Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(౧౪) ౪. రాజవగ్గో
(14) 4. Rājavaggo
౧. పఠమచక్కానువత్తనసుత్తవణ్ణనా
1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā
౧౩౧. చతుత్థస్స పఠమే అత్థఞ్ఞూతి హితఞ్ఞూ. హితపరియాయో హేత్థ అత్థ-సద్దో ‘‘అత్తత్థో పరత్థో’’తిఆదీసు (మహాని॰ ౬౯; చూళని॰ మోఘరాజమాణవపుచ్ఛానిద్దేసో ౮౫; పటి॰ మ॰ ౩.౫) వియ. యస్మా చేస పరేసం హితం జానన్తో తే అత్తని రఞ్జేతి, తస్మా వుత్తం ‘‘రఞ్జితుం జానాతీ’’తి. దణ్డేతి అపరాధానురూపే దణ్డనే. బలమ్హీతి బలకాయే. పఞ్చ అత్థేతి అత్తత్థో, పరత్థో, ఉభయత్థో, దిట్ఠధమ్మికో అత్థో, సమ్పరాయికో అత్థోతి ఏవం పఞ్చప్పభేదే అత్థే. చత్తారో ధమ్మేతి చతుసచ్చధమ్మే, కామరూపారూపలోకుత్తరభేదే వా చత్తారో ధమ్మే. పటిగ్గహణపరిభోగమత్తఞ్ఞుతాయ ఏవ పరియేసనవిస్సజ్జనమత్తఞ్ఞుతాపి బోధితా హోన్తీతి ‘‘పటిగ్గహణపరిభోగమత్తం జానాతి’’ఇచ్చేవ వుత్తం.
131. Catutthassa paṭhame atthaññūti hitaññū. Hitapariyāyo hettha attha-saddo ‘‘attattho parattho’’tiādīsu (mahāni. 69; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddeso 85; paṭi. ma. 3.5) viya. Yasmā cesa paresaṃ hitaṃ jānanto te attani rañjeti, tasmā vuttaṃ ‘‘rañjituṃ jānātī’’ti. Daṇḍeti aparādhānurūpe daṇḍane. Balamhīti balakāye. Pañca attheti attattho, parattho, ubhayattho, diṭṭhadhammiko attho, samparāyiko atthoti evaṃ pañcappabhede atthe. Cattāro dhammeti catusaccadhamme, kāmarūpārūpalokuttarabhede vā cattāro dhamme. Paṭiggahaṇaparibhogamattaññutāya eva pariyesanavissajjanamattaññutāpi bodhitā hontīti ‘‘paṭiggahaṇaparibhogamattaṃ jānāti’’icceva vuttaṃ.
ఉత్తరతి అతిక్కమతి, అభిభవతీతి వా ఉత్తరం, నత్థి ఏత్థ ఉత్తరన్తి అనుత్తరం. అనతిసయం, అప్పటిభాగం వా అనేకాసు దేవమనుస్సపరిసాసు అనేకసతక్ఖత్తుం తేసం అరియసచ్చప్పటివేధసమ్పాదనవసేన పవత్తా భగవతో ధమ్మదేసనా ధమ్మచక్కం. అపిచ సబ్బపఠమం అఞ్ఞాతకోణ్డఞ్ఞప్పముఖాయ అట్ఠారసపరిసగణాయ బ్రహ్మకోటియా చతుసచ్చస్స పటివేధవిధాయినీ యా ధమ్మదేసనా, తస్సా సాతిసయా ధమ్మచక్కసమఞ్ఞా. తత్థ సతిపట్ఠానాతిధమ్మో ఏవ పవత్తనట్ఠేన చక్కన్తి ధమ్మచక్కం. చక్కన్తి వా ఆణా ధమ్మతో అనపేతత్తా, ధమ్మఞ్చ తం చక్కఞ్చాతి ధమ్మచక్కం. ధమ్మేన ఞాయేన చక్కన్తిపి ధమ్మచక్కం. యథాహ ‘‘ధమ్మఞ్చ పవత్తేతి చక్కఞ్చాతి ధమ్మచక్కం, చక్కఞ్చ పవత్తేతి ధమ్మఞ్చాతి ధమ్మచక్కం, ధమ్మేన పవత్తేతీతి ధమ్మచక్క’’న్తిఆది (పటి॰ మ॰ ౨.౪౦-౪౧). అప్పటివత్తియన్తి ధమ్మిస్సరస్స భగవతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స ధమ్మచక్కస్స అనుత్తరభావతో అప్పటిసేధనీయం. కేహి పన అప్పటివత్తియన్తి ఆహ – ‘‘సమణేన వా’’తిఆది. తత్థ సమణేనాతి పబ్బజ్జం ఉపగతేన. బ్రాహ్మణేనాతి జాతిబ్రాహ్మణేన. సాసనపరమత్థసమణబ్రాహ్మణానఞ్హి పటిలోమచిత్తంయేవ నత్థి. దేవేనాతి కామావచరదేవేన. కేనచీతి యేన కేనచి అవసిట్ఠపారిసజ్జేన. ఏత్తావతా అట్ఠన్నమ్పి పరిసానం అనవసేసపరియాదానం దట్ఠబ్బం. లోకస్మిన్తి సత్తలోకే.
Uttarati atikkamati, abhibhavatīti vā uttaraṃ, natthi ettha uttaranti anuttaraṃ. Anatisayaṃ, appaṭibhāgaṃ vā anekāsu devamanussaparisāsu anekasatakkhattuṃ tesaṃ ariyasaccappaṭivedhasampādanavasena pavattā bhagavato dhammadesanā dhammacakkaṃ. Apica sabbapaṭhamaṃ aññātakoṇḍaññappamukhāya aṭṭhārasaparisagaṇāya brahmakoṭiyā catusaccassa paṭivedhavidhāyinī yā dhammadesanā, tassā sātisayā dhammacakkasamaññā. Tattha satipaṭṭhānātidhammo eva pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ. Cakkanti vā āṇā dhammato anapetattā, dhammañca taṃ cakkañcāti dhammacakkaṃ. Dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ. Yathāha ‘‘dhammañca pavatteti cakkañcāti dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattetīti dhammacakka’’ntiādi (paṭi. ma. 2.40-41). Appaṭivattiyanti dhammissarassa bhagavato sammāsambuddhassa dhammacakkassa anuttarabhāvato appaṭisedhanīyaṃ. Kehi pana appaṭivattiyanti āha – ‘‘samaṇena vā’’tiādi. Tattha samaṇenāti pabbajjaṃ upagatena. Brāhmaṇenāti jātibrāhmaṇena. Sāsanaparamatthasamaṇabrāhmaṇānañhi paṭilomacittaṃyeva natthi. Devenāti kāmāvacaradevena. Kenacīti yena kenaci avasiṭṭhapārisajjena. Ettāvatā aṭṭhannampi parisānaṃ anavasesapariyādānaṃ daṭṭhabbaṃ. Lokasminti sattaloke.
పఠమచక్కానువత్తనసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya / ౧. పఠమచక్కానువత్తనసుత్తం • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ౧. పఠమచక్కానువత్తనసుత్తవణ్ణనా • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā