| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಪಠಮಚತುಕ್ಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
೫೭. ಅಸ್ಸಾತಿ ಆಖ್ಯಾತಿಕಪದನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ಪನ ‘‘ಅಸ್ಸಾತಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಹೋತೀತಿ ವಚನಸೇಸೋ ದಸ್ಸಿತೋ’’ತಿಪಿ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ನ ಸೋ ಸುನ್ದರತರೋ। ಯದಿ ಹಿ ವಚನಸೇಸೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ ಸಿಯಾ, ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತೇನೇವ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ಹೋತೀತಿ ವಚನಸೇಸೋ ಕತೋ।
57.Assāti ākhyātikapadanti tassa atthaṃ dassento ‘‘hotī’’ti āha. Gaṇṭhipadesu pana ‘‘assāti puggalaṃ parāmasitvā hotīti vacanaseso dassito’’tipi atthavikappo dassito, na so sundarataro. Yadi hi vacanaseso adhippeto siyā, ‘‘hotī’’ti vattabbaṃ, teneva aññasmiṃ atthavikappe hotīti vacanaseso kato.
೫೮. ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಾದಿಯನಂ ನಾಮ ಸೇವೇತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಪನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಸೇವನಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸಾ’’ತಿ। ‘‘ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಅತ್ಥಯನ್ತೀತಿ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ದುಸ್ಸೀಲಭಾವಂ ಅತ್ಥಯನ್ತೀ’’ತಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ। ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಂ ಕಞ್ಚಿ ಅಮಿತ್ತಂ ಅತ್ಥಯನ್ತಿ ಗವೇಸನ್ತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಂ ನಾಸೇತುಕಾಮಾ ತಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಂ ಕಞ್ಚಿ ಅಮಿತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಭಾವಮುಪಗಚ್ಛನ್ತಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ರಾಜಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾದೀನಂ ಉಪರಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ತದನುರೂಪವಸೇನ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ ಏವ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪನ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ರಾಜಾದಯೋಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತೀತಿ ರಾಜಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾದಯೋ ವಿಸುಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಸಿಯುಂ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತೇವ ‘‘ಸಾಸನಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ’’ತಿ ಯಥಾ। ಇಸ್ಸಾಪಕತಾತಿ ಪರೇಸಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾದಿಅಸಹನಲಕ್ಖಣಾಯ ಇಸ್ಸಾಯ ಅಭಿಭೂತಾ। ನಿಪ್ಪರಿಪ್ಫನ್ದನ್ತಿ ಪರಿಪ್ಫನ್ದವಿರಹಿತಂ, ಯಥಾ ಚಲಿತುಂ ಪರಿವತ್ತಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಥಾ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಪಯೋಜೇನ್ತೀತಿ ವಚ್ಚಮಗ್ಗೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇನ್ತಿ।
58.Sādiyantassevāti ettha sādiyanaṃ nāma sevetukāmatācittassa upaṭṭhāpananti āha ‘‘paṭisevanacittasamaṅgissā’’ti. ‘‘Paṭipakkhaṃ atthayantīti sikkhākāmānaṃ bhikkhūnaṃ paṭipakkhaṃ dussīlabhāvaṃ atthayantī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Attano veripuggalassa pana paṭipakkhabhūtaṃ kañci amittaṃ atthayanti gavesantīti evamettha attho daṭṭhabbo. Paccatthikā hi attano veriṃ nāsetukāmā tassa paṭipakkhabhūtaṃ kañci amittaṃ attano sahāyabhāvamupagacchantaṃ icchanti. Rājapaccatthikādīnaṃ upari vakkhamānattā tadanurūpavasena atthaṃ dassento ‘‘bhikkhū eva paccatthikā bhikkhupaccatthikā’’ti āha. ‘‘Bhikkhussa paccatthikā bhikkhupaccatthikā’’ti evaṃ pana vuccamāne bhikkhussa paccatthikā rājādayopi ettheva saṅgayhantīti rājapaccatthikādayo visuṃ na vattabbā siyuṃ, aññattha pana bhikkhussa paccatthikā bhikkhupaccatthikāti ayamattho labbhateva ‘‘sāsanapaccatthikā’’ti yathā. Issāpakatāti paresaṃ lābhasakkārādiasahanalakkhaṇāya issāya abhibhūtā. Nipparipphandanti paripphandavirahitaṃ, yathā calituṃ parivattituṃ na sakkoti, tathā gahetvāti attho. Sampayojentīti vaccamaggena saddhiṃ yojenti.
ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪವೇಸನಕ್ಖಣೇ, ಅಗ್ಗತೋ ಯಾವ ಮೂಲಾ ಪವೇಸನಕಾಲೋ ‘‘ಪವೇಸನಕ್ಖಣೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಾದಿಯನಂ ನಾಮ ಸೇವನಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ। ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಸ್ಸ ಯತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಪವೇಸನಾರಹಂ, ತತ್ತಕಂ ಅನವಸೇಸತೋ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ। ಏವಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಉದ್ಧರಣಾರಮ್ಭತೋ ಅನ್ತರಾ ಠಿತಕಾಲೋ ಠಿತಂ ನಾಮ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಪತ್ವಾ ಸಬ್ಬಥಾ ವಾಯಮತೋ ಓರಮಿತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಮಯೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉದ್ಧರಣಂ ನಾಮ ಯಾವ ಅಗ್ಗಾ ನೀಹರಣಕಾಲೋತಿ ಆಹ – ‘‘ನೀಹರಣಕಾಲೇ ಪಟಿಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ। ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುನ್ತಿ ಅಙ್ಗಾರರಾಸಿಂ। ಏವರೂಪೇ ಕಾಲೇ ಅಸಾದಿಯನಂ ನಾಮ ನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಿಸಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಇಮಞ್ಹಿ ಏವರೂಪಂ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕ’’ನ್ತಿಆದಿ । ಏಕಾದಸಹಿ ಅಗ್ಗೀಹೀತಿ ರಾಗದೋಸಮೋಹಜಾತಿಜರಾಮರಣಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಏಕಾದಸಹಿ ಅಗ್ಗೀಹಿ। ರಾಗಾದಯೋ ಹಿ ಅನುಡಹನಟ್ಠೇನ ‘‘ಅಗ್ಗೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇ ಹಿ ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿ , ತಂ ನಿಡಹನ್ತಿ, ಮಹಾಪರಿಳಾಹಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ದುನ್ನಿಬ್ಬಾಪಯಾ ಚ। ಭಗವತಾ ಚ ದುಮ್ಮಙ್ಕೂನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ನಿಗ್ಗಹೋ ಇಚ್ಛಿತೋಯೇವಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನಞ್ಚಸ್ಸ ಮನೋರಥವಿಘಾತಂ ಕರೋನ್ತೋ’’ತಿ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತಗುಣಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ।
Tasmiṃ khaṇeti tasmiṃ pavesanakkhaṇe, aggato yāva mūlā pavesanakālo ‘‘pavesanakkhaṇo’’ti vuccati. Sādiyanaṃ nāma sevanacittassa uppādananti āha ‘‘sevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti. Paviṭṭhakāleti aṅgajātassa yattakaṃ ṭhānaṃ pavesanārahaṃ, tattakaṃ anavasesato paviṭṭhakāle. Evaṃ paviṭṭhassa uddharaṇārambhato antarā ṭhitakālo ṭhitaṃ nāma. Aṭṭhakathāyaṃ pana mātugāmassa sukkavissaṭṭhiṃ patvā sabbathā vāyamato oramitvā ṭhitakālaṃ sandhāya ‘‘sukkavissaṭṭhisamaye’’ti vuttaṃ. Uddharaṇaṃ nāma yāva aggā nīharaṇakāloti āha – ‘‘nīharaṇakāle paṭisevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti. Aṅgārakāsunti aṅgārarāsiṃ. Evarūpe kāle asādiyanaṃ nāma na sabbesaṃ visayoti āha ‘‘imañhi evarūpaṃ āraddhavipassaka’’ntiādi . Ekādasahi aggīhīti rāgadosamohajātijarāmaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsasaṅkhātehi ekādasahi aggīhi. Rāgādayo hi anuḍahanaṭṭhena ‘‘aggī’’ti vuccanti. Te hi yassa santi , taṃ niḍahanti, mahāpariḷāhā ca honti dunnibbāpayā ca. Bhagavatā ca dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggaho icchitoyevāti āha – ‘‘paccatthikānañcassa manorathavighātaṃ karonto’’ti. Assāti asādiyantassa yathāvuttaguṇasamaṅgissa.
ಪಠಮಚತುಕ್ಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಪಠಮಚತುಕ್ಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಪಠಮಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ • Paṭhamacatukkavaṇṇanā
