| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(੧੪) ੪. ਰਾਜવਗ੍ਗੋ
(14) 4. Rājavaggo
੧. ਪਠਮਚਕ੍ਕਾਨੁવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā
੧੩੧. ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਅਤ੍ਥਞ੍ਞੂਤਿ ਹਿਤਞ੍ਞੂ। ਹਿਤਪਰਿਯਾਯੋ ਹੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥ-ਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਅਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਪਰਤ੍ਥੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮਹਾਨਿ॰ ੬੯; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਮੋਘਰਾਜਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ੮੫; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੫) વਿਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਚੇਸ ਪਰੇਸਂ ਹਿਤਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਤੇ ਅਤ੍ਤਨਿ ਰਞ੍ਜੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਰਞ੍ਜਿਤੁਂ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ। ਦਣ੍ਡੇਤਿ ਅਪਰਾਧਾਨੁਰੂਪੇ ਦਣ੍ਡਨੇ। ਬਲਮ੍ਹੀਤਿ ਬਲਕਾਯੇ। ਪਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥੇਤਿ ਅਤ੍ਤਤ੍ਥੋ, ਪਰਤ੍ਥੋ, ਉਭਯਤ੍ਥੋ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕੋ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚਪ੍ਪਭੇਦੇ ਅਤ੍ਥੇ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇ, ਕਾਮਰੂਪਾਰੂਪਲੋਕੁਤ੍ਤਰਭੇਦੇ વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮੇ। ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਪਰਿਭੋਗਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਯ ਏવ ਪਰਿਯੇਸਨવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਪਿ ਬੋਧਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਪਰਿਭੋਗਮਤ੍ਤਂ ਜਾਨਾਤਿ’’ਇਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤਂ।
131. Catutthassa paṭhame atthaññūti hitaññū. Hitapariyāyo hettha attha-saddo ‘‘attattho parattho’’tiādīsu (mahāni. 69; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddeso 85; paṭi. ma. 3.5) viya. Yasmā cesa paresaṃ hitaṃ jānanto te attani rañjeti, tasmā vuttaṃ ‘‘rañjituṃ jānātī’’ti. Daṇḍeti aparādhānurūpe daṇḍane. Balamhīti balakāye. Pañca attheti attattho, parattho, ubhayattho, diṭṭhadhammiko attho, samparāyiko atthoti evaṃ pañcappabhede atthe. Cattāro dhammeti catusaccadhamme, kāmarūpārūpalokuttarabhede vā cattāro dhamme. Paṭiggahaṇaparibhogamattaññutāya eva pariyesanavissajjanamattaññutāpi bodhitā hontīti ‘‘paṭiggahaṇaparibhogamattaṃ jānāti’’icceva vuttaṃ.
ਉਤ੍ਤਰਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਅਭਿਭવਤੀਤਿ વਾ ਉਤ੍ਤਰਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਏਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ। ਅਨਤਿਸਯਂ, ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਗਂ વਾ ਅਨੇਕਾਸੁ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਪਰਿਸਾਸੁ ਅਨੇਕਸਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਤੇਸਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿવੇਧਸਮ੍ਪਾਦਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ। ਅਪਿਚ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ਅਞ੍ਞਾਤਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਪ੍ਪਮੁਖਾਯ ਅਟ੍ਠਾਰਸਪਰਿਸਗਣਾਯ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕੋਟਿਯਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਟਿવੇਧવਿਧਾਯਿਨੀ ਯਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਸਾਤਿਸਯਾ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਸਮਞ੍ਞਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿਧਮ੍ਮੋ ਏવ ਪવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ। ਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ વਾ ਆਣਾ ਧਮ੍ਮਤੋ ਅਨਪੇਤਤ੍ਤਾ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਤਂ ਚਕ੍ਕਞ੍ਚਾਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ। ਧਮ੍ਮੇਨ ਞਾਯੇਨ ਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿਪਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ। ਯਥਾਹ ‘‘ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ ਚਕ੍ਕਞ੍ਚਾਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ, ਚਕ੍ਕਞ੍ਚ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚਾਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਪવਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੨.੪੦-੪੧)। ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਿਸ੍ਸਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਸ੍ਸ ਅਨੁਤ੍ਤਰਭਾવਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿਸੇਧਨੀਯਂ। ਕੇਹਿ ਪਨ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਸਮਣੇਨ વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਮਣੇਨਾਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਉਪਗਤੇਨ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨਾਤਿ ਜਾਤਿਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ। ਸਾਸਨਪਰਮਤ੍ਥਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਞ੍ਹਿ ਪਟਿਲੋਮਚਿਤ੍ਤਂਯੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਦੇવੇਨਾਤਿ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવੇਨ। ਕੇਨਚੀਤਿ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਅવਸਿਟ੍ਠਪਾਰਿਸਜ੍ਜੇਨ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਪਰਿਸਾਨਂ ਅਨવਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਲੋਕਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ।
Uttarati atikkamati, abhibhavatīti vā uttaraṃ, natthi ettha uttaranti anuttaraṃ. Anatisayaṃ, appaṭibhāgaṃ vā anekāsu devamanussaparisāsu anekasatakkhattuṃ tesaṃ ariyasaccappaṭivedhasampādanavasena pavattā bhagavato dhammadesanā dhammacakkaṃ. Apica sabbapaṭhamaṃ aññātakoṇḍaññappamukhāya aṭṭhārasaparisagaṇāya brahmakoṭiyā catusaccassa paṭivedhavidhāyinī yā dhammadesanā, tassā sātisayā dhammacakkasamaññā. Tattha satipaṭṭhānātidhammo eva pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ. Cakkanti vā āṇā dhammato anapetattā, dhammañca taṃ cakkañcāti dhammacakkaṃ. Dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ. Yathāha ‘‘dhammañca pavatteti cakkañcāti dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattetīti dhammacakka’’ntiādi (paṭi. ma. 2.40-41). Appaṭivattiyanti dhammissarassa bhagavato sammāsambuddhassa dhammacakkassa anuttarabhāvato appaṭisedhanīyaṃ. Kehi pana appaṭivattiyanti āha – ‘‘samaṇena vā’’tiādi. Tattha samaṇenāti pabbajjaṃ upagatena. Brāhmaṇenāti jātibrāhmaṇena. Sāsanaparamatthasamaṇabrāhmaṇānañhi paṭilomacittaṃyeva natthi. Devenāti kāmāvacaradevena. Kenacīti yena kenaci avasiṭṭhapārisajjena. Ettāvatā aṭṭhannampi parisānaṃ anavasesapariyādānaṃ daṭṭhabbaṃ. Lokasminti sattaloke.
ਪਠਮਚਕ੍ਕਾਨੁવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੧. ਪਠਮਚਕ੍ਕਾਨੁવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਪਠਮਚਕ੍ਕਾਨੁવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā
