| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมานวตฺถุ-อฎฺฐกถา • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
๑๐. ปฐมภิกฺขาทายิกาวิมานวณฺณนา
10. Paṭhamabhikkhādāyikāvimānavaṇṇanā
อภิกฺกเนฺตน วเณฺณนาติ ภิกฺขาทายิกาวิมานํฯ ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเนฯ เตน จ สมเยน อุตฺตรมธุรายํ อญฺญตรา อิตฺถี ขีณายุกา โหติ อปาเย อุปฺปชฺชนารหาฯ ภควา ปจฺจูสเวลายํ มหากรุณาสมาปตฺติโต วุฎฺฐาย โลกํ โวโลเกโนฺต ตํ อิตฺถิํ อปาเย อุปฺปชฺชนารหํ ทิสฺวา มหากรุณาย สโญฺจทิตมานโส ตํ สุคติยํ ปติฎฺฐาเปตุกาโม เอโก อทุติโย มธุรํ อคมาสิฯ คนฺตฺวา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย พหินครํ ปิณฺฑาย ปาวิสิฯ เตน สมเยน สา อิตฺถี เคเห อาหารํ สมฺปาเทตฺวา เอกมเนฺต ปฎิสาเมตฺวา ฆฎํ คเหตฺวา อุทกติตฺถํ คนฺตฺวา นฺหายิตฺวา ฆเฎน อุทกํ คเหตฺวา อตฺตโน เคหํ คจฺฉนฺตี อนฺตรามเคฺค ภควนฺตํ ปสฺสิตฺวา ‘‘อปิ, ภเนฺต, ปิโณฺฑ ลโทฺธ’’ติ วตฺวา ‘‘ลภิสฺสามี’’ติ จ ภควตา วุเตฺต อลทฺธภาวํ ญตฺวา ฆฎํ ฐเปตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา ‘‘อหํ, ภเนฺต, ปิณฺฑปาตํ ทสฺสามิ, อธิวาเสถา’’ติ อาหฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวนฯ สา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา ปฐมตรํ คนฺตฺวา สิตฺตสมฺมเฎฺฐ ปเทเส อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา ภควโต ปเวสนํ อุทิกฺขมานา อฎฺฐาสิฯ ภควา เคหํ ปวิสิตฺวา ปญฺญเตฺต อาสเน นิสีทิฯ อถ สา ภควนฺตํ โภเชสิฯ ภควา กตภตฺตกิโจฺจ โอนีตปตฺตปาณี ตสฺสา อนุโมทนํ กตฺวา ปกฺกามิฯ สา อนุโมทนํ สุตฺวา อนปฺปกํ ปีติโสมนสฺสํ ปฎิสํเวเทนฺตี ยาว จกฺขุปถสมติกฺกมา พุทฺธารมฺมณํ ปีติํ อวิชหนฺตี นมสฺสมานา อฎฺฐาสิฯ สา กติปยทิวสาติกฺกเมเนว กาลํ กตฺวา ตาวติํสภวเน นิพฺพตฺติ, อจฺฉราสหสฺสญฺจสฺสา ปริวาโร อโหสิฯ ตํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน –
Abhikkantena vaṇṇenāti bhikkhādāyikāvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena ca samayena uttaramadhurāyaṃ aññatarā itthī khīṇāyukā hoti apāye uppajjanārahā. Bhagavā paccūsavelāyaṃ mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento taṃ itthiṃ apāye uppajjanārahaṃ disvā mahākaruṇāya sañcoditamānaso taṃ sugatiyaṃ patiṭṭhāpetukāmo eko adutiyo madhuraṃ agamāsi. Gantvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaraṃ ādāya bahinagaraṃ piṇḍāya pāvisi. Tena samayena sā itthī gehe āhāraṃ sampādetvā ekamante paṭisāmetvā ghaṭaṃ gahetvā udakatitthaṃ gantvā nhāyitvā ghaṭena udakaṃ gahetvā attano gehaṃ gacchantī antarāmagge bhagavantaṃ passitvā ‘‘api, bhante, piṇḍo laddho’’ti vatvā ‘‘labhissāmī’’ti ca bhagavatā vutte aladdhabhāvaṃ ñatvā ghaṭaṃ ṭhapetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘ahaṃ, bhante, piṇḍapātaṃ dassāmi, adhivāsethā’’ti āha. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Sā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā paṭhamataraṃ gantvā sittasammaṭṭhe padese āsanaṃ paññāpetvā bhagavato pavesanaṃ udikkhamānā aṭṭhāsi. Bhagavā gehaṃ pavisitvā paññatte āsane nisīdi. Atha sā bhagavantaṃ bhojesi. Bhagavā katabhattakicco onītapattapāṇī tassā anumodanaṃ katvā pakkāmi. Sā anumodanaṃ sutvā anappakaṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedentī yāva cakkhupathasamatikkamā buddhārammaṇaṃ pītiṃ avijahantī namassamānā aṭṭhāsi. Sā katipayadivasātikkameneva kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti, accharāsahassañcassā parivāro ahosi. Taṃ āyasmā mahāmoggallāno –
๒๗๐.
270.
‘‘อภิกฺกเนฺตน วเณฺณน…เป.… โอสธี วิย ตารกาฯ
‘‘Abhikkantena vaṇṇena…pe… osadhī viya tārakā.
๒๗๑.
271.
‘‘เกน เตตาทิโส วโณฺณ…เป.…
‘‘Kena tetādiso vaṇṇo…pe…
วโณฺณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ – คาถาหิ ปุจฺฉิ;
Vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti. – gāthāhi pucchi;
๒๗๓.
273.
‘‘สา เทวตา อตฺตมนา…เป.… ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ’’ฯ
‘‘Sā devatā attamanā…pe… yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
๒๗๔.
274.
‘‘อหํ มนุเสฺสสุ มนุสฺสภูตา,
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā,
ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเกฯ
Purimāya jātiyā manussaloke.
๒๗๕.
275.
‘‘อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;
‘‘Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, vippasannamanāvilaṃ;
ตสฺส อทาสหํ ภิกฺขํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิฯ
Tassa adāsahaṃ bhikkhaṃ, pasannā sehi pāṇibhi.
๒๗๖.
276.
‘‘เตน เมตาทิโส วโณฺณ…เป.…
‘‘Tena metādiso vaṇṇo…pe…
วโณฺณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ –
Vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti. –
เทวตา พฺยากาสิฯ เสสํ สพฺพํ เหฎฺฐา วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานตฺถเมวฯ
Devatā byākāsi. Sesaṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthameva.
ปฐมภิกฺขาทายิกาวิมานวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paṭhamabhikkhādāyikāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / วิมานวตฺถุปาฬิ • Vimānavatthupāḷi / ๑๐. ปฐมภิกฺขาทายิกาวิมานวตฺถุ • 10. Paṭhamabhikkhādāyikāvimānavatthu
