| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
පඨමචතුක්‌කවණ්‌ණනා
Paṭhamacatukkavaṇṇanā
57. අස්‌සාති ආඛ්‍යාතපදන්‌ති තස්‌ස අත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘හොතී’’ති ආහ, භවෙය්‍යාති අත්‌ථො, හොතීති වුත්‌තං හොති. දුතියෙ අත්‌ථවිකප්‌පෙ ‘‘හොතී’’ති ඉදං වචනසෙසො.
57.Assāti ākhyātapadanti tassa atthaṃ dassento ‘‘hotī’’ti āha, bhaveyyāti attho, hotīti vuttaṃ hoti. Dutiye atthavikappe ‘‘hotī’’ti idaṃ vacanaseso.
58. සාදියන්‌තස්‌සෙවාති එත්‌ථ සාදියනං නාම සෙවෙතුකාමතාචිත්‌තස්‌ස උප්‌පාදනමෙවාති ආහ ‘‘පටිසෙවනචිත්‌තසමඞ්‌ගිස්‌සා’’ති. පටිපක්‌ඛන්‌ති අනිට්‌ඨං අහිතං. ‘‘භික්‌ඛූනං පච්‌චත්‌ථිකා භික්‌ඛුපච්‌චත්‌ථිකා’’ති වුත්‌තෙ උපරි වුච්‌චමානා රාජපච්‌චත්‌ථිකාදයොපි ඉධෙව පවිසන්‌තීති තං නිවත්‌තනත්‌ථං භික්‌ඛූ එව පච්‌චත්‌ථිකාති රාජපච්‌චත්‌ථිකානුරූපෙන අත්‌ථො දස්‌සිතො. තස්‌මිං ඛණෙති පවෙසනක්‌ඛණෙ. අග්‌ගතො හි යාව මූලා පවෙසනකිරියාය වත්‌තමානකාලො පවෙසනක්‌ඛණො නාම. පවිට්‌ඨකාලෙති අඞ්‌ගජාතස්‌ස යත්‌තකං ඨානං පවෙසනාරහං, තත්‌තකං අනවසෙසතො පවිට්‌ඨකාලෙ, පවෙසනකිරියාය නිට්‌ඨිතක්‌ඛණෙති අත්‌ථො. එවං පවිට්‌ඨස්‌ස උද්‌ධරණාරම්‌භතො අන්‌තරා ඨිතකාලෙ ඨිතං අඞ්‌ගජාතං, තස්‌ස ඨිති වා ඨිතං නාම, අට්‌ඨකථායං පන මාතුගාමස්‌ස සුක්‌කවිස්‌සට්‌ඨිං පත්‌වා සබ්‌බථා වායාමතො ඔරමිත්‌වා ඨිතකාලං සන්‌ධාය ‘‘සුක්‌කවිස්‌සට්‌ඨිසමයෙ’’ති වුත්‌තං, තදුභයම්‌පි ඨිතමෙවාති ගහෙතබ්‌බං. උද්‌ධරණං නාම යාව අග්‌ගා නීහරණකිරියාය වත්‌තමානකාලොති ආහ ‘‘නීහරණකාලෙ පටිසෙවනචිත්‌තං උපට්‌ඨාපෙතී’’ති.
58.Sādiyantassevāti ettha sādiyanaṃ nāma sevetukāmatācittassa uppādanamevāti āha ‘‘paṭisevanacittasamaṅgissā’’ti. Paṭipakkhanti aniṭṭhaṃ ahitaṃ. ‘‘Bhikkhūnaṃ paccatthikā bhikkhupaccatthikā’’ti vutte upari vuccamānā rājapaccatthikādayopi idheva pavisantīti taṃ nivattanatthaṃ bhikkhū eva paccatthikāti rājapaccatthikānurūpena attho dassito. Tasmiṃ khaṇeti pavesanakkhaṇe. Aggato hi yāva mūlā pavesanakiriyāya vattamānakālo pavesanakkhaṇo nāma. Paviṭṭhakāleti aṅgajātassa yattakaṃ ṭhānaṃ pavesanārahaṃ, tattakaṃ anavasesato paviṭṭhakāle, pavesanakiriyāya niṭṭhitakkhaṇeti attho. Evaṃ paviṭṭhassa uddharaṇārambhato antarā ṭhitakāle ṭhitaṃ aṅgajātaṃ, tassa ṭhiti vā ṭhitaṃ nāma, aṭṭhakathāyaṃ pana mātugāmassa sukkavissaṭṭhiṃ patvā sabbathā vāyāmato oramitvā ṭhitakālaṃ sandhāya ‘‘sukkavissaṭṭhisamaye’’ti vuttaṃ, tadubhayampi ṭhitamevāti gahetabbaṃ. Uddharaṇaṃ nāma yāva aggā nīharaṇakiriyāya vattamānakāloti āha ‘‘nīharaṇakāle paṭisevanacittaṃ upaṭṭhāpetī’’ti.
එත්‌ථ ච යස්‌මා පරෙහි උපක්‌කමියමානස්‌ස අඞ්‌ගජාතාදිකායචලනස්‌ස විජ්‌ජමානත්‌තා සෙවනචිත්‌තෙ උපට්‌ඨිතමත්‌තෙ තස්‌මිං ඛණෙ චිත්‌තජරූපෙන සඤ්‌ජායමානං අඞ්‌ගජාතාදිචලනං ඉමිනා සෙවනචිත්‌තෙන උප්‌පාදිතමෙව හොති. අපිච සෙවනචිත්‌තෙ උප්‌පන්‌නෙ පරෙහි අනුපක්‌කමියමානස්‌සාපි අඞ්‌ගජාතෙ චලනං හොතෙව, තඤ්‌ච තෙන කතං නාම හොති, තස්‌මා කායචිත්‌තතො සමුට්‌ඨිතං පාරාජිකාපත්‌තිං සො ආපජ්‌ජතියෙව උබ්‌භජාණුමණ්‌ඩලිකා (පාචි. 657-658) විය. තත්‌ථාපි හි ‘‘අධක්‌ඛකං උබ්‌භජාණුමණ්‌ඩලං ආමසනං වා…පෙ.… පටිපීළනං වා සාදියෙය්‍යා’’ති (පාචි. 657) සාදියනමත්‌තෙයෙව ආපත්‌ති වුත්‌තා, භික්‌ඛුනො කායසංසග්‌ගෙ පන ‘‘කායසංසග්‌ගං සමාපජ්‌ජෙය්‍යා’’ති (පාරා. 270) අත්‌තනො උපක්‌කමස්‌ස ආපත්‌තිනිමිත්‌තභාවෙන වුත්‌තත්‌තා ඉත්‌ථියා ඵුසියමානස්‌ස කායසංසග්‌ගරාගෙ ච ඉත්‌ථියා සඤ්‌ජනිතකායචලනෙ ච විජ්‌ජමානෙපි අත්‌තනො පයොගාභාවෙන අනාපත්‌තියෙව වුත්‌තාති ගහෙතබ්‌බං. කෙචි පන ‘‘පඨමසඞ්‌ඝාදිසෙසවිසයෙපි පරෙහි බලක්‌කාරෙන හත්‌ථාදීහි උපක්‌කමියමානස්‌ස මොචනස්‌සාදො ච උප්‌පජ්‌ජති, තෙන ච අසුචිම්‌හි මුත්‌තෙ සඞ්‌ඝාදිසෙසො, අමුත්‌තෙ ථුල්‌ලච්‌චයං එවා’’ති වදන්‌ති. අඞ්‌ගාරකාසුන්‌ති අඞ්‌ගාරරාසිං, අඞ්‌ගාරපුණ්‌ණාවාටං වා. ඉත්‌ථියා උපක්‌කමියමානෙ අසාදියනං නාම න සබ්‌බෙසං විසයොති ආහ ඉමඤ්‌හීතිආදි. එකාදසහි අග්‌ගීහීති රාගදොසමොහජාතිජරාමරණසොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසසඞ්‌ඛාතෙහි එකාදසග්‌ගීහි. අස්‌සාති අසාදියන්‌තස්‌ස. චතුක්‌කං නීහරිත්‌වා ඨපෙසීති එත්‌ථ එකපුග්‌ගලවිසයතාය එකොපි අනාපත්‌තිවාරො පවෙසනපවිට්‌ඨඨිතඋද්‌ධරණසඞ්‌ඛආතානං චතුන්‌නං පදානං වසෙන ‘‘චතුක්‌ක’’න්‌ති වුත්‌තො. පඨමචතුක්‌කකථාති එත්‌ථ පන අනාපත්‌තිවාරෙන සද්‌ධිං පඤ්‌චන්‌නං වාරානං වුත්‌තනයෙන ‘‘පඤ්‌ච චතුක්‌කා’’ති වත්‌තබ්‌බෙපි එකමග්‌ගවිසයතාය තෙසං එකත්‌තං ආරොපෙත්‌වා පඨමචතුක්‌කතා වුත්‌තා. තෙනෙව වක්‌ඛති තිණ්‌ණං මග්‌ගානං වසෙන තීණි සුද්‌ධිකචතුක්‌කානීතිආදි.
Ettha ca yasmā parehi upakkamiyamānassa aṅgajātādikāyacalanassa vijjamānattā sevanacitte upaṭṭhitamatte tasmiṃ khaṇe cittajarūpena sañjāyamānaṃ aṅgajātādicalanaṃ iminā sevanacittena uppāditameva hoti. Apica sevanacitte uppanne parehi anupakkamiyamānassāpi aṅgajāte calanaṃ hoteva, tañca tena kataṃ nāma hoti, tasmā kāyacittato samuṭṭhitaṃ pārājikāpattiṃ so āpajjatiyeva ubbhajāṇumaṇḍalikā (pāci. 657-658) viya. Tatthāpi hi ‘‘adhakkhakaṃ ubbhajāṇumaṇḍalaṃ āmasanaṃ vā…pe… paṭipīḷanaṃ vā sādiyeyyā’’ti (pāci. 657) sādiyanamatteyeva āpatti vuttā, bhikkhuno kāyasaṃsagge pana ‘‘kāyasaṃsaggaṃ samāpajjeyyā’’ti (pārā. 270) attano upakkamassa āpattinimittabhāvena vuttattā itthiyā phusiyamānassa kāyasaṃsaggarāge ca itthiyā sañjanitakāyacalane ca vijjamānepi attano payogābhāvena anāpattiyeva vuttāti gahetabbaṃ. Keci pana ‘‘paṭhamasaṅghādisesavisayepi parehi balakkārena hatthādīhi upakkamiyamānassa mocanassādo ca uppajjati, tena ca asucimhi mutte saṅghādiseso, amutte thullaccayaṃ evā’’ti vadanti. Aṅgārakāsunti aṅgārarāsiṃ, aṅgārapuṇṇāvāṭaṃ vā. Itthiyā upakkamiyamāne asādiyanaṃ nāma na sabbesaṃ visayoti āha imañhītiādi. Ekādasahi aggīhīti rāgadosamohajātijarāmaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsasaṅkhātehi ekādasaggīhi. Assāti asādiyantassa. Catukkaṃ nīharitvā ṭhapesīti ettha ekapuggalavisayatāya ekopi anāpattivāro pavesanapaviṭṭhaṭhitauddharaṇasaṅkhaātānaṃ catunnaṃ padānaṃ vasena ‘‘catukka’’nti vutto. Paṭhamacatukkakathāti ettha pana anāpattivārena saddhiṃ pañcannaṃ vārānaṃ vuttanayena ‘‘pañca catukkā’’ti vattabbepi ekamaggavisayatāya tesaṃ ekattaṃ āropetvā paṭhamacatukkatā vuttā. Teneva vakkhati tiṇṇaṃ maggānaṃ vasena tīṇi suddhikacatukkānītiādi.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 1. පඨමපාරාජිකං • 1. Paṭhamapārājikaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 1. පඨමපාරාජිකං • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / පඨමචතුක්‌කකථාවණ්‌ණනා • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / පඨමචතුක්‌කකථාවණ්‌ණනා • Paṭhamacatukkakathāvaṇṇanā
