| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(១៤) ៤. រាជវគ្គោ
(14) 4. Rājavaggo
១. បឋមចក្កានុវត្តនសុត្តវណ្ណនា
1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā
១៣១. ចតុត្ថស្ស បឋមេ អត្ថញ្ញូតិ ហិតញ្ញូ។ ហិតបរិយាយោ ហេត្ថ អត្ថ-សទ្ទោ ‘‘អត្តត្ថោ បរត្ថោ’’តិអាទីសុ (មហានិ. ៦៩; ចូឡនិ. មោឃរាជមាណវបុច្ឆានិទ្ទេសោ ៨៥; បដិ. ម. ៣.៥) វិយ។ យស្មា ចេស បរេសំ ហិតំ ជានន្តោ តេ អត្តនិ រញ្ជេតិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘រញ្ជិតុំ ជានាតី’’តិ។ ទណ្ឌេតិ អបរាធានុរូបេ ទណ្ឌនេ។ ពលម្ហីតិ ពលកាយេ។ បញ្ច អត្ថេតិ អត្តត្ថោ, បរត្ថោ, ឧភយត្ថោ, ទិដ្ឋធម្មិកោ អត្ថោ, សម្បរាយិកោ អត្ថោតិ ឯវំ បញ្ចប្បភេទេ អត្ថេ។ ចត្តារោ ធម្មេតិ ចតុសច្ចធម្មេ, កាមរូបារូបលោកុត្តរភេទេ វា ចត្តារោ ធម្មេ។ បដិគ្គហណបរិភោគមត្តញ្ញុតាយ ឯវ បរិយេសនវិស្សជ្ជនមត្តញ្ញុតាបិ ពោធិតា ហោន្តីតិ ‘‘បដិគ្គហណបរិភោគមត្តំ ជានាតិ’’ឥច្ចេវ វុត្តំ។
131. Catutthassa paṭhame atthaññūti hitaññū. Hitapariyāyo hettha attha-saddo ‘‘attattho parattho’’tiādīsu (mahāni. 69; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddeso 85; paṭi. ma. 3.5) viya. Yasmā cesa paresaṃ hitaṃ jānanto te attani rañjeti, tasmā vuttaṃ ‘‘rañjituṃ jānātī’’ti. Daṇḍeti aparādhānurūpe daṇḍane. Balamhīti balakāye. Pañca attheti attattho, parattho, ubhayattho, diṭṭhadhammiko attho, samparāyiko atthoti evaṃ pañcappabhede atthe. Cattāro dhammeti catusaccadhamme, kāmarūpārūpalokuttarabhede vā cattāro dhamme. Paṭiggahaṇaparibhogamattaññutāya eva pariyesanavissajjanamattaññutāpi bodhitā hontīti ‘‘paṭiggahaṇaparibhogamattaṃ jānāti’’icceva vuttaṃ.
ឧត្តរតិ អតិក្កមតិ, អភិភវតីតិ វា ឧត្តរំ, នត្ថិ ឯត្ថ ឧត្តរន្តិ អនុត្តរំ។ អនតិសយំ, អប្បដិភាគំ វា អនេកាសុ ទេវមនុស្សបរិសាសុ អនេកសតក្ខត្តុំ តេសំ អរិយសច្ចប្បដិវេធសម្បាទនវសេន បវត្តា ភគវតោ ធម្មទេសនា ធម្មចក្កំ។ អបិច សព្ពបឋមំ អញ្ញាតកោណ្ឌញ្ញប្បមុខាយ អដ្ឋារសបរិសគណាយ ព្រហ្មកោដិយា ចតុសច្ចស្ស បដិវេធវិធាយិនី យា ធម្មទេសនា, តស្សា សាតិសយា ធម្មចក្កសមញ្ញា។ តត្ថ សតិបដ្ឋានាតិធម្មោ ឯវ បវត្តនដ្ឋេន ចក្កន្តិ ធម្មចក្កំ។ ចក្កន្តិ វា អាណា ធម្មតោ អនបេតត្តា, ធម្មញ្ច តំ ចក្កញ្ចាតិ ធម្មចក្កំ។ ធម្មេន ញាយេន ចក្កន្តិបិ ធម្មចក្កំ។ យថាហ ‘‘ធម្មញ្ច បវត្តេតិ ចក្កញ្ចាតិ ធម្មចក្កំ, ចក្កញ្ច បវត្តេតិ ធម្មញ្ចាតិ ធម្មចក្កំ, ធម្មេន បវត្តេតីតិ ធម្មចក្ក’’ន្តិអាទិ (បដិ. ម. ២.៤០-៤១)។ អប្បដិវត្តិយន្តិ ធម្មិស្សរស្ស ភគវតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ធម្មចក្កស្ស អនុត្តរភាវតោ អប្បដិសេធនីយំ។ កេហិ បន អប្បដិវត្តិយន្តិ អាហ – ‘‘សមណេន វា’’តិអាទិ។ តត្ថ សមណេនាតិ បព្ពជ្ជំ ឧបគតេន។ ព្រាហ្មណេនាតិ ជាតិព្រាហ្មណេន។ សាសនបរមត្ថសមណព្រាហ្មណានញ្ហិ បដិលោមចិត្តំយេវ នត្ថិ។ ទេវេនាតិ កាមាវចរទេវេន។ កេនចីតិ យេន កេនចិ អវសិដ្ឋបារិសជ្ជេន។ ឯត្តាវតា អដ្ឋន្នម្បិ បរិសានំ អនវសេសបរិយាទានំ ទដ្ឋព្ពំ។ លោកស្មិន្តិ សត្តលោកេ។
Uttarati atikkamati, abhibhavatīti vā uttaraṃ, natthi ettha uttaranti anuttaraṃ. Anatisayaṃ, appaṭibhāgaṃ vā anekāsu devamanussaparisāsu anekasatakkhattuṃ tesaṃ ariyasaccappaṭivedhasampādanavasena pavattā bhagavato dhammadesanā dhammacakkaṃ. Apica sabbapaṭhamaṃ aññātakoṇḍaññappamukhāya aṭṭhārasaparisagaṇāya brahmakoṭiyā catusaccassa paṭivedhavidhāyinī yā dhammadesanā, tassā sātisayā dhammacakkasamaññā. Tattha satipaṭṭhānātidhammo eva pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ. Cakkanti vā āṇā dhammato anapetattā, dhammañca taṃ cakkañcāti dhammacakkaṃ. Dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ. Yathāha ‘‘dhammañca pavatteti cakkañcāti dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattetīti dhammacakka’’ntiādi (paṭi. ma. 2.40-41). Appaṭivattiyanti dhammissarassa bhagavato sammāsambuddhassa dhammacakkassa anuttarabhāvato appaṭisedhanīyaṃ. Kehi pana appaṭivattiyanti āha – ‘‘samaṇena vā’’tiādi. Tattha samaṇenāti pabbajjaṃ upagatena. Brāhmaṇenāti jātibrāhmaṇena. Sāsanaparamatthasamaṇabrāhmaṇānañhi paṭilomacittaṃyeva natthi. Devenāti kāmāvacaradevena. Kenacīti yena kenaci avasiṭṭhapārisajjena. Ettāvatā aṭṭhannampi parisānaṃ anavasesapariyādānaṃ daṭṭhabbaṃ. Lokasminti sattaloke.
បឋមចក្កានុវត្តនសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១. បឋមចក្កានុវត្តនសុត្តំ • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១. បឋមចក្កានុវត្តនសុត្តវណ្ណនា • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā
