| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(๑๔) ๔. ราชวโคฺค
(14) 4. Rājavaggo
๑. ปฐมจกฺกานุวตฺตนสุตฺตวณฺณนา
1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā
๑๓๑. จตุตฺถสฺส ปฐเม อตฺถญฺญูติ หิตญฺญูฯ หิตปริยาโย เหตฺถ อตฺถ-สโทฺท ‘‘อตฺตโตฺถ ปรโตฺถ’’ติอาทีสุ (มหานิ. ๖๙; จูฬนิ. โมฆราชมาณวปุจฺฉานิเทฺทโส ๘๕; ปฎิ. ม. ๓.๕) วิยฯ ยสฺมา เจส ปเรสํ หิตํ ชานโนฺต เต อตฺตนิ รเญฺชติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘รญฺชิตุํ ชานาตี’’ติฯ ทเณฺฑติ อปราธานุรูเป ทณฺฑเนฯ พลมฺหีติ พลกาเยฯ ปญฺจ อเตฺถติ อตฺตโตฺถ, ปรโตฺถ, อุภยโตฺถ, ทิฎฺฐธมฺมิโก อโตฺถ, สมฺปรายิโก อโตฺถติ เอวํ ปญฺจปฺปเภเท อเตฺถฯ จตฺตาโร ธเมฺมติ จตุสจฺจธเมฺม, กามรูปารูปโลกุตฺตรเภเท วา จตฺตาโร ธเมฺมฯ ปฎิคฺคหณปริโภคมตฺตญฺญุตาย เอว ปริเยสนวิสฺสชฺชนมตฺตญฺญุตาปิ โพธิตา โหนฺตีติ ‘‘ปฎิคฺคหณปริโภคมตฺตํ ชานาติ’’อิเจฺจว วุตฺตํฯ
131. Catutthassa paṭhame atthaññūti hitaññū. Hitapariyāyo hettha attha-saddo ‘‘attattho parattho’’tiādīsu (mahāni. 69; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddeso 85; paṭi. ma. 3.5) viya. Yasmā cesa paresaṃ hitaṃ jānanto te attani rañjeti, tasmā vuttaṃ ‘‘rañjituṃ jānātī’’ti. Daṇḍeti aparādhānurūpe daṇḍane. Balamhīti balakāye. Pañca attheti attattho, parattho, ubhayattho, diṭṭhadhammiko attho, samparāyiko atthoti evaṃ pañcappabhede atthe. Cattāro dhammeti catusaccadhamme, kāmarūpārūpalokuttarabhede vā cattāro dhamme. Paṭiggahaṇaparibhogamattaññutāya eva pariyesanavissajjanamattaññutāpi bodhitā hontīti ‘‘paṭiggahaṇaparibhogamattaṃ jānāti’’icceva vuttaṃ.
อุตฺตรติ อติกฺกมติ, อภิภวตีติ วา อุตฺตรํ, นตฺถิ เอตฺถ อุตฺตรนฺติ อนุตฺตรํฯ อนติสยํ, อปฺปฎิภาคํ วา อเนกาสุ เทวมนุสฺสปริสาสุ อเนกสตกฺขตฺตุํ เตสํ อริยสจฺจปฺปฎิเวธสมฺปาทนวเสน ปวตฺตา ภควโต ธมฺมเทสนา ธมฺมจกฺกํฯ อปิจ สพฺพปฐมํ อญฺญาตโกณฺฑญฺญปฺปมุขาย อฎฺฐารสปริสคณาย พฺรหฺมโกฎิยา จตุสจฺจสฺส ปฎิเวธวิธายินี ยา ธมฺมเทสนา, ตสฺสา สาติสยา ธมฺมจกฺกสมญฺญาฯ ตตฺถ สติปฎฺฐานาติธโมฺม เอว ปวตฺตนเฎฺฐน จกฺกนฺติ ธมฺมจกฺกํฯ จกฺกนฺติ วา อาณา ธมฺมโต อนเปตตฺตา, ธมฺมญฺจ ตํ จกฺกญฺจาติ ธมฺมจกฺกํฯ ธเมฺมน ญาเยน จกฺกนฺติปิ ธมฺมจกฺกํฯ ยถาห ‘‘ธมฺมญฺจ ปวเตฺตติ จกฺกญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ, จกฺกญฺจ ปวเตฺตติ ธมฺมญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ, ธเมฺมน ปวเตฺตตีติ ธมฺมจกฺก’’นฺติอาทิ (ปฎิ. ม. ๒.๔๐-๔๑)ฯ อปฺปฎิวตฺติยนฺติ ธมฺมิสฺสรสฺส ภควโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ธมฺมจกฺกสฺส อนุตฺตรภาวโต อปฺปฎิเสธนียํฯ เกหิ ปน อปฺปฎิวตฺติยนฺติ อาห – ‘‘สมเณน วา’’ติอาทิฯ ตตฺถ สมเณนาติ ปพฺพชฺชํ อุปคเตนฯ พฺราหฺมเณนาติ ชาติพฺราหฺมเณนฯ สาสนปรมตฺถสมณพฺราหฺมณานญฺหิ ปฎิโลมจิตฺตํเยว นตฺถิฯ เทเวนาติ กามาวจรเทเวนฯ เกนจีติ เยน เกนจิ อวสิฎฺฐปาริสเชฺชนฯ เอตฺตาวตา อฎฺฐนฺนมฺปิ ปริสานํ อนวเสสปริยาทานํ ทฎฺฐพฺพํฯ โลกสฺมินฺติ สตฺตโลเกฯ
Uttarati atikkamati, abhibhavatīti vā uttaraṃ, natthi ettha uttaranti anuttaraṃ. Anatisayaṃ, appaṭibhāgaṃ vā anekāsu devamanussaparisāsu anekasatakkhattuṃ tesaṃ ariyasaccappaṭivedhasampādanavasena pavattā bhagavato dhammadesanā dhammacakkaṃ. Apica sabbapaṭhamaṃ aññātakoṇḍaññappamukhāya aṭṭhārasaparisagaṇāya brahmakoṭiyā catusaccassa paṭivedhavidhāyinī yā dhammadesanā, tassā sātisayā dhammacakkasamaññā. Tattha satipaṭṭhānātidhammo eva pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ. Cakkanti vā āṇā dhammato anapetattā, dhammañca taṃ cakkañcāti dhammacakkaṃ. Dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ. Yathāha ‘‘dhammañca pavatteti cakkañcāti dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattetīti dhammacakka’’ntiādi (paṭi. ma. 2.40-41). Appaṭivattiyanti dhammissarassa bhagavato sammāsambuddhassa dhammacakkassa anuttarabhāvato appaṭisedhanīyaṃ. Kehi pana appaṭivattiyanti āha – ‘‘samaṇena vā’’tiādi. Tattha samaṇenāti pabbajjaṃ upagatena. Brāhmaṇenāti jātibrāhmaṇena. Sāsanaparamatthasamaṇabrāhmaṇānañhi paṭilomacittaṃyeva natthi. Devenāti kāmāvacaradevena. Kenacīti yena kenaci avasiṭṭhapārisajjena. Ettāvatā aṭṭhannampi parisānaṃ anavasesapariyādānaṃ daṭṭhabbaṃ. Lokasminti sattaloke.
ปฐมจกฺกานุวตฺตนสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑. ปฐมจกฺกานุวตฺตนสุตฺตํ • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๑. ปฐมจกฺกานุวตฺตนสุตฺตวณฺณนา • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā
