Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ပဌမစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ
Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
၅၇. အသ္သာတိ အာခ္ယာတိကပဒန္တိ တသ္သ အတ္ထံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန ‘‘အသ္သာတိ ပုဂ္ဂလံ ပရာမသိတ္ဝာ ဟောတီတိ ဝစနသေသော ဒသ္သိတော’’တိပိ အတ္ထဝိကပ္ပော ဒသ္သိတော, န သော သုန္ဒရတရော။ ယဒိ ဟိ ဝစနသေသော အဓိပ္ပေတော သိယာ, ‘‘ဟောတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, တေနေဝ အညသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ဟောတီတိ ဝစနသေသော ကတော။
57.Assāti ākhyātikapadanti tassa atthaṃ dassento ‘‘hotī’’ti āha. Gaṇṭhipadesu pana ‘‘assāti puggalaṃ parāmasitvā hotīti vacanaseso dassito’’tipi atthavikappo dassito, na so sundarataro. Yadi hi vacanaseso adhippeto siyā, ‘‘hotī’’ti vattabbaṃ, teneva aññasmiṃ atthavikappe hotīti vacanaseso kato.
၅၈. သာဒိယန္တသ္သေဝာတိ ဧတ္ထ သာဒိယနံ နာမ သေဝေတုကာမတာစိတ္တသ္သ ဥပဋ္ဌာပနန္တိ အာဟ ‘‘ပဋိသေဝနစိတ္တသမင္ဂိသ္သာ’’တိ။ ‘‘ပဋိပက္ခံ အတ္ထယန္တီတိ သိက္ခာကာမာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိပက္ခံ ဒုသ္သီလဘာဝံ အတ္ထယန္တီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ဝေရိပုဂ္ဂလသ္သ ပန ပဋိပက္ခဘူတံ ကဉ္စိ အမိတ္တံ အတ္ထယန္တိ ဂဝေသန္တီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပစ္စတ္ထိကာ ဟိ အတ္တနော ဝေရိံ နာသေတုကာမာ တသ္သ ပဋိပက္ခဘူတံ ကဉ္စိ အမိတ္တံ အတ္တနော သဟာယဘာဝမုပဂစ္ဆန္တံ ဣစ္ဆန္တိ။ ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒီနံ ဥပရိ ဝက္ခမာနတ္တာ တဒနုရူပဝသေန အတ္ထံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဘိက္ခူ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘိက္ခုသ္သ ပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ’’တိ ဧဝံ ပန ဝုစ္စမာနေ ဘိက္ခုသ္သ ပစ္စတ္ထိကာ ရာဇာဒယောပိ ဧတ္ထေဝ သင္ဂယ္ဟန္တီတိ ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒယော ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ, အညတ္ထ ပန ဘိက္ခုသ္သ ပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာတိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတေဝ ‘‘သာသနပစ္စတ္ထိကာ’’တိ ယထာ။ ဣသ္သာပကတာတိ ပရေသံ လာဘသက္ကာရာဒိအသဟနလက္ခဏာယ ဣသ္သာယ အဘိဘူတာ။ နိပ္ပရိပ္ဖန္ဒန္တိ ပရိပ္ဖန္ဒဝိရဟိတံ, ယထာ စလိတုံ ပရိဝတ္တိတုံ န သက္ကောတိ, တထာ ဂဟေတ္ဝာတိ အတ္ထော။ သမ္ပယောဇေန္တီတိ ဝစ္စမဂ္ဂေန သဒ္ဓိံ ယောဇေန္တိ။
58.Sādiyantassevāti ettha sādiyanaṃ nāma sevetukāmatācittassa upaṭṭhāpananti āha ‘‘paṭisevanacittasamaṅgissā’’ti. ‘‘Paṭipakkhaṃ atthayantīti sikkhākāmānaṃ bhikkhūnaṃ paṭipakkhaṃ dussīlabhāvaṃ atthayantī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Attano veripuggalassa pana paṭipakkhabhūtaṃ kañci amittaṃ atthayanti gavesantīti evamettha attho daṭṭhabbo. Paccatthikā hi attano veriṃ nāsetukāmā tassa paṭipakkhabhūtaṃ kañci amittaṃ attano sahāyabhāvamupagacchantaṃ icchanti. Rājapaccatthikādīnaṃ upari vakkhamānattā tadanurūpavasena atthaṃ dassento ‘‘bhikkhū eva paccatthikā bhikkhupaccatthikā’’ti āha. ‘‘Bhikkhussa paccatthikā bhikkhupaccatthikā’’ti evaṃ pana vuccamāne bhikkhussa paccatthikā rājādayopi ettheva saṅgayhantīti rājapaccatthikādayo visuṃ na vattabbā siyuṃ, aññattha pana bhikkhussa paccatthikā bhikkhupaccatthikāti ayamattho labbhateva ‘‘sāsanapaccatthikā’’ti yathā. Issāpakatāti paresaṃ lābhasakkārādiasahanalakkhaṇāya issāya abhibhūtā. Nipparipphandanti paripphandavirahitaṃ, yathā calituṃ parivattituṃ na sakkoti, tathā gahetvāti attho. Sampayojentīti vaccamaggena saddhiṃ yojenti.
