| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
९. पठमअपुत्तकसुत्तवण्णना
9. Paṭhamaaputtakasuttavaṇṇanā
१३०. दिव-सद्दो दिवा-सद्दो विय दिवसपरियायो, तस्मा विसेसनभावेन वुच्चमानो दिवसद्दो अत्थविसेसं दीपेतीति आह ‘‘दिवसस्स दिवा’’तिआदि। सं वुच्चति धनं, तस्स पतीति सम्पति, धनसामिको, तस्स हितावहत्ता सापतेय्यन्ति आह ‘‘सापतेय्यन्ति धन’’न्ति। तस्स गेहे कताकतभण्डस्स अतिबहुभावतो विम्हयप्पत्तो राजा ‘‘को पन वादो’’ति आह। काळलोहं नाम अयोफलं। कच्छपादिरूपेहिपि सोवण्णादीनि ठपेन्ति। सकुण्डकभत्तन्ति सकुण्डेहि वा सथुसेहि वा पक्कभत्तं। बिलङ्गं वुच्चति धञ्ञबिलङ्गं, आरनालन्तिपि वुच्चति, तं दुतियं अस्साति बिलङ्गदुतियं। तञ्हि कञ्जितो निब्बत्तत्ता कञ्जिकं नाम। तीहि पक्खेहि वत्थखण्डेहि कतनिवासनं तिपक्खवसनं। तेनाह ‘‘तीणि…पे॰… निवासन’’न्ति।
130. Diva-saddo divā-saddo viya divasapariyāyo, tasmā visesanabhāvena vuccamāno divasaddo atthavisesaṃ dīpetīti āha ‘‘divasassa divā’’tiādi. Saṃ vuccati dhanaṃ, tassa patīti sampati, dhanasāmiko, tassa hitāvahattā sāpateyyanti āha ‘‘sāpateyyanti dhana’’nti. Tassa gehe katākatabhaṇḍassa atibahubhāvato vimhayappatto rājā ‘‘ko pana vādo’’ti āha. Kāḷalohaṃ nāma ayophalaṃ. Kacchapādirūpehipi sovaṇṇādīni ṭhapenti. Sakuṇḍakabhattanti sakuṇḍehi vā sathusehi vā pakkabhattaṃ. Bilaṅgaṃ vuccati dhaññabilaṅgaṃ, āranālantipi vuccati, taṃ dutiyaṃ assāti bilaṅgadutiyaṃ. Tañhi kañjito nibbattattā kañjikaṃ nāma. Tīhi pakkhehi vatthakhaṇḍehi katanivāsanaṃ tipakkhavasanaṃ. Tenāha ‘‘tīṇi…pe… nivāsana’’nti.
असन्तो नीचो पुरिसोति असप्पुरिसोति आह ‘‘लामकपुरिसो’’ति। कम्मस्स निब्बत्तभावेन ओतरणताय फलं अग्गं नाम, उपरिभूमिगतत्ता उद्धं अग्गं अस्साति उद्धग्गिकं। दक्खिणन्ति दानमाह। सग्गो नाम कामभवूपपत्तिभवो, तस्स निब्बत्तनतो ‘‘सग्गस्स हिता’’ति वुत्तं। तत्रुपपत्तिजननतोति तत्र उपपत्तिया जननतो, उप्पादनतोति अत्थो।
Asanto nīco purisoti asappurisoti āha ‘‘lāmakapuriso’’ti. Kammassa nibbattabhāvena otaraṇatāya phalaṃ aggaṃ nāma, uparibhūmigatattā uddhaṃ aggaṃ assāti uddhaggikaṃ. Dakkhiṇanti dānamāha. Saggo nāma kāmabhavūpapattibhavo, tassa nibbattanato ‘‘saggassa hitā’’ti vuttaṃ. Tatrupapattijananatoti tatra upapattiyā jananato, uppādanatoti attho.
सेतं उदकं एतिस्साति सेतोदका। सो येन भावेन यत्थ पाकटतरो हुत्वा दिस्सति, तं दस्सेतुं ‘‘वीचीनं भिन्नट्ठाने’’ति आह। सुखोतरणट्ठानताय कद्दमादिदोसविरहतो च सुन्दरतित्था। तं अपेय्यमानन्ति तं उदकं केनचि अपरिभुञ्जियमानं। अत्तना कत्तब्बकिच्चकरोति अत्तना कातब्बकम्मसङ्खातकिच्चकरो, परिभोगवसेन चेव सङ्गहेतब्बसङ्गण्हनवसेन च नियोजकोति अत्थो। कुसलकिच्चकरोति अत्तना कातब्बपुञ्ञकरो।
Setaṃ udakaṃ etissāti setodakā. So yena bhāvena yattha pākaṭataro hutvā dissati, taṃ dassetuṃ ‘‘vīcīnaṃ bhinnaṭṭhāne’’ti āha. Sukhotaraṇaṭṭhānatāya kaddamādidosavirahato ca sundaratitthā. Taṃ apeyyamānanti taṃ udakaṃ kenaci aparibhuñjiyamānaṃ. Attanā kattabbakiccakaroti attanā kātabbakammasaṅkhātakiccakaro, paribhogavasena ceva saṅgahetabbasaṅgaṇhanavasena ca niyojakoti attho. Kusalakiccakaroti attanā kātabbapuññakaro.
पठमअपुत्तकसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Paṭhamaaputtakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ९. पठमअपुत्तकसुत्तं • 9. Paṭhamaaputtakasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ९. पठमअपुत्तकसुत्तवण्णना • 9. Paṭhamaaputtakasuttavaṇṇanā
