Atha kho rājā pasenadi kosalo divā divassa yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘handa, kuto nu tvaṃ, mahārāja, āgacchasi divā divassā’’ti?
‘‘ඉධ, භන්තෙ, සාවත්ථියං සෙට්ඨි ගහපති කාලඞ්කතො. තමහං අපුත්තකං සාපතෙය්යං රාජන්තෙපුරං අතිහරිත්වා ආගච්ඡාමි. අසීති, භන්තෙ, සතසහස්සානි හිරඤ්ඤස්සෙව, කො පන වාදො රූපියස්ස ! තස්ස ඛො පන, භන්තෙ, සෙට්ඨිස්ස ගහපතිස්ස එවරූපො භත්තභොගො අහොසි – කණාජකං භුඤ්ජති බිලඞ්ගදුතියං. එවරූපො වත්ථභොගො අහොසි – සාණං ධාරෙති තිපක්ඛවසනං. එවරූපො යානභොගො අහොසි – ජජ්ජරරථකෙන යාති පණ්ණඡත්තකෙන ධාරියමානෙනා’’ති.
‘‘Idha, bhante, sāvatthiyaṃ seṭṭhi gahapati kālaṅkato. Tamahaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājantepuraṃ atiharitvā āgacchāmi. Asīti, bhante, satasahassāni hiraññasseva, ko pana vādo rūpiyassa ! Tassa kho pana, bhante, seṭṭhissa gahapatissa evarūpo bhattabhogo ahosi – kaṇājakaṃ bhuñjati bilaṅgadutiyaṃ. Evarūpo vatthabhogo ahosi – sāṇaṃ dhāreti tipakkhavasanaṃ. Evarūpo yānabhogo ahosi – jajjararathakena yāti paṇṇachattakena dhāriyamānenā’’ti.
‘‘එවමෙතං, මහාරාජ, එවමෙතං, මහාරාජ! අසප්පුරිසො ඛො, මහාරාජ, උළාරෙ භොගෙ ලභිත්වා නෙවත්තානං සුඛෙති පීණෙති, න මාතාපිතරො සුඛෙති පීණෙති, න පුත්තදාරං සුඛෙති පීණෙති, න දාසකම්මකරපොරිසෙ සුඛෙති පීණෙති, න මිත්තාමච්චෙ සුඛෙති පීණෙති, න සමණබ්රාහ්මණෙසු උද්ධග්ගිකං දක්ඛිණං පතිට්ඨාපෙති සොවග්ගිකං සුඛවිපාකං සග්ගසංවත්තනිකං. තස්ස තෙ භොගෙ එවං සම්මා අපරිභුඤ්ජියමානෙ 1 රාජානො වා හරන්ති චොරා වා හරන්ති අග්ගි වා ඩහති උදකං වා වහති අප්පියා වා දායාදා හරන්ති. එවංස තෙ 2, මහාරාජ, භොගා සම්මා අපරිභුඤ්ජියමානා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, නො පරිභොගං.
‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja! Asappuriso kho, mahārāja, uḷāre bhoge labhitvā nevattānaṃ sukheti pīṇeti, na mātāpitaro sukheti pīṇeti, na puttadāraṃ sukheti pīṇeti, na dāsakammakaraporise sukheti pīṇeti, na mittāmacce sukheti pīṇeti, na samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ. Tassa te bhoge evaṃ sammā aparibhuñjiyamāne 3 rājāno vā haranti corā vā haranti aggi vā ḍahati udakaṃ vā vahati appiyā vā dāyādā haranti. Evaṃsa te 4, mahārāja, bhogā sammā aparibhuñjiyamānā parikkhayaṃ gacchanti, no paribhogaṃ.
‘‘සෙය්යථාපි, මහාරාජ, අමනුස්සට්ඨානෙ පොක්ඛරණී අච්ඡොදකා සීතොදකා සාතොදකා සෙතොදකා සුපතිත්ථා රමණීයා. තං ජනො නෙව හරෙය්ය න පිවෙය්ය න නහායෙය්ය න යථාපච්චයං වා කරෙය්ය. එවඤ්හි තං, මහාරාජ, උදකං සම්මා අපරිභුඤ්ජියමානං 5 පරික්ඛයං ගච්ඡෙය්ය , නො පරිභොගං. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, අසප්පුරිසො උළාරෙ භොගෙ ලභිත්වා නෙවත්තානං සුඛෙති පීණෙති, න මාතාපිතරො සුඛෙති පීණෙති, න පුත්තදාරං සුඛෙති පීණෙති, න දාසකම්මකරපොරිසෙ සුඛෙති පීණෙති, න මිත්තාමච්චෙ සුඛෙති පීණෙති, න සමණබ්රාහ්මණෙසු උද්ධග්ගිකං දක්ඛිණං පතිට්ඨාපෙති සොවග්ගිකං සුඛවිපාකං සග්ගසංවත්තනිකං. තස්ස තෙ භොගෙ එවං සම්මා අපරිභුඤ්ජියමානෙ රාජානො වා හරන්ති චොරා වා හරන්ති අග්ගි වා ඩහති උදකං වා වහති අප්පියා වා දායාදා හරන්ති. එවංස තෙ 6, මහාරාජ, භොගා සම්මා අපරිභුඤ්ජියමානා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, නො පරිභොගං.
‘‘Seyyathāpi, mahārāja, amanussaṭṭhāne pokkharaṇī acchodakā sītodakā sātodakā setodakā supatitthā ramaṇīyā. Taṃ jano neva hareyya na piveyya na nahāyeyya na yathāpaccayaṃ vā kareyya. Evañhi taṃ, mahārāja, udakaṃ sammā aparibhuñjiyamānaṃ 7 parikkhayaṃ gaccheyya , no paribhogaṃ. Evameva kho, mahārāja, asappuriso uḷāre bhoge labhitvā nevattānaṃ sukheti pīṇeti, na mātāpitaro sukheti pīṇeti, na puttadāraṃ sukheti pīṇeti, na dāsakammakaraporise sukheti pīṇeti, na mittāmacce sukheti pīṇeti, na samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ. Tassa te bhoge evaṃ sammā aparibhuñjiyamāne rājāno vā haranti corā vā haranti aggi vā ḍahati udakaṃ vā vahati appiyā vā dāyādā haranti. Evaṃsa te 8, mahārāja, bhogā sammā aparibhuñjiyamānā parikkhayaṃ gacchanti, no paribhogaṃ.
‘‘සප්පුරිසො ච ඛො, මහාරාජ, උළාරෙ භොගෙ ලභිත්වා අත්තානං සුඛෙති පීණෙති, මාතාපිතරො සුඛෙති පීණෙති, පුත්තදාරං සුඛෙති පීණෙති, දාසකම්මකරපොරිසෙ සුඛෙති පීණෙති, මිත්තාමච්චෙ සුඛෙති පීණෙති, සමණබ්රාහ්මණෙසු උද්ධග්ගිකං දක්ඛිණං පතිට්ඨාපෙති සොවග්ගිකං සුඛවිපාකං සග්ගසංවත්තනිකං. තස්ස තෙ භොගෙ එවං සම්මා පරිභුඤ්ජියමානෙ නෙව රාජානො හරන්ති , න චොරා හරන්ති, න අග්ගි ඩහති, න උදකං වහති, න අප්පියා දායාදා හරන්ති. එවංස තෙ, මහාරාජ, භොගා සම්මා පරිභුඤ්ජියමානා පරිභොගං ගච්ඡන්ති, නො පරික්ඛයං.
‘‘Sappuriso ca kho, mahārāja, uḷāre bhoge labhitvā attānaṃ sukheti pīṇeti, mātāpitaro sukheti pīṇeti, puttadāraṃ sukheti pīṇeti, dāsakammakaraporise sukheti pīṇeti, mittāmacce sukheti pīṇeti, samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ. Tassa te bhoge evaṃ sammā paribhuñjiyamāne neva rājāno haranti , na corā haranti, na aggi ḍahati, na udakaṃ vahati, na appiyā dāyādā haranti. Evaṃsa te, mahārāja, bhogā sammā paribhuñjiyamānā paribhogaṃ gacchanti, no parikkhayaṃ.
‘‘සෙය්යථාපි, මහාරාජ, ගාමස්ස වා නිගමස්ස වා අවිදූරෙ පොක්ඛරණී අච්ඡොදකා සීතොදකා සාතොදකා සෙතොදකා සුපතිත්ථා රමණීයා. තඤ්ච උදකං ජනො හරෙය්යපි පිවෙය්යපි නහායෙය්යපි යථාපච්චයම්පි කරෙය්ය. එවඤ්හි තං, මහාරාජ, උදකං සම්මා පරිභුඤ්ජියමානං පරිභොගං ගච්ඡෙය්ය, නො පරික්ඛයං. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, සප්පුරිසො උළාරෙ භොගෙ ලභිත්වා අත්තානං සුඛෙති පීණෙති, මාතාපිතරො සුඛෙති පීණෙති, පුත්තදාරං සුඛෙති පීණෙති, දාසකම්මකරපොරිසෙ සුඛෙති පීණෙති, මිත්තාමච්චෙ සුඛෙති පීණෙති, සමණබ්රාහ්මණෙසු උද්ධග්ගිකං දක්ඛිණං පතිට්ඨාපෙති සොවග්ගිකං සුඛවිපාකං සග්ගසංවත්තනිකං. තස්ස තෙ භොගෙ එවං සම්මා පරිභුඤ්ජියමානෙ නෙව රාජානො හරන්ති, න චොරා හරන්ති, න අග්ගි ඩහති, න උදකං වහති, න අප්පියා දායාදා හරන්ති. එවංස තෙ, මහාරාජ, භොගා සම්මා පරිභුඤ්ජියමානා පරිභොගං ගච්ඡන්ති, නො පරික්ඛය’’න්ති.
‘‘Seyyathāpi, mahārāja, gāmassa vā nigamassa vā avidūre pokkharaṇī acchodakā sītodakā sātodakā setodakā supatitthā ramaṇīyā. Tañca udakaṃ jano hareyyapi piveyyapi nahāyeyyapi yathāpaccayampi kareyya. Evañhi taṃ, mahārāja, udakaṃ sammā paribhuñjiyamānaṃ paribhogaṃ gaccheyya, no parikkhayaṃ. Evameva kho, mahārāja, sappuriso uḷāre bhoge labhitvā attānaṃ sukheti pīṇeti, mātāpitaro sukheti pīṇeti, puttadāraṃ sukheti pīṇeti, dāsakammakaraporise sukheti pīṇeti, mittāmacce sukheti pīṇeti, samaṇabrāhmaṇesu uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ. Tassa te bhoge evaṃ sammā paribhuñjiyamāne neva rājāno haranti, na corā haranti, na aggi ḍahati, na udakaṃ vahati, na appiyā dāyādā haranti. Evaṃsa te, mahārāja, bhogā sammā paribhuñjiyamānā paribhogaṃ gacchanti, no parikkhaya’’nti.
‘‘අමනුස්සට්ඨානෙ උදකංව සීතං,
‘‘Amanussaṭṭhāne udakaṃva sītaṃ,
තදපෙය්යමානං පරිසොසමෙති;
Tadapeyyamānaṃ parisosameti;
එවං ධනං කාපුරිසො ලභිත්වා,
Evaṃ dhanaṃ kāpuriso labhitvā,
නෙවත්තනා භුඤ්ජති නො දදාති.
Nevattanā bhuñjati no dadāti.
ධීරො ච විඤ්ඤූ අධිගම්ම භොගෙ,
Dhīro ca viññū adhigamma bhoge,
සො භුඤ්ජති කිච්චකරො ච හොති;
So bhuñjati kiccakaro ca hoti;
සො ඤාතිසඞ්ඝං නිසභො භරිත්වා,
So ñātisaṅghaṃ nisabho bharitvā,
අනින්දිතො සග්ගමුපෙති ඨාන’’න්ති.
Anindito saggamupeti ṭhāna’’nti.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්තනිකාය (අට්ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 9. පඨමඅපුත්තකසුත්තවණ්ණනා • 9. Paṭhamaaputtakasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 9. පඨමඅපුත්තකසුත්තවණ්ණනා • 9. Paṭhamaaputtakasuttavaṇṇanā