| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
පඨමචතුක්‌කකථාවණ්‌ණනා
Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
57. අස්‌සාති ආඛ්‍යාතිකපදන්‌ති තස්‌ස අත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘හොතී’’ති ආහ. ගණ්‌ඨිපදෙසු පන ‘‘අස්‌සාති පුග්‌ගලං පරාමසිත්‌වා හොතීති වචනසෙසො දස්‌සිතො’’තිපි අත්‌ථවිකප්‌පො දස්‌සිතො, න සො සුන්‌දරතරො. යදි හි වචනසෙසො අධිප්‌පෙතො සියා, ‘‘හොතී’’ති වත්‌තබ්‌බං, තෙනෙව අඤ්‌ඤස්‌මිං අත්‌ථවිකප්‌පෙ හොතීති වචනසෙසො කතො.
57.Assāti ākhyātikapadanti tassa atthaṃ dassento ‘‘hotī’’ti āha. Gaṇṭhipadesu pana ‘‘assāti puggalaṃ parāmasitvā hotīti vacanaseso dassito’’tipi atthavikappo dassito, na so sundarataro. Yadi hi vacanaseso adhippeto siyā, ‘‘hotī’’ti vattabbaṃ, teneva aññasmiṃ atthavikappe hotīti vacanaseso kato.
58. සාදියන්‌තස්‌සෙවාති එත්‌ථ සාදියනං නාම සෙවෙතුකාමතාචිත්‌තස්‌ස උපට්‌ඨාපනන්‌ති ආහ ‘‘පටිසෙවනචිත්‌තසමඞ්‌ගිස්‌සා’’ති. ‘‘පටිපක්‌ඛං අත්‌ථයන්‌තීති සික්‌ඛාකාමානං භික්‌ඛූනං පටිපක්‌ඛං දුස්‌සීලභාවං අත්‌ථයන්‌තී’’ති ගණ්‌ඨිපදෙසු වුත්‌තං. අත්‌තනො වෙරිපුග්‌ගලස්‌ස පන පටිපක්‌ඛභූතං කඤ්‌චි අමිත්‌තං අත්‌ථයන්‌ති ගවෙසන්‌තීති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. පච්‌චත්‌ථිකා හි අත්‌තනො වෙරිං නාසෙතුකාමා තස්‌ස පටිපක්‌ඛභූතං කඤ්‌චි අමිත්‌තං අත්‌තනො සහායභාවමුපගච්‌ඡන්‌තං ඉච්‌ඡන්‌ති. රාජපච්‌චත්‌ථිකාදීනං උපරි වක්‌ඛමානත්‌තා තදනුරූපවසෙන අත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘භික්‌ඛූ එව පච්‌චත්‌ථිකා භික්‌ඛුපච්‌චත්‌ථිකා’’ති ආහ. ‘‘භික්‌ඛුස්‌ස පච්‌චත්‌ථිකා භික්‌ඛුපච්‌චත්‌ථිකා’’ති එවං පන වුච්‌චමානෙ භික්‌ඛුස්‌ස පච්‌චත්‌ථිකා රාජාදයොපි එත්‌ථෙව සඞ්‌ගය්‌හන්‌තීති රාජපච්‌චත්‌ථිකාදයො විසුං න වත්‌තබ්‌බා සියුං, අඤ්‌ඤත්‌ථ පන භික්‌ඛුස්‌ස පච්‌චත්‌ථිකා භික්‌ඛුපච්‌චත්‌ථිකාති අයමත්‌ථො ලබ්‌භතෙව ‘‘සාසනපච්‌චත්‌ථිකා’’ති යථා. ඉස්‌සාපකතාති පරෙසං ලාභසක්‌කාරාදිඅසහනලක්‌ඛණාය ඉස්‌සාය අභිභූතා. නිප්‌පරිප්‌ඵන්‌දන්‌ති පරිප්‌ඵන්‌දවිරහිතං, යථා චලිතුං පරිවත්‌තිතුං න සක්‌කොති, තථා ගහෙත්‌වාති අත්‌ථො. සම්‌පයොජෙන්‌තීති වච්‌චමග්‌ගෙන සද්‌ධිං යොජෙන්‌ති.
58.Sādiyantassevāti ettha sādiyanaṃ nāma sevetukāmatācittassa upaṭṭhāpananti āha ‘‘paṭisevanacittasamaṅgissā’’ti. ‘‘Paṭipakkhaṃ atthayantīti sikkhākāmānaṃ bhikkhūnaṃ paṭipakkhaṃ dussīlabhāvaṃ atthayantī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Attano veripuggalassa pana paṭipakkhabhūtaṃ kañci amittaṃ atthayanti gavesantīti evamettha attho daṭṭhabbo. Paccatthikā hi attano veriṃ nāsetukāmā tassa paṭipakkhabhūtaṃ kañci amittaṃ attano sahāyabhāvamupagacchantaṃ icchanti. Rājapaccatthikādīnaṃ upari vakkhamānattā tadanurūpavasena atthaṃ dassento ‘‘bhikkhū eva paccatthikā bhikkhupaccatthikā’’ti āha. ‘‘Bhikkhussa paccatthikā bhikkhupaccatthikā’’ti evaṃ pana vuccamāne bhikkhussa paccatthikā rājādayopi ettheva saṅgayhantīti rājapaccatthikādayo visuṃ na vattabbā siyuṃ, aññattha pana bhikkhussa paccatthikā bhikkhupaccatthikāti ayamattho labbhateva ‘‘sāsanapaccatthikā’’ti yathā. Issāpakatāti paresaṃ lābhasakkārādiasahanalakkhaṇāya issāya abhibhūtā. Nipparipphandanti paripphandavirahitaṃ, yathā calituṃ parivattituṃ na sakkoti, tathā gahetvāti attho. Sampayojentīti vaccamaggena saddhiṃ yojenti.
තස්‌මිං ඛණෙති තස්‌මිං පවෙසනක්‌ඛණෙ, අග්‌ගතො යාව මූලා පවෙසනකාලො ‘‘පවෙසනක්‌ඛණො’’ති වුච්‌චති. සාදියනං නාම සෙවනචිත්‌තස්‌ස උප්‌පාදනන්‌ති ආහ ‘‘සෙවනචිත්‌තං උපට්‌ඨාපෙතී’’ති. පවිට්‌ඨකාලෙති අඞ්‌ගජාතස්‌ස යත්‌තකං ඨානං පවෙසනාරහං, තත්‌තකං අනවසෙසතො පවිට්‌ඨකාලෙ. එවං පවිට්‌ඨස්‌ස උද්‌ධරණාරම්‌භතො අන්‌තරා ඨිතකාලො ඨිතං නාම. අට්‌ඨකථායං පන මාතුගාමස්‌ස සුක්‌කවිස්‌සට්‌ඨිං පත්‌වා සබ්‌බථා වායමතො ඔරමිත්‌වා ඨිතකාලං සන්‌ධාය ‘‘සුක්‌කවිස්‌සට්‌ඨිසමයෙ’’ති වුත්‌තං. උද්‌ධරණං නාම යාව අග්‌ගා නීහරණකාලොති ආහ – ‘‘නීහරණකාලෙ පටිසෙවනචිත්‌තං උපට්‌ඨාපෙතී’’ති. අඞ්‌ගාරකාසුන්‌ති අඞ්‌ගාරරාසිං. එවරූපෙ කාලෙ අසාදියනං නාම න සබ්‌බෙසං විසයොති ආහ ‘‘ඉමඤ්‌හි එවරූපං ආරද්‌ධවිපස්‌සක’’න්‌තිආදි . එකාදසහි අග්‌ගීහීති රාගදොසමොහජාතිජරාමරණසොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසසඞ්‌ඛාතෙහි එකාදසහි අග්‌ගීහි. රාගාදයො හි අනුඩහනට්‌ඨෙන ‘‘අග්‌ගී’’ති වුච්‌චන්‌ති. තෙ හි යස්‌ස සන්‌ති , තං නිඩහන්‌ති, මහාපරිළාහා ච හොන්‌ති දුන්‌නිබ්‌බාපයා ච. භගවතා ච දුම්‌මඞ්‌කූනං පුග්‌ගලානං නිග්‌ගහො ඉච්‌ඡිතොයෙවාති ආහ – ‘‘පච්‌චත්‌ථිකානඤ්‌චස්‌ස මනොරථවිඝාතං කරොන්‌තො’’ති. අස්‌සාති අසාදියන්‌තස්‌ස යථාවුත්‌තගුණසමඞ්‌ගිස්‌ස.
Tasmiṃ khaṇeti tasmiṃ pavesanakkhaṇe, aggato yāva mūlā pavesanakālo ‘‘pavesanakkhaṇo’’ti vuccati. Sādiyanaṃ nāma sevanacittassa uppādananti āha ‘‘sevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti. Paviṭṭhakāleti aṅgajātassa yattakaṃ ṭhānaṃ pavesanārahaṃ, tattakaṃ anavasesato paviṭṭhakāle. Evaṃ paviṭṭhassa uddharaṇārambhato antarā ṭhitakālo ṭhitaṃ nāma. Aṭṭhakathāyaṃ pana mātugāmassa sukkavissaṭṭhiṃ patvā sabbathā vāyamato oramitvā ṭhitakālaṃ sandhāya ‘‘sukkavissaṭṭhisamaye’’ti vuttaṃ. Uddharaṇaṃ nāma yāva aggā nīharaṇakāloti āha – ‘‘nīharaṇakāle paṭisevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti. Aṅgārakāsunti aṅgārarāsiṃ. Evarūpe kāle asādiyanaṃ nāma na sabbesaṃ visayoti āha ‘‘imañhi evarūpaṃ āraddhavipassaka’’ntiādi . Ekādasahi aggīhīti rāgadosamohajātijarāmaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsasaṅkhātehi ekādasahi aggīhi. Rāgādayo hi anuḍahanaṭṭhena ‘‘aggī’’ti vuccanti. Te hi yassa santi , taṃ niḍahanti, mahāpariḷāhā ca honti dunnibbāpayā ca. Bhagavatā ca dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggaho icchitoyevāti āha – ‘‘paccatthikānañcassa manorathavighātaṃ karonto’’ti. Assāti asādiyantassa yathāvuttaguṇasamaṅgissa.
පඨමචතුක්‌කකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 1. පඨමපාරාජිකං • 1. Paṭhamapārājikaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 1. පඨමපාරාජිකං • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / පඨමචතුක්‌කකථාවණ්‌ණනා • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / පඨමචතුක්‌කවණ්‌ණනා • Paṭhamacatukkavaṇṇanā