တသ္မိံ ခဏေတိ တသ္မိံ ပဝေသနက္ခဏေ, အဂ္ဂတော ယာဝ မူလာ ပဝေသနကာလော ‘‘ပဝေသနက္ခဏော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာဒိယနံ နာမ သေဝနစိတ္တသ္သ ဥပ္ပာဒနန္တိ အာဟ ‘‘သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိ။ ပဝိဋ္ဌကာလေတိ အင္ဂဇာတသ္သ ယတ္တကံ ဌာနံ ပဝေသနာရဟံ, တတ္တကံ အနဝသေသတော ပဝိဋ္ဌကာလေ။ ဧဝံ ပဝိဋ္ဌသ္သ ဥဒ္ဓရဏာရမ္ဘတော အန္တရာ ဌိတကာလော ဌိတံ နာမ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန မာတုဂာမသ္သ သုက္ကဝိသ္သဋ္ဌိံ ပတ္ဝာ သဗ္ဗထာ ဝာယမတော ဩရမိတ္ဝာ ဌိတကာလံ သန္ဓာယ ‘‘သုက္ကဝိသ္သဋ္ဌိသမယေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓရဏံ နာမ ယာဝ အဂ္ဂာ နီဟရဏကာလောတိ အာဟ – ‘‘နီဟရဏကာလေ ပဋိသေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိ။ အင္ဂာရကာသုန္တိ အင္ဂာရရာသိံ။ ဧဝရူပေ ကာလေ အသာဒိယနံ နာမ န သဗ္ဗေသံ ဝိသယောတိ အာဟ ‘‘ဣမဉ္ဟိ ဧဝရူပံ အာရဒ္ဓဝိပသ္သက’’န္တိအာဒိ ။ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟီတိ ရာဂဒောသမောဟဇာတိဇရာမရဏသောကပရိဒေဝဒုက္ခဒောမနသ္သုပာယာသသင္ခာတေဟိ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ။ ရာဂာဒယော ဟိ အနုဍဟနဋ္ဌေန ‘‘အဂ္ဂီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ဟိ ယသ္သ သန္တိ , တံ နိဍဟန္တိ, မဟာပရိဠာဟာ စ ဟောန္တိ ဒုန္နိဗ္ဗာပယာ စ။ ဘဂဝတာ စ ဒုမ္မင္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟော ဣစ္ဆိတောယေဝာတိ အာဟ – ‘‘ပစ္စတ္ထိကာနဉ္စသ္သ မနောရထဝိဃာတံ ကရောန္တော’’တိ။ အသ္သာတိ အသာဒိယန္တသ္သ ယထာဝုတ္တဂုဏသမင္ဂိသ္သ။
Tasmiṃ khaṇeti tasmiṃ pavesanakkhaṇe, aggato yāva mūlā pavesanakālo ‘‘pavesanakkhaṇo’’ti vuccati. Sādiyanaṃ nāma sevanacittassa uppādananti āha ‘‘sevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti. Paviṭṭhakāleti aṅgajātassa yattakaṃ ṭhānaṃ pavesanārahaṃ, tattakaṃ anavasesato paviṭṭhakāle. Evaṃ paviṭṭhassa uddharaṇārambhato antarā ṭhitakālo ṭhitaṃ nāma. Aṭṭhakathāyaṃ pana mātugāmassa sukkavissaṭṭhiṃ patvā sabbathā vāyamato oramitvā ṭhitakālaṃ sandhāya ‘‘sukkavissaṭṭhisamaye’’ti vuttaṃ. Uddharaṇaṃ nāma yāva aggā nīharaṇakāloti āha – ‘‘nīharaṇakāle paṭisevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti. Aṅgārakāsunti aṅgārarāsiṃ. Evarūpe kāle asādiyanaṃ nāma na sabbesaṃ visayoti āha ‘‘imañhi evarūpaṃ āraddhavipassaka’’ntiādi . Ekādasahi aggīhīti rāgadosamohajātijarāmaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsasaṅkhātehi ekādasahi aggīhi. Rāgādayo hi anuḍahanaṭṭhena ‘‘aggī’’ti vuccanti. Te hi yassa santi , taṃ niḍahanti, mahāpariḷāhā ca honti dunnibbāpayā ca. Bhagavatā ca dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggaho icchitoyevāti āha – ‘‘paccatthikānañcassa manorathavighātaṃ karonto’’ti. Assāti asādiyantassa yathāvuttaguṇasamaṅgissa.
ပဌမစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၁. ပဌမပာရာဇိကံ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၁. ပဌမပာရာဇိကံ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ပဌမစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ပဌမစတုက္ကဝဏ္ဏနာ • Paṭhamacatukkavaṇṇanā