Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ਪਠਮਚਤੁਕ੍ਕਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
੫੭. ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਆਖ੍ਯਾਤਿਕਪਦਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਗਣ੍ਠਿਪਦੇਸੁ ਪਨ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾ ਹੋਤੀਤਿ વਚਨਸੇਸੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥવਿਕਪ੍ਪੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਨ ਸੋ ਸੁਨ੍ਦਰਤਰੋ। ਯਦਿ ਹਿ વਚਨਸੇਸੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਸਿਯਾ, ‘‘ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤੇਨੇવ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥવਿਕਪ੍ਪੇ ਹੋਤੀਤਿ વਚਨਸੇਸੋ ਕਤੋ।
57.Assāti ākhyātikapadanti tassa atthaṃ dassento ‘‘hotī’’ti āha. Gaṇṭhipadesu pana ‘‘assāti puggalaṃ parāmasitvā hotīti vacanaseso dassito’’tipi atthavikappo dassito, na so sundarataro. Yadi hi vacanaseso adhippeto siyā, ‘‘hotī’’ti vattabbaṃ, teneva aññasmiṃ atthavikappe hotīti vacanaseso kato.
੫੮. ਸਾਦਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਾਦਿਯਨਂ ਨਾਮ ਸੇવੇਤੁਕਾਮਤਾਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਪਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਟਿਸੇવਨਚਿਤ੍ਤਸਮਙ੍ਗਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਪਟਿਪਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਥਯਨ੍ਤੀਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਭਾવਂ ਅਤ੍ਥਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਗਣ੍ਠਿਪਦੇਸੁ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ વੇਰਿਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਨ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਂ ਕਞ੍ਚਿ ਅਮਿਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਥਯਨ੍ਤਿ ਗવੇਸਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વੇਰਿਂ ਨਾਸੇਤੁਕਾਮਾ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਂ ਕਞ੍ਚਿ ਅਮਿਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਹਾਯਭਾવਮੁਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਰਾਜਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਦੀਨਂ ਉਪਰਿ વਕ੍ਖਮਾਨਤ੍ਤਾ ਤਦਨੁਰੂਪવਸੇਨ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂ ਏવ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੁਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੁਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ ਰਾਜਾਦਯੋਪਿ ਏਤ੍ਥੇવ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਰਾਜਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਦਯੋ વਿਸੁਂ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯੁਂ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੁਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਲਬ੍ਭਤੇવ ‘‘ਸਾਸਨਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ’’ਤਿ ਯਥਾ। ਇਸ੍ਸਾਪਕਤਾਤਿ ਪਰੇਸਂ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਾਦਿਅਸਹਨਲਕ੍ਖਣਾਯ ਇਸ੍ਸਾਯ ਅਭਿਭੂਤਾ। ਨਿਪ੍ਪਰਿਪ੍ਫਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਪਰਿਪ੍ਫਨ੍ਦવਿਰਹਿਤਂ, ਯਥਾ ਚਲਿਤੁਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਤਥਾ ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਪਯੋਜੇਨ੍ਤੀਤਿ વਚ੍ਚਮਗ੍ਗੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜੇਨ੍ਤਿ।
58.Sādiyantassevāti ettha sādiyanaṃ nāma sevetukāmatācittassa upaṭṭhāpananti āha ‘‘paṭisevanacittasamaṅgissā’’ti. ‘‘Paṭipakkhaṃ atthayantīti sikkhākāmānaṃ bhikkhūnaṃ paṭipakkhaṃ dussīlabhāvaṃ atthayantī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Attano veripuggalassa pana paṭipakkhabhūtaṃ kañci amittaṃ atthayanti gavesantīti evamettha attho daṭṭhabbo. Paccatthikā hi attano veriṃ nāsetukāmā tassa paṭipakkhabhūtaṃ kañci amittaṃ attano sahāyabhāvamupagacchantaṃ icchanti. Rājapaccatthikādīnaṃ upari vakkhamānattā tadanurūpavasena atthaṃ dassento ‘‘bhikkhū eva paccatthikā bhikkhupaccatthikā’’ti āha. ‘‘Bhikkhussa paccatthikā bhikkhupaccatthikā’’ti evaṃ pana vuccamāne bhikkhussa paccatthikā rājādayopi ettheva saṅgayhantīti rājapaccatthikādayo visuṃ na vattabbā siyuṃ, aññattha pana bhikkhussa paccatthikā bhikkhupaccatthikāti ayamattho labbhateva ‘‘sāsanapaccatthikā’’ti yathā. Issāpakatāti paresaṃ lābhasakkārādiasahanalakkhaṇāya issāya abhibhūtā. Nipparipphandanti paripphandavirahitaṃ, yathā calituṃ parivattituṃ na sakkoti, tathā gahetvāti attho. Sampayojentīti vaccamaggena saddhiṃ yojenti.
ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪવੇਸਨਕ੍ਖਣੇ, ਅਗ੍ਗਤੋ ਯਾવ ਮੂਲਾ ਪવੇਸਨਕਾਲੋ ‘‘ਪવੇਸਨਕ੍ਖਣੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਾਦਿਯਨਂ ਨਾਮ ਸੇવਨਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੇવਨਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਤੀ’’ਤਿ। ਪવਿਟ੍ਠਕਾਲੇਤਿ ਅਙ੍ਗਜਾਤਸ੍ਸ ਯਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਂ ਪવੇਸਨਾਰਹਂ, ਤਤ੍ਤਕਂ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਪવਿਟ੍ਠਕਾਲੇ। ਏવਂ ਪવਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਰਣਾਰਮ੍ਭਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾ ਠਿਤਕਾਲੋ ਠਿਤਂ ਨਾਮ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਂ ਪਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਥਾ વਾਯਮਤੋ ਓਰਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤਕਾਲਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਸਮਯੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਦ੍ਧਰਣਂ ਨਾਮ ਯਾવ ਅਗ੍ਗਾ ਨੀਹਰਣਕਾਲੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਨੀਹਰਣਕਾਲੇ ਪਟਿਸੇવਨਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਤੀ’’ਤਿ। ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੁਨ੍ਤਿ ਅਙ੍ਗਾਰਰਾਸਿਂ। ਏવਰੂਪੇ ਕਾਲੇ ਅਸਾਦਿਯਨਂ ਨਾਮ ਨ ਸਬ੍ਬੇਸਂ વਿਸਯੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਮਞ੍ਹਿ ਏવਰੂਪਂ ਆਰਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ । ਏਕਾਦਸਹਿ ਅਗ੍ਗੀਹੀਤਿ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਸਙ੍ਖਾਤੇਹਿ ਏਕਾਦਸਹਿ ਅਗ੍ਗੀਹਿ। ਰਾਗਾਦਯੋ ਹਿ ਅਨੁਡਹਨਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਅਗ੍ਗੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਹਿ ਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿ , ਤਂ ਨਿਡਹਨ੍ਤਿ, ਮਹਾਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ ਦੁਨ੍ਨਿਬ੍ਬਾਪਯਾ ਚ। ਭਗવਤਾ ਚ ਦੁਮ੍ਮਙ੍ਕੂਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਨਿਗ੍ਗਹੋ ਇਚ੍ਛਿਤੋਯੇવਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਨਞ੍ਚਸ੍ਸ ਮਨੋਰਥવਿਘਾਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਅਸਾਦਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਗੁਣਸਮਙ੍ਗਿਸ੍ਸ।
Tasmiṃ khaṇeti tasmiṃ pavesanakkhaṇe, aggato yāva mūlā pavesanakālo ‘‘pavesanakkhaṇo’’ti vuccati. Sādiyanaṃ nāma sevanacittassa uppādananti āha ‘‘sevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti. Paviṭṭhakāleti aṅgajātassa yattakaṃ ṭhānaṃ pavesanārahaṃ, tattakaṃ anavasesato paviṭṭhakāle. Evaṃ paviṭṭhassa uddharaṇārambhato antarā ṭhitakālo ṭhitaṃ nāma. Aṭṭhakathāyaṃ pana mātugāmassa sukkavissaṭṭhiṃ patvā sabbathā vāyamato oramitvā ṭhitakālaṃ sandhāya ‘‘sukkavissaṭṭhisamaye’’ti vuttaṃ. Uddharaṇaṃ nāma yāva aggā nīharaṇakāloti āha – ‘‘nīharaṇakāle paṭisevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti. Aṅgārakāsunti aṅgārarāsiṃ. Evarūpe kāle asādiyanaṃ nāma na sabbesaṃ visayoti āha ‘‘imañhi evarūpaṃ āraddhavipassaka’’ntiādi . Ekādasahi aggīhīti rāgadosamohajātijarāmaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsasaṅkhātehi ekādasahi aggīhi. Rāgādayo hi anuḍahanaṭṭhena ‘‘aggī’’ti vuccanti. Te hi yassa santi , taṃ niḍahanti, mahāpariḷāhā ca honti dunnibbāpayā ca. Bhagavatā ca dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggaho icchitoyevāti āha – ‘‘paccatthikānañcassa manorathavighātaṃ karonto’’ti. Assāti asādiyantassa yathāvuttaguṇasamaṅgissa.
ਪਠਮਚਤੁਕ੍ਕਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਪਠਮਚਤੁਕ੍ਕਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਪਠਮਚਤੁਕ੍ਕવਣ੍ਣਨਾ • Paṭhamacatukkavaṇṇanā