| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ಪಠಮಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ
Paṭhamacatukkavaṇṇanā
೫೭. ಅಸ್ಸಾತಿ ಆಖ್ಯಾತಪದನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ, ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ದುತಿಯೇ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ‘‘ಹೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ ವಚನಸೇಸೋ।
57.Assāti ākhyātapadanti tassa atthaṃ dassento ‘‘hotī’’ti āha, bhaveyyāti attho, hotīti vuttaṃ hoti. Dutiye atthavikappe ‘‘hotī’’ti idaṃ vacanaseso.
೫೮. ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಾದಿಯನಂ ನಾಮ ಸೇವೇತುಕಾಮತಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಸೇವನಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಪಟಿಪಕ್ಖನ್ತಿ ಅನಿಟ್ಠಂ ಅಹಿತಂ। ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಭಿಕ್ಖುಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಉಪರಿ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ರಾಜಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾದಯೋಪಿ ಇಧೇವ ಪವಿಸನ್ತೀತಿ ತಂ ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಏವ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾತಿ ರಾಜಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನುರೂಪೇನ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇತಿ ಪವೇಸನಕ್ಖಣೇ। ಅಗ್ಗತೋ ಹಿ ಯಾವ ಮೂಲಾ ಪವೇಸನಕಿರಿಯಾಯ ವತ್ತಮಾನಕಾಲೋ ಪವೇಸನಕ್ಖಣೋ ನಾಮ। ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇತಿ ಅಙ್ಗಜಾತಸ್ಸ ಯತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಪವೇಸನಾರಹಂ, ತತ್ತಕಂ ಅನವಸೇಸತೋ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ, ಪವೇಸನಕಿರಿಯಾಯ ನಿಟ್ಠಿತಕ್ಖಣೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಉದ್ಧರಣಾರಮ್ಭತೋ ಅನ್ತರಾ ಠಿತಕಾಲೇ ಠಿತಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ, ತಸ್ಸ ಠಿತಿ ವಾ ಠಿತಂ ನಾಮ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಂ ಪತ್ವಾ ಸಬ್ಬಥಾ ವಾಯಾಮತೋ ಓರಮಿತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸುಕ್ಕವಿಸ್ಸಟ್ಠಿಸಮಯೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಠಿತಮೇವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಉದ್ಧರಣಂ ನಾಮ ಯಾವ ಅಗ್ಗಾ ನೀಹರಣಕಿರಿಯಾಯ ವತ್ತಮಾನಕಾಲೋತಿ ಆಹ ‘‘ನೀಹರಣಕಾಲೇ ಪಟಿಸೇವನಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ।
58.Sādiyantassevāti ettha sādiyanaṃ nāma sevetukāmatācittassa uppādanamevāti āha ‘‘paṭisevanacittasamaṅgissā’’ti. Paṭipakkhanti aniṭṭhaṃ ahitaṃ. ‘‘Bhikkhūnaṃ paccatthikā bhikkhupaccatthikā’’ti vutte upari vuccamānā rājapaccatthikādayopi idheva pavisantīti taṃ nivattanatthaṃ bhikkhū eva paccatthikāti rājapaccatthikānurūpena attho dassito. Tasmiṃ khaṇeti pavesanakkhaṇe. Aggato hi yāva mūlā pavesanakiriyāya vattamānakālo pavesanakkhaṇo nāma. Paviṭṭhakāleti aṅgajātassa yattakaṃ ṭhānaṃ pavesanārahaṃ, tattakaṃ anavasesato paviṭṭhakāle, pavesanakiriyāya niṭṭhitakkhaṇeti attho. Evaṃ paviṭṭhassa uddharaṇārambhato antarā ṭhitakāle ṭhitaṃ aṅgajātaṃ, tassa ṭhiti vā ṭhitaṃ nāma, aṭṭhakathāyaṃ pana mātugāmassa sukkavissaṭṭhiṃ patvā sabbathā vāyāmato oramitvā ṭhitakālaṃ sandhāya ‘‘sukkavissaṭṭhisamaye’’ti vuttaṃ, tadubhayampi ṭhitamevāti gahetabbaṃ. Uddharaṇaṃ nāma yāva aggā nīharaṇakiriyāya vattamānakāloti āha ‘‘nīharaṇakāle paṭisevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti.
ಏತ್ಥ ಚ ಯಸ್ಮಾ ಪರೇಹಿ ಉಪಕ್ಕಮಿಯಮಾನಸ್ಸ ಅಙ್ಗಜಾತಾದಿಕಾಯಚಲನಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಸೇವನಚಿತ್ತೇ ಉಪಟ್ಠಿತಮತ್ತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಚಿತ್ತಜರೂಪೇನ ಸಞ್ಜಾಯಮಾನಂ ಅಙ್ಗಜಾತಾದಿಚಲನಂ ಇಮಿನಾ ಸೇವನಚಿತ್ತೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ಅಪಿಚ ಸೇವನಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪರೇಹಿ ಅನುಪಕ್ಕಮಿಯಮಾನಸ್ಸಾಪಿ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಚಲನಂ ಹೋತೇವ, ತಞ್ಚ ತೇನ ಕತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಂ ಸೋ ಆಪಜ್ಜತಿಯೇವ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಿಕಾ (ಪಾಚಿ॰ ೬೫೭-೬೫೮) ವಿಯ। ತತ್ಥಾಪಿ ಹಿ ‘‘ಅಧಕ್ಖಕಂ ಉಬ್ಭಜಾಣುಮಣ್ಡಲಂ ಆಮಸನಂ ವಾ…ಪೇ॰… ಪಟಿಪೀಳನಂ ವಾ ಸಾದಿಯೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೬೫೭) ಸಾದಿಯನಮತ್ತೇಯೇವ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗೇ ಪನ ‘‘ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಂ ಸಮಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೨೭೦) ಅತ್ತನೋ ಉಪಕ್ಕಮಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಫುಸಿಯಮಾನಸ್ಸ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇ ಚ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸಞ್ಜನಿತಕಾಯಚಲನೇ ಚ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪಯೋಗಾಭಾವೇನ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ ವುತ್ತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಪಠಮಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸವಿಸಯೇಪಿ ಪರೇಹಿ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಹತ್ಥಾದೀಹಿ ಉಪಕ್ಕಮಿಯಮಾನಸ್ಸ ಮೋಚನಸ್ಸಾದೋ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತೇನ ಚ ಅಸುಚಿಮ್ಹಿ ಮುತ್ತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ, ಅಮುತ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಏವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುನ್ತಿ ಅಙ್ಗಾರರಾಸಿಂ, ಅಙ್ಗಾರಪುಣ್ಣಾವಾಟಂ ವಾ। ಇತ್ಥಿಯಾ ಉಪಕ್ಕಮಿಯಮಾನೇ ಅಸಾದಿಯನಂ ನಾಮ ನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಿಸಯೋತಿ ಆಹ ಇಮಞ್ಹೀತಿಆದಿ। ಏಕಾದಸಹಿ ಅಗ್ಗೀಹೀತಿ ರಾಗದೋಸಮೋಹಜಾತಿಜರಾಮರಣಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಏಕಾದಸಗ್ಗೀಹಿ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸ। ಚತುಕ್ಕಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಠಪೇಸೀತಿ ಏತ್ಥ ಏಕಪುಗ್ಗಲವಿಸಯತಾಯ ಏಕೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೋ ಪವೇಸನಪವಿಟ್ಠಠಿತಉದ್ಧರಣಸಙ್ಖಆತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಪದಾನಂ ವಸೇನ ‘‘ಚತುಕ್ಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ಪಠಮಚತುಕ್ಕಕಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಅನಾಪತ್ತಿವಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಾರಾನಂ ವುತ್ತನಯೇನ ‘‘ಪಞ್ಚ ಚತುಕ್ಕಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ಏಕಮಗ್ಗವಿಸಯತಾಯ ತೇಸಂ ಏಕತ್ತಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪಠಮಚತುಕ್ಕತಾ ವುತ್ತಾ। ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ತೀಣಿ ಸುದ್ಧಿಕಚತುಕ್ಕಾನೀತಿಆದಿ।
Ettha ca yasmā parehi upakkamiyamānassa aṅgajātādikāyacalanassa vijjamānattā sevanacitte upaṭṭhitamatte tasmiṃ khaṇe cittajarūpena sañjāyamānaṃ aṅgajātādicalanaṃ iminā sevanacittena uppāditameva hoti. Apica sevanacitte uppanne parehi anupakkamiyamānassāpi aṅgajāte calanaṃ hoteva, tañca tena kataṃ nāma hoti, tasmā kāyacittato samuṭṭhitaṃ pārājikāpattiṃ so āpajjatiyeva ubbhajāṇumaṇḍalikā (pāci. 657-658) viya. Tatthāpi hi ‘‘adhakkhakaṃ ubbhajāṇumaṇḍalaṃ āmasanaṃ vā…pe… paṭipīḷanaṃ vā sādiyeyyā’’ti (pāci. 657) sādiyanamatteyeva āpatti vuttā, bhikkhuno kāyasaṃsagge pana ‘‘kāyasaṃsaggaṃ samāpajjeyyā’’ti (pārā. 270) attano upakkamassa āpattinimittabhāvena vuttattā itthiyā phusiyamānassa kāyasaṃsaggarāge ca itthiyā sañjanitakāyacalane ca vijjamānepi attano payogābhāvena anāpattiyeva vuttāti gahetabbaṃ. Keci pana ‘‘paṭhamasaṅghādisesavisayepi parehi balakkārena hatthādīhi upakkamiyamānassa mocanassādo ca uppajjati, tena ca asucimhi mutte saṅghādiseso, amutte thullaccayaṃ evā’’ti vadanti. Aṅgārakāsunti aṅgārarāsiṃ, aṅgārapuṇṇāvāṭaṃ vā. Itthiyā upakkamiyamāne asādiyanaṃ nāma na sabbesaṃ visayoti āha imañhītiādi. Ekādasahi aggīhīti rāgadosamohajātijarāmaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsasaṅkhātehi ekādasaggīhi. Assāti asādiyantassa. Catukkaṃ nīharitvā ṭhapesīti ettha ekapuggalavisayatāya ekopi anāpattivāro pavesanapaviṭṭhaṭhitauddharaṇasaṅkhaātānaṃ catunnaṃ padānaṃ vasena ‘‘catukka’’nti vutto. Paṭhamacatukkakathāti ettha pana anāpattivārena saddhiṃ pañcannaṃ vārānaṃ vuttanayena ‘‘pañca catukkā’’ti vattabbepi ekamaggavisayatāya tesaṃ ekattaṃ āropetvā paṭhamacatukkatā vuttā. Teneva vakkhati tiṇṇaṃ maggānaṃ vasena tīṇi suddhikacatukkānītiādi.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಪಠಮಚತುಕ್ಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಪಠಮಚತುಕ್ಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
